6304


Historia giełdy

Pierwsza giełda papierów wartościowych w Polsce otwarta została w Warszawie 12 maja 1817 roku. Sesje odbywały się w godzinach 12.00 - 13.00. W XIX w. przedmiotem handlu na giełdzie warszawskiej były przede wszystkim weksle i obligacje. Handel akcjami rozwinął się na szerszą skalę w drugiej połowie XIX w. W latach między I a II wojną światową giełdy w Polsce działały na podstawie rozporządzenia Prezydenta o organizacji giełd. Oprócz giełdy warszawskiej istniały także giełdy papierów wartościowych w Katowicach, Krakowie, Lwowie, Łodzi, Poznaniu i Wilnie. Podstawowe znaczenie miała jednak giełda w Warszawie, na której koncentrowało się 90% obrotów. W 1938 r. na warszawskiej giełdzie notowano 130 papierów: obligacje (państwowe, bankowe, municypalne), listy zastawne oraz akcje. Z chwilą wybuchu II wojny światowej giełda w Warszawie została zamknięta. Wprawdzie po roku 1945 podjęto próby reaktywowania działalności giełd w Polsce, jednak ich istnienie było nie do pogodzenia z narzuconym systemem gospodarki centralnie planowanej. We wrześniu 1989 r. nowy, niekomunistyczny rząd rozpoczął program zmiany ustroju i odbudowy gospodarki rynkowej. Głównym motorem zmian strukturalnych była prywatyzacja i rozwój rynku kapitałowego. W przeciwieństwie do doświadczeń innych krajów, gdzie prywatyzacja prowadzona była w ramach istniejącej już struktury instytucji finansowych, w Polsce - równocześnie z prywatyzacją - konieczne było stworzenie niezbędnej infrastruktury rynku kapitałowego. Pięćdziesięcioletnia przerwa w funkcjonowaniu polskiego rynku kapitałowego stworzyła sytuację pustki prawno - instytucjonalnej. Oznaczało to w praktyce brak doświadczeń i wiedzy fachowej, lecz również ogromne możliwości rozwoju. Rozważając kilka alternatywnych rozwiązań, zdecydowano się na bezpośrednie nawiązanie do wzorców zagranicznych rynków kapitałowych, a więc przeniesienie nowoczesnych rozwiązań regulacji prawnych i organizacyjnych. Obserwowana standaryzacja i globalizacja rynków kapitałowych na świecie nie stwarzała większych szans oryginalnym modelom krajowym. Zaletą takiego wyboru było zdecydowane przyspieszenie procesu i przyjęcie od razu rozwiązań docelowych.

Opracowanie szczegółowych procedur nowoczesnego obrotu giełdowego w okresie zaledwie kilku miesięcy było możliwe dzięki pomocy merytorycznej i finansowej Francji, a konkretnie Spółki Giełd Francuskich (Société de Bourses Françaises) i Centralnego Depozytu SICOVAM. Niezmiernie ważnym elementem powstającego rynku kapitałowego była regulacja prawna, którą należało opracować od początku. Pierwsza wersja projektu ustawy regulującej publiczny obrót papierami wartościowymi została opracowana w lipcu 1990 r. W dniu 22 marca 1991 r. Sejm uchwalił ustawę Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych. Powstały w ten sposób podstawy prawne głównych instytucji rynku kapitałowego: domów maklerskich, giełdy, funduszy powierniczych, jak również Komisji Papierów Wartościowych jako organu administracji rządowej kontrolującego i promującego rynek papierów wartościowych. W odniesieniu do giełdy ustawa ta określiła, że instytucja ta powinna zapewniać:

W niecały miesiąc po uchwaleniu przez Sejm Prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych, dnia 12 kwietnia 1991 r., Minister Przekształceń Własnościowych i Minister Finansów reprezentujący Skarb Państwa podpisali akt założycielski Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie. Cztery dni później, 16 kwietnia odbyła się pierwsza sesja giełdowa z udziałem 7 domów maklerskich, na której notowano akcje 5 spółek. Wpłynęło wówczas 112 zleceń kupna i sprzedaży, a łączny obrót giełdy wyniósł 1.990 zł (2 tys. US$).

Uznanie zastosowanych w Polsce rozwiązań znalazło swój wyraz w przyjęciu w grudniu 1991 roku Giełdy Papierów Wartościowych w poczet członków korespondentów Międzynarodowej Federacji Giełd Papierów Wartościowych (FIBV). W październiku 1994 r. polska giełda została pełnym członkiem tej organizacji, grupującej wszystkie najważniejsze giełdy świata. Zadaniem FIBV jest koordynacja współpracy między giełdami poszczególnych krajów, wprowadzanie nowoczesnych rozwiązań, ujednolicanie standardów i poszerzanie zasięgu transakcji międzynarodowych. Od 1992 r. giełda warszawska jest również członkiem korespondentem Federacji Europejskich Giełd Papierów Wartościowych (FESE).

Ważne daty w historii Giełdy Papierów Wartościowych

rok 1990

16.10

podpisanie umowy o współpracy między Polską a Francją w celu uruchomienia giełdy papierów wartościowych w Warszawie

rok 1991

12.04

podpisanie aktu założycielskiego spółki akcyjnej Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie SA

16.04

pierwsza sesja giełdowa; notowano spółki: Tonsil, Próchnik, Krosno, Kable, Exbud; sesje odbywają się raz w tygodniu

10.07

rozpoczęcie działania informatycznego systemu ewidencyjnego

16.07

wprowadzenie dodatkowej oferty specjalisty (dogrywki)

1.08

wprowadzenie komputerowego systemu rozliczeń

3.09

pierwszy numer biuletynu giełdowego " Ceduła GiełdyWarszawskiej"

3.12

przyjęcie GPW jako członka korespondenta do Międzynarodowej Federacji Giełd Papierów Wartościowych (FIBV)

rok 1992

9.01

wprowadzenie drugiej sesji giełdowej w tygodniu

28.01

instalacja pierwszych terminali giełdowych w biurach członków giełdy

23.04

obsługa sesji giełdowej przez system komputerowy IBM AS/400

26.05

przeprowadzenie po raz pierwszy obsługi wypłat dywidendy

15.06

rozpoczęcie notowań obligacji Skarbu Państwa w systemie ciągłym

18.08

uruchomienie serwisu elektronicznego informacji giełdowych KING

1.09

pierwsze notowanie obligacji Skarbu Państwa w systemie kursu jednolitego

rok 1993

4.01

wprowadzenie trzeciej sesji giełdowej w tygodniu

22.04

uruchomienie rynku równoległego

1.05

zmiana cyklu rozliczeń z T+5 na T+3

9.06

przeprowadzenie po raz pierwszy podziału wartości nominalnej akcji

5.07

komputeryzacja obsługi dogrywki, składanie zleceń na dogrywce z terminali giełdowych

15.07

rozpoczęcie przekazywania wyników notowań do telegazety

rok 1994

10.02

pierwsze notowanie praw poboru z akcji notowanych na giełdzie

1.03

dokonanie pierwszego przydziału akcji nowej emisji w drodze publicznej subskrypcji

8.03

maksymalna wartość indeksu giełdowego WIG (20 760,3)

16.04

wprowadzenie indeksu cenowego WIG20

1.06

rozpoczęcie transmisji dogrywki w czasie rzeczywistym w telegazecie

1.07

wprowadzenie czwartej sesji giełdowej w tygodniu

3.10

wprowadzenie piątej sesji giełdowej w tygodniu

10.10

przyjęcie GPW jako członka do FIBV

7.11

wyodrębnienie Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych; KDPW funkcjonuje jako spółka akcyjna będąca własnością GPW i Skarbu Państwa

rok 1995

3.01

wprowadzenie indeksu rynku równoległego WIRR (Warszawski Indeks Rynku Równoległego)

25.01

pierwsze posiedzenie Komitetu Koordynacyjnego Nowego Systemu Giełdowego

20.04

rozpoczęcie notowań ciągłych z wykorzystaniem komputera IBM AS/400 i terminali giełdowych

17.05

pierwsze publiczne wezwanie do zapisywania się na sprzedaż akcji notowanych na GPW

12-14.10

Pierwsze Polskie Forum Inwestycji Kapitałowych "Twoje Pieniądze" - zorganizowane przez GPW targi połączone z debatami publicznymi

18.12

wprowadzenie dogrywki dwustronnej

rok 1996

15.02

pierwszy numer Biuletynu Miesięcznego GPW

6.05

kapitalizacja Giełdy osiąga 20 mld zł

8.07

wprowadzenie do notowań ciągłych akcji pierwszych pięciu spółek

15.07

rozpoczęcie notowań świadectw udziałowych NFI w systemie kursu jednolitego

12.08

rozpoczęcie notowań ciągłych świadectw udziałowych NFI

1.10

uruchomienie komercyjnego systemu dystrybucji danych giełdowych w czasie rzeczywistym

10-12.10

Drugie Forum Inwestycji Kapitałowych "Twoje Pieniądze", zorganizowane przez GPW, Związek Banków Polskich oraz Polską Izbę Ubezpieczeń

20.12

rozesłanie zapytania ofertowego o dostawę nowego systemu giełdowego

rok 1997

3.02

rozpoczęcie publikacji indeksu WIG20 w czasie notowań ciągłych, tysięczna sesja na GPW

12.02

kapitalizacja GPW osiąga 10 mld USD rekordowy dzienny obrót - 953,8 mln zł (łącznie z transakcjami pakietowymi)

20.02

pierwsza spółka na rynku wolnym (Elpo)

1.04

informacje giełdowe w czasie rzeczywistym w serwisie Reuters`a

12.05

180 rocznica założenia pierwszej giełdy w Warszawie

21.05

setna spółka na GPW maj liczba rachunków inwestycyjnych przekracza 1 milion

12.06

pierwsze notowanie akcji 15 Narodowych Funduszy Inwestycyjnych rozpoczęcie publikacji indeksu NIF

1.07

rozpoczęcie notowań ciągłych akcji NFI oraz publikacji indeksu NIF w czasie notowań ciągłych

10.07

kapitalizacja Giełdy osiąga 40 mld zł

25.07

podpisanie listu intencyjnego między GPW a giełdą SBF w Paryżu w sprawie dostawy nowego systemu giełdowego

16-18.10

Trzecie Polskie Forum Kapitałowo-Finansowe "Twoje Pieniądze"

rok 1998

16.01

uruchomienie rynku instrumentów pochodnych - kontrakty terminowe na indeks WIG20

9.03

wprowadzenie do obrotu giełdowego pierwszych warrantów (na indeks NIF oraz akcje spółki Elektrim)

11.03

indeks WIG osiąga najwyższy poziom w 1998 roku - 18.582,7 pkt

25.03

rozpoczęcie budowy nowej siedziby Giełdy

30.06

pierwsze notowanie największego banku na Giełdzie - Pekao SA

4.08

pierwsze notowanie praw do nowych akcji (na akcje BRE)

21.08

podpisanie umowy z SBF Paris Bourse oraz firmą Euronext na dostawę nowego systemu giełdowego

15.09

przyjęcie GPW jako członka afiliowanego IOSCO (Międzynarodowa Organizacja Komisji Papierów Wartościowych)

21.09

rozpoczęcie podawania wartości indeksu średnich spółek MIDWIG

25.09

wprowadzenie do obrotu kontraktów terminowych na kurs USD

15-17.10

Czwarte Polskie Forum Kapitałowo-Finansowe "Twoje Pieniądze"

18.11

pierwsze notowanie na Giełdzie TPSA - największej firmy na GPW Kapitalizacja Giełdy przekroczyła 20 mld USD

28.12

ostatnie notowanie powszechnych świadectw udziałowych

rok 1999

11.01

Dwusetna spółka na GPW (Skotan).

26.03

Rozpoczęcie publikowania subindeksów sektorowych.

31.05

Rozpoczęcie obrotu kontraktami terminowymi na kurs euro

maj

Inauguracja pierwszych "Szkół Giełdowych" - zorganizowanych przez GPW kursów dla początkujących inwestorów

4.06

Uzyskanie przez Giełdę statusu członka stowarzyszonego Federacji Europejskich Giełd Papierów Wartościowych (FESE)

11.06

Kapitalizacja Giełdy przekroczyła 100 mld zł

12 i 16.07

Podpisanie porozumienia o współpracy i wymianie informacji z giełdą w Londynie oraz giełdą w Paryżu

rok 2000

luty

Początek udostępniania przez dystrybutorów serwisów giełdowych danych w czasie rzeczywistym w Internecie.

5.04

Pierwsze notowanie na giełdzie obligacji korporacyjnych (emitent: Centrum Leasingu i Finansów Clif SA)

28.04

Utworzenie Segmentu Innowacyjnych Technologii SiTech przeznaczonego (niezależnie od rynku notowań) dla spółek zaliczonych do sektora telekomunikacja - informatyka i spółek, których przedmiotem działalności jest produkcja i usługi z wykorzystaniem innowacyjnych technologii.

19.05

Wprowadzenie indeksu TechWIG Warszawskiego Indeksu Segmentu Innowacyjnych Technologii

25.05

Wprowadzenie do obrotu giełdowego pierwszych certyfikatów inwestycyjnych (emitent: Skarbiec - Gwarancja 2002 Zamknięty Fundusz Inwestycyjny).

23.10

Uruchomienie Rynku Papierów Skarbowych przeznaczonego dla dużych instytucjonalnych inwestorów.

17.11

Uruchomienie Nowego Systemu Giełdowego Warset

rok 2001

22.01

Wprowadzenie do obrotu giełdowego pierwszych kontraktów terminowych na akcje spółek.

07.02

Dwutysięczna sesja giełdowa.

Statut GPW

Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie została założona przez Skarb Państwa jako spółka akcyjna. Kapitał akcyjny spółki wynosi 42 mln. złotych i jest podzielony na 60 tys. akcji imiennych. Jej akcjonariuszami mogą być banki, domy maklerskie, Skarb Państwa, towarzystwa funduszy powierniczych, zakłady ubezpieczeń oraz emitenci papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu i notowanych na Giełdzie.

Władzami spółki GPW w Warszawie S.A. są:

Walne Zgromadzenie Giełdy jest jej najwyższym organem. Prawo do udziału w nim mają wszyscy akcjonariusze Giełdy. Do jego kompetencji należy m.in. dokonywanie zmian w Statucie GPW, zatwierdzanie Regulaminu Rady Giełdy, wybór członków Rady Giełdy.

Dwunastoosobowa Rada Giełdy nadzoruje działalność Giełdy. Do kompetencji Rady Giełdy należy m.in.: uchwalanie Regulaminu Giełdy oraz wszelkich jego zmian, dopuszczanie, zawieszenie i wykluczenie z obrotu giełdowego papierów wartościowych o ile Regulamin Giełdy nie stanowi inaczej.

Zarząd Giełdy kieruje bieżącą działalnością Giełdy. Składa się z 5 osób. Pracami Zarządu kieruje Prezes wybrany na okres trzech lat przez Walne Zgromadzenie. Do zakresu działania Zarządu Giełdy należy m.in. wprowadzanie papierów wartościowych do obrotu giełdowego, zawieszanie notowania papierów wartościowych na warunkach określonych Regulaminem Giełdy.

Szczegółowe dane o firmie GPW w Warszawie S.A. znajdziesz w Statucie GPW.

Regulamin Giełdy

Regulamin Giełdy jest uchwalany przez Radę Giełdy. Dotyczy to również wszystkich zmian w Regulaminie. Obecnie obowiązujący Regulamin Giełdy Papierów Wartościowych uchwalony został uchwałą nr 17/777/2000 Rady Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. z dnia 5 kwietnia 2000r. Uwzględnia zmiany wprowadzone uchwałą nr 46/806/2000 Rady Giełdy, nr 22/864/2001, nr 17/859/2001 zmienioną Uchwała nr 28/870/2001 Rady Giełdy, nr 35/877/2001. Tekst w brzmieniu zatwierdzonym decyzją Komisji Papierów Wartościowych i Giełd z dnia 28 sierpnia 2001 r.

Regulamin Giełdy zawiera następujące tematy:

Regulamin Sądu Gieldowego

Sąd polubowny, zwany Sądem Giełdowym rozstrzyga spory cywilne o prawa majątkowe pomiędzy uczestnikami transakcji giełdowych oraz spory cywilne o prawa majątkowe pomiędzy spółką GPW a akcjonariuszami. Do właściwości Sądu należy również rozstrzyganie w sprawach o nałożenie kary regulaminowej na emitenta lub członka giełdy.

Na liście sędziów giełdowych znajduje się 20 osób wybranych przez walne Zgromadzenie GPW.

Sąd Giełdowy orzeka zaś w składzie 3-osobowym. Każda ze stron sporu wyznacza jednego sędziego z listy, a przewodniczącego składu wyznacza Prezesa lub Wice-prezesa Sądu Giełdowego.

Regulamin Sądu Giełdowego uchwala Walne Zgromadzenie. Za swoje czynności Sąd Giełdowy pobiera opłaty wg. taryfy opłat załączonej o Regulaminu. W postępowaniu w sprawach o nałożenie kary regulaminowej nie pobiera się opłat za czynności Sądu Giełdowego.

Szczegółowe zasady obrotu giełdowego

Szczegółowe zasady obrotu giełdowego uchwalane są przez Zarząd Giełdy w Warszawie. Wszystkie zmiany w treści również uchwalane są przez Zarząd.

Tematy jakie zawarte są w "Szczegółowych zasadach obrotu giełdowego":

Regulacje prawne dla Inwestorów Zagranicznych

Inwestorzy zagraniczni podlegają generalnie tym samym przepisom co inwestorzy krajowi. Obowiązek podatkowy osób zagranicznych, które uzyskują dochód w Polsce uregulowany jest międzyrządowymi umowami o unikaniu podwójnego opodatkowania oraz umowami o wzajemnym traktowaniu (reciprocity agreements). Umowy takie obowiązują z większością krajów europejskich oraz z wieloma pozaeuropejskimi krajami świata.

W Polsce obowiązuje zasada swobodnego dostępu do rynku kapitałowego, oraz wywozu zysków i zainwestowanego kapitału bez żadnych dodatkowych zezwoleń, po opłaceniu należnych podatków.

System Warset

Od listopada 2000 roku notowania na GPW prowadzone są w nowym systemie transakcyjnym WARSET. Podobne systemy wykorzystywane są m.in. w Paryżu, Brukseli, Amsterdamie, Chicago oraz Singapurze. WARSET zapewnia pełną automatyzację przekazywania zleceń, zawierania transakcji, sprawny dostęp uczestników rynku do systemu obrotu papierami wartościowymi oraz szerokie możliwości korzystania z informacji o sytuacji na rynku. Ponadto WARSET umożliwia inwestorom szersze wykorzystanie możliwości przesyłania zleceń przez internet - systemy biur maklerskich są na tyle zintegrowane z systemem giełdowym, że udział biur sprowadza się tylko do weryfikacji poprawności złożonych zleceń przez inwestorów.
W każdym systemie notowań WARSET-u jednostką transakcyjną jest jeden instrument finasowy . Cechą charakterystyczną systemu WARSET jest publikowanie w fazie przed otwarciem (zamknięciem i w fazie równoważenia) tzw. Teoretycznego Kursu Otwarcia - TKO. Jest to wyliczona na dany moment cena papieru wartościowego.

System notowań ciągłych

W czasie notowań ciągłych kupujący i sprzedający składają zlecenia, które po przekazaniu na giełdę są realizowane na bieżąco, pod warunkiem zgodności cen, lub trafiają do arkusza zleceń i oczekują ofert przeciwnych o odpowiedniej cenie, umożliwiających zawarcie transakcji. Przy realizacji zleceń obowiązują dwa priorytety: cena i czas złożenia zlecenia. Oznacza to, że w przypadku gdy czekają na realizację dwa zlecenia z identycznej cenie, jako pierwsze realizowane jest to, które zostało przekazane na giełdę wcześniej.

W ramach notowań ciągłych stosowana jest jednak również procedura fixingu. Standardowo odbywa się ona na rozpoczęcie i zakończenie sesji. Notowania ciągłe rozpoczynają się ogłoszeniem kursu otwarcia (zlecenia są przyjmowane w fazie przed otwarciem, w czasie której nie są one realizowane, natomiast określany jest teoretyczny kurs otwarcia), zaś kończą się ogłoszeniem kursu zamknięcia. Z chwilą ogłoszenia kursu otwarcia staje się on ceną, po której zostają zawarte transakcje giełdowe na otwarciu. Analogicznie jest w przypadku kursu zamknięcia - na podstawie zleceń złożonych w fazie przed zamknięciem określa się kurs zamknięcia, po którym zawierane są transakcje na zamknięcie sesji giełdowej.

Jednak zdarzyć się mogą sytuacje, w których określenie kursu otwarcia (lub zamknięcia) nie jest możliwe przy zastosowaniu przyjętych reguł. Dzieje się tak w następujących przypadkach:

W sytuacji wystąpienia jednego z trzech pierwszych przypadków, za kurs otwarcia przyjmuje się kurs pierwszej transakcji zawartej na danej sesji w systemie notowań ciągłych, zaś za kurs zamknięcia kurs ostatniej transakcji zawartej na danej sesji. Jeśli na sesji nie zawarto żadnej transakcji, kursu otwarcia oraz zamknięcia nie określa się.

W sytuacji wystąpienia jednego z dwóch ostatnich przypadków, kurs otwarcia (zamknięcia) nie jest ogłaszany i rozpoczyna się równoważenie rynku. W trakcie równoważenia można składać dodatkowe zlecenia kupna i sprzedaży oraz anulować i modyfikować wcześniej złożone przez siebie zlecenia.

Jeśli w skutek równoważenia możliwe jest określenie kursu mieszczącego się w ograniczeniach wahań, równoważenie zostaje zakończone i ogłaszany jest kurs otwarcia (zamknięcia). Jeśli przewodniczący sesji uzna, że w wyniku równoważenia nie jest możliwe określenie kursu mieszczącego się w ramach dopuszczalnych wahań, może zmienić ograniczenia wahań kursów albo zakończyć notowanie ogłaszając nietransakcyjny kurs otwarcia (zamknięcia) równy górnemu ograniczeniu wahań - w przypadku przewagi zleceń kupna, bądź równy dolnemu ograniczeniu - w przypadku przewagi zleceń sprzedaży.

W przypadku gdy w wyniku równoważenia powstanie rynek zleceń rozbieżnych, przewodniczący sesji może przedłużyć równoważenie, zakończyć równoważenie z jednoczesnym rozpoczęciem notowań ciągłych (w przypadku gdy równoważenie odbywa się na otwarciu) lub zakończyć notowanie, jeśli równoważenie odbywa się na zamknięciu sesji.

Po ogłoszeniu rozpoczęcia notowań ciągłych transakcje zawierane są po kursie transakcyjnym równym limitowi ceny zlecenia oczekującego, zaś zlecenia czekające na realizację wykonywane są według limitu ceny. Jeśli limity zleceń są identyczne, realizacja następuje według kolejności przyjęcia zlecenia lub jego ujawnienia (dla zleceń z wielkością ujawnianą).

Jeśli po rozpoczęciu notowań ciągłych kurs wykracza poza dopuszczalne ograniczenia wahań, zawieranie transakcji zostaje zawieszone i rozpoczyna się równoważenie rynku.

Kurs otwarcia i zamknięcia określany jest przy zastosowaniu kolejno zasady:

W okresie między rozpoczęciem przyjmowania zleceń maklerskich w danym dniu a początkiem notowań ciągłych, między początkiem przyjmowania zleceń na zamknięcie a określeniem kursu zamknięcia oraz w okresie równoważenia rynku, na bieżąco określany jest kurs teoretyczny.

W systemie ciągłym notowane są akcje najbardziej płynnych spółek, wszystkie obligacje, certyfikaty inwestycyjne, kontrakty terminowe i warranty. Prawa poboru i prawa do akcji są również notowane w sposób ciągły, gdy akcje do których się odnoszą są notowane w tym systemie.

System notowań jednolitych

Notowania w systemie kursu jednolitego opierają się na procedurze tzw. fixingu, czyli wyznaczenia ceny papieru wartościowego na podstawie zleceń złożonych przed rozpoczęciem notowań.

Pierwszą fazą sesji jest faza zwana przed otwarciem, w czasie której do systemu przyjmowane są zlecenia kupna i sprzedaży, jednak nie są zawierane żadne transakcje. Jest natomiast wyliczany i publikowany teoretyczny kurs otwarcia papieru wartościowego (TKO).

Następnie system informatyczny, wykorzystując odpowiedni algorytm, wyznacza kurs jednolity, po którym zawierane są transakcje giełdowe. Kurs jednolity określany jest na podstawie zleceń maklerskich zawierających limit ceny oraz nie zawierających tego limitu. Z chwilą ogłoszenia kursu jednolitego staje się on ceną, po której zawierane są transakcje giełdowe.

Określając wartość kursu jednolitego system kieruje się następującymi zasadami:

Po ogłoszeniu kursu jednolitego rozpoczyna się składanie dodatkowych zleceń kupna i sprzedaży z limitem równym określonemu kursowi jednolitemu, czyli następuje faza dogrywki.

Zlecenia są realizowane przy zachowaniu priorytetu ceny i czasu przyjęcia lub uaktywnienia oraz zasady minimalizacji liczby transakcji. W pierwszym etapie wszystkie zlecenia po każdej cenie, a następnie z limitem ceny lepszym od wyznaczonego kursu są realizowane w całości. Następnie realizowane są zlecenia po cenie rynkowej na otwarcie, a potem z limitem ceny równym wyznaczonemu kursowi jednolitemu. Jeśli wystąpi brak możliwości wyznaczenia kursu jednolitego w dopuszczalnych widełkach, podawany jest kurs nietransakcyjny. Wówczas transakcje nie są zawierane, zaś określony kurs stanowi punkt odniesienia na następną sesję.

W przypadku notowań jednolitych z dwoma fixingami, a właśnie w tym systemie odbywa się notowanie części spółek na Giełdzie w Warszawie, procedura wyznaczania kursu i zawierania transakcji dokonywana jest dwukrotnie w ciągu dnia. Oznacza to, że po fazie dogrywki rozpoczyna się ponownie faza przed otwarciem, ponowne wyliczane jest TKO i wyznaczany jest o określonej godzinie drugi w ciągu dnia sesyjnego kurs transakcyjny dla papierów notowanych w systemie kursu jednolitego. Po ogłoszeniu kursu jednolitego rozpoczyna się podobnie jak wcześniej faza dogrywki.

Transakcje pakietowe

Transakcje pakietowe to transakcje zawierane poza systemem notowań ciągłych oraz kursu jednolitego. Przedmiotem transakcji mogą być znaczące pakiety każdego z papierów wartościowych (oprócz kontraktów terminowych). Najczęściej są zawierane przez dużych inwestorów, którzy przed ich zawarciem uzgodnili ich szczegóły - cenę, ilość, termin rozliczenia). Regulamin Giełdy precyzuje warunki zawarcia transakcji pakietowej, określając minimalną wartość pakietu i maksymalną różnicę między ceną w transakcji pakietowej a kursem danego papieru na sesji giełdowej. Transakcje mogą być zawierane w trakcie i poza godzinami sesji.

Transakcja pakietowa może być zawarta w trakcie sesji, jeżeli przedmiotem transakcji jest pakiet o wartości co najmniej:

a maksymalna różnica pomiędzy kursem transakcji a ostatnim kursem papieru wartościowego na sesji giełdowej jest nie wyższa niż +/- 0,5 %. Jeżeli transakcja opiewa na wielokrotność minimalnego pakietu (określonego powyżej), różnica ceny (0,5 %) może ulec odpowiedniemu zwielokrotnieniu, maksymalnie do +/- 10 % w stosunku do ostatniego kursu papieru na sesji.

Transakcje pakietowe zawierane poza godzinami sesji giełdowej mogą zostać również zrealizowane gdy różnica kursu transakcji wynosi do +/- 40 % średniej arytmetycznej kursów wszystkich transakcji zawartych na danej sesji giełdowej.

W szczególnie uzasadnionych przypadkach Zarząd Giełdy może zgodzić się na transakcję niespełniającą warunków minimalnej wartości i odchylenia od kursu, jeżeli będzie ona dotyczyła co najmniej 5 % papierów wartościowych wprowadzonych do obrotu giełdowego. W takiej sytuacji zlecenia są przekazywane na Giełdę w godzinach 8.30-13.00, realizowane zaś do godziny 16.30.

Harmonogram sesji

Transakcje na giełdzie (oprócz transakcji pakietowych) zawierane są w godzinach 9.00 - 16.10. W tym czasie odbywają się notowania w dwóch systemach: notowań ciągłych i jednolitych. Notowania ciągłe obejmują notowania instrumentów pochodnych (kontraktów terminowych, warrantów itp. od godziny 9.00) i instrumentów rynku kasowego (od godziny 10.00). Notowania jednolite odbywają się dwukrotnie w ciągu dnia: o godzinie 11.15 i 15.00. Sesja giełdowa składa się z faz właściwych dla danego systemu notowań.

W systemie kursu jednolitego są to: faza przez otwarciem, interwencja animatora, fixing, dogrywka i faza przed otwarciem kolejnej sesji. W notowaniach ciągłych fazy sesji to: faza przed otwarciem, fixing na otwarcie, notowania ciągłe, przed zamknięciem, fixing na zamknięcie i faza przed otwarciem sesji w kolejnym dniu.

Harmonogram (fazy) sesji giełdowej w systemie WARSET

Notowania jednolite z dwoma fixingami

0x01 graphic

Fazy sesji w systemie kursu jednolitego:

Notowania ciągłe

0x01 graphic

Notowania ciągłe - kontrakty terminowe

0x01 graphic

Fazy sesji w systemie notowań ciągłych:

Zlecenia w Warsecie

System giełdowy Warset daje możliwość korzystania z wielu różnego rodzaju zleceń pozwalających na stosowanie różnorodnych strategii inwestycyjnych dostosowanych do celów i potrzeb inwestora w konkretnych sytuacjach. Składając różne zlecenia inwestor może położyć nacisk na różne aspekty realizacji transakcji - jedne zlecenia kładą nacisk na realizację po określonej cenie, jeszcze inne uzależniają wykonanie od sytuacji na rynku.
Składając zlecenie inwestor musi określić:

Zlecenia z limitem ceny.

W tym zleceniu inwestor precyzyjnie określa cenę po jakiej chce kupić lub sprzedać dany papier wartościowy. W przypadku kupna jest to cena, powyżej której składający zlecenie nie godzi się na realizację zlecenia, zaś dla zleceń sprzedaży jest to cena, poniżej której inwestor nie jest skłonny pozbyć się papierów.

Zlecenia bez limitu ceny.

Jeżeli w chwili składania zleceń po każdej cenie w fazie notowań ciągłych w arkuszu nie ma zleceń przeciwstawnych z limitem ceny, zapewniających pełną realizację zlecenia PKC, rozpoczyna się proces równoważenia rynku, a zlecenie PKC traci ważność.
Należy pamiętać, że zlecenia PKC jak i PCRO nie są przyjmowane w przypadku warrantów, praw poboru i na pierwszą sesję, na której notowany jest dany papier wartościowy. Dodatkowe warunki wykonania zlecenia:

W przypadku zleceń z tym samym limitem ceny i warunkiem limitu aktywacji, o kolejności ich realizacji decyduje:

Zlecenia z limitem aktywacji ujawnione w trakcie notowań ciągłych oraz w wyniku określenia kursu otwarcia (zamknięcia), kursu jednolitego lub kursu określonego w wyniku równoważenia pozostają w arkuszu zleceń jako zlecenia bez warunku limitu aktywacji.

Terminy ważności zleceń.

Zlecenia maklerskie mogą mieć termin ważności określony w formie konkretnej daty lub oznaczony jako do końca sesji giełdowej, albo ważność domyślna , albo do pierwszego wykonania, albo wykonaj lub anuluj. Zlecenie ważne do pierwszego wykonania obowiązuje do momentu zawarcia pierwszej transakcji (lub pierwszych transakcji, jeżeli zlecenie realizowane jest jednocześnie w kilku transakcjach). Zlecenie jest realizowane natychmiast po wprowadzeniu i może zostać zrealizowane częściowo. Jeżeli będzie zrealizowane częściowo, niezrealizowana część traci ważność. Zlecenia te mogą być przekazane na giełdę we wszystkich fazach w systemie notowań ciągłych oraz w systemie kursu jednolitego, z wyjątkiem fazy interwencji.
Zlecenie z oznaczeniem ważności wykonaj lub anuluj ważne jest do momentu zawarcia pierwszej transakcji (lub pierwszych transakcji, jeżeli zlecenie realizowane jest jednocześnie w kilku transakcjach). Zlecenie jest realizowane natychmiast po wprowadzeniu, ale wyłącznie w całości - nie może być zrealizowane częściowo. W przypadku gdy układ zleceń w arkuszu po przeciwnej stronie nie pozwala na realizację zlecenia w całości, traci ono ważność. Należy pamiętać, że jeżeli w fazie notowań ciągłych lub w fazie dogrywki w chwili składania zlecenia z oznaczeniem ważności do pierwszego wykonania albo wykonaj lub anuluj, w arkuszu zleceń brak zleceń przeciwstawnych z limitem ceny umożliwiającym zawarcie transakcji, zlecenie traci ważność.

Ograniczenia wahań kursów

Zarówno w systemie kursu jednolitego, jak i w notowaniach ciągłych obowiązują ograniczenia zmian ceny papierów wartościowych w stosunku do kursu odniesienia.
W notowaniach jednolitych kursem odniesienia jest ostatni kurs jednolity danego papieru. W notowaniach ciągłych kursem odniesienia dla kursu otwarcia, kursu transakcyjnego oraz kursu zamknięcia jest ostatni kurs zamknięcia. Na pierwszą sesję, na której notowany jest dany papier wartościowy, przyjmuje się teoretyczną wysokość kursu odniesienia (jest ona podawana przez Giełdę w formie komunikatu). Na sesji tej nie obowiązują również ograniczenia wahań kursów. W przypadku papierów notowanych w systemie kursu jednolitego z dwukrotnym określaniem kursu, ograniczenia wahań nie obowiązują wyłącznie w odniesieniu do pierwszego kursu jednolitego, chyba że kurs ten nie został określony. W przypadku zmiany systemu notowań kursem odniesienia na pierwszej sesji, na której notowany jest dany papier po zmianie systemu, jest odpowiednio ostatni kurs zamknięcia lub ostatni kurs jednolity tego papieru z ostatniej sesji, na której notowany był on przed zmianą systemu.

Jak zostać spółką giełdową?

Poniżej przedstawione zostały poszczególne kroki jakie powinna przedsięwziąć spółka, która zamierza wejść na Giełdę Papierów Wartościowych w Warszawie SA

1. Emitentem akcji notowanych na Giełdzie może być jedynie podmiot będący spółką akcyjną. Nie oznacza to zamknięcia drogi na Giełdę dla przedsiębiorstw posiadających inną formę prawną. W tym przypadku właściciele firmy muszą przekształcić ją w spółkę akcyjną bądź zawiązać spółkę akcyjną, wnosząc do niej majątek przedsiębiorstwa.

2. Następny krok stanowi podjęcie przez Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy uchwały o publicznej emisji akcji i wprowadzeniu akcji spółki do obrotu publicznego oraz giełdowego.

3. Konsekwencją decyzji o upublicznieniu spółki jest konieczność sporządzenia prospektu emisyjnego, co wymaga nawiązania przez spółkę współpracy z następującymi podmiotami:

W zależności od indywidualnych potrzeb emitenta istnieje także praktyka angażowania doradców prawnych oraz finansowych. Szczegółowy opis zawartości prospektu emisyjnego zawiera Rozporządzenie Rady Ministrów z 22.12.1998r. opublikowane w Dzienniku Ustaw Nr 163/98 poz. 1162.

4. Kolejny etap stanowi złożenie do Komisji Papierów Wartościowych i Giełd (KPWiG) roboczej wersji prospektu emisyjnego wraz z wnioskiem o wprowadzenie akcji do publicznego obrotu. W toku prac nad złożonym wnioskiem i prospektem KPWiG przekazuje spółce swoje zalecenia, po czym następuje posiedzenie Podkomisji ds. wstępnego rozpatrywania wniosków o dopuszczenie papierów wartościowych do publicznego obrotu. W posiedzeniu tym ze strony Giełdy uczestniczy pracownik Działu Emitentów. Uwagi, które zostaną zgłoszone na posiedzeniu Podkomisji powinny zostać uwzględnione przez emitenta w treści prospektu. Na posiedzeniu tym emitent informowany jest o przewidywanym terminie podjęcia przez KPWiG decyzji co do wniosku o dopuszczenie akcji do publicznego obrotu.

5. Niezwłocznie po uzyskaniu pozytywnej decyzji KPWiG, spółka składa wniosek o dopuszczenie do obrotu giełdowego akcji (oraz ewentualnie praw do akcji nowej emisji - PDA). Wniosek ten jest rozpatrywany na najbliższym posiedzeniu Rady Giełdy. Do wniosku należy dołączyć między innymi ostateczną wersję prospektu emisyjnego, uwzględniającą wszystkie zalecenia zgłoszone w toku postępowania przed KPWiG.

6. Następnie przeprowadzana jest publiczna oferta. W okresie pomiędzy przydziałem akcji nowej emisji a ich rejestracją możliwy jest na Giełdzie obrót PDA.

7. Po zakończeniu publicznej oferty, rejestracji akcji nowej emisji przez sąd oraz zdeponowaniu wszystkich akcji dopuszczonych do obrotu giełdowego w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych SA spółka składa do Zarządu Giełdy wniosek o wprowadzenie akcji do obrotu na jednym z trzech rynków giełdowych tj. podstawowym, równoległym bądź wolnym Zarząd Giełdy określa m.in. rynek notowań akcji spółki i system notowań a także datę sesji giełdowej, na której nastąpi pierwsze notowanie.

8. Emitenci, którzy wykorzystują w swojej działalności innowacyjne, zaawansowane technologie mogą zostać zakwalifikowani do SiTech-u - Segmentu Innowacyjnych Technologii. Dla Spółek tych Giełda publikuje oddzielny indeks TechWIG, który jest instrumentem bazowym dla kontraktów terminowych.

Akcje

Spółka akcyjna jest własnością akcjonariuszy. Każdy, kto posiada choćby jedną akcję spółki jest właścicielem cząstki jej majątku. Jako współwłaściciel spółki, każdy akcjonariusz ma wynikające z tego prawa, tzw. prawa majątkowe, które nie mają żadnego czasowego ograniczenia, bowiem akcje emitowane są na czas nieokreślony.

Rodzaje akcji

Akcje mogą być imienne lub na okaziciela, jednak tylko te drugie mogą być przedmiotem obrotu giełdowego. Jest to związane z charakterem obrotu giełdowego, którego przedmiotem są jedynie wystandaryzowane instrumenty finansowe, a więc pozbawione cech indywidualnych. Jeśli spółka emitowała kiedykolwiek akcje imienne, muszą one być zamienione na akcje na okaziciela przed wprowadzeniem ich do obrotu giełdowego. Inny podział akcji wynika z zakresu związanych z nimi uprawnień. Mogą być zatem akcje zwykłe i uprzywilejowane. Rodzaj uprzywilejowania może być także różny. Może dotyczyć wielkości przysługującej dywidendy, liczby głosów na walnym zgromadzeniu lub szczególnych uprawnień w przypadku postępowania likwidacyjnego spółki. Rodzaje uprzywilejowania muszą być zapisane w statucie spółki. Granice uprzywilejowania określa Kodeks spółek handlowych. Bardzo istotnym podziałem z punktu widzenia obrotu giełdowego jest podział na akcje w postaci fizycznej oraz akcje zdematerializowane. Przedmiotem obrotu na giełdzie mogą być tylko akcje nie mające postaci materialnej, a więc istniejące w formie zapisu komputerowego. Dotyczy to także wszystkich innych papierów wartościowych. Jest to cecha wszystkich nowoczesnych giełd na świecie. Przy dziesiątkach tysięcy transakcji i milionach papierów wartościowych sprzedawanych i kupowanych na każdej sesji, tylko ich elektroniczna postać może gwarantować szybkość, niezawodność i bezpieczeństwo obrotu giełdowego.

Ryzyko związane z posiadaniem nowych akcji

Bycie akcjonariuszem to nie tylko prawa i korzyści finansowe, to także ryzyko związane z posiadaniem akcji. Jeśli spółka dobrze prosperuje, korzyści dla jej akcjonariuszy są oczywiste: wzrost wartości posiadanych akcji, a niekiedy i udział w zysku czyli dywidenda. Jednak w wolnorynkowej gospodarce, opartej na działaniu w warunkach konkurencji, możliwe są także zupełnie inne scenariusze - trudności ze sprzedażą produktów, brak zysków, a nawet upadłość spółki. Mając świadomość szans nieograniczonego wzrostu akcji dobrze prosperującej spółki, nie można zapominać o możliwości spadku ich wartości rynkowej, a w skrajnych przypadkach całkowitej utraty wartości akcji
spółki upadającej. Zapewne niewielkim pocieszeniem dla akcjonariuszy jest fakt, że mogą stracić jedynie to co zainwestowali, gdyż odpowiedzialność za zobowiązania jest w spółce akcyjnej ograniczona tylko do wysokości wpłaconego kapitału.

Prawa Akcjonariuszy

Prawa do akcji

Czas, jaki upływa od momentu zapisania się na akcje nowej emisji oferowane w publicznej subskrypcji do ich pierwszego notowania na giełdzie może zniechęcać niektórych potencjalnych inwestorów do nabywania nowoemitowanych akcji. Inwestorzy wiedzą, że najpierw musi nastąpić formalny przydział akcji, później ich rejestracja w sądzie, a następnie w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych oraz doprowadzenie do rozpoczęcia ich notowania na giełdzie. W sumie może to trwać kilka tygodni. Znacznym złagodzeniem problemu długiego oczekiwania na notowanie akcji jest instrument, który nazywa się prawem do akcji. Zaletą. praw do akcji (PDA) jest to, że mogą one być przedmiotem obrotu już w kilka dni po przydziale akcji, a jeszcze przed ich zarejestrowaniem w sądzie. PDA umożliwiają zatem wycofanie się z dokonanej inwestycji tym, którym przydzielono nowoemitowane akcje, a jednocześnie umożliwia ich nabycie tym, którzy nie dokonali tego w publicznej subskrypcji, zanim akcje zadebiutują na giełdzie. Z możliwości tej korzysta coraz więcej spółek na giełdzie warszawskiej, które wychodząc naprzeciw oczekiwaniom akcjonariuszy, wnioskują do giełdy o wprowadzenie PDA do obrotu. Obrót prawami do nowych akcji podlega takim samym regułom jak obrót akcjami. Jeżeli ktoś chce sprzedać zapisane na rachunku papierów wartościowych prawa do akcji, musi złożyć zlecenie w biurze maklerskim według takich samych zasad jak w przypadku akcji. Prawa do akcji notowane są w tym samym systemie notowań, w którym notowane będą akcje danej spółki (lub na którym spółka już jest notowana). Rozliczenie zawartej transakcji przeprowadza Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych oraz dom maklerski według takich samych zasad, jakie obowiązują w odniesieniu do akcji. Po decyzji sądu o zarejestrowaniu nowej emisji, spółka uzgadnia z Krajowym Depozytem Papierów Wartościowych oraz Giełdą termin pierwszego notowania - już nie PDA, lecz akcji. Zmiana przeprowadzana jest płynnie, czyli z dnia na dzień (z sesji na sesję) i nie powoduje dla akcjonariusza konieczności podejmowania jakichkolwiek działań. W terminie podanym wcześniej do publicznej wiadomości np. 100 PDA, zamieniona jest na 100 akcji danej spółki. Inwestor nabywając PDA powinien brać pod uwagę fakt, iż w przypadku odmowy rejestracji emisji akcji przez Sąd, emitent jest zobowiązany do zwrócenia posiadaczowi PDA środków wpłaconych w czasie subskrypcji wg ceny emisyjnej akcji, niezależnie od ceny zapłaconej przez niego za PDA.

PDA

Długi czas, jaki upływa od momentu zapisania się na akcje nowej emisji oferowane w publicznej subskrypcji do pierwszego notowania na giełdzie zniechęca wielu potencjalnych inwestorów do ich nabywania. Nie mogą oni bowiem ich sprzedać przed faktycznym otrzymaniem, a wydanie akcji może nastąpić - zgodnie z kodeksem handlowym - dopiero po ich sądowej rejestracji. Gdy to nastąpi, należy jeszcze akcje nowej emisji zarejestrować w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych oraz doprowadzić do rozpoczęcia ich notowania na giełdzie. W sumie może to trwać i kilka tygodni.
Aby jeszcze przed pierwszym notowaniem akcji stworzyć możliwość wycofania się z dokonanej inwestycji tym, którym przydzielono nowe akcje, a jednocześnie dać możliwość ich nabycia tym, którzy nie dokonali tego w publicznej subskrypcji, Giełda Papierów Wartościowych wprowadziła do obrotu giełdowego nowy na polskim rynku kapitałowym instrument finansowy, a mianowicie prawo do nowych akcji.

Nowe akcje jak nowe auto

Kupno nowego samochodu wymaga czasu. Nie chodzi przy tym o okres konieczny do podjęcia decyzji o jego marce, pojemności silnika czy kolorze lakieru. Po dokonaniu tego rodzaju wyborów i wpłaceniu pieniędzy upływa zazwyczaj kilka, a niekiedy i kilkanaście tygodni, zanim samochód zostanie sprowadzony z fabryki, przygotowany do sprzedaży i przekazany nabywcy. Kupujący wolałby oczywiście, aby ten czas, w którym już nie ma pieniędzy, a jeszcze nie ma samochodu był jak najkrótszy.
W podobnej sytuacji znajduje się osoba, która zapisała się na akcje nowej emisji - zapłaciła za nie, spółka powiadomiła ją, że akcje zostały jej przydzielone, ale na ich otrzymanie musi trochę poczekać. Z tą chwilą osoba ta - mimo, że nie ma jeszcze w ręku akcji - staje się akcjonariuszem spółki, tzn. przysługują jej wobec spółki określone w kodeksie handlowym i statucie uprawnienia. O ile samochód kupuje się po to, aby nim jeździć, to akcje kupuje się często po to, aby je później sprzedać z zyskiem. Ewentualna zwyżka kursu starych akcji spółki, notowanych już na giełdzie, w połączeniu z niemożnością sprzedaży przydzielonych akcji nowej emisji o tych samych uprawnieniach, może być powodem uzasadnionej frustracji akcjonariusza. Może się zdarzyć, że gdy akcje w końcu otrzyma, ich cena już tak spadnie, że sprzedaż przestanie być opłacalna. Czas płynie, kursy rosną i maleją, a nie zmienia się jedno - nie można się pozbyć akcji, bo ich ciągle nie ma. Obrót prawem do nowych akcji jest sposobem obejścia tego niedrożnego - w naszych warunkach - etapu procedury podwyższania kapitału przez spółkę, po dokonaniu przydziału nowych akcji.

Prawo do nowej akcji papierem wartościowym

Tak jak osobie, która wpłaciła pieniądze na samochód i otrzymała potwierdzenie przyjęcia zamówienia przysługuje prawo do otrzymania samochodu, tak osobie, której przydzielono akcje nowej emisji przysługują określone uprawnienia wobec spółki, w tym prawo do otrzymania akcji. Łącznie te uprawnienia nazywamy prawem do nowych akcji.
Według obowiązujących od początku 1998 r. przepisów prawo do nowych akcji jest papierem wartościowym. Skoro zaś jest papierem wartościowym, to może być przedmiotem obrotu na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Dotychczas osoba, której przydzielono sprzedawane w publicznej subskrypcji akcje, aby wycofać zainwestowane pieniądze musiała czekać do ich pierwszego notowania. Obecnie może sprzedać na giełdzie prawo do tych akcji już w kilka dni po przydziale, tj. jak tylko prawa do nowych akcji pojawią się w obrocie giełdowym. Obrót prawami do nowych akcji podlega takim samym regułom jak obrót akcjami. Jeżeli ktoś zechce sprzedać zapisane na rachunku papierów wartościowych prawa do nowych akcji, będzie musiał złożyć zlecenie w biurze maklerskim według takich samych zasad jak w przypadku akcji. Zlecenie to skierowane zostanie na giełdę i potraktowane według ogólnie obowiązujących na giełdzie przepisów. Rozliczenie zawartej transakcji przeprowadzi Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych oraz dany dom maklerski. Ponieważ to, czy w zamian za prawa do akcji dana osoba dostanie akcje zależeć będzie od decyzji sądu, można oczekiwać, że kurs praw do akcji będzie się różnić od kursu samych akcji, zwłaszcza przed ich wydaniem. Po decyzji sądu też nie od razu nastąpi zamiana praw do nowych akcji na akcje. Termin ten będzie wcześniej uzgodniony pomiędzy spółką, Krajowy Depozytem Papierów Wartościowych oraz giełdą. Chodzi bowiem o to, aby po pierwsze, sami właściciele praw do nowych akcji wiedzieli odpowiednio wcześniej do kiedy mają prawa do nowych akcji, a od kiedy nowe akcje, po drugie zaś, aby przygotować tę zamianę w taki sposób, by została ona na tyle na ile jest to możliwie przeprowadzona płynnie.

Notowanie na giełdzie praw do nowych akcji

0x01 graphic

Kontrakty terminowe na akcje

Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. organizuje obrót kontraktami terminowymi na akcje trzech spółek: Telekomunikacja Polska S.A., Polski Koncern Naftowy ORLEN S.A., Elektrim S.A. O wyborze akcji w/w spółek jako instrumentów bazowych dla kontraktów terminowych zadecydowały takie czynniki, jak: duża płynność akcji będących instrumentem bazowym, duża kapitalizacja spółek, znacząca pozycja tych spółek na rynku i ich wysoka reputacja.

Specyfikacja kontraktów terminowych na akcje spółek

Instrument bazowy - akcje spółek:

TP S.A

PKN ORLEN S.A.

Elektrim S.A.

Liczba akcji / na jeden kontrakt

500

500

300

Jednostka notowania

W złotych polskich (za jedna akcje)

Wartość kontraktu

Kurs kontraktu pomnożony przez liczbę akcji
przypadająca na jeden kontrakt

Minimalny krok

0,1 zł

0,1 zł

0,1 zł

Wartość minimalnego kroku notowania

50 zł

50 zł

30 zł

Miesiące wykonania

Dwa najbliższe miesiące kalendarzowe oraz dodatkowo jeden miesiąc z marcowego cyklu kwartalnego

Ostatni dzień obrotu

Dzień sesyjny przypadający w trzeci piątek miesiąca wykonania

Dzień wygaśnięcia

Dzień ustalenia ostatecznego kursu rozliczeniowego. Ten sam dzień co ostatni dzień obrotu.

Pierwszy dzień obrotu nowej serii

Pierwszy dzień sesyjny po dniu wygaśnięcia poprzedniego kontraktu (dla pierwszych serii w danej klasie pierwszy dzień obrotu wyznaczany jest przez Zarząd Giełdy).

Dzienny kurs rozliczeniowy

Kurs zamknięcia danej serii

Ostateczny kurs rozliczeniowy

Ważona obrotami średnia arytmetyczna kursów wszystkich transakcji akcjami będącymi instrumentem bazowym (w dniu wygaśnięcia)

Sposób rozliczenia

Rozliczenie pieniężne w złotych polskich

Godziny notowania

9:00-16:10

0x01 graphic
Kalendarz obrotu kontraktami terminowymi na akcje spółek w roku 2001

Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. organizuje obrót kontraktami terminowymi na akcje trzech spółek: Telekomunikacja Polska S.A., Polski Koncern Naftowy ORLEN S.A., Elektrim S.A. O wyborze akcji w/w spółek jako instrumentów bazowych dla kontraktów terminowych zadecydowały takie czynniki, jak: duża płynność akcji będących instrumentem bazowym, duża kapitalizacja spółek, znacząca pozycja tych spółek na rynku i ich wysoka reputacja.

0x01 graphic

W każdym momencie w obrocie znajdują się trzy serie kontraktów z różnymi terminami wykonania obejmującymi dwa najbliższe miesiące kalendarzowe oraz dodatkowo jeden najbliższy z marcowego cyklu kwartalnego (marzec, czerwiec, wrzesień, grudzień).
W pierwszym dniu notowania danej klasy kontraktów terminowych wprowadzane są do obrotu trzy serie kontraktów terminowych tej klasy. Kolejne serie kontraktów terminowych wprowadzane są do obrotu po wygaśnięciu serii poprzedniej. Serie kontraktów terminowych wprowadzane do obrotu giełdowego po seriach, które wygasają w styczniu, kwietniu, lipcu lub październiku będą miały termin wygaśnięcia przypadający za pięć miesięcy. Natomiast serie kontraktów terminowych wprowadzane po seriach kontraktów terminowych wygasających w pozostałych miesiącach kalendarzowych będą wygasać za dwa miesiące.

Zalety kontraktów terminowych na akcje spółek

Czynniki ryzyka dla inwestujących w kontrakty terminowe

Inwestor musi być świadomy istnienia czynników ryzyka związanych z dokonywanymi operacjami na rynku terminowym. Do najważniejszych z tych ryzyk zalicza się:

Przykłady strategii z wykorzystaniem kontraktów terminowych na akcje spółek

1. Spekulacja obliczona na wzrost kursu akcji - zakup kontraktu (otwarcie pozycji długiej).

Podobnie jak w przypadku kontraktów terminowych na indeks, spekulacja oparta o wysoką dźwignię finansową jest główną przyczyną zajmowania przez inwestorów długiej pozycji w kontraktach terminowych.

Przykład 1

Cena akcji spółki XYZ wynosi na rynku kasowym 33 zł. Kurs czerwcowego kontraktu terminowego na akcje tej spółki wynosi 35 zł. Inwestor nabywa na rynku kasowym 1000 akcji spółki XYZ. Wartość inwestycji wynosi 33 tys. zł Na rynku terminowym inwestor dokonuje inwestycji o zbliżonej wartości nabywając 2 kontrakty terminowe (2 x 500 x 35 zł = 35 tys. zł). Przy założeniu, że depozyt zabezpieczający wynosi 20% wartości kontraktu, inwestor wpłaca do biura kwotę 7000 zł. Załóżmy następnie, że w ciągu 1 miesiąca kurs akcji na rynku kasowym jak i cena kontraktu terminowego wzrosną odpowiednio do 36,3 zł (o 10%) oraz 38,5 zł (o 10 %). Inwestor sprzedaje akcje na rynku kasowym. Jego zysk wynosi 3300 zł [1000 x (36,3 zł - 33 zł) = 3 300 zł]. Na rynku terminowym inwestor zamyka pozycję sprzedając dwa kontrakty terminowe. Jego zysk wyniesie 3500 zł [2 x 500 x (38,5 zł - 35 zł) = 3500 zł].
Stopa zwrotu z inwestycji na rynku kasowym wynosi 10% [(3300 / 33 000) x 100%)]. Natomiast stopa zwrotu z inwestycji na rynku terminowym wynosi 50% [(3500 zł 7000 zł) x 100%]. Tak duża stopa zwrotu z inwestycji na rynku terminowym w porównaniu do rynku kasowego wynika z faktu, iż na rynku terminowym inwestor wykorzystał dźwignię finansową - wpłacił depozyt zabezpieczający stanowiący tylko cześć wartości kontraktu terminowego, a na rynku kasowym musiał zainwestować całą kwotę nabywając akcje.

2. Spekulacja obliczona na spadek kursu akcji - sprzedaż kontraktu (otwarcie pozycji krótkiej).

Sprzedaż kontraktów terminowych na kurs akcji może być rozwiązaniem substytucyjnym do krótkiej sprzedaży papierów wartościowych gdy inwestor spodziewa się spadku cen akcji na giełdzie.

Przykład 2

Cena akcji spółki XYZ na rynku kasowym kształtuje się na poziomie 30 złotych, a kurs marcowego kontraktu terminowego wynosi 32 złote. Inwestor przewiduje spadek cen na rynku i w związku z tym sprzedaje 10 kontraktów marcowych na akcje spółki XYZ wnosząc 32000 zł depozytu (na jeden kontrakt przypada 500 akcji XYZ, a depozyt wynosi 20%). W ciągu trzech tygodni cena akcji XYZ spada do poziomu 27 złotych, a kontraktów terminowych do poziomu 30 złotych. Inwestor zamyka pozycję na kontraktach terminowych realizując zysk 10x(32 zł - 30 zł)x500 =10000 złotych, co stanowi zwrot 31,25 % przy spadku kursu kontraktu o 6,25%

3. Zabezpieczenie portfela akcji - transakcje hedgingowe.

Celem hedgingu jest ograniczenie ryzyka strat inwestora na rynku kasowym poprzez działanie na rynku terminowym. Inwestor posiadający w portfelu akcje danej spółki narażony jest na ryzyko poniesienia strat w wyniku spadku cen tych akcji. W przypadku istnienia kontraktów terminowych na odpowiednie akcje inwestor może wyeliminować ryzyko poprzez otwarcie pozycji krótkiej w kontraktach (short hedge - sprzedaż kontraktu) o tej samej wartości co pozycja w akcjach.
Inwestorzy mający zamiar w przyszłości kupić akcje, ale obawiający się wzrostu ich cen, mogą zabezpieczyć się przed tym wzrostem kupując kontrakty terminowe na odpowiednie akcje (long hedge - nabycie kontraktu).

Przykład 3

Inwestor posiada w portfelu akcje spółki XYZ w ilości 2000 sztuk, rynkowa cena akcji wynosi 40 zł, co oznacza, że posiada portfel o wartości 80 tys. zł. Obawia się w przyszłości spadku cen akcji lecz nie chce ich sprzedawać. Aktualna cena czerwcowego kontraktu terminowego na akcje spółki XYZ wynosi 41 zł. Inwestor zabezpiecza posiadany portfel poprzez sprzedaż 4 kontraktów terminowych na akcje spółki XYZ. (4 x 500 x 41 zł = 82 tys. zł). Wciągu kolejnych 2 miesięcy cena akcji spółki XYZ spada o 20 % do poziomu 32 zł. Kurs kontraktu terminowego spadł do poziomu 32,8 zł. W wyniku spadku cen akcji wartość portfela inwestora spadła o 16000 zł do poziomu 64 tys. (2000 akcji x 32 zł). Inwestor zamyka pozycję na rynku terminowym odkupując kontrakty terminowe. W wyniku operacji otrzymuje zyski równe 16 400 zł. (41 zł - 32,8zł) x 500x4 = 16400. zł. W związku z powyższym starty poniesione na rynku kasowym (16 tys. zł) zostały zrekompensowane przez zyski osiągnięte na rynku terminowym (16,4 tys. zł)

4. Strategia polegająca na operowaniu na kontraktach terminowych na różne instrumenty bazowe - kontrakty terminowe na indeks i na akcje (transakcje spreadowe).

Inwestor może zastosować tę strategię w przypadku, kiedy sądzi, że akcje określonej spółki wchodzące w skład danego indeksu (np. WIG20) są przewartościowane lub niedowartościowane w stosunku do pozostałych akcji wchodzących w skład tego indeksu. Jeżeli więc inwestor uważa, ze akcje danej spółki są niedowartościowane w stosunku do innych akcji z koszyka indeksu, może dokonać zakupu kontraktów terminowych na te akcje jednocześnie sprzedając kontrakty terminowe na indeks o identycznej wartości i terminie wykonania.
W przypadku, gdy inwestor uznaje, że akcje danej spółki są przewartościowane w stosunku do innych akcji z koszyka indeksu, może sprzedać kontrakty terminowe na akcje, jednocześnie kupując kontrakty terminowe na indeks o identycznej wartości i terminie wykonania. Jeżeli okaże się, że przewidywania inwestora się sprawdzą i wzrost cen wybranych przez niego akcji będzie większy (lub spadek mniejszy) niż wzrost (spadek ) wartości indeksu, strategia przyniesie zyski.

Przykład 4

Cena akcji spółki ABC wynosi 28 złotych, podczas gdy wartość indeksu X, w którego skład wchodzą te akcje, wynosi 1450 punktów. Cena marcowych kontraktów na akcje spółki ABC kształtuje się na poziomie 30 złotych, a kurs marcowych kontraktów terminowych na indeks X wynosi 1500 punktów. Inwestor ocenia, że akcje ABC będą zachowywać się lepiej niż indeks. Inwestor dokonuje zakupu 4 marcowych kontraktów terminowych na akcje ABC (na 1 kontrakt przypada 500 akcji ABC) i jednocześnie sprzedaje 4 marcowe kontrakty terminowe na indeks X. Wartość pozycji długiej w kontraktach na akcje wynosi 4 x 30 x 500 = 60 000 złotych. Wartość pozycji krótkiej wynosi 4 x 1500 x 10 = 60 000 złotych. Całkowita wartość pozycji równa jest 0.
Dwa miesiące później cena akcji ABC dochodzi do poziomu 32 złotych (wzrost o 14,3%), podczas gdy wartość indeksu X rośnie do poziomu 1550 punktów (wzrost o 6,9%). Równocześnie cena kontraktów na akcje ABC wynosi 35 złotych (wzrost o 16,7%), a kurs kontraktów na indeks X - 1600 punktów (wzrost o6,7%). Inwestor zamyka swoje pozycje. Bilans operacji kształtuje się następująco: zamknięcie pozycji długiej w kontraktach na akcje ABC przyniosło zysk 4 x (35 - 30) x 500=10 000 zł, zamknięcie pozycji krótkiej w kontraktach na indeks X przyniosło stratę 4 x (1500 - 1600) x W = -4000 zł. Na całej operacji inwestor zarobił więc 6 000 złotych.

5. Strategia spread'owa - operowanie na kontraktach terminowych na dwie różne akcje.

Podobna jak wyżej strategia może dotyczyć akcji pojedynczych spółek, na które są notowane kontrakty terminowe. Jeżeli inwestor ocenia, że akcje spółki ABC są przewartościowane, podczas gdy akcje spółki XYZ są niedowartościowane, może sprzedać kontrakty terminowe na akcje spółki ABC i nabyć kontrakty na akcje XYZ. Wartości kontraktów na spółki ABC oraz XYZ powinny być maksymalnie zbliżone oraz dotyczyć kontraktów o tym samym terminie wykonania.

Wszystkich zainteresowanych uzyskaniem informacji na temat transakcji terminowych polecamy także kwartalnik "Rynek Terminowy", na łamach którego publikowane są materiały o charakterze edukacyjnym i analitycznym, autorstwa polskich i zagranicznych specjalistów z zakresu tematyki rynków terminowych. Kwartalnik ten wydawany jest przy współpracy z warszawską Giełdą Papierów Wartościowych i Krajowym Depozytem Papierów Wartościowych.

Wskaźniki WIBOR i WIBID


      Miarą ceny depozytów na rynku międzybankowym są wskaźniki WIBID i WIBOR.
      WIBID, czyli Warsaw Inter-bank Bid Rate informuje, ile banki są skłonne płacić za depozyt.
      Z kolei WIBOR (Warsaw Inter-bank Offered Rate) to średnia stopa procentowa, wg której banki są skłonne udzielić depozytu.
      Oba wskaźniki są skonstruowane jako średnie arytmetyczne stawek zgłaszanych na rynku przez największe banki. Zarówno WIBID, jak i WIBOR podawany jest dla każdego typu lokat osobno.
      Stawka WIBOR ma nie tylko charakter informacyjny. Trzeba pamiętać, że wiele banków uzależnia oprocentowanie udzielanych kredytów od poziomu tego wskaźnika.
      Analogiczne stawki są wyznaczane na innych rynkach świata. Przykładowo, w Londynie to LIBID i LIBOR, we Frankfurcie FIBID i FIBOR. Na rynku polskim wskaźniki te są używane przy określaniu oprocentowania kredytów dewizowych.

Jak czytać wskaźniki?

      WIBOR T/N 22,13 proc. - oznacza, że największe banki oferują depozyt jednodniowy ważny "od jutra do dnia następnego", żądając za niego średnio 22,13 proc. (w stosunku rocznym).

Operacje otwartego rynku

      Operacje otwartego rynku są organizowane przez Narodowy Bank Polski najczęściej w celu doprowadzenia do względnej równowagi na rynku. Jeśli na rynku międzybankowym jest zbyt wiele pieniądza (banki cierpią na nadpłynność ), bank centralny oferuje złożenie u siebie depozytu.
      Z kolei w przypadku, gdy na rynku nie ma pieniądza - banki mają problemy z płynnością lub gwałtownie potrzebują środków, NBP może zasilić je pieniędzmi z własnej puli.
      Operacje otwartego rynku są też ważnym narzędziem polityki banku centralnego. Jeśli NBP uzna, że np. akcja kredytowa rozwija się zbyt szybko (co grozi zwiększeniem tempa inflacji), stara się ściągnąć jak najwięcej pieniądza z rynku, by podnieść stopę depozytów. To z kolei zmusza banki do ograniczenia tempa udzielania kredytów (pieniądz staje się droższy). Często operacje te są określane jako "drenaż rynku".

      Trzeci typ operacji otwartego rynku to sondowanie. Bank centralny ogłasza ofertę, przyjmuje zgłoszenia, po czym wszystkie odrzuca. W ten sposób może się przekonać, jakie są oczekiwania banków co do wysokości stóp procentowych.

      Na marginesie trzeba dodać, że bank centralny stosuje też inne metody wpływania na cenę pieniądza: zmiany podstawowych stóp procentowych (co miało miejsce ostatnio) i stopy rezerwy obowiązkowej.

Związki rynku pieniężnego z giełdą

      Rynek pieniężny odgrywa bardzo ważną rolę w przewidywaniu zmian sytuacji na rynku kapitałowym. A ponieważ stara zasada głosi, że rynek dyskontuje przyszłość, śledzenie wydarzeń na rynku pieniężnym może bardzo pomóc (a na pewno nie zaszkodzi) każdemu, kto inwestuje na giełdzie.

      Na rynku pieniężnym widać jak na dłoni sytuację w bankach. Jeśli posiadają one dużą ilość gotówki (czyli występuje nadpłynność), można się spodziewać, że rozpoczną one poszukiwanie zyskownych lokat. Z kolei brak płynności może skłonić (lub nawet zmusić) inwestorów do zamiany posiadanych instrumentów na gotówkę.

      Ważnym sygnałem są posunięcia Narodowego Banku Polskiego. Jeśli stara się on utrzymać wysokie oprocentowanie depozytów międzybankowych, to na obniżenie stóp procentowych nie ma co liczyć. I odwrotnie - jeśli nie reaguje na spadek cen depozytów, można liczyć się z redukcją stopy. O zależności pomiędzy cenami na giełdzie a stopami procentowymi nie trzeba nikogo chyba przekonywać.

      Wreszcie ważnym sygnałem są poniedziałkowe przetargi bonów skarbowych. Jeśli pojawią się na nich zagraniczni inwestorzy, to oznacza, że są oni generalnie zainteresowani tym, co dzieje się na polskim rynku.

      Poza tym od rentowności bonów skarbowych zależą ceny obligacji trzyletnich, znajdujących się w publicznym obrocie. Rynek finansowy można podzielić na dwa duże segmenty: rynek pieniężny i rynek kapitałowy. Na rynku kapitałowym obraca się papierami wartościowymi o terminach płatności powyżej roku. Są to przede wszystkim akcje, obligacje i wiele instrumentów pochodnych. Na rynku pieniężnym przedmiotem obrotu są instrumenty, których termin płatności jest krótszy niż rok. Są to przede wszystkim różnego typu instrumenty dłużne oraz krótkoterminowe kredyty bankowe. Bardzo ważną rolę na rynku pieniężnym odgrywa Narodowy Bank Polski.

Bony skarbowe

      Są to instrumenty, emitowane przez skarb państwa, który w ten sposób uzyskuje pieniądze potrzebne do sfinansowania deficytu budżetowego. Są sprzedawane na przetargu, który jest zwykle organizowany w poniedziałki.


      Bony skarbowe są sprzedawane z tzw. dyskontem, to znaczy poniżej ceny nominalnej. Ich wykup następuje w ściśle określonym terminie, właśnie po cenie nominalnej. Zarobek inwestora to różnica pomiędzy ceną zapłaconą a nominałem. Ponadto bonami można obracać na rynku wtórnym, co zapewnia odpowiednią płynność inwestycji.
      Ponieważ bony są instrumentem dyskontowym, spadek ich ceny oznacza wzrost rentowności. Są emitowane zwykle na okresy 8-, 13-, 24- i 52-tygodniowe. Nominał bonu skarbowego to minimum 10,000 zł. Dla uproszczenia podaje się jednak cenę za każde 100 zł wartosci nominalnej, co pozwala szybko zorientować się w sytuacji i określić stopę dyskonta.

Depozyty międzybankowe


      Obok rynku bonów skarbowych istnieje również rynek depozytów międzybankowych. Banki mające aktualnie nadmiar środków pożyczają pieniądze innym bankom, które akurat potrzebują gotówki. Jeśli większość banków ma w swoich kasach nadmiar pieniądza, popyt na depozyty spada, stąd spada też ich cena (oprocentowanie). I odwrotnie - jeśli banki poszukują pieniędzy, wzrasta popyt na depozyty, co z kolei przekłada się na wzrost ich ceny. Nadmiernym wahaniom cen przeciwdziała zazwyczaj Narodowy Bank Polski (NBP), organizując operacje otwartego rynku (patrz niżej). Cena depozytów jest bardzo ważnym sygnałem, pokazuje możliwy ruch stóp procentowych.
      Depozyty możemy podzielić na jednodniowe, będące wyznacznikiem aktualnie panujących na rynku tendencji oraz depozyty na dłuższe okresy.
      Najpopularniejsze depozyty jednodniowe to:

      Depozyt typu spot/next, udzielony (formalnie) 21 września zostaje więc udzielony dopiero 23 września, a jego zwrot następuje 24 września. Podobnie działają depozyty O/N i T/N. Ich oprocentowanie jest podawane w stosunku rocznym.

26


Wyszukiwarka