histo - pyt embriologia, Biotechnologia Medyczna, II semestr, Histologia, Giełda


Mierzalne cechy kształcenia z zakresu HISTOLOGII I EMBRIOLOGII.

  1. Krótko scharakteryzuj podstawowe cechy komórek płciowych męskich i żeńskich

Plemnik (męska gameta, spermatozoid) - haploidalna komórka rozrodcza wytwarzana przez gonadę osobnika płci męskiej służące do rozmnażania płciowego. Jest zwykle ruchliwy, o długości 50-60 μm. Plemnik ssaka składa się z główki, w której zawarty jest materiał genetyczny i akrosom, wstawki i wwitki, którawprawia go w ruch. We wstawce znajdują się liczne mitochondria, co także związane jest z poruszaniem się (ludzkie plemniki poruszają się z szybkością ok. 0,1 mm/s). Plemniki u kręgowców powstają w jądrach w wyniku spermogenezy, po czym dojrzewają w najądrzu. Plemnik odnajduje komórkę jajową, zapładnia ją i pobudza do rozwoju. Wnosi materiał genetyczny i centriolę niezbędną do podziału zygoty.

Komórka jajowa (łac. ovum, ang. egg cell) - gameta żeńska u zwierząt i roślin. Komórkę jajową określa się także mianem jaja. U zwierząt komórka jajowa powstaje w wyniku oogenezy w jajniku i jest stosunkowo duża i nieruchoma. Komórka jajowa może zostać zapłodniona przez plemnik, co prowadzi do powstania zygoty.

Komórki jajowe zwierząt są mało zróżnicowane morfologicznie, a ewentualne różnice dotyczą przede wszystkim wielkości, ilości materiału zapasowego oraz jego lokalizacji.

Żółtko to tzw. deutoplazma inaczej cytoplazma zapasowa. Cytoplazma właściwa to owoplazma.

Podział komórek jajowych ze względu na ilość substancji zapasowych:

Podział komórek jajowych ze względu na rozmieszczenie materiału zapasowego:

Bezpośrednio, w związku z ilością i rozmieszczeniem materiału zapasowego, pozostaje proces bruzdkowania, który ma miejsce bezpośrednio po zapłodnieniu komórki jajowej.

  1. Podaj definicję zarodka i płodu

Zarodek lub z greckiego embrion - osobnik ludzki we wczesnym etapie rozwoju zwanym okresem zarodkowym. Okres ten zaczyna się podziałem zygoty.

Zygota jest zarodkiem jednokomórkowym. Dzieląca się zygota to blastomer (do stadia 128 blastomerów obserwujemy zjawisko synchronizacji podziałowej)

W komórce ludzkiej (oligo- i izolecytalna) jeden z blastomerów ma więcej owoplazmy
i szybciej będzie się dzielił (ten sam blastomer jest także mniejszy ze względu na mniejszą zawartość deutoplazmy).

O zarodku mówimy w przypadku ciąży do ósmego tygodnia. Po tym czasie (od 8 tygodnia) dziecko jest płodem.

Płód - dalsze stadium rozwojowe zarodka, rozpoczynające się do 8 tygodnia od chwili zawiązania się ciąży. W tym czasie zarodek jest już wyodrębniony z otaczających go błon płodowych i rozpoczyna się kształtowanie jego narządów.

  1. Wymień podstawowe stadia rozwojowe zarodka

Etap zygoty: komórka zawiera kompletny genotyp nowego osobnika, powstała po zapłodnieniu, czyli połączeniu się plemnika z komórka jajową i zlaniu się ich cytoplazm i jąder.

Etap moruli: zarodek zawierający kilkanaście-kilkadziesiąt komórek, tworzących bryłę.

Etap blastuli (blastocysty): zarodek w postaci pęcherzyka, w którym komórki (jest ich ponad 1000) ułożone są na powierzchni, tworząc jedno-lub wielowarstwową blastodermę otaczającą blastocel. Blastocysta składa się z embrioblastu i trofoblastu.

Etap gastruli: zarodek zbudowany z 3 listków zarodkowych: ektodermy, endodermy i mezodermy. Gastrulacja jest to proces zajmowania określonych pozycji przez blastomery o podobnych właściwościach rozwojowych, prowadzący do powstania listków zarodkowych i dalszego różnicowanie się komórek.

Etap zarodka trwa, aż do opuszczenia zarodka z błon płodowych, następuje dalszy rozwój tkanek i narządów.

Bruzdkowanie: wielokrotne podziały mitotyczne zygoty na komórki potomne (blastomery), zapoczątkowane zostają procesy regionalnej specjalizacji komórek zarodka, pod koniec bruzdkowania wewnątrz zarodka powstaje blastocel (pierwotna jama ciała).

Reguły bruzdkowania:

Embrioblast, węzeł zarodkowy, zespół komórek powstających z komórki jajowej w wyniku bruzdkowania, z których rozwija się wyłącznie ciało zarodka - w odróżnieniu od innych komórek, np. przeznaczonych na błony płodowe.

Trofoblast to warstwa komórek zewnętrznych błony płodowej (kosmówki), wyodrębniająca się u ssaków we wczesnym stadium rozwojowym zarodka, odpowiedzialna za tworzenie się łożyska oraz transportowane przez nie substancje odżywcze. Trofoblast tworzy początkowo litą warstwę, a następnie różnicuje się na wewnętrzny cytotrofoblast i zewnętrzny syncytiotrofoblast. Trofoblast posiada inwazyjne, cyto- i histolityczne właściwości (implantacja w błonie macicy).

Ruchy morfogenetyczne

*ekspansja= epibolia (obrastanie)

*kontrakcja= inwaginacja= embolia

*wpuklenie

*sfałdowanie

*sfałdowanie lokalne

*delaminacja - -rozdzielenie się zwartych grup komórek-rozwarstwienie

*migracja (największe zmiany)

Ruchy morfogenetyczne zachodzące niezależnie od siebie przez zespolenie komórek ulegają zintegrowaniu. Wzajemne powiązanie komórek umożliwia bierne przesuwanie tych rejonów, w obrębie których ruchy morfogenetyczne nie zachodzą.

  1. Co nazywamy zaplemnieniem, a co zapłodnieniem?

Zaplemnienie - wprowadzenie plemników do cyklu rozrodczego, U ludzi jest to wprowadzenie spermy z plemnikami do dróg rodnych samicy (bez względu na to, czy dokonane naturalnie, czy metodami sztucznymi).

Zapłodnienie - połączenie się jąder komórek rozrodczych (kariogamia komórki rozrodczej męskiej i żeńskiej) w wyniku czego powstaje nowa komórka nazywana zygotą. U ssaków, w tym człowieka, zapłodnienie może być skutkiem kopulacji pomiędzy osobnikami przeciwnych płci. Warunkiem zapłodnienia jest wniknięcie plemnika do komórki jajowej - ma to miejsce w bańce jajowodu, aczkolwiek do zapłodnienia może dojść w innym odcinku układu rozrodczego kobiety. Zapłodnienie może też być wynikiem inseminacji lub metody in vitro. W wyniku zapłodnienia dochodzi do przekazania potomstwu zawartych w gametach czynników dziedziczenia (genów) obydwu organizmów rodzicielskich. Wynikiem zapłodnienia jest ciąża. U ludzi do zapłodnienia dochodzi zwykle pomiędzy 10 a 18 dniem cyklu.

  1. Wymień i scharakteryzuj krótko podstawowe mechanizmy morfogenetyczne.

      1. indukcja embriologiczna

      2. apoptoza

  2. Co to jest apoptoza i jakie ma znaczenie w rozwoju zarodkowym człowieka?

Apoptoza [z gr.] w tłumaczeniu dosłownym opadanie liści jest przenośnią, oznaczającą w odniesieniu do biologii zaprogramowaną śmierć komórki w ustroju żywym - dzięki temu mechanizmowi usuwane są zużyte lub uszkodzone komórki. Można ją przyrównać do zaplanowanego samobójstwa komórki w organizmie wielokomórkowym mające na względzie dobro całego organizmu. W odróżnieniu od martwicy (określanej także mianem nekrozy), gdzie dochodzi do uszkodzenia jakimś zewnętrznym czynnikiem, apoptoza jest zjawiskiem naturalnym w rozwoju i życiu organizmów;

0x01 graphic

Blastomery „umierają przez samo poświęcenie”, wówczas gdy grupa pierwotnych komórek płciowych zamiera na drodze sterowanego samobójstwa, poświęcając się dla

komórki lepiej odżywionej i mającej większe szanse na rozwój.

  1. Wymień okresy rozwoju wewnątrzmacicznego człowieka

Okres prenatalny dzieli się na:

  1. Co nazywamy indukcją płodową?

Indukcja embriologiczna jest to wpływ określonej tkanki bądź warstwy komórek na różnicowanie się innej tkanki lub grupy tkanek z nią sąsiadujących. Jest to wzajemne oddziaływanie na siebie różnych części rozwijającego się organizmu. Są to procesy związane z jednostronnym lub wzajemnym oddziaływaniem grup komórkowych, listków zarodkowych, narządów pierwotnych. Procesy te powodują różnicowanie się jednego lub obu układów komórkowych.

W czasie indukcji embriologicznej w jednym z reagujących systemów tzw. induktorze- wytwarzany jest czynnik indukcyjny.

Przechodzi on do drugiego systemu tzw. reagującego i powoduje w nim zmiany, wskutek czego kieruje go na określoną drogę rozwoju. Przeważnie induktor jest bardzo zróżnicowany. System reagujący musi być zdolny do odebrania indukcji, czyli do zareagowania na czynnik indukcyjny - taką zdolność nazywamy kompetencją.

Czynniki aktywujące (induktory) rozchodzą się po zarodku poprzez pole morfogenetyczne, indukując powstawanie określonych struktur.

  1. Jakie znaczenie w rozwoju zarodkowo-płciowym ma zjawisko indukcji?

DOŚWIADCZENIE SPEMANNA

  1. Zróżnicuj i podaj przykłady indukcji pierwotnej i wtórnej

Indukcja pierwotna obejmuje zarodka. Jest to także indukcja nerwowa

Indukcja wtórna

  1. Co to są induktory naturalne i sztuczne (przykłady)?

Induktory - najczęściej białka, często związane z RNA, czynniki są często inaktywowane przez enzymy trawiące, większość jest termostabilna, mogą mieć charakter glikoprotein, glikozaminoglukoronoglikanów (ind. wtórna). Swoistość indukcji znajduje się w systemie reagującym a nie w induktorze. Induktor ma charakter ogólny. Działanie czynników indukujących jest nieodwracalne, raz rozpoczęta indukcja odbywa się łańcuchowo (jest to zaledwie jeden z wielu mechanizmów rozwojowych).

  1. Wymień najczęstsze przyczyny wad rozwojowych

Czynniki teratogenne:

  1. Sposoby diagnozowania prenatalnego wad rozwojowych

Badania prenatalne to badania umożliwiające wykrycie zmian genotypowych organizmu już w okresie płodowym. W tym celu wykonuje się w 16-18 tygodniu ciąży amniopunkcję, czyli nakłucie powłok brzusznych, macicy i pobranie płynu owodniowego, w którym znajdują się komórki płodu. Z pobranych komórek zakłada się hodowlę komórkową, a następnie poddaje się je badaniom cytogenetycznym i biochemicznym. Badania te polegają m.in. na analizie kariotypu (zespołu chromosomów komórki),która pozwala na wykrycie mutacji chromosomowych dotyczących liczby i struktury chromosomów. Badaniom biochemicznym poddaje się także płyn owodniowy. Badania te pozwalają wykryć defekty metaboliczne w przemianie mukopolisacharydów, lipidów, białek i aminokwasów, a także węglowodanów. Na materiale pobranym w wyniku amniopunkcji wykonywane są też testy DNA, dzięki którym można wykryć defekty genowe. Inną metodą badania płodu jest fetoskopia. Fetoskopia to zabieg umożliwiający bezpośrednie oglądanie płodu i łożyska za pomocą wziernika oraz pobranie krwi płodu z łożyska lub pępowiny. Metoda ta umożliwia wykrycie dużych wad rozwojowych, a także hemoglobinopatii, enzymopatii, immunopatii. Badania prenatalne dają możliwość diagnozowania pewnych schorzeń metabolicznych, a także wczesnego, bo już płodowego leczenia niektórych schorzeń lub szybkiego zastosowania leczenia tuż po urodzeniu, np. w fenyloketonurii zastosowanie odpowiedniej diety zapobiega rozwojowi choroby.

  1. Co nazywamy teratologią i jakie jest jej znaczenie w rozwoju człowieka?

Teratologia jest to nauka zajmująca się powstawaniem i przyczynami zaburzeń rozwoju płodowego:

      1. niepowodzeniami rozrodu (śmierć zarodka, poronienie, poród martwego płodu, śmierć w okresie noworodkowym)

      2. wadami wrodzonymi

      3. wadami przedurodzeniowymi

      4. wadami metabolizmu

5


Wyszukiwarka