TKANKI

Zespoły komórek, pełniące wyspecjalizowane funkcje, oraz wytwarzana przez nie isto­ta międzykomórkowa noszą nazwę tkanki (textus, gr. histos - utkanie, tkanka). Rozróżnia się cztery rodzaje tkanek: nabłonkową, łączną, mięśniową i nerwową.

TKANKA NABŁONKOWA

Tkanka nabłonkowa (textus epithelialis), czyli nabłonek (epithelium), jest rodzajem tkanki, w której główną masę stanowią komórki; istota międzykomórkowa jest bardzo ską­pa. Dlatego nabłonki są układem ściśle upakowanych komórek tworzących błony. Komórki nabłonka są w organizmie ludzkim bardzo liczne. Ocenia się, że stanowią ok. 60% wszystkich komórek organizmu. Nabłonek oddzielony jest od błon łącznotkankowych (na których leży) cienką błoną podstawną. Jest ona utworzona z warstwy granicznej, będącej tworem tk. nabłonkowej, substancji podstawowej i włokien retikulinowych tk. łącznej. Błona podstawna jest z reguły znacznie pofałdowana , co z jednej strony zapewnia mocne łączenie się z nią komórek nabłonkowych, a z drugiej strony zwiększa powierzchnię, przez którą przenikają do nabłonka substancje odżywcze

BŁONA PODSTAWNA

Nabłonki znajdują się na podłożu tkanki łącznej właściwej, z którą się łączą przez wyspecjalizowaną strukturę zwaną błoną podstawną.

Z pomocą błony podstawnej nabłonek:

       łączy się z podłożem mechanicznie, co jest szczególnie ważne dla nabłonków, na które działają siły mechaniczne, jak np. naskórek.

       transportuje substancje odżywcze i metabolity do i z naczyń krwionośnych tkanki łącznej. Jest to sposób odżywiania nabłonka, który nie ma naczyń krwio­nośnych. Wyjątek stanowi unaczyniony nabłonek prążka naczyniowego narządu ślimaka.

       zachowuje kształt swoich komórek.

 

Pochodzenie i funkcje nabłonków. Nabłonki mogą pochodzić ze wszystkich trzech listków zarodkowych: ekto-, mezo- i endodermy. Nabłonek pochodzenia mezodermalnego, wyścielający naczynia krwionośne i chłonne, nazywa się śródbłonkiem (endothelium), a wyścielający jamy ciała (np. otrzewnej) - nabłonkiem surowiczym (mesothelium). Na­błonek pochodzenia ektodermalnego wyściela jamy ośrodkowego układu nerwowego i na­zywa się ependymą. Nowotwory wywodzące się z nabłonka nazywane są nabłoniakami (epithelioma), z wyłączeniem nowotworów śródbłonka i ependymy.

  

Funkcje nabłonka:

 funkcja ochronna: ochrona głębiej położonych tkanek przed uszkodzeniami mechanicznymi, chemicznymi i termicznymi (np. naskórek, nabłonek jamy ustnej)

 funkcja resorpcyjna: wchłanianie (zazwyczaj ze światła wewnętrznego  przewodu

             różnych substancji (np. nabłonek jelitowy, nabłonek kanalików nerkowych)

 funkcja wydzielnicza: produkcja i wydzielanie różnych substancji (np. gruczoły,

              wyściółka nabłonkowa żołądka).

 funkcja barierowa: regulacja transportu różnych substancji poprzez nabłonkową. Warstwę .  Funkcja ta ma dwa aspekty: z jednej strony, niektóre typy nabłonka mają za zadanie maksymalne ułatwienie tego transportu, cechują się zatem znaczną przepuszczalnością (np. śródbłonek większości naczyń włosowatych), z drugiej zaś istnieją bardzo szczelne pokrywy błonkowe uniemożliwiające swobodny przepływ substancji szczelinami międzykomórkowymi i wymuszające ich selektywny transport przez błonę i cytoplazmę k, (np. śródbłonek naczyń włosowatych w mózgu, nabłonek jelitowy).

 funkcja zmysłowa: odbiór bodźców ze środowiska zewnętrznego (np. kubki smakowe)

 

KLASYFIKACJA NABŁONKÓW

Do klasyfikacji używa się trzech kryteriów:

       kształtu komórek,

       kształtu jąder,

       liczby warstw komórek

 Można wyróżnić trzy typy komórek nabłonkowych w zależ­ności od ich kształtu:

 płaskie komórki nabłonkowe są cienki­mi, spłaszczonymi komórkami o wielokątnym kształcie.

 ko­mórki sześcienne (kostkowe, brukowe) są krótkimi, cylin­drycznymi komórkami o wielokątnej podstawie; widziane z boku mają kształt sześcianu i przypominają kostkę do gry.

 walcowate (cylindryczne) komórki nabłonkowe, o podstawie najczęściej sześciokątnej, widziane z bok wyglądają jak nie­wielkie kolumienki lub cylindry.

Jednak w rutynowych preparatach histologicznych na ogół nie widać granic komórek i dlatego nie można stosować w praktyce mikroskopo­wania kryterium kształtu komórek. Zamiast tego stosuje się:

Kryterium  kształtu jąder:

      nabłonek płaski ma jądra komórkowe owalne, wydłużone, leżące równolegle do powierzchni

       nabłonek sześcienny ma jądra komórkowe okrągłe

       nabłonek walcowaty - jądra owalne, wydłużone, leżące prostopadle do powierzchni

LICZBA WARSTW KOMÓREK:

 nabłonki składające się z jednej warstwy komórek są nazywane nabłonkami jedno­warstwowymi,

 natomiast nabłonki składające się z kilku lub wielu warstw komórek - na­błonkami wielowarstwowymi.

 

W ZALEŻNOŚCI OD PEŁNIONYCH FUNKCJI WYRÓŻNIAMY:

      nabłonek pokrywający - którego rola polega na pokrywa­niu i chronieniu błon łącznotkankowych;

      nabłonek gruczołowy - który wytwarza różnorodne wydzie­liny;

      nabłonek zmysłowy - którego komórki mają zdolność rea­gowania na bodźce ze środowiska zewnętrznego i przekazy­wania Ich elementom tkanki nerwowej. Komórki tego na­błonka są rozmieszczone bądź w skupieniach na większej przestrzeni, bądź też pojedynczo lub w grupach między ko­mórkami nabłonka pokrywającego. Nabłonek zmysłowy wy­stępuje w narządach zmysłów (kubki smakowe, błona wę­chowa, siatkówka oka, narząd spiralny w uchu wewnętrz­nym).

  

NABŁONEK POKRYWAJĄCY

 

W zależności od kształtu komórek nabłonek pokrywający dzielimy na:

       płaski

       sześcienny (brukowaty)

       walcowaty (cylindryczny)

Ze względu na liczbę warstw komórek na :

       jednowarstwowy

• wielowarstwowy

NABŁONEK JEDNOWARSTWOWY PŁASKI

       składa się z jednej warstwy  komórek

       spłaszczonych, wielobocznych o owalnym jądrze, leżącym  w części środkowej cytoplazmy

       jest przystosowany do pełnienia funkcji filtracyjnych, dia­lizacyjnych, biernego transportu gazów (C02, 02) oraz transportu substancji za pomocą transcytozy

 

NABŁONEK JEDNOWARSTWOWY SZEŚCIENNY

 

       składa się z jednej warstwy komórek

       sześciennych z centralnie położonym kulistym jądrem

       nabłonek sześcienny pełni często funkcje wydzielnicze lub funkcje czynnego transportu jonów.

 

NABŁONEK JEDNOWARSTWOWY WALCOWATY

       tworzą komórki wydłużone w których jądro leży blisko podstawy

 

NABŁONEK  JEDNOWARSTWOWY WIELORZĘDOWY

       składa się z komórek o różnych wysokościach jedne z nich są wysokie, inne nisko kończące się klinowato między komórkami wysokimi.

Jest także nazywany nabłonkiem rzekomowielo­warstwowym. Niektóre nabłonki wielorzędowe mają na wolnej powierzchni rzęski lub stereocylia, np. na­ błonek wyściełający przewody oddechowe, jajowód czy przewód najądrza

NABŁONKI WIELOWARSTWOWE

Plan budowy histologicznej wszystkich nabłonków wielowarstwowych jest bardzo do siebie zbliżony. Na błonie podstawnej leżą komórki walcowate  albo sześcienne. Następnie w kilku warstach komórki różnokształtne, a warstwę powierzchniową tworza komórki płaskie, sześcienne, lub walcowate. Typ komórek warstwy powierzchniowej podaje nazwę  nabłonkom wielowarstwowym. W warstwie komórek leżących na błonie podstawnej spotyka się często komórki w stadium podziału mitotycznego. Im bliżej stro­ny wolnej nabłonka. tym podziały są rzadsze. a w warstwach po­wierzchniowych część komórek obumiera I zostaje złuszczona. Naj­wyraźniej proces ten. zwany rogowaceniem. przebiega w naskórku. Obumieranie komórek (zarówno fizjologiczne. jak i w wyniku u­szkodzenia) oraz zastępowanie ich przez nowe przeobrażające się z komórek warstw głębszych. ~świadczy o dużych możliwościach re­generacyjnych tej tkanki.

 

NABŁONEK WIELOWARSTWOWY PŁASKI

       składa się z 6-20 warstw komórek, z których tylko dolne mają kształt walcowaty i są aktywnie metabolicznie, podziały głębiej położonych komórek powodują wypychanie starszych ku powoerzchni . Liczba warstw komórek oraz grubość nabłonka za­leży na ogół od sił mechanicznych działających na nabłonek. Liczba warstw komórek i grubość nabłonka pokrywającego skórę podeszwy jest znacznie większa niż grubość na­błonka pokrywającego skórę np. grzbietu. Nazwa nabłonka wywodzi się od kształtu komó­rek warstwy powierzchniowej, które są płaskie. Głębsze warstwy nabłonka wielowarstwo­wego płaskiego składają się z komórek sześciennych, a warstwa podstawna z komórek walcowatych.

 Niekiedy powierzchowne warstwy nabłonka wielowarstwowego płaskiego są zrogowaciałe (komórki są wypełnione białkiem - cytokeratyną), jak np. w nabłonku pokry­wającym skórę. Taki nabłonek nazywa się nabłonkiem wielowarstwowym płaskim ro­gowaciejącym. Wśród komórek walcowatych warstwy podstawnej są komórki macierzyste, które przez całe życie człowieka mają zdolność dzielenia się. Podziały zwiększają liczbę komó­rek nabłonkowych, przechodzenie z warstwy podstawnej do warstw wyższych, aż do warstwy powierzchniowej. Zużyte komórki warstwy powierzchniowej nabłonka ulegają złuszczeniu. Komórki walcowate warstwy podstawnej nabłonka wielowarstwowego (zawie­rające komórki macierzyste) występują także w innych rodzajach nabłonków wielowar­stwowych

 

NABŁONEK PRZEJŚCIOWY

       po­wierzchniowe komórki nabłonka przejściowego są duże, sześcienne i nazywa się je ko­mórkami baldaszkowatymi. Błona komórkowa ich wolnych powierzchni ma szczególną budowę. Składa się głównie z cerebrozydów oraz wytwarza charakterystyczne wgłobienia Dzięki temu komórki baldaszkowate nie przepuszczają wody tkan­kowej do hipertonicznego moczu, a nabłonek może się rozpłaszczać.

       wyściela pęcherz moczowy i przewo­dy wyprowadzające mocz. Nazwa wywodzi się stąd, że nabłonek ten może zmieniać gru­bość w zależności od stopnia wypełnienia pęcherza moczem. U człowieka jest nabłon­kiem wielowarstwowym sześciennym, który się składa z 3-6 warstw komórek (u niektórych zwierząt doświadczalnych jest uważany za nabłonek wielorzędowy).

 

NABŁONEK WIELOWARSTWOWY WALCOWATY

 Nazwa nabłonka wywodzi się od powierzchniowej warstwy komórek walcowatych

       składa się zazwyczaj z kilku warstw ko­mórek

       wyścieła dużego kalibru przewody wyprowadzające gruczołów ślinowych i innych gruczołów zewnątrzwydzielniczych. Pokrywa także fragmenty błony śluzowej spojówki.

 

NABŁONEK GRUCZOŁOWY

Gruczoły (glandulae) są strukturami wydzielniczymi składającymi się z nabłonkowych komórek receptorowo-wydzielniczych. Komórki wydzielnicze mają receptory, za których pomocą reagują na bodźce zewnętrzne - nerwowe lub hormonalne, zwiększając lub zmniejszając wydzielanie. Wydzielanie (secretio) jest procesem, w którym z substratów dostających się do komórki są syntetyzowane drobno- lub wielkocząsteczkowe związki. Związki te są segregowane w aparacie Golgiego, zagęszczają się w pęcherzykach wy­dzielniczych i uwalniają na zewnątrz komórki.

    Gruczoły występują w dwóch postaciach, jako:

      zgrupowania komórek zajmujących wspólne terytorium i nazywanych gruczołami zwartymi. Należy do nich większość gruczołów człowieka, jak np. ślinianki, tarczyca, gruczoły łojowe.

      pojedyncze komórki receptorowo-wydzielnicze rozproszone wśród innych komórek. Takie komórki są nazywane gruczołami rozproszonymi. Przykładami takich gruczo­łów są komórki endokrynowe przewodu pokarmowego (komórki układu APUD i in.).

Powstawanie gruczołów. Gruczoły zwarte powstają w następujący sposób: Nabłonek wrasta w głąb tkanki łącznej, tworząc wysepki, połączone z nim odnogą. W dalszym roz­woju z wysepki tworzy się część wydzielnicza gruczołu, a z odnogi nabłonka - przewód wyprowadzający wydzielinę na powierzchnię narządu.

Gruczoły mające przewody wyprowadzające noszą nazwę gruczołów zewnątrzwy­dzielniczych, czyli egzokrynowych (glandulae exocrinae).

Gdy w czasie rozwoju odnoga nabłonkowa łącząca wysepkę z nabłonkiem powierzch­niowym zanika, wysepka nabłonkowo-gruczołowa nie ma kontaktu z powierzchnią, a wy­dzielina przedostaje się do istoty międzykomórkowej. Takie gruczoły są nazywane gru­czołami wewnątrzwydzielniczymi, czyli endokrynowymi (glandulae endocrinae).

 

SPOSOBY WYDZIELANIA

Tradycyjnie odróżnia się trzy sposoby wydzielania:

         merokrynowe, czyli ekrynowe,

         apokrynowe,

         holokrynowe

Wydzielanie merokrynowe (gr. meros - część, krinein - wydzielać), czyli ekrynowe (ec - poza, krinein - wydzielać). Jest sposobem wydzielania, istniejącym w gruczołach endokrynowych oraz niektórych egzokrynowych, np. gruczołach ślinowych i większości potowych. Wydzielina  wydobywa się przez powierzchnię komórki  drobnymi porcjami na zasadzie egzocytozy, a więc nie następuje przerwanie ciągłości bony komórkowej ( a tym samy zostaje zachowana struktura komórki)

 

Wydzielanie apokrynowe (gr. apo - z, krinein - wydzielać). Jest sposobem wydziela­nia tylko niektórych gruczołów egzokrynowych, np. mlekowego lub potowego wonnego. Wydzielina zbiera się w szczytowej części komórki, która następnie odrywa się. W rezultacie część komórki zostaje zniszczona . Po odnowie powstałego ubytku komórka może rozpocząć nowy cykl wydzielniczy

Wydzielanie holokrynowe (gr. holos - cały, krinein - wydzielać). Jest sposobem wy­dzielania charakterystycznym dla gruczołu łojowego. Ten sposób wydzielania polega na przemianie całej komórki w wydzielinę i jej wydaleniu. Ciągłość procesu wydzielania jest zachowana przez proliferację obwodowych komórek gruczołu i przesuwanie się nowych komórek ku światłu.

Ze względu na drogi rozchodzenia się wydzieliny wyróżnia się:

      wydzielanie zewnętrzne, czyli egzokrynowe. Wydzielina przechodzi do prze­wodów odprowadzających gruczołów i przez nie wydostaje się na zewnątrz ciała (np. gruczoły potowe) lub do światła różnych narządów (np. gruczoły Brunnera uchodzące do światła dwunastnicy).

      wydzielanie wewnętrzne, czyli endokrynowe, może być dokrewne, czyli he­mokrynowe. Wydzielina przedostaje się wtedy do płynu tkankowego, a stamtąd do krwi, która ją rozprowadza po całym organizmie.

TKANKA ŁĄCZNA

Tkanka łączna powstaje w wyniku różnicowania się mezenchymy.

Tkanka łączna właściwa pełni trzy podstawowe funkcje:

         stanowi zrąb ( stroma) - i ochronę mechaniczną dla innych tkanej i narządów

         transportuje substancje  odżywcze i produkty metazmu

         broni organizm przed obcymi związkami chemicznymi o różnym stopniu organizacji: od cząsteczek wirusów, bakterii i innych obcych komórek)

 

Tkanka łączna ma duże zdolności regeneracji, zastępując nawet ubytki w tkance mięśniowej i nerwowej. Tkanka łączna zawiera stosunkowo niewiele komórek,  i szczególnie obfitą istotę międzykomór­kową zbudowanej z włókien i istoty podstawowej. Znajdują się w niej także liczne naczynia krwionośne. .Dzięki takiej budowie  tkanka  łączna nie tylko łączy różne tkanki i stanowi zrąb wielu narządów, lecz także nadaje kształt narządom jako kanka łączna ich torebek. . W istocie międzykomórkowej krąży płyn tkankowy ( z krwi do tkanki łącznej i z powrotem do krwi), a wraz z nim substancje odżywcze i metabolity Włókna te są rozproszone w istocie podstawowej lub inaczej bezpostaciowej - galaretowatej substancji polisa­charydowej wydzielanej przez komórki. Komórki różnych typów tkanki łącznej różnią się kształtem i strukturą oraz rodzajem wydzielanej istoty podstawowej

TKANKI PODPOROWE

Są to wyspecjalizowane odmiany tkanki łącznej; należą do nich tkanka chrzęstna i kostna. Ich właściwości mechaniczne: sztywność (chrząstka), w połączeniu z twar­dością (kość), pozwalają ustrojowi zachować kształt, mimo grawitacji i działania sił mechanicznych. Kość stanowi ponadto magazyn niektórych pierwiastków o ważnej roli biologicznej i jest środowiskiem dla szpiku.

O różnicowaniu się mezenchymy w kierunku chrząstki lub kości decyduje ciśnie­nie parcjalne tlenu. Wysokie ciśnienie (obecność naczyń) promuje powstanie kości, niskie indukuje tworzenie chrząstki.

Szkielet podtrzymujący ciało kręgowców zbudowany jest z chrząstki lub kości. W stadium zarodko­wym tkanka chrzęstna tworzy szkielet wszystkich kręgow­ców, a u dorosłych form (wyjąwszy rekiny i płaszczki) zastę­powana jest w dużej mierze przez tkankę kostną.

Chrząstka

Chrząstka jest twarda, lecz sprężysta, sztywna .Sztywność nadaje chrząstce istota podsawowa, mająca swoisty układ chemiczny Komórki tkanki chrzęst­nej, zwane chondrocytami, wydzielają zbitą, sprężystą istotę podstawową, a także wytwarzają włókna kolagenowe. Osa­dzone w istocie podstawowej włókna kolagenowe znacznie ją wzmacniają. Chondrocyty, pojedynczo lub w grupach po dwie lub cztery komórki, leżą w niewielkich jamkach) w istocie podstawowej. Tworząc grupy izogeniczne. Tkanka chrzęstna nie jest unerwiona, nie ma w niej także naczyń limfatycznych ani krwio­nośnych, dlatego też żywe komórki chrzęstne zaopatrywane są w substancje odżywcze i tlen w drodze dyfuzji przez istotę podstawową. Chrząstka pokryta jest tkanka łączna właściwą włóknistą , która nosi nazwę ochrzęstnej. ­

Ze względu na rodzaj i ułożenie włókien oraz ilość i organizację macierzy wyróż­niamy trzy typy chrząstki: szklistą, włóknistą i sprężystą.

         Szklista występuje najczęściej .Większość chrząstek szklistych człowieka istnieje  tylko w czasie życia płodowego i do czasu pokwitania. Chrząstki te przekształcają się w kości . w czasie całego życia człowieka chrząstka szklista  występuje na ;

       powierzeniach stawowych kości

       w ścianie tchawicy, oskrzeli i krtani

       w dośrodkowych częściach żeber

         Sprężysta - głównym rodzajem  włókna tej istoty międzykomórkowej są cienkie włókna sprężyste. Włókna kolagenowe występują w niewielkiej ilości. Sprężystość i podatność    na zginanie są cechami mechanicznymi chrząstki sprężystej. Występuje w :

       małżowinie usznej, nagłośni, krtani

       ścianie zewnętrznego przewodu słuchowego i trąbki słuchowej

         Włóknista - występuje w :

       miejscach połączeń ścięgien i  więzadeł z kośćmi.

       w krążkach międzykręgowych

        w spojeniu łonowym.

Cechą charakterystyczną jej budowy są liczne włókna kolagenowe  zbudowane z kolagenu typu I i układające się w równoległe pęczki.

Krew

Krew jest rodzajem tkanki łącznej składającej się z ko­mórek i płynnej istoty międzykomórkowej, zwanej osoczem Komórki krwi są za­tem zawieszone w płynie i dlatego przybierają kształt kulisty (z wyjątkiem erytrocytów). Wśród komórek krwi wyróżnia się erytrocyty, czyli krwinki czerwone, leukocyty, czyli krwinki białe oraz płytki krwi. Człowiek dorosły o masie ciała 70-80 kg ma 5-6 I krwi, co stanowi ok. 8% jego masy. Komórki zajmują ok. 45%, a osocze - 55% objętości krwi.

Płynna istota międzykomórkowa (osocze) stanowi ok. 55% objętości krwi, pozo­stałe 45% (u kobiet nieco mniej) zajmują  elementy morfotyczne; wartość ta nosi na. zwę hematokrytu.

Osocze jest wodnym roztworem wielu substancji, z których większość stanowią białka (albuminy, globuliny, fibrynogen), dużo jest soli nieorganicznych; osocze zawiera ponadto aminokwasy, cukry, lipidy (lipoproteidy), witaminy, hormony.

FUNKCJE KRWI:

       transportowa - zaopatruje komórki w tlen i składniki odżywcze, oraz usuwa zbędne produkty przemiany materii, metabolity pośrednie (np. kwas mlekowy w mięśniach). Ponad to krew przejmuje z gruczołów wydzielania wewnętrznego lub komórek  sekrecyjnych substancje biologicznie czynne np. hormony i roznosi je po całym organizmie

       termoregulacyjna - odbiera ciepło z narządów, w których powstaje w nadmiarze (np. wątroba, pracujące mięśnie) i ogrzewa skórę poprzez którą następuje   utrata ciepła

      ochronna i obronna - bierze udział w unieczynnianiu obcych i szkodliwych dla organizmu substancji  i komórki pochodzenia egzo- endogennego

       homeostatyczna - utrzymuje stałe fizykochemiczne właściwości środowiska wewnętrznego, regulując  zawartość wody, kwasów i zasad

 

 

Krwinki czerwone (erytrocyty) - człowieka i innych krę­gowców zawierają hemoglobinę - czerwony barwnik, który bierze udział w transporcie tlenu. Erytrocyty większości ssa­ków mają postać spłaszczonych, dwuwklęsłych krążków i w stanie dojrzałym są pozbawione jądra erytrocyty pozostałych kręgowców mają kształt owal­ny posiadają jądro.

Trombocyty (płytki krwi) - są pozbawione jądra fragmenty cytoplazmy. Podstawowym zadaniem jest zaczopowanie uszkodzonej ściany naczyń i zahamowanie krwawienia

Leukocyty (krwinki białe) - powstają w czerwonym szpiku kostnym, posiadają zdolność ruchu, stanowią główny system obrony przed obcymi substancjami i mikroorganizmami

1. granulocyty (krwinki białe ziarniste)

• neutroflie- granulocyty obojętnochłonne

• eozynofile - granulocyty kwasochłonne

• bazofile-granulocyty zasadochłonne

 

2. agranulocyty (krwinki białe nieziarniste)

• monocyty

• limfocyty

 

 

 

 

 

 

KOMÓRKI KRWI

 

Komórki krwi dzieli się na:

      erytrocyty (gr. erythros - czerwony, cytus - komórka).  We krwi obwodowej człowieka występują dojrzałe erytrocyty oraz ich niedojrzałe postacie - retikulocyty

      Płytki krwi, nazywane często trombocyta­mi, są również upostaciowanymi składnikami krwi, nie są jednak komórkami, a tylko frag­mentami cytoplazmy megakariocytów.

       leu­kocyty (gr. leukos - biały, cytus - komórka) ( krwinki białe) dzieli się na:

     leu­kocyty nieziarniste, czyli agranulocyty. Do agranulocytów zalicza się limfocyty i monocyty

      leukocyty ziarniste, czyli granulocyty. Z kolei granulocyty dzieli się na:

       granulocyty obo­jętnochłonne (mają małe ziarenka, które są słabo kwasochłonne i przyjmuje się, że są obojętnochłonne),

        granulocyty kwasochłonne (mają duże wyraźnie kwasochłonne zia­renka)

        granulocyty zasadochłonne (mają zasadochłonne ziarenka)

 

Tabela 11.1. Liczba i odsetek komórek i płytek krwi obwodowej

 

Nazwa	Liczba lub odsetek
Erytrocyty	4-5 mln/ul
Retikulocyty	do 2% wszystkich erytrocytów
Leukocyty	4000-11 000/ul
Granulocyty obojętnochłonne	50-65% wszystkich leukocytów
Granulocyty kwasochłonne	2-5% wszystkich leukocytów
Granulocyty zasadochłonne	0-1 % wszystkich leukocytów
Limfocyty:	25-30% wszystkich leukocytów
limfocyty B	ok. 30% wszystkich limfocytów
limfocyty T	ok. 60% wszystkich limfocytów
limfocyty NK	ok. 10% wszystkich limfocytów
Monocyty	3-8% wszystkich leukocytów
Płytki krwi	150 000-400 000/ul

 

 

 

 

Wytwarzanie komórek krwi

Komórki krwi powstają w szpiku kostnym czerwonym (medulla ossium rubra) z pluripo­tencjalnych komórek macierzystych. Proces wytwarzania komórek krwi jest różnicowa­niem terminalnym (końcowym), nazywanym hemocytopoezą (gr. haima - krew; cytus - komórka; poesis - wytwarzać). Według potwierdzonej teorii unitarystycznej wszystkie rodzaje komórek krwi powstają z jednej komórki macierzystej. Proces dzielenia się i różnicowania prekursorów erytrocytów nazywa się erytrocyto­poezą. prekursorów granulocytów - granulocytopoezą, prekursorów limfocytów - Iimfo­cytopoezą, prekursorów monocytów - monocytopoezą, a prekursorów megakariocytów - megakarlocytopoezą.

Znane są geny, których produkty ukierunkowują różnicowanie komórek progenitoro­wych w szpiku. Na przykład, aktywacja genu gata-1 jest niezbędna do erytrocytopoezy, genu pu. 1 - do mielocytopoezy, a genu ikaros - do limfocytopoezy.

 

ERYTROCYTY

Ogólna liczba erytrocytów człowieka wynosi ok. 30 bln. Na ogół jednak podaje się ich liczbę w 1 ul (lub 1 mm3) krwi. We krwi obwodowej kobiet jest ich ok. 4,5 mln/uI, a u męż­czyzn - ok. 5 mln/ul1. Liczby te mogą się zmieniać zależnie od wielu czynników, m.in. od ciśnienia atmosferycznego: ludzie żyjący na dużych wysokościach, w górach, mogą mieć do 8 mln erytrocytów w 1 uI.

Budowa erytrocytów. Erytrocyt widziany z góry jest okrągłą komórką, o średniej śred­nicy 8 um. Ma wyraźne przejaśnienie w środku, a jego grubość w tej części wynosi do 2 um. Część obwodowa jest grubsza i mierzy ponad 2,5 um. Kształt erytrocytu jest zatem dwuwklęsły . Ma on znaczenie w wykonywaniu funkcji, ponieważ dzięki niemu zmniejszają się średnie odległości cząsteczek hemoglobiny leżących w środku komórki od błony komórkowej. Usprawnia to proces wiązania gazów. Dojrzały erytrocyt nie zawiera organelli-jego wnętrze wypełnia koloidalny roztwór hemoglobiny. Błona erytrocytu pokryta jest grubym glikokaliksem . Grupy krwi układu ABO zależą właśnie od specyficznych oligosacharydów powierzchni komórek. Grupy krwi różnią się rodzajem i ilością cząsteczek cukrowców. Erytrocyty łatwo ulegają odkształceniu, co umożliwia im przechodzenie  przez kapilary o wąskim świetle. Starsze tracą elastyczność i glikokaliks na ich powierzchni ulega modyfikacji, co czyni podatnym na fagocytozę przez makrofagi, głównie w śledzionie.

Erytrocyty większości ssa­ków mają postać spłaszczonych, dwuwklęsłych krążków i w stanie dojrzałym są pozbawione jądra,  erytrocyty pozostałych kręgowców mają kształt owal­ny i posiadają jądro.

Retikulocyty. We krwi obwodowej człowieka występują także niedojrzałe erytrocyty, nazywane retikulocytami. Mają one wygląd i są nieco większe niż erytrocyty, zawierają jednak delikatną, zasadochłonną siatkę lub ziarenka. Są to pozostałości szorstkiej sia­teczki śródplazmatycznej.

 

Czas życia i rozpad erytrocytów. Erytrocyty zużywają się dość szybko, a ich hemo­globina stopniowo się utlenia do methemoglobiny. Zbyt szybkiemu utlenianiu hemoglobiny zapobiega glutation, który jest stałym składnikiem erytrocytów. Średnio po 120 dniach życia erytrocyty są wyłączane z krwiobiegu i niszczone w śledzionie lub szpiku. Niszcze­nie polega na fagocytozie przez makrofagi, przekształcaniu hemu w biliwerdynę, a następ­nie w makrofagach wątroby - w bilirubinę, z uwolnieniem żelaza i globiny.

Funkcje erytrocytów. Erytrocyty przenoszą tlen z płuc do tkanek i dwutlenek węgla z tkanek do płuc. Zredukowana hemoglobina (redukcja odbywa się dzięki energii powsta­jącej z glikolizy w erytrocytach) wiąże tlen, stając się oksyhemoglobiną, a krew - krwią utlenowaną. Jednocześnie zmienia się konformacja cząsteczek globiny. Zachodzi to we krwi naczyń włosowatych płuc. Wskutek zmiany konformacji globiny po oddaniu tlenu jest uwalniany także NO, który przenika do błony mięśniowej tęt­nic; powoduje ich rozkurcz. Jest to ważny mechanizm obniżania ciśnienia krwi.

Erytrocytopoeza

Erytrocytopoeza (erythrocytopoesis), czyli wytwarzanie erytrocytów, odbywa się w szpiku kostnym czerwonym i polega na podziałach komórek i ich terminalnym różnico­waniu, które zachodzą w kilku etapach, w ciągu ok. 7 dni. Linia komórek erytropoetycz­nych powstaje z komórek macierzystych po aktywacji w nich genu gata-1.

 

LEUKOCYTY

 

Leukocyty, czyli krwinki białe, są komórkami, z których każda ma jedno jądro (są mo­nokariocytami) i kształt kulisty (podobnie jak większość komórek zawieszonych w płynie). We krwi obwodowej jest ich od 4 do 11 tys. w 1 uI. Ich liczba poniżej 4 tys. w 1 uI okre­ślana jest jako leukopenia, a powyżej 11 tys. w 1 ~I - jako leukocytoza. Leukocyty prze­bywają we krwi obwodowej zazwyczaj kilkadziesiąt godzin, a następnie przedostają się przez ścianę naczyń krwionośnych włosowatych i małych żył do tkanki łącznej różnych na­rządów. Proces przechodzenia leukocytów (ale także erytrocytów) przez ścianę naczyń krwionośnych nazywa się diapedezą. Leukocyty obdarzone są ruchem pełzakowym. Ze względu na budowę, pełnione funkcje oraz występowanie swoistych znaczników powierzchniowych leukocyty dzieli się na granulocyty (mają ziarenka cytoplazmatyczne - granulae - widoczne pod mikroskopem świetlnym) oraz agranulocyty. Pod mikrosko­pem świetlnym w większości agranulocytów nie widać ziarenek cytoplazmatycznych, ale w niektórych z nich, np. w limfocytach NK, są ziarenka widoczne pod mikroskopem świetl­nym. Nazwa ma zatem charakter tradycyjny.

 Z kolei granulocyty dzieli się na:

       granulocyty  obojętnochłonne (neutrofile)

       granulocyty kwasochłonne (eozynofile)

       granulocyty zasadochłonne (bazoflile) 

Mielocytopoeza i granulocytopoeza

 

Mielocytopoeza jest to wytwarzanie leukocytów - granulocytów i monocytów po akty­wacji genu pu.1 w komórkach macierzystych.

Granulocytopoeza - polega na wytwarzaniu granulocytów przez podziały komórek i ich terminalne różnicowanie, które zachodzą w szpiku kostnym czerwonym w kilku etapach i trwa 14 dni.

Wyjściową komórką dla granulocytopoezy jest komórka macierzysta mielocytopoezy.

Granulocyty obojętnochłonne

Granulocyty obojętnochłonne, czyli neutrofIle, są komórkami o średnicy 12-15 u-Im i stanowią 50-75% wszystkich leukocytów. Kształt jąder granulocytów obojętnochłonnych zależy od stopnia dojrzałości komórek. Młody granulocyt ma jądro pałeczkowate, na­tomiast dojrzały ma jądro segmentowane (składające się z kilku segmentów). Granulocyty obojętnochłonne są całkowicie zróżnicowanymi komórkami, które żyją sto­sunkowo krótko. Ze szpiku dostają się do krwi obwodowej, gdzie przebywają 8-12 h, a na­stępnie przez diapedezę przechodzą do tkanek, a głównie do tkanki łącznej właściwej. To przechodzenie do tkanek jest procesem nieodwracalnym, przypadkowym i niezależnym od stopnia zużycia komórki i wieku człowieka. W tkankach granulocyty obojętnochłonne funkcjonują jako mikrofagi przez 1-2 dni, po czym obumierają albo są wydalane z mo­czem, kałem, śliną itp.

Populacja marginalna granulocytów. Większość granulocytów obojętnochłonnych krąży z krwią. Pewna ich liczba przylega do śródbłonka naczyń lub utrzymuje się w zawi­rowaniach krwi w pobliżu śródbłonka i nie krąży z krwią. Komórki takie wchodzą w skład populacji marginalnej (przyściennej) granulocytów. W niektórych stanach fizjologicz­nych, np. po posiłkach, wysiłku fizycznym itp., granulocyty populacji marginalnej wchodzą do krążenia, powodując przejściową leukocytozę.

Funkcje granulocytów obojętnochłonnych

 

Granulocyty obojętnochłonne pełnią funkcje obronne, szczególnie przeciwbakteryjne, które się przejawiają:

       zdolnością ruchu;

       fagocytozą;

 wydzielaniem i uwalnianiem do otoczenia substancji bakteriobójczych, a po­ nadto

Granulocyty kwasochłonne 

Granulocyty kwasochłonne, czyli eozynofile, są komórkami o średnicy 10-14 um, i sta­nowią 2-4% wszystkich leukocytów krwi obwodowej. Granulocyt kwasochłonny ma jedno jądro, zwykle składające się z trzech płatów. Ziarenka te są lizosomami, które zawierają enzymy hydrolityczne, ale nie mają lizozymu. Wybarwiają się barwnikami kwaśnymi. We­wnątrz ziarenek znajdują się podłużne krystaloidy, zbudowane z fosfolipidów i nienasyco­nych kwasów tłuszczowych.

Funkcje granulocytów kwasochłonnych. Granulocyty kwasochłonne, podobnie jak granulocyty obojętnochłonne, mają zdolność ruchu pełzakowatego, fagocytozy i wydziela­nia substancji przeciwbakteryjnych..

Eozynofile. Wydzie­lają histaminazę - enzym rozkładający histaminę i arylosulfatazy - enzymy degradujące siarczanowe glikozaminoglikany. Eozynofile są wyspecjalizowane w zabijaniu wielokomórkowych organizmów w tym zwłaszcza larw pasożytów: Ascaris, Trichinella, Schistosoma, ponad to mają zdolność do zabijania bakterii i komórek nowotworoych.

Często występują w pobliżu komórek tucznych, a w cho­robach, w których się zwiększa stężenie histaminy, zwiększa się również ich liczba. W chorobach alergicznych i robaczycach, np. w dychawicy oskrzelowej (choroba  alergiczna).

 

Granulocyty zasadochłonne

Granulocyty zasadochłonne, czyli bazofile, są komórkami o średnicy 12-15 um i stano­wią poniżej 1 % wszystkich leukocytów krwi obwodowej. Granulocyt zasadochłonny ma jedno segmentowane jądro, zazwyczaj składające się z trzech płatów. Jego cytoplazma wypełniona jest zasadochłon­nymi ziarenkami

Funkcje granulocytów zasadochłonnych. Granulocyty zasadochłonne, podobnie jak granulocyty obojętnochłonne, mają zdolność do fagocytozy (jednak mniejszą) oraz wy­dzielania niektórych substancji przeciwbakteryjnych. Dzięki wydzielanej heparynie mogą aktywować lipazę lipoproteinową, a przez nią oczyszczać krew i limfę z tłuszczów. Mogą także przeciwdziałać krzepnięciu krwi. Wydzielając histaminę i uwalniając leukotrie­ny i prostaglandyny, mogą brać udział w procesach alergicznych i zapalnych, zwiększając przepuszczalność naczyń krwionośnych oraz rozszerzając je.

 

LIMFOCYTY

Limfocyty są komórkami o średnicy 6-10-um i więcej, stanowiącymi 25-35% wszyst­kich leukocytów krwi. Stosując kryterium wielkości wyróżnia się limfocyty małe (o średni­cy erytrocytów (8 um), limfocyty średnie (o średnicy ok. 10 um) i limfocyty duże (o średnicy powyżej 10 um). Ogólna liczba limfocytów człowieka wynosi nieco ponad 1 bilion, z czego 50% znajduje się w na­rządach limfatycznych (śledziona, węzły limfatyczne itp.), a pozostałe 50% to limfocyty krążące, które występują we krwi, nabłonkach i tkance łącznej narządów, w pobliżu miejsc istnienia antygenów, np. w pobliżu światła jelita. Stąd przechodzą do narządów limfatycz­nych, a po pewnym czasie migrują do innych narządów. Dzięki temu na preparatach histo­logicznych widuje się limfocyty w różnych tkankach, różnych narządów. To krążenie limfo­cytów wynika z ich funkcji. Aktywują się po zetknięciu z antygenami. Niektóre limfocyty żyją kilka dni, inne lata, a nawet całe życie (komórki pamięci). Mają zdolność  do recyrkulacji (wielokrotnego opuszczania i powrotu do łożyska naczyniowego).

Limfocyt ma jedno okrągłe lub owalne jądro (niekiedy z subtelnymi wcięciami), które wypełnia niemal całkowicie komórkę. W jądrze limfocytów średnich i dużych znajduje się jedno albo kilka jąderek .

Ich właściwa klasyfikacja opiera się na immunocytochemicznej  identyfikacji receptorów i antygenów powierzchniowych, oraz na próbach czynnościowych. Na podstawie tych kryteriów wyróżnia się zasadniczo 2 rodzaje limfocytów:

         Limfocyty B

         Limfocyty T

Limfocyty B

 

Są to małe limfocyty. Powstają w szpiku skąd przedostają się z krwią do różnych narządów. We krwi obwodowej limfocyty B stano­wią ok. 30% wszystkich limfocytów. Po zetknięciu się z antygenem (ciałem obcym) jeden lub niewiele limfocytów ulega aktywacji, rozmnażaniu i różnicowaniu do komórek plazma­tycznych. Powstaje wiele limfocytów B (i komórek plazmatycznych i limfocytów B pamięci), których główną funkcją jest synteza glikoprotein - przeciwciał (immunoglobuliny, Ig), skierowanych przeciwko antygenom, które aktywowały limfocyty B . Odpowiedź limfocytów B na antygen w postaci wydzielania przeciwciała nazywa się rekcją humoralną. Czas życia limfocytów B wynosi tygodnie i miesiące.

Limfocyty T

Powstają w grasicy . Są odpowiedzialne za odporność typu komórkowego. Dzielą się wiele rodzajów o  odmiennych czynnościach (np. komórki pomocnicze, supresyjne, cytotoksyczne, pamięci)

Czas życia limfocytów T wynosi miesiące i lata.

Limfocyty nie wykazują cech ani limfocytów T i B. Są określone jako limfocyt zerowe. W ich obrębie wyróżniamy dwa rodzaje komórek:

1. Limfocyty NK -komórki zdolne do zabijania komórek zakażonych wirusami i komórki nowotworowe, Są to duże limfocyty o dobrze rozbudowanych lizosmach.

2. Komórki macierzyste -dają początek wszystkim liniom rozwojowym elementom morfotycznym krwi.

 

 

Limfocytopoeza

Limfocytopoeza (/ymphocytopoesis) polega na wytwarzaniu limfocytów z komórek pro­genitorowych w wyniku ich podziałów i terminalnego różnicowania. Linia komórek limfocy­tarnych powstaje przez aktywację genu ikaros w komórkach macierzystych. Limfocytopo­eza zachodzi w szpiku kostnym czerwonym oraz w grasicy i niektórych narządach, np. w ścianie przewodu pokarmowego, w wielu etapach.

MONOCYTY 

Monocyty są największym i komórkami krwi obwodowej, a ich średnica może dochodzić do 40 um. Są prekursorami komórek układu makrofagów, znajdujących się w różnych tkankach Powstają w szpiku kostnym, skąd przecho­dzą do krwi. Tu przebywają ok. 3 dni, po czym przedostają się do różnych tkanek. Mają wybitne właściwości fagocytarne. W tkankach przekształcają się w makrofagi. Mono­cyt ma owalne lub najczęściej nerkowate jądro oraz słabo zasadochłonną cytoplazmę.

Monocytopoeza

Monocytopoeza (monocytopoesis), czyli wytwarzanie monocytów, jest terminalnym różnicowaniem komórek, zachodzącym w czerwonym szpiku kostnym, w kilku etapach.. W monocytopoezie pojawiają się kolejno: monoblast, promonocyt i mo­nocyt.

PŁYTKI KRWI

 

Plytki krwi, nazywane także trombocytami, są małymi, bezjądrowymi fragmentami cy­toplazmy megakariocytów, powstającymi w szpiku kostnym. Ich średnica wynosi ok. 2 um, a liczba we krwi obwodowej 150-450 tys./1uI. Płytki krwi żyją ok. 10 dni. Dyskoidalny kształt plytki jest utrzymywany przez obwodowo i okrężnie ułożone mikro­tubule Wewnątrz płytki znajduje się cytosol, w którym są swoiste ziarenka płyt­ki, lizosomy, mitochondria, ziarenka glikogenu oraz składniki cytoszkieletu, głównie mikro­tubule.. Płytki krwi zawierają duże ilośći serotoniny, tromboksanu. W mniejszych ilościach norarenalinę, adrenalinę, hitaminę.

Cytofizjologia płytek krwi. Płytki krwi biorą udział w hamowaniu krwawienia, tworząc agregaty.Agregaty płytek wspólnie z fibryną powstającą w czasie krzep­nięcia krwi wytwarzają skrzepy zamykające ubytki w ścianie naczyń. Uwalnia­ją także substancje, które mogą wzbudzać krzepnięcie krwi .

Wytwarzanie płytek krwi

Płytki krwi są fragmentami cytoplazmy megakariocytów i powstają w szpiku kostnym czerwonym. Pierwszą, zdeterminowaną komórką szeregu megakariocytów jest macierzy­sta komórka mielocytopoezy, powstają megakarioblast

TKANKA MIĘŚNIOWA

Tkanka mięśniowa) składa się głównie z wydłużonych komórek, któ­re stanowią miąższ (parenchyma) narządu, jakim jest mięsień Ko­mórki mięśniowe są otoczone blaszką podstawną. która razem z tkanką łączną właściwą luźną tworzy jego zrąb (stroma). Komórki mięśniowe są wyspecjalizowane w zmianie swo­jej długości, czyli w kurczeniu i rozkurczaniu się, oraz w zmianie swojego napięcia.

Komórki mięśniowe pochodzą z mezodermy, a proces ich różnicowania polega na po­jawianiu się w cytoplazmie komórek prekursorowych swoistych białek, które biorą udział w skurczu.

Odróżnia się trzy rodzaje tkanki mięśniowej:

       tkankę mięśniową poprzecznie prążkowaną  

       tkankę mięśniową poprzecznie prążkowaną sercową

       .kankę mięśniową gładką.

 

    .Nazwy części składowych komórek mięśniowych tworzno przez dodanie przedrostka sarko (gr. sarkon-mięso).np.: cytoplazma komórek mięśniowych nazywana jest jest sarkoplazmą, błona komórkowa sarkolemą itd.

TKANKA MIĘŚNIOWA POPRZECZNIE PRĄŻKOWANA SZKIELETOWA

Budowa różnych mięśni szkieletowych człowieka (jest ich nieco ponad 650 i zazwyczaj tworzą systematyczne pary) jest podobna. Główną masę stanowią komórki mięśniowe, które na ogół mają równoległy przebieg i układają się w pęczki. Między komórkami znaj­duje się tkanka łączna właściwa luźna, nosząca nazwę śródmięsnej (endomysium). Pęczki komórek  mięśniowych są otoczone-tkanką łączną właściwą, o zbitym utkaniu składającą się z włókien ko­lagenowych, siateczkowych i nielicznych komórek, głównie fibroblastów. Ta otoczka łącz­notkankowa nosi nazwę omięsnej (perimysium). Wreszcie cały mięsień jest otoczony torebką zbudowaną z tkanki łącznej właściwej zbitej bogatej we włókna kolagenowe i na­zywanej namięsną (eplmysium) lub powięzią- mięśnia. Tkanka łączna  omięsnej namię­snej odgrywa ważną rolę przenośnika sił skurczu mięśnia. Tkanka łączna łączy również mięsień ze ścięgnami, rozścięgnami, powięziami, okostną itp., przenosząc siłę jego skur­czu na kości.Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana szkieletowa składa się z długich, cylin­drycznych komórek mających kształt pałeczek  (gr. rhabdos - pałeczka) nazywanych ze względu na kształt komórek -włóknami. Długość komórek może dochodzić do kilkudziesięciu centymetrów, a ich średnica waha się od 10 do 100 um.Komórka, czyli włókno mięśniowe, jest wielojądrowa (polikariocyt) i ma ok. 75 jąder na 1 mm długości. Jądra leżą w obwodowej części sarkoplazmy, pod sarkolemą.

Głównym składnikiem cytoplazmy komórki mięśniowej są miofibryle, które mają wła­ściwość kurczenia się. Są to włókienka tworzące pęczki o regularnym, równoległym ułożeniu i składają się z białek ( aktyny i miozyny) biorących udział w skurczuCzynność tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej szkieletowej jest zależna od wo­li. Tylko nieliczne mięśnie szkieletowe nie zależą od woli i są kontrolowane przez układ nerwowy autonomiczny. Należą do nich: mięśnie ucha środkowego, mięsień kulszowo­-jamisty, mięsień opuszkowo-jamisty i niektóre komórki mięśniowe mięśni oddechowych. Włókna mięśniowe dzielimy pod względem morfologicznym i czynnościowym na dwa podstawowe typy:

     włókna typu I - wolnokurczące się

     włókna typu n - szybkokurczące

Włókna wolnokurczące się zawierają wiele mitochondriów i duże stężenie mioglobiny (stąd zwane są też "czerwonymi"), co jest istotne, gdyż energię do skurczu czerpią z proces6w tlenowych. Charakteryzują się one powolnym narastaniem siły skurczu i dużą wytrzymałością na zmęczenie.

Włókna szybkokurczliwe (zwane też "białymi") zawierają mniejsze stężenie mioglobiny, kurczą się szybciej, ale są mniej wy­trzymałe. Biorąc pod uwagę główne :źródła la energii z jakich korzys­tają, wyróżniamy wśród nich:

 

      włókna typu II-A - glikolityczno - tlenowe-  wykorzystujące energię wytworzoną w procesie glikolizy w cytoplazmie oraz w procesie oksydatywnej fosfory1acji w mitochondriach.

      włókna typu II-B - glikolityczne, korzystające głównie z energii wytworzonej podczas glikolizy. Liczba mitochon­driów jest w nich mniejsza.

Budowa włókienek kurczliwych - miofibryli jest bardzo złożona. Nie mają one jednorodnej struktury, lecz składają się z jaś­niejszych i ciemniejszych odcinków, leżących na przemian .

Mniejsze odcinki zbudowane są z substancji pojedynczo załamują­cej  światło - są to tzw. prąiki izotropowe I, prążki ciemniejsze anizotropowe A - załamują światło podwójnie. Zarówno odcinki izotropowe jak i anizotropowe leżą we wszystkich miofibrylach na tym samym poziomie, tworząc prążki biegnące prostopadle do długiej osi włókna mięśniowego, wskutek czego otrzymujemy wra­żenie poprzecznego prążkowania całego włókna. Mioflbryle utworzone są z drobniejszych włókienek zwanych miofilamentami lub protofibrylami Wyróżnia się dwa rodzaje miofilamentów: grubsze, zbudowane z białka miozyny i cieńsze z białka aktyny. Biegną one równolegle do siebie i leżą naprzemiennie, przy czym jedno włókienko miozynowe otacza sześć włókienek aktynowych. Włókienka miozynowe leżą tylko w obrębie prążka ciemnego, natomiast włókienka aktynowe leżą w prążku jasnym, a ich końce wchodzą między włókienka mio­zynowe. W związku z tym, strefa leżąca przy obu końcach prążka A jest ciemniejsza. Tak więc, w obrębie prążka A leżą miofiłamenty aktynowe i miozynowe, a w obrębie prążka I tylko aktynowe. Śro­dek prążka I przedziela błona graniczna Z, przejaśnienie w środku prążka A (tam, gdzie jest tylko miozyna) nazywamy prążkiem H Miofilamenty aktynowe przymocowane są do błony Z. Włókno mięśniowe poddane maceracji rozpada się w obrębie błony Z na liczne krótkie odcinki. Odcinek zawarty pomiędzy błonami Z jest powtarzającą się strukturalną jednostką włókna i nosi nazwę sarkomeru. Czyli, w skład sarkomeru wchodzi: pół prążka jasnego I, cały prążek ciemny A i pół prążka I. W czasie skurczu włókna mięśniowego zmienia się obraz jego poprzecznego prążkowania

 

TKANKA MIĘŚNIOWA POPRZECZNIE PRĄŻKOWANA SERCOWA

 

Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana sercowa składa się w przeważającej czę­ści z wydłużonych Komórek nazywanych także kardiomiocytami oraz istoty międzyko­mórkowęj w  skład której wchodzi tkanka łączna właściwa blaszki podstawne otaczające poszczególne komórki. Komórki mięśnia sercowego powstają z mioblastów zawiązka serca, przy czym z jed­nego mioblastu powstaje jedna jednojądrrowa (monokariocyt) komórka mięśniowa lub dwa   mioblastyfuzują. wytwarzając dwujądrową (bikariocyt) komórkę. Jedno- lub dwujądrowe komórki mięśniowe serca układają się szeregiem, jedna za drugą. a na powierzchniach ich styku wytwarzają się wyspecjalizowane połączenia, zwane wstawkami. Komórki łą­cząc się dają boczne odgałęzienia, które przechodzą w sąsiednie szeregi komórek. Tak więc mięsień sercowy jest zbudowany z szeregów jedno -dwujądrowych komórek, po­łączonych między sobą wstawkami. Szeregi komórek łączą się bocznymi odgałęzieniami z sąsiednimi szeregami.. Wstawki uważa się, że są one odpowiednikiem desmosomów. Komórki mięśniowe mają długość do 100 Ium i średnicę ok. 15 um, a ich jądra leżą w środku komórek. Miofibryle są zbudowane z sarkomerów, które - podobnie jak w komórkach mięśni szkieletowych -wykazują charakterystyczne, poprzeczne prążki.  Sarkolemma włókien poprzecznie prążkowanych serca jest cieńsza niż mięsni szkieletowych. Zawierają one ponadto znacznie więcej .sarkoplazmv skupiającej się w części środkowej włókna, gdzie leżą, często parzyście, jądra komórkowe. Wstawka jest wyspecjalizowanym połączeniem szczytowych powierzchni komórek mięśnia sercowego. Może przebiegać w linii prostej  prostopadłej do osi długiej komórki, lub może mieć kształt schodkowaty.

Czynność tkanki mięśniowej sercowej polega na powtarzających się, automatycz­nych skurczach i rozkurczach niezależnych od woli. Impulsy do skurczów wytwarzane są przez komórki rozrusznika serca (komórki węzła zatokowo-przedsionkowego) Natomiast regulacja czynności serca odbywa się za pośrednictwem układu ner­wowego i hormonów.

TKANKA MIĘŚNIOWA GŁADKA

Tkanka mięśniowa gładka składa się w większości z wydłużonych komórek kształtu wrzecionowatego. Jej istotę międzykomórkową stanowi tkanka łączna właściwa luźna oraz blaszki podstawne, otaczające komórki. Długość komórek dochodzić może do 500 um, a średnica w najszerszym miejscu do 10 um. Komórki mają jedno jądro (są monokario­cytami) , leżące w środku komórki Kształt jądra zależy od stanu czynnościo­wego komórki. W czasie skurczu jądro się zwija i fałduje. Komórki mięśni gładkich, nazywane także miocytami mogą występować pojedynczo lub w niewielkich grupach w tkance łącznej różnych narządów, np. w gruczole krokowym, czy w kosmku jelita. Mogą także tworzyć duże mięśnie, np. w ścianie macicy lub żołądka. Skurcze tkanki mięśniowej gładkiej odbywają się pod kontrolą układu  nerwowego autono­micznego i hormonalnego, niezależnie od woli.

 

---