1. Istota polityki ekonomicznej (pojęcie, dziedziny, cele, narzędzia, metody w polityce ekonomicznej: liberalizm, interwencjonizm),

Polityka ekonomiczna to ogół działań państwa mających na celu stymulowanie procesów gospodarczych zgodnie z celami ogólnogospodarczymi i ogólnospołecznymi. W ujęciu makroekonomicznym polityka ekonomiczna zmierza do utrzymania produkcji na poziomie zapewniającym pełne wykorzystanie czynników produkcji (zwłaszcza siły roboczej), stabilnego poziomu cen i wzrostu gospodarczego.

Cele polityki ekonomicznej

Przed polityką ekonomiczną zazwyczaj stawiane są 4 podstawowe cele:

wzrost PKB i polepszenie poziomu życia ludności, co umożliwia wzrost gospodarczy,

równowaga w obrocie z zagranicą,

stabilność cen, aby zapewnić silną i stabilną walutę,

pełne zatrudnienie, aby zapewnić równowagę społeczną.

Niektóre cele nie zawsze dają się realizować jednocześnie.

Jednoczesne dążenie do wzrostu gospodarczego i do stabilności cen.

Wzrost gospodarczy może być stymulowany (osiągany) przez takie posunięcia jak obniżka podatków, stóp procentowych, czy też rozszerzenie usług społecznych. W efekcie uzyskuje się wzrost konsumpcji, któremu towarzyszy wzrost popytu i co za tym idzie cen. W drastycznych wypadkach proces ten może doprowadzić do postępującej inflacji.

Jednoczesna walka z bezrobociem i inflacją.

Zwalczanie inflacji wymaga prowadzenia rygorystycznej, obniżającej popyt, polityki płacowej oraz utrzymywania wysokich stóp procentowych. Posunięcia te ograniczają inwestycje i zatrudnienie w przedsiębiorstwach, utrudniając walkę z bezrobociem. W niesprzyjających warunkach mogą wręcz powodować bezrobocie (mechanizm ten opisuje krzywa Phillpisa).

Inny podział

1. Ustrojowe, systemowe polityczne: uwarunkowania systemowe powodują że prowadzona w każdym kraju polityka gospodarcza zawiera cele ustrojowo - systemowe, cele te dotyczą kształtowania stosunków społeczno - gospodarczych. Jego celem jest umacnianie ustroju i zapewnienie jego ewolucji

2. Ekonomiczne: wzrost przedsiębiorczości, równowaga gospodarcza, wzrost udziału w międzynarodowym podziale pracy; wiążą się z pomnażaniem bogactwa kraju; powiększanie materialnych podstaw dobrobytu społecznego

3. Społeczne - sprawiedliwy podział dochodu, gwarancje zatrudniania, wyrównane szanse awansu, dostęp do dóbr kulturalnych i oświaty, zabezpieczenie społeczne, zapewnienie ochrony zdrowia.

4. Ekologiczne - ochrona środowiska naturalnego, rekultywacja

5. obronno - militarne - powiększenie potencjału gałęzi o znaczeniu obronnym, zapewnienie niezbędnych rezerw mocy produkcyjnych środków produkcji, ważne jest zapewnienie elastyczności aparatu produkcji aby umożliwić szybkie zmiany profilu

Dziedziny PE:

1. zgodnie z podziałem ekonomii

- mikroekonomiczne

- makroekonomiczne

2. polityki rozwoju społeczno - gospodarczego

- wzrostu

- strukturalna

- regionalna

- ekologiczna

3. Według kryterium przedmiotowego ( sektorowe)

- przemysłowa

- rolna

- handlowa

- komunikacyjna

- komunalna

- związana z polityką społeczną

4. według kryterium instrumentacji

- pieniężna, emisyjna i kredytowa

- budżetowa

- podatkowa

- celna

- cenowo - dochodowa

- inwestycyjna

- zatrudnienia

- lokalizacyjna

- warunkowa i innowacyjna

metody w polityce ekonomicznej: liberalizm, interwencjonizm

Liberalizm ekonomiczny (leseferyzm) postuluje wycofanie się państwa z ingerencji w gospodarkę. Postuluje prywatyzację, deregulację, obniżenie podatków i barier celnych.

Ekonomiczny liberalizm jest przeciwny socjaldemokratycznemu modelowi państwa opiekuńczego. Europejscy liberałowie nie są generalnie przeciwni umiarkowanej ingerencji państwa w służbę zdrowia, edukację, emerytury, walkę z biedą i bezrobociem. Konserwatywni liberałowie i libertarianie postulują ograniczenie roli państwa również w tych dziedzinach, proponując całkowitą prywatyzację lub mieszane modele prywatno-państwowe.

Liberałowie nie postulują bezpośredniej walki z biedą i bezrobociem. Sposobem rozwiązania tych problemów jest obniżenie podatków, a tym samym pozostawienie w kieszeni podatnika pieniędzy na inwestycje, które to tworzą miejsca pracy i powodują obniżenie poziomu bezrobocia.

Interwencjonizm państwowy - polityka aktywnego oddziaływania państwa na przebieg procesów gospodarczych. Przeciwieństwo liberalizmu gospodarczego.

Zwolennicy interwencjonizmu wskazują na trzy główne jego cele:

ograniczenie bezrobocia do poziomu uznanego za niezbędny, a nawet korzystny dla gospodarki

pobudzenie popytu globalnego, którego niedostateczny poziom uznaje się za jedną z przyczyn wahań koniunkturalnych

podniesienie tempa wzrostu gospodarczego.

Do głównych narzędzi pozwalających realizować politykę interwencjonizmu należą:

podejmowanie przez państwo przedsięwzięć inwestycyjnych pozwalających zwiększyć zatrudnienie bez wzrostu podaży dóbr i usług (np. roboty publiczne);

dotacje do nierentownych przedsiębiorstw lub ich nacjonalizacja;

protekcjonizm w zakresie handlu zagranicznego;

polityka monetarna;

polityka fiskalna.

Zakres i wykorzystanie tych narzędzi zależy od potrzeb gospodarki, wynikających przede wszystkim ze stopnia jej rozwoju oraz aktualnego stanu koniunktury. Polityka interwencjonizmu państwowego stwarza zagrożenie inflacją, wynikające ze zwiększonych wydatków budżetu państwa (deficyt budżetowy). Źródłem jej finansowania jest najczęściej dług publiczny.

Powszechna prywatyzacja

Prywatyzacja powszechna polegała na udostępnieniu obywatelom nieodpłatnego nabycia praw udziałowych do części mienia państwowego.

2. Uwarunkowania polityki gospodarczej (zewnętrzne, wewnętrzne, ustrojowo - systemowe; bogactwo narodowe: zasoby naturalne, zasoby majątkowe, zasoby ludzkie; polityka pronatalistyczna, polityka antynatalistyczna, polityka prorodzinna, infrastruktura społeczna, infrastruktura techniczno - ekonomiczna, wartość brutto środków trwałych, wartość netto środków trwałych, wartość zużycia, dekapitalizacja, pracochłonność, techniczne uzbrojenie pracy, kapitałochłonność, czynniki wzrostu gospodarczego, bariery wzrostu gospodarczego, euroregiony),

Uwarunkowania polityki gospodarczej:

a) zewnętrzne:

- międzynarodowa sytuacja polityczna, stosunki z sąsiadami

- przynależność do międzynarodowych ugrupowań politycznych, militarnych, gospodarczych

- warunki wymiany (terms of trade - towary eksportowane są wymieniane z zagranicą na towary importowane)

b) wewnętrzne:

- stan i struktura zasobów:

- przyrodniczych

- majątkowych

- ludzkich

- zagospodarowanie przestrzenne kraju i regionów

- wewnętrzna sytuacja polityczna

- stosunki narodowościowe

- stosunek społeczeństwa do władzy

- układ sił politycznych w kraju

c) Ustrojowo-systemowe:

- ustrój polityczny

- struktury państwowo-administracyjne i społeczne

- rozwiązania instytucjonalno-systemowe w gospodarce

Bogactwa narodowe: bogactwa naturalne i majątkowe w sumie.

Bogactwa naturalne: bogactwa mineralne, terytorium kraju, zasoby ziemi i gleby, lasy, wody. Polityka państwa w tym zakresie sprowadza się do:

- zapobiegania degradacji zasobów.

- odnawiania zasobów

- oszczędnego i efektywnego użytkowania zasobów wyczerpywalnych.

Bogactwa majątkowe: Wyposażenie kraju w budowle, budynki, urządzenia a także wyposażenie gospodarstw zarobkowych i domowych w narzędzia pracy, przedmioty pracy oraz trwałe dobra konsumpcyjne.

Wartość brutto środków trwałych to nakłady poniesione na ich wytworzenie lub zakup bez potrącenia wartości zużycia.

Wartość netto środków trwałych to nakłady poniesione na ich wytworzenie lub zakup z potrąceniem wartości zużycia.

Wartość zużycia to wartość odpisów na amortyzację dokonanych po oddaniu środków do eksploatacji.

Stopień zużycia to stosunek powyższego do wartości brutto środków trwałych.

Majątek trwały sfery produkcyjnej służy do produkcji w rozumieniu technicznym

Infrastruktura - urządzenia służące do obsługi sfery produkcyjnej i ludności za pośrednictwem różnego rodzaju świadczeń. Infrastruktura dzieli się na techniczno-ekonomiczną i społeczną.

Dekapitalizacja - zużycie majątku trwałego.

Zasoby ludzkie - siła robocza jako jeden z trzech środków produkcji.

Polityka antynatalistyczna - nastawiona na ograniczanie liczby urodzeń za pomocą różnych środków.

Polityka pronatalistyczna - nastawiona na tworzenie zachęt materialnych i moralnych do powiększania liczby potomstwa.

Polityka prorodzinna - polityka, u której podstaw leży przekonanie, że rodzina to podstawowa komórka społeczna. Celem tej polityki jest stworzenie rodzinom odpowiednich warunków do rozwoju(np. Ulgi podatkowe, dodatki płacowe, preferencyjne kredyty dla osób utrzymujących rodziny)

Euroregion - forma współpracy transgranicznej pomiędzy regionami państw członkowskich Unii Europejskiej, państw kandydujących oraz regionami ich sąsiadów. W tworzeniu euroregionu uczestniczą przedstawiciele lokalnych i regionalnych władz samorządowych, a niekiedy także inni posłowie społeczni i ekonomiczni regionów przygranicznych. Euroregiony nie są sankcjonowane przez prawo Wspólnot Europejskich.

Pracochłonność, ilość czasu zużytego na wykonanie jednostki wyrobu, operacji, zespołu czynności.

Kapitałochłonność, relacja pomiędzy ilością kapitału niezbędną do uzyskania określonego efektu gospodarczego a wielkością tego efektu (może nim być np. wielkość produkcji globalnej lub dodanej przedsiębiorstwa, zmniejszenie zatrudnienia, oszczędność zużycia surowców, a w skali makroekonomicznej - wielkość dochodu narodowego).

Czynniki wzrostu gospodarczego: praca(ludzie), kapitał, postęp techniczny oraz produktywność kapitału.

Bariery wzrostu gospodarczego to różnego typu ograniczenia i przeszkody występujące w procesach wzrostu gospodarczego w jakimś okresie czasu, które mają charakter obiektywny, są dość trwałe i trudne do przezwyciężenia, tym samym hamują wzrost gospodarczy.

W literaturze ekonomicznej wymienia się najczęściej następujące bariery wzrostu gospodarczego:

- Instytucjonalną

- Strukturalną

- Kosumpcyjną

- Siły roboczej

- Surowcową

- Żywnościową

- Handlu zagranicznego

- Technologiczną

- Ekologiczną

3. Zadania polityki ekonomicznej we współczesnych systemach gospodarczych (system gospodarki centralnie planowanej a system gospodarki rynkowej, funkcje polityki ekonomicznej w różnych systemach, zadania polityki ekonomicznej w warunkach transformacji systemu gospodarczego),

System gospodarki centralnie planowanej a system gospodarki rynkowej

GOSPODARKA RYNKOWA	GOSPODARKA CENTRALNIE STEROWANA
Charakterystyka: -dominacja prywatnej własności czynników produkcji -rynkowa alokacja zasobów gospodarczych= podstawowym regulatorem i koordynatorem procesów gospodarczych jest rynek( rozumiany jako samoczynnie działający mechanizm wpływający na decyzje i zachowania podmiotów gospodarczych, czyli ludzi) -swoboda prowadzenia działalności gospodarczej Najważniejsze funkcje rynku: *rynek dokonuje wyceny różnych dóbr(produktów, usług i zasobów) *rynek jest podstawowym źródłem informacji dla podmiotów gospodarczych( dostarcza obiektywnych info o cenach i relacjach cen, popycie i podaży relacji płac, etc. *rynek jest weryfikatorem społecznej przydatności produkcji i mechanizmem dostosowywania produkcji do potrzeb * rynek jest niezbędnym warunkiem racjonalnego wykorzystania zasobów gospodarczych * rynek umożliwia ustalanie się stanów równowagi w gospodarce	Charakterystyka: -państwowa własność czynników produkcji - centralizacja zarządzania gospodarką -nakazowo-rozdzielczy charakter systemu( narzucanie przez centralną biurokrację państwową instytucjom i organizacjom gospodarczym ogólnych celów ich działania i szczegółowych zadań planowych , administracyjne przydzielanie im czynników produkcji, w tym środków finansowych, scentralizowane bilanse materiałowo-surowcowe) -administracyjne kształtowanie cen produktów i czynników produkcji - hierarchiczna podległość kierownictw instytucji i organizacji gospodarczych biurokracji partyjno-państwowej Niemal całkowity brak konkurencji między jednostkami gospodarczymi duży stopień izolacji gospodarki i przedsiębiorstw od procesów i zjawisk dominujących w gospodarce światowej -nierynkowa alokacja zasobów gospodarczych-głównym regulatorem gospodarki był plan centralny
Zalety : - tendencje do racjonalnego wykorzystania zasobów gospodarczych - efektywny system motywacyjny( możliwość pomnożenia swojego majątki w gosp. rynkowej jest skutecznym bodźcem skłaniającym do angażowania własnego majątku oraz pracy w działalność gospodarczą) -ogromna innowacyjność gospodarki( nowe technologie) - dyscyplina finansowa przedsiębiorstw( konkurencja i zasada samofinansowania działalności gospodarczej) - tendencja do samoczynnego ustalania się równowagi rynkowej -duża elastyczność gospodarki - dobre zaopatrzenie sklepów * kraje o rozwiniętej gosp. rykowej zapewniają swoim obywatelom najwyższy przeciętny poziom dobrobytu, gwarantując równocześnie najszerszy zakres swobód obywatelskich Wady: -tendencja do powstawania dużych różnic dochodów i majątku- często nieakceptowana przez społeczeństwo, co rodzi napięcia i konflikty -istnienia tzw. dóbr publicznych( np. drogi, chodniki, oświetlenie ulic), które muszą być finansowane i wykonywane przez spółki państwowe, ponieważ są zupełnie nieopłacalne w sektorze prywatnym -monopolizacja gospodarki- czasowo powstają duże przedsiębiorstwa mające istotny , bądź decydujący wpływ na łączną podaż , a tym samym ceny dóbr, co utrudnia dostęp do rynku nowym podmiotom. Monopole jednak najczęściej ostatecznie wypierane są przez rosnącą konkurencję)	Zalety: Z przyczyn obiektywnie oczywistych pominę ten podpunkt milczeniem Wady: -Nieracjonalna alokacja zasobów gospodarczych -nieefektywny system motywacyjny ( „ czy się stoi, czy się leży dwa tysiące się należy”) -niska innowacyjność gospodarki - brak dyscypliny finansowej w przedsiębiorstwach( brak konkurencji, najczęściej finansowanie państwowe) - brak samoczynnego ustalania się równowagi rynkowej ( np. centralne ustanawianie cen w oderwaniu od rzeczywistych relacji popytowo- podażowych) - mała elastyczność gospodarki -permanentne niedobory dóbr, słabe zaopatrzenie sklepów - zanik przedsiębiorczość i rozmycie odpowiedzialności za podejmowane decyzje -zniekształcone, nieobiektywne informacje gospodarcze -niekontrolowany rozrost administracji gospodarczej i biurokracji partyjno-państwowej= wysokie koszty funkcjonowania systemu społeczno-gospodarczego * niski przeciętny poziom dobrobytu, przy równoczesnym braku podstawowych swobód obywatelskich - etc

Zadania polityki ekonomicznej w warunkach transformacji systemu gospodarczego

-demontaż instytucji i struktur nakazowo-rozdzielczego systemu kierowania gospodarką w realnym socjalizmie i pozostałości tego systemu w warunkach układów hybrydowych

-kreowanie warunków umożliwiających uruchomienie i prawidłowe działanie mechanizmów regulacji rynkowej

-przekształcenie własnościowej struktury gospodarki- jej prywatyzację

- tworzenie warunków sprzyjających reorientacji w handlu zagranicznym, dostosowanie krajowej produkcji do międzynarodowych standardów, tworzenie nowoczesnego marketingu

- przywrócenie właściwej roli pieniądza i zapewnienie jego wymienialności

-odbudowa ducha indywidualnej przedsiębiorczości i inicjatywy, podniesienie poziomu edukacji ekonomicznej ludności i przygotowanie obywateli do samodzielnego działaniana własny rachunek i własne ryzyko

Funkcje polityki ekonomicznej(gospodarczej) w różnych systemach(wg B. Winiarski - "Polityka Gospodarcza"):

Kapitalistyczna gospodarka mieszana:

Zapewnienie stałego dopływu środków niezbędnych do wykonywania przez państwo funkcji wewnętrznych i zewnętrznych (tzn. na stymulowaniu i wspieraniu rozwoju gosp. Krajowej)

W niektórych krajach: wspoeranie i rozwój sektorów gospodarki które nie cieszą się dostatecznym zainteresowaniem prywatnych przedsiębiorców (np. koleje, poczta, szkoły, ochrona zdrowia)

Ochrona działalności gospodarczej obywateli własnego kraju przed zagraniczną konkurencją.

Ochrona zjawiska konkurencji (np. przed organizacjami starającymi się zmonopolizować jakiś sektor rynku).

Przeciwdziałanie czynnikom kryzysogennym i stagnacyjnym przy jednoczesnym pobudzaniu koniunktury i kształtowaniu warunków które sprzyjają wzrostowi gospodarczemu.

Coraz częściej zajmuje się problemem ochrony środowiska naturalnego i przestrzenneo ładu w zagospodarowaniu terytorium kraju.

Utrzymywanie ładu społecznego w państwie, oddziałując na procesy dystrybucji, zapewniając osłonę gospodarczo słabszych warstw i grup ludności.

System realnego socjalizmu

Organizowanie gospodarki, tworzenia i zmieniania jej struktury organizacyjnej

Planowanie działań gospodarczych - ustalanie rozmiarów i kierunków produkcji oraz inwestycji

Zapewnienie realizacji wytyczonych planów i kontrola wykonywania wydanych poleceń

Rozdzielnictwo czynników produkcji i wytworzonych produktów.

System socjalistyczny częściowo zreformowany

Szczerze mowiąc w książce nie ma absolutnie nic na temat polityki ekonomicznej w tym systemie. Skupia się raczej ona na opisie czym taki system jest. Ogólnie rzecz biorąc to panuje tutaj poprostu chaos, rozpusta, rozgardiasz etc. i państwo nie jest w stanie skutecznie czymkolwiek zarządzać, a co za tym idzie polityka ekonomiczna, m.in. w skutek niespójności państwa (rozwój polityczny w kierunku socjalizm?kapitalizm nie idzie w parze z takim samym rozwojem gospodarczym) traci swoje funkcje jako że i tak państwo nie jest w stanie nad czymkolwiek zapanować. Jedyne co by można było podciągnąć pod definicję funkcji jest funkcja rozdzielcza(w tym systemie państwo nadal sprawuje władze nad systemem rozdzielczym), aczkolwiek jest to mocno naciagane i wymyslone na siłe(w żadnych innych źródłach niż ta książka również nie ma nic na temat funkcji polityki ekonomicznej w tym systemie).

4. Gospodarka narodowa (rozmiary i dynamika działalności gospodarczej na obszarze kraju, struktura gospodarki, układy strukturalne gospodarki narodowej <układ rodzajowy, przestrzenny, własnościowo - podmiotowy, instytucjonalny> potencjalny produkt narodowy brutto, realny produkt narodowy brutto, luka produktu narodowego brutto,

GOSPODARKA NARODOWA

Gospodarka narodowa to region gospodarki oddzielony granicą państwową. Suwerenny rząd kontroluje tam przepływ kapitału, usług, towarów i osób. Może zrezygnować z tej kontroli na podstawie międzynarodowych porozumień ( np. porozumienia o wolnym handlu - ułatwiają przepływ towarów określonej branży <przykładem EWWiS>) Obejmuje podmioty indywidualne, gospodarstwa zespołowe w sferze produkcji, konsumpcji, podziału na terytorium danego państwa.

O poziomie zaspokajania potrzeb narodu rozstrzyga przede wszystkim stan gospodarki kraju

Punktem wyjscia w planowaniu działań polityki gospodarczej powinno być postępowanie diagnostyczne i rozpoznawcze

Gospodarkę narodową możemy badać i opisywać stosując różne ujęcia;

badamy zasoby czynników produkcji społecznej i jej wzrost - stan i dynamikę tych zasobów, ich strukturę, alokację, zmierzając do określenie potencjalnych produkcyjnych możliwości danej gosp. nar.

konieczne jest też oddziaływanie w celu zwiększenia zasobów czynników produkcyjnych ( np. przyciąganie kapitału, ułatwianie podjęcia pracy imigrantom, wprowadzanie stref ekonomicznych ) oraz efektywniejsze ich wykorzystanie ( np. prywatyzacjia, szkolenia, staże, zastosowanie nowych tehnologii ograniczających zużycie zasobów) => to się nazywa powiększanie potencjału ekonomiczego kraju ;)

badamy konkretne rozmiary działalności gosp. nar. - przy uwzględnieniu podziału terytorialnego kraju, podziału na gałęzie, branże itd.

1)Rozmiary i dynamika działalności gospodarczej na obszarze kraju.

PKB - syntetyczna miara rozmiarów produkcji wytwarzanej przez gospodarujące społeczeństwo w ciągu roku - wartość finalna dóbr i usług w danym czasie wytworzona na terenie danego kraju

* PKB należy odróżnić od PNB, który jest miarą wartości wszystkich dóbr i usług wytworzonych przez obywateli danego państwa oraz przez osoby orawne z siedzibą na jego terenie niezależnie od tego czy podmity te działają w kraju, czy za granicą. W ten sposób w skład np. PNB Polski wchodzą dochody polskich podmiotów za granicą oraz polski PKB pomniejszony o dochody podmiotów obcych

PNN - powstaje gdy od PNB odejmiemy koszty amortyzacji ( będące wyrazem zużycia środków trwałych w danym czasie i przeznaczonych na ich restytucję ) ważną miarą wyników działalności prowadzonej w gospodarce marodowej jest też dochód narodowy definiowany jako całość dochodów wypłacanych właścicielom ludzkich i fizycznych zasobów wytwórczych za wykorzystanie tych zasobów w określonym odcinku czasu ( zwykle w ciągu roku ) - jest to więc suma płac i innych dochodów z tytułu wykonywania pracy i dochodów właścicieli zaangażowanych w gospodarce zasobów kapitałowych

=> jest równy PNN

kolejnym krokiem w diagnostyce prowadzonej na potrzeby polityki ekonomicznej jest zbadanie relacji między wielkością wytwarzanego dochodu narodowego a stanem zasobów naturalnych. Miernikami tych ralacji są: społeczna wydajność pracy ( i techniczne uzbrojenie pracy ), pracochłonność, kapitałochłonność.

podstawowym problemem polityki ekonomicznej jest przede wszystkim dymanika gospodarki. Wyznaczamy ją zwykle w skali kraju za pomocą relacji między przyrostem produktu narodowego lub dochodu narodowego w danym okresie a wielkością produktu narodowego lub dochodu narodowego w roku wyjściowym. Zapisuje się ją zwylke w ujęciu procentowym jako stopę wzrostu. W diagnostyce ekonomicznej posługujemy się często pojęciem średniego rocznego tempa wzrostu w określonym czasie.

* duże znaczenie miało stwierdzenie zależności między stopą oszczędzania oraz wielkością współczynnika kapitałowego ( kapitałochłonność ) a stopą wzrostu dochodu narodowego. Zależność tę określa tzw. równanie wzrostu Harroda - Domara, wg. którego stopa wzrostu dochodu narodowego (r) równa się stopie oszczędności (s) podzielonej przez współczynnik kapitałochłonności (m) [ r = s/m ] , przy założeniu, że oszczędności są niezwłocznie i w całości inwestowane.

* co za tym idzie centralnym problemem w polityce ekonomicznej jest stymulowanie oszczędności, a następnie oddziaływanie na ich efektywną alokację

* przekształceniem i rozwinięciem równania wzrostu Harroda - Domara jest tzw. model Kaleckiego, eksponujący wpływ inwestycji i ich udziału w dochodzie narodowym na tempo wzrostu tego dochodu

=>Istotną jest tu relacja I/D - stopa inwestycji, czyli stosunek inwestycji produkcyjnych brutto do dochodu narodowego

- w krajach o gospodarce rynkowej relacja ta kształtuje się jako suma rozstrzygnięć indywidualnych przedsiębiorców i gospodarstw domowych

- w krajach realnego socjalizmu relacje te kształtowane są przez decyzje centralne

politykę gospodarczą interesuje też stosunek między stopą wzrostu dochodu narodowego a stopą wzrostu ludności kraju

2)Struktura gospodarki.

to zbiór elementów gosp. nar. i wzajemne relacje między nimi

podmioty gospodarki dzielimy na sektory gałęziowe:

I. produkcja pierwotna - pozyskiwanie dóbr materialnych z otaczającej człowieka przyrody, a więc działalność w dziedzinie rolnictwa, leśnictwa, rybołóstwa oraz przemysłu wydobywczego

II. gałęzie przemysłu przetwórczego ( łącznie z budownictwem )

III. wszelkiego rodzaju usługi

=>stopień zatrudnienia w poszczególnych sektorach świadczy o poziomie rozwoju

Struktura własnościowo - podmiotowa w krajach o gospodarce rynkowej jest bardzo złożona. Działają tu liczne przedsiębiorstwa międzynarodowe z kapitałem mieszanym, w których udział mają zarówno osoby indywidualne jak i korporacje. Dominują przedsiąbiorstwa prywatne, ale istotne znaczenie mają przedsiębiorstwa publiczne - państwowe i samorządowe. Ich istnienie może być uzasadnione tzw. dochodliwością społeczną pośrednią, polegającą natworzeniu dla innych przedsiąbiorstw korzystnych warunków działania. Dotyczy to zwłaszcza przedsiębiorstw użyteczności publicznej w gospodarce komunalnej, w komunikacji, energetyce it.

*Polityka gospodarcza w odniesianiu do układu podmiotowo - własnościowego wyraża z reguły założenia doktrynalne przyjmowane przez siły sprawujące władzę

*Jednym z kierunków oddziaływań rządów krajów rozwiniętych na strukturę podmiotową gospodarki jest tzw. upowszechnienie własności. Rozumie się przez to m.in. popieranie sprzedaży częsci udziałów (akcji ) przedsiębiorstw ich pracownikom (stają się współwłaścicielami, choć często z ograniczonym wpływem na przedsiębiorstwo)

Układ według sektorów instytucjonalnych wyodrębnia w gospodarce:

sektor przedsiębiorstw - jednostek gospodarczych wytwarzających produkty i usługi przeznaczone do sprzedaży na rynku ( bez względu na przynależność do różnych sektorów własnościowych i różnych form organizacyjnych )

sektor instytucji finansowych i ubezpieczeniowych <GPW, powszechne towarzystwa emerytalne itd.>

sektor instytucji rządowych i samorządowych, obejmujący podmioty gospodarki działające w formie zakładów i jednostek budżetowych ( także jednostki finansowane z budżetu m.in. wyższe szkoły publiczne) <urzędy skarbowe, ZUS, NFZ itd.>

sektor gospodarstw domowych

sektor instytucji niekomercyjnych, obejmujący m.in. organizacje społeczne i polityczne, organizacje związków zawodowych, fundacje, organizacje związków wyznaniowych

sektor "zagranica" do którego wchodzą jednostki gospodarcze będące własnością podmiotów zagranicznych

=> układ tan i związany z nim podział jednostek gospodarki stosowany jest w analizie makroekonomicznej prowadzonej w oparciu o tzw. rachunki narodowe, dając możliwość diagnozowania stanu gosp. nar. i przebiegających w niej procesów produkcji, spożycia, akumulacji, a także stosunków z zagranicą.

3)Układy strukturalne gospodarki narodowej.

Przez układ strukturalny rozumiemy zbiór elementów gospodarki narodowej, uporządkowanych według określonych zasad ich wyodrębniania i grupowania oraz zespół relacji przedstawiających udział tych elementów w całym zbiorze.

Za szczególnie ważne uważa się 4 układy strukturalne:

układ rodzajowy (przedmiotowy) - uwzględnia ujmowane przedmiotowo rodzaje działalności gospodarczej i prezentuje relacje między nimi a całością działalności gospodarczej w kraju. Rodzaje te grupuje się zazwyczaj wg branż, gałęzi, działów i sektorów, dzięki czemu układ rodzajowy może mieć postać układu działowo-gałęziowego.

układ przestrzenny przyjmuje za podstawę podziału rozmieszczenie elementów gospodarki narodowej w jednostkach terytorialnych, co umożliwia odpowiednio szczegółowe określenie struktury przestrzennej gospodarki narodowej.

układ własnościowo-podmiotowy grupuje elementy gospodarki wg rodzajów własności. Jest to kategoria o podstawowym znaczeniu dla kształtowania się stosunków ekonomicznych w gospodarce oraz dla funkcjonowania systemu gospodarczego i stosowanych w nim rozwiązań regulacyjnych.

układ instytucjonalny grupuje podmioty gospodarcze w ramach sektorów instytucjonalnych, wyodrębnionych w oparciu o kryterium celów i wiodących funkcji spełnianych przez poszczególne podmioty.

4)Potencjalny produkt narodowy brutto (potential GNP) to maksymalna w danym czasie produkcja społeczna w danym kraju, przy użyciu będących do dyspozycji czynników (PNB zakładany przy maksymalnym zatrudnieniu i wykorzystaniu czynników produkcyjnych).

5)Realny produkt narodowy brutto (GNP) to faktycznie wytwarzana produkcja społeczna.

6)Luka produktu narodowego brutto to różnica między potencjalnym i realnym PNB; pojawia się ona wówczas, gdy rzeczywisty PNB jest niższy od PNB potencjalnego, co jest generalnie regułą, od której wyjątki zdarzają się bardzo rzadko (w wyjątkowych sytuacjach, jak np. wojna, gdy maksymalnie mobilizuje się i eksploatuje potencjał wytwórczy kraju).

Wysoki poziom luki PNB oznacza, że gospodarka kraju pracuje wadliwie (np. istnieje trwałe wysokie bezrobocie, nie jest wykorzystywana część aparatu produkcyjnego, etc.), co dla społeczeństwa oznacza wielkie straty (niższa konsumpcja, mniej inwestycji).

Polityka ekonomiczna kraju powinna zmierzać do minimalizowania luki PNB, podejmując działania mające na celu wzrost produkcji, redukcję bezrobocia i efektywniejsze wykorzystanie zasobów kraju.

5. Polityka prywatyzacyjna (pojęcie i cele prywatyzacji, sposoby prywatyzacji na tle polskiego ustawodawstwa: prywatyzacja pośrednia, prywatyzacja bezpośrednia, powszechna prywatyzacja <Program Powszechnej Prywatyzacji>; prywatyzacja założycielska, reprywatyzacja, ocena procesów prywatyzacyjnych),

Polityka prywatyzacyjna (pojęcie i cele prywatyzacji, sposoby prywatyzacji na tle polskiego ustawodawstwa: prywatyzacja pośrednia, prywatyzacja bezpośrednia,

Pojęcie prywatyzacji:

Podręcznikowo:Przekształcenie formy własności państwowej w prywatna, które poprzedza akt woli państwa wyrażony w stosownych przepisach.

Z zajęć:w sensu stricte,, proces polegający na przejmowaniu praw do majątku przedsiębiorstw państwowych przez podmioty prywatne (praw własności). Jednocześnie uzyskiwanie przez nie wpływów na funkcjonowanie tych przedsiębiorstw. Z wyjątkiem: byłych państwowych przedsiębiorstw gospodarki rolnej

Sensu largo: działania zmierzające do ograniczenia roli państwa w gospodarce i wzrostu znaczenia własności prywatnej

Cele:

1.rząd- ograniczenie inwestycji, zmniejszenie kredytów sektora publicznego

2.zmniejszenie roli budżetu państwa (odciążenie)

3.dostosowanie do zasad gospodarki rynkowej- zwiększenie konkurencyjności, efektywności działania

4.rozszerzenie dostępu do rynku zbytu kapitału, nowoczesnych technologii, technik zarządzania

5.umożliwienie obywatelowi aktywnego udziału w rynku kapitałowym

akty prawne:

ust. z dnia 30.08.1996 o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych

25.09.1981 o przedsiębiorstwach państwowych

30.4.1993o Narodowych Funduszach Inwestycyjnych Inwestycyjnych i o ich prywatyzacji

prywatyzacja przedsiębiorstwa państwowego

1)pośrednia przedsiębiorstwa duże (kapitałowa)

2)bezposrednia p. małe (do 1997 likwidacyjna)

ad1. pierwszy etap: komercjalizacja? przekształcenie w jednoosobową spółkę skarbu państwa (kapitałowe, z o.o., akcyjne), sprzedaż akcji udziałów lub wniesienie do Narodowego Funduszu inwestycyjnego

restrukturyzacja majątku spółki, ograniczenie zbędnego zatrudnienia

przekształcenia: -walne zgromadzenie akcjonariuszy, zgromadzenie wspólników

-rada nadzorcza

-zarząd spółki

drugi etap: zbycie przez SP udziałów (należących do SP// nie wszystko formie odpłatnej- 15%akcji nieodpłatnych pracowników, 10% zasilenie ubezpieczenia społecznego- tylko 75% zbyte w formie odpłatnej)

Oferta Publiczna najważniejsze info. o spółce, rozróżnienie inwestorów

Przetarg Publiczny CEL: INWESTOR STRATEGICZNY info. o: jak nabyć, min liczba akcji, min cena, min nakłady inwestycyjne(zobowiązanie do modernizacji produkcji), zobowiązania socjalne( zatrudnienie pracowników)

Rokowania CEL: INWESTOR STRATEGICZNY-KWALFIKOWANY publiczne zaproszenie, jawne tylko zaproszenie do składania ofert, zaproszenie w prasie- przebieg tajny

Ad2.

Sprzedaż przedsiębiorstwa? przetarg publiczny

Rokowania? publiczne zaproszenie

W ciągu 5 lat max czas zajścia

-Wniesienie majątku tego przedsiębiorstwa do spółki już istniejącej albo

pracownicy utworzą spółkę/ min 50% prac albo

.- LEASING oddanie do odpłatnego korzystania, ale 20% musza to być osoby z zew.-zapewnienie odpowiedniego dopływu kapitału

Powszechna prywatyzacja

Prywatyzacja powszechna polegała na udostępnieniu obywatelom nieodpłatnego nabycia praw udziałowych do części mienia państwowego.

Program Powszechnej Prywatyzacji (PPP)

realizowany od grudnia 1994 do grudnia 1998

PPP to kompleksowy program prywatyzacji kilkuset dużych przedsiębiorstw państwowych

celem PPP było dostosowanie owych przedsiębiorstw do zasad gospodarki rynkowej przez zwiększenie konkurencyjności i efektywności ich działania, rozszerzenie dostępu do rynków zbytu, kapitału, nowoczesnych technologii i technik zarządzania, z jednoczesnym umożliwieniem dorosłym obywatelom Polski aktywnego udziału w procesie przekształceń własnościowych oraz w rynku kapitałowym

PPP opiera się na koncepcji Narodowych Funduszy Inwestycyjnych tworzonych w celu gromadzenia i obrotu akcjami prywatyzowanych przedsiębiorstw oraz odpłatnego przekazywania świadectw udziałowych wszystkim pełnoletnim obywatelom z możliwością zamiany tych świadectw na akcje prywatyzowanych przedsiębiorstw.

PPP jest oceniany niejednakowo:

chwali się powstanie narodowych funduszy inwestycyjnych i rozprowadzenie świadectw udziałowych

krytykuje się to, że PPP

obejmuje faktycznie tylko niewielką część przedsiębiorstw państwowych (512)

nie zapewnia uwłaszczenia społeczeństwa

może spowodować łatwe przejęcie większości udziałów przez zorganizowane grupy spekulacyjne

w wielu przypadkach powierzono zarząd narodowych funduszy inwestycyjnych zagranicznym firmom menedżerskim, które mogą się kierować interesami obcych mocodawców

Zgłaszano także inne programy prywatyzacji powszechnej, ale żaden z nich nie został poddany pod publiczną dyskusję.

Prywatyzacja założycielska - to forma przekształceń własnościowych polegająca na tworzeniu nowych prywatnych podmiotów gospodarczych.

proces rozpoczęty w latach 80', nabrał tempa w latach 90'

proces dotyczący głównie przedsiębiorstw związanych z handlem, usługami i drobną wytwórczością, przybierają formę zakładów osób fizycznych, spółek cywilnych lub rzadziej spółek prawa handlowego

Reprywatyzacja - zwrot dawnym właścicielom upaństwowionego mienia, przejętego przez skarb państwa najczęściej w wyniku nacjonalizacji i pozostającego pod zarządem państwa. Jest ona złożonym procesem społecznym, trudnym do przeprowadzenia. Obejmuje zwykle następujące świadczenia majątkowe na rzecz byłych właścicieli:

zwrot mienia w naturze (jeżeli jest to możliwe)

mienie zamienne

bony reprywatyzacyjne (papiery wartościowe, za które można kupić akcje prywatyzowanych przedsiębiorstw państwowych)

Ocena procesów prywatyzacyjnych

prywatyzacja gospodarki była koniecznością, bez przekształceń własnościowych modernizacja gospodarki byłaby niemożliwa

Po 1989 roku Polska weszła w okres transformacji. Aby sprostać światowej konkurencji kolejne rządy rozpoczęły ogromną akcję prywatyzacji.

Największe prywatyzacje miały miejsce w latach 90.

prywatyzacja w Polsce często wiązała się ze sprzedażą mienia zagranicznym właścicielom

Zawsze zmiana własności oznaczała zwolnienia nadmiarowych pracowników. Sprywatyzowane firmy znacznie podnosiły swoją wydajność, przez co nie potrzebowały już tylu rąk do pracy. Dzięki restrukturyzacji nowe prywatne przedsiębiorstwa przetrwały na rynku, ale kosztem wzrostu bezrobocia.

Sprywatyzowane sektory gospodarki zaczęły osiągać zyski i wpłacać do budżetu podatki. Przedsiębiorstwa, które pozostały państwowe przynosiły najczęściej straty, które musieli pokrywać wszyscy podatnicy.

Odrzucenie prywatyzacji zmniejszyłoby wzrost bezrobocia, ale Polska zatrzymałaby się w rozwoju i pogrążyła w recesji.

Prywatyzacja czasami następowała nie z racjonalnych przesłanek, lecz dlatego, że rząd potrzebował pochodzących z niej pieniędzy do zmniejszenia deficytu budżetowego

Prywatyzacja, choć przedstawiana jako najlepszy sposób na racjonalizację zarządzania przedsiębiorstwem nie zawsze jest pożądana (np. w wypadku instytucji kulturalnych, które bez wsparcia państwowego nie byłyby w stanie się utrzymać)

W Polsce największe kontrowersje wokół prywatyzacji dotyczyły korupcji.

W opinii społecznej utarło się przekonanie, że prywatyzacja jest korzystna dla gospodarki, mniej korzystna dla pracowników i najmniej korzystna dla przeciętnego obywatela.

Jak wynika z badań, prywatyzacja ma o wiele więcej zwolenników wśród elit gospodarczych, przedsiębiorców, menadżerów, profesjonalistów, ludzi wykształconych, młodych. Z dystansem do prywatyzacji odnoszą się rolnicy, bezrobotni, nisko wykwalifikowani, mieszkańcy małych miast.

6. Polityka zatrudnienia (pojęcie, funkcje, rynek pracy, popyt na pracę, podaż siły roboczej, bezrobocie i jego rodzaje, ekonomiczne i społeczne skutki bezrobocia, instrumenty aktywnej i pasywnej polityki zatrudnienia),

Polityka zatrudnienia

Polityka zatrudnienia - jest integralną częścią całokształtu polityki społeczno - ekonomicznej państwa. Dotyczy gospodarowania zasobami pracy. Łączy ona w sobie elementy polityki społecznej i ekonomicznej. Jest ona jednocześnie dyscypliną praktyczną i naukową.

W aspekcie praktycznym politykę zatrudnienia można definiować jako oddziaływanie państwa i innych podmiotów społecznych i gospodarczych na rynek pracy w celu kształtowania procesów związanych z przygotowaniem, włączaniem do sfery pracy użytecznej, alokacją oraz racjonalnym spożytkowaniem zasobów ludzkich.

Jako dyscypliny naukowej , głównym celem polityki zatrudnienia jest poszukiwanie metod i środków umożliwiających optymalne w danych warunkach gospodarowanie czynnikiem ludzkim.

Funkcje polityki zatrudnienia.

Zadania i cele polityki bezrobocia (zatrudnienia) realizowane są przez publiczne służby zatrudnienia. Instytucje te pełnią rolę podstawowego organu polityki państwa w zakresie obsługi bezrobotnych. Charakter i wykorzystanie ich, w poszczególnych krajach sa zróżnicowane i zależą od sytuacji ekonomicznej, od specyfiki rynku pracy i siły roboczej, a także od uwarunkowań geograficznych i kulturowych.

Funkcje polityki zatrudnienia (z książki Bolesława Winiarkskiego) :

-funkcję spoleczną - wyznaczona przez obecne i przyszle warunki rozwoju społecznego

- funkcję ekonomiczna - związaną z rozwojem gospodarczym

rzadziej wyróżnia się

-poznawczo-normatuwną- dotyczacą systemu kształcenia

-dochodową - zapewnienie uczestnictwa w tworzeniu i podziale dochodu narodowego

Do podstawowych funkcji realizowanych przez obecne służby zatrudnienia zaliczamy :

1) Funkcję pośrednictwa pracy - polega on na kojarzeniu ofert pracy i osób poszukujących zatrudnienia a głównym celem tego pośrednictwa jest pomoc bezrobotnym w znalezieniu pracy, natomiast pracodawcom w znalezieniu odpowiednich pracowników.

2) Funkcja doradztwa zawodowego - polega ono na udzielaniu bezrobotnym i innym osobom pomocy przy wyborze miejsca pracy, zawodu jak również kierunku kształcenia lub szkolenia. Doradztwo prowadzone jest przez wysoko kwalifikowanych specjalistów.

3) Funkcja informacyjno-statystyczna - polega na zbieraniu gromadzeniu i udostępnianiu wszystkim zainteresowanym informacji o sytuacji na rynku pracy, w tym głównie o wolnych miejscach pracy, o poszukujących zatrudnienia oraz o możliwościach szkolenia zawodowego.

4) Funkcja analityczno-programowa - zajmuje się analizowaniem sytuacji na rynku pracy, badaniami przyczyn nie równowagi na tym rynku, określaniem pożądanych kierunków walki z bezrobociem.

5) Funkcja promowania i organizowania szkoleń i przekwalifikowań zawodowych - jest ona szczególnie ważna w okresie przyśpieszonych przemian strukturalnych w gospodarce. Służby zatrudnienia w ramach tej funkcji mogą organizować i finansować kursy zawodowe we własnych ośrodkach bądź też zlecać to zadanie wyspecjalizowanym instytucjom lub zakładom pracy.

6) Funkcja promowania nowych miejsc pracy - polega ona na podejmowaniu konkretnych działań na rzecz zatrudnienia bezrobotnych , które obejmują np. organizowanie robót publicznych, pomoc przedsiębiorstwom przy tworzeniu nowych miejsc pracy i udzielanie bezrobotnym pożyczek na otwarcie własnej działalności gospodarczej.

7) Funkcja ochrony socjalnej bezrobotnych (ustalanie prawa do zasiłku, naliczanie i wypłata świadczeń) - w większości krajów rozwiniętych zasiłki są naliczane i wypłacane w innych instytucjach (np. ubezpieczeniowych), rolą zaś urzędów pracy jest przekazywanie do tych organów informacji o zarejestrowanym bezrobotnym.

W świetle ustawy o zatrudnieniu i bezrobociu państwową służbę zatrudnienia w Polsce tworzą : Krajowy Urząd Pracy podlegający Ministrowi Pracy i Polityki Socjalnej (jako centralny organ administracji państwa) oraz działające w terenie wojewódzkie i rejonowe urzędy pracy , które współdziałają z organizacjami, organami i instytucjami zajmującymi się problematyką zatrudnienia i przeciwdziałania bezrobociu. Ustawowymi organami opiniodawczymi w sprawach zatrudnienia są: Naczelna Rada Zatrudnienia (organ opiniodawczo-doradczy Ministra Pracy i polityki Socjalnej), wojewódzkie rady zatrudnienia, (organy opiniodawczo-doradcze wojewodów), rejonowe rady zatrudnienia (organy opiniodawczo-doradcze kierowników urzędów rządowej administracji ogólnej.

W skład tych instytucji wchodzą przedstawiciele organizacji związków zawodowych, organizacji pracodawców, organów administracji rządowej oraz samorządu terytorialnego.

Rynek pracy

Rynek pracy - jeden z rynków czynników wytwórczych, na którym przedmiotem wymiany są usługi świadczone przez siłę roboczą, czyli praca. Rynek pracy w znaczeniu ogólnym składa się z pojedynczych rynków pracy, dotyczących siły roboczej o określonych kwalifikacjach. Na każdym z tych rynków czynnikiem równoważącym popyt i podaż pracy jest płaca równowagi, której poziom jest zróżnicowany.

Popyt na pracę ze strony pracodawców uzależniony jest w krótkim okresie (przy braku możliwości zmiany techniki i technologii) od relacji pomiędzy płacą równowagi a krańcową produktywnością pracy. Przedsiębiorcy opłaca się zwiększać zatrudnienie dotąd, dopóki dodatkowy przychód, jaki osiągnie z zatrudnienia kolejnego pracownika, będzie większy niż koszt jego zatrudnienia.

W długim okresie czynnikiem określającym popyt na pracę jest relacja pomiędzy płacą a ceną kapitału. Praca i kapitał w pewnym zakresie zastępują się w procesie produkcji - relatywne podrożenie pracy (np. wzrost płac przy niezmiennych cenach kapitału) może skłonić przedsiębiorcę do zastosowania nowej technologii oszczędzającej pracę, co spowoduje zmniejszenie jego popytu na pracę.

Podaż pracy uzależniona jest od zasobów siły roboczej oraz od relacji pomiędzy ukształtowaną na rynku płacą a "ceną" wolnego czasu. Zmiany popytu na pracę i podaży pracy prowadzą do zmian poziomu płacy równowagi.

Popyt na pracę

Popyt na pracę - można opisać jako ilość osób lub godzin pracy, jaką pracodawcy są skłonni zatrudnić przy określonych stawkach płacy (realnej). Jest on popytem pochodnym, ponieważ zależy od popytu na usługi i dobra, do świadczenia lub wytwarzania których wykorzystuje się dane kwalifikacje pracownika.

Podaż siły roboczej

Siła robocza to ogół ludzi pracujących i poszukujących pracy (bezrobotnych). W tym znaczeniu siła robocza jest jednym z zasobowych, tradycyjnych czynników produkcji (materialne i niematerialne środki niezbędne do prowadzenia procesu produkcji. Materialnymi czynnikami produkcji są ziemia i jej zasoby naturalne oraz kapitał (budynki, maszyny, urządzenia, surowce, materiały itp.). Czynnikami niematerialnymi są praca (siła robocza) i wiedza (know-how).) Silą roboczą jest po prostu praca jaką zasób ludzki oferuje na rynku pracy. Podaż siły roboczej jest uzależniony od wielu czynników związanych między innymi z wykorzystaniem instrumentów polityki zatrudnienia, sytuacja gospodarcza, poziomem bezrobocia i wieloma innymi czynnikami związanymi z polityka ekonomiczna. Rodzi ona również implikacje wazne dla gospodarki. Im mniejsza podaż siły roboczej tym wolniej (lub praktycznie wcale) rozwija się gospodarka. Po przeczytaniu tego co wyżej i niżej będziecie wiedzie o co konkretnie chodzi?

Bezrobocie i jego rodzaje

Bezrobocie to sytuacja w której istnieje grupa pracowników zdolna do pracy oraz gotowych ją podjąć, lecz nie znajdująca możliwości zatrudnienia. Zjawisko to jest mierzone procentem siły roboczej, która nie znajduje zatrudnienia. O tym, że bezrobocie stało się kwestią społeczną świadczyła dynamika, skala i struktura tego zjawiska, jak i jego negatywne konsekwencje odczuwane coraz silniej. Brak pracy jest czynnikiem, który mam wpływ na zaspokajanie ważnych potrzeb społecznych w różnych sferach życia. Prowadzi też do narastania kwestii społecznych jak: kwestia ubóstwa, edukacyjna, zdrowotna itd.

Bezrobocie jako kwestia społeczna - dotyczy dużych grup społecznych, jest odbierana przez tę grupę jako nieprawidłowe, zakłóca jej prawidłowy rozwój, wywołuje społeczny niepokój, jest źródłem napięć społecznych. Nie może być w pełni rozwiązane w ramach grupy przy wykorzystaniu dostępnych jej metod i możliwości, może być rozwiązane tylko drogą podjęcia szerokich działań przez państwo.

KTO TO JEST "BEZROBOTNY"?

Osoby bezrobotne to osoby nie pobierające nauki w szkole dziennej, zdrowe i gotowe do podjęcia pracy w danym zawodzie, ale z powodu braku zatrudnienia zarejestrowane w powiatowym urzędzie pracy właściwym dla miejsca zameldowania. Należy pamiętać, ze osoby te powinny także oprócz powyższych, spełniać warunek ukończenia osiemnastu lat oraz warunek pozostawania w wieku aktywności zawodowej.

Najoględniej mówiąc Bezrobotny to człowiek, który chce pracować i aktywnie poszukuje pracy, ale nie może utrzymać zatrudnienia przy istniejących stawkach płacy.

Rodzaje bezrobocia

bezrobocie strukturalne - mówimy o nim wtedy gdy występuje niedopasowanie struktury podaży pracy i popytu na pracę ze względu na posiadane kwalifikacje, wykształcenie, zawód czy miejsce zamieszkania. Wynika ono z niedopasowania kwalifikacji pracowników do nowej technologii i braku kompetencji, trudności w dostosowaniu się do zmian systemu produkcyjnego. Ten rodzaj bezrobocia może mięć charakter dosyć trwały, ponieważ jego likwidacja wymaga zazwyczaj zmiany zawodu, kwalifikacji czy tez miejsca zamieszkania.

bezrobocie frykcyjne - związane z naturalną płynnością siły roboczej, możliwą dzięki pełnej swobodzie zmiany miejsca pracy i wyboru stanowiska pracy. W dynamicznie rozwijającej się gospodarce często pojawiają się niedopasowania między wolnymi miejscami pracy, napływem i odpływem siły roboczej z rynku pracy oraz zmianie miejsc pracy przez pracowników. Rezultatem tych procesów jest to, że występuje pewna liczba wolnych miejsc pracy i osób bezrobotnych. Jest to spowodowane niedostatecznie szybkim przepływem informacji między pracodawcami a pracownikami, zatem musi upłynąć czas zanim bezrobotni znajdą czekające na nich miejsca pracy. Decyzje o zwolnieniu z pracy w celu znalezienia innego zajęcia podejmują sami pracownicy, a czas poszukiwania nowej pracy jest stosunkowo krótki bowiem wynosi mniej niż 3 miesiące.

bezrobocie ukryte - rozumiane jako bezrobocie wśród zatrudnionych. Dotyczy ludzi nie ujętych w statystykach bezrobocia, ponieważ nie rejestrują się w urzędach pracy. Osoby te posiadają dochód, ale nie mają zawartego stosunku ubezpieczeniowego( słowem pracują na czarno ? ).

bezrobocie cykliczne (nieefektownego popytu) - powstaje na skutej spadku zagregowanego popytu w gospodarce. W czasie kiedy występuje zapotrzebowani na wytwarzane produkty, nie ma problemów z miejscami pracy. Kiedy jednak zapotrzebowanie to maleje zaczynają się problemy z pracą. Producenci w celu zmniejszenia kosztów produkcji zwalniają pracowników.

bezrobocie z wyboru - pojawia się w niektórych krajach, gdzie wysokość zasiłków przyznawanych bezrobotnym jest na tyle wysoka, aby zrekompensować utratę stałego zarobku i tym samym stworzyć zachętę do pozostawania zawodowo bezczynnym.

bezrobocie długookresowe - dotyczy osób. które pozostają bez pracy od 6 do 12 miesięcy. Może przekształcić się w bezrobocie długotrwałe, bowiem czym dłuższa przerwa w pracy, tym maleją szanse na ponowne jej uzyskanie. Rosnące wymagania pracodawców, zmiany technik i organizacji pracy, konieczność uzupełniania kwalifikacji lub w ogóle zmiany zawodu nie sprzyjają skracaniu okresu pozostawania bez pracy. Dłuższe pozostawanie bez pracy powoduje, że ewentualni kandydaci stają się, ze względu na dezaktualizację swoich wiadomości i doświadczeń, mało interesujący dla pracodawców.

bezrobocie długotrwałe (chroniczne) - trwa znacznie dłużej niż 12 miesięcy. Spowodowane jest podobnymi przyczynami co bezrobocie długookresowe.

bezrobocie dobrowolne - spowodowane jest tym że część pracowników poszukujących pracy nie akceptuje poziomu płacy realnej są skłonni pracować przy wyższej stawce, a pracodawcy gotowi są ich zatrudnić poniżej płacy realnej. Zjawisko to jest głównym powodem powstawania tej odmiany bezrobocia gdzie preferencje siły roboczej nie pokrywają się z rachunkiem opłacalności pracodawców.

bezrobocie przymusowe - czyli niezależne od zachowania bezrobotnych. Ekonomia klasyczna tłumaczy je tym, że istnienie ustawowej gwarancji płacy minimalnej, zafałszowuje sygnały na rynku pracy, stan równowagi rynkowej zostaje zniekształcony, nawet przy spadku cen i popytu, wzroście bezrobocia, place i tym samym koszty nie maleją, poprzez strajki związki zawodowe wymuszają stawki powyżej wolnej ceny rynkowej.

bezrobocie strukturalne - które charakteryzuje się zastojem gospodarczym i nowe roczniki napływające na rynek pracy nie mogą jej znaleźć. Istnienie wiec samego zjawiska bezrobocia tłumaczone jest tym że chęć podjęcia pracy i zgłoszonej jej podaży nie daje się w pełni urzeczywistnić,

bezrobocie technologiczne - wynika ze zmiany techniki, technologii, oraz z zastąpienia pracy żywej pracą maszyn,

bezrobocie koniunkturalne - Keynesowska teoria przymusowego bezrobocia przyjmuje że jest ono wywołane zbyt małym popytem konsumpcyjnym i inwestycyjnym, który powoduje zbyt małe wykorzystanie zdolności produkcyjnych, poziom popytu stale ulega wahaniom, czyli jest zależny od koniunktury, stad nazwa bezrobocia. W fazach wysokiej koniunktury popyt rozszerza się i bezrobocie spada nawet do poziomu bezrobocia naturalnego.

bezrobocie frykcyjne - obejmujące również ludzi zmieniających prace, przejściowo jej poszukujących z rożnych powodów.

bezrobocie sezonowe - uzależnione od pór roku (np. budownictwo);

Patrząc ze względu na formę jego występowania wyróżniamy:

bezrobocie krótkookresowe - do 3 miesięcy bez zatrudnienia.

bezrobocie średniookresowe - od 3 do 12 miesięcy bez zatrudnienia.

bezrobocie długookresowe - dotyczy osób. które pozostają bez pracy od 6 do 12 miesięcy. Może przekształcić się w bezrobocie długotrwałe, bowiem czym dłuższa przerwa w pracy, tym maleją szanse na ponowne jej uzyskanie. Rosnące wymagania pracodawców, zmiany technik i organizacji pracy, konieczność uzupełniania kwalifikacji lub w ogóle zmiany zawodu nie sprzyjają skracaniu okresu pozostawania bez pracy. Dłuższe pozostawanie bez pracy powoduje, że ewentualni kandydaci stają się, ze względu na dezaktualizację swoich wiadomości i doświadczeń, mało interesujący dla pracodawców.

bezrobocie ukryte - rozumiane jako bezrobocie wśród zatrudnionych. Dotyczy ludzi nie ujętych w statystykach bezrobocia, ponieważ nie rejestrują się w urzędach pracy. Osoby te posiadają dochód, ale nie mają zawartego stosunku ubezpieczeniowego. Występuje głównie na wsi (nadmiar rąk do pracy, dawniej - przerost administracji).

bezrobocie jawne - zarejestrowane (da się określić).

bezrobocie klasyczne - oznacza rodzaj bezrobocia pojawiający się wtedy, kiedy płaca jest rozmyślnie utrzymywana powyżej poziomu, przy którym krzywe podaży pracy i popytu na prace się przecinają.

bezrobocie neoklasyczne - wielu ekonomistów uważa, że w długim okresie podstawową przyczyną bezrobocia jest nieelastyczny rynek, który powoduje, że płace są nieelastyczne w długim okresie. Niska elastyczność oznacza, że płace nie dostosowują się do zmian warunków rynkowych i w ten sposób nie zapewniają równowagi popytu i podaży. Bezrobocie to występuje także w przypadku, gdy proponowana płaca jest zbliżona do płacy minimalnej.

bezrobocie technologiczne - bezrobocie wynikające z postępu technicznego, który powoduje zastępowanie pracy ludzi pracą maszyn i urządzeń. Ma ono charakter tymczasowy, do chwili przesunięcia zasobów zwolnionej siły roboczej do nowych zastosowań.

Ekonomiczne i społeczne skutki bezrobocia

Ekonomiczne skutki bezrobocia

Z ekonomicznego punktu widzenia główną stratą dla społeczeństwa wynikającą z bezrobocia jest strata produktu narodowego brutto. Strata ta jest zwykle mierzona przy pomocy tzw. luki PNB - różnicy między potencjalnym produktem narodowym brutto (t.j. występującym w warunkach pełnego zatrudnienia) a rzeczywistym produktem narodowym brutto (zwykle ta luka jest dodatnia, ale w czasie drugiej wojny światowej była ujemna). Arthur Okun był ekonomistą, który oszacował wielkość nieczynnych zasobów dla społeczeństwa. Prawo Okuna mówi, że dla każdego procentu wzrostu rzeczywistej stopy bezrobocia powyżej naturalnej stopy bezrobocia, luka PNB zwiększa się o 2, 5 %. Tak więc, jeśli rzeczywiste bezrobocie wynosiło 8 procent, a naturalna stopa bezrobocia kształtowała się na poziomie 5 procent, ta 3 procentowa różnica wywoływała 7, 5 procentową (3, 0 x 2, 5) lukę PNB.

Bezrobocie narusza interes ekonomiczny państwa i obywateli, bo konsumuje bezproduktywne środki, które powinny być przeznaczone na inne cele: zapewnienie godziwej starości bezpieczeństwa, rozwój nowoczesnego szkolnictwa i kultury. Bezrobocie poprzez system podatkowy opróżnia kieszenie wszystkich podatników. Rok rocznie pracodawcy finansują wydatki na Fundusz Pracy (bezrobocia) w kwocie ok. 1 mld USD. O taką kwotę pomniejszane są zdolności rozwoju przedsiębiorstw, a szczególnie środki na tworzenie nowych miejsc pracy. Wpływa to także na zmniejszenie popytu konsumpcyjnego.

Wysokie bezrobocie, związane z nim budżetowe wydatki socjalne sa hamulcem w negocjacjach z Unią Europejską i powodują jednostronną blokadę przepływu siły roboczej z Polski, a równocześnie utrwalają na wiele lat przewagę importu nad eksportem. Może to spowodować kłopoty z bilansem obrotów bieżących, bilansem płatniczym, wzrost inflacji i wzrost deficytu budżetowego. Motorem wzrostu produkcji nie jest eksport, a konsumpcja na rynku wewnętrznym, w dużej części na kredyt (konsumpcyjny i inwestycje). W roku 1999 zmniejszył się napływ kapitału zagranicznego na inwestycje, który nie kompensował deficytu bilansu płatniczego (różnica ok. 2 mld USD). Chronią nas rezerwy dewizowe - ponad 25 mld USD. Nie ma więc powodu, aby w ciągu najbliższych pięciu lat dotknął nas kryzys finansowy. Rośnie inflacja i usztywnia się polityka stóp kredytowych określanych przez Radę Polityki Pieniężnej. Od listopada 1999 roku podniosła ona stopy procentowe o 4%. Oznacza to, że o ok. 6 mld zł wzrosły koszty kredytów inwestycyjnych przedsiębiorstw, ograniczając o taką samą kwotę zyski i możliwości rozwojowe firm. Konkluzja: zmniejsza się tempo wzrostu produkcji i względnie tanieje import, a więc importujemy bezrobocie.

Społeczne skutki bezrobocia

W polskim społeczeństwie borykającym się z wieloma problemami, bezrobocie zajmuje kluczową rolę. Niemal 2, 5 mln ludzi pozostaje bez pracy (z czego 3/5 to kobiety). Wskaźnik bezrobocia w Polsce sięga prawie 14% i jest jednym z najwyższych w Europie. W kraju, w którym średnia płaca windowana jest w górę przez elitę, zasiłek stanowiący 1/3 takiej średniej jest całkowicie niewystarczający do godziwego życia. Ludzie tracący pracę, przeważnie nie dysponują środkami, które pozwalałyby im się przekwalifikować, bądź uzyskać dodatkowe atuty zwiększające prawdopodobieństwo otrzymania zatrudnienia (prawo jazdy, znajomość języka obcego, obsługa komputera). Wyraźną przeszkodę w uzyskaniu zajęcia stanowi wiek. Górny limit wiekowy, lansowany przez ogłoszeniodawców to przeważnie 35 lat (co ciekawe, aby kandydować na urząd prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, trzeba mieć ukończone 35 lat!).

Osoby bezrobotne, pozbawione wsparcia najbliższych, bądź nie mające takiego w ogóle, często skazane są na nędzną egzystencję, prowadzącą do powolnej degeneracji. Bezrobotni, mający na utrzymaniu rodzinę, straciwszy silną wolę w poszukiwaniu zajęcia pogrążają się w nędzy, często stając się zalążkiem rodziny patologicznej.

Innymi słowy :

-bezrobocie niszczy jednostki ,a co za tym idzie także całe społeczeństwo

-budzi frustracje społeczną - powoduje to choroby fizyczne i psychiczne, skraca długość życia , powoduje wzrost liczby samobójstw.

-rodzi patologie społeczne - przestępczość , alkoholizm , narkomanie

-budzi poczucie niepotrzebności

-prowadzi do dziedziczenia ubóstwa i bezrobocia

-tworzy subkulturę bezrobotnych poprzez pogodzenie się z utrata pracy i dostosowaniem się do gorszych warunków życiowych; niska zaradność indywidualna ; dominacja życia dniem dzisiejszym

- ponadto jako czynnik polityczny bezrobocie może być odbierane jako istotne zarzewie konfliktów społecznych , ze względu na łatwość odbioru demagogicznych haseł przez bezrobotnych

-na krótko jest się względnie niezależnym od nikogo (czyt. pracy) ,ale na dłuższą mete człowiek staje się uzależniony od innych ,nie może realizowac swoich potrzeb ,czuć się potzrebnym

Instrumenty biernej i aktywnej polityki zatrudnienia

Najważniejszą formę pomocy dla bezrobotnych w ramach pasywnej polityki państwa stanowią :

- zasiłki dla bezrobotnych, są one jednocześnie dużym obciążeniem dla finansów państwa i należy podkreślić że nie wszyscy bezrobotni otrzymują zasiłki dla bezrobotnych ponieważ ogromna większość to osoby bez prawa do zasiłku. Takie osoby znajdują się na niższym poziomie w drabinie hierarchii społecznej, stając się potencjalnymi klientami pomocy społecznej. Zasiłki te pełnią dwie funkcje: dochodową , polegającą na zapewnieniu bezrobotnemu środków utrzymania, oraz motywacyjną która polega na ustaleniu takiej wysokości zasiłku, aby jego poziom mobilizował do możliwie szybkiego znalezienia zatrudnienia.

ponadto do instrumentów polityki pasywnej zaliczamy:

- wcześniejsze emerytury są one wykorzystywane do sterowania wielkością i strukturą podaży siły roboczej. W okresie dużego bezrobocia obniża się wymaganą granicę wieku emerytalnego oraz wprowadza się korzystne zasady naliczania świadczeń by obniżyć podaż pracy. W tym celu można również zniechęcać emerytów do kontynuacji zatrudnienia np. zawieszenie emerytury na czas wykonywania pracy.(Takie zabiegi mogą doprowadzac do niemożliwości zastapienia sily roboczej , która udaje się na wcześniejsza emeryture,a także z trudem aklimatyzacji w nowej sytuacji społecznej dla takiej jednostki, ale to już tak dodatkowo z materiałów ? )

- zatrudnienie w niepełnym wymiarze godzin (pół etatu) jest formą zatrudnienia, która opiera się na takiej organizacji stanowiska pracy aby mogło być ono obsadzone przez dwóch lub więcej pracowników (korzystają z tego głównie kobiety, studenci itd.)

- skracanie czasu pracy realizuje się na drodze skracania dziennej (tygodniowej lub rocznej) normy czasu pracy, ograniczania godzin nadliczbowych, wydłużania urlopów itd.

- ustawodawstwo chroniące własny rynek pracy przed cudzoziemcami

- przepisy emigracyjne (porozumienia międzynarodowe w sprawie transferu siły roboczej).

- wydłużanie trwania zasadniczej służby wojskowej

Aktywna polityka państwa na rynku pracy opiera się na wykorzystaniu odpowiednich instrumentów mających na celu zmniejszenie rozmiarów bezrobocia. Obejmuje ona wzrost popytu na siłę roboczą, obniżenie rozmiarów podaży siły roboczej oraz poprawę funkcjonowania rynku pracy.

Do instrumentów aktywnej polityki zatrudnienia zaliczamy:

1) Selektywne programy zatrudnienia w sektorze państwowym + roboty publiczne(inny ,ale podpiety pod ten element; jest osobnym instrumentem ,ale oba powyższe sa sobie bliskie)

Programy te służą aktywizacji zawodowej w gałęziach gospodarki państwowej charakteryzujących się wysoką stopą bezrobocia. Forma ta ma swój wyraz głównie w robotach publicznych. Pojecie to oznacza prace organizowane i finansowane przez państwo lub samorząd terytorialny w celu produkcyjnego zatrudnienia bezrobotnych. Są to głównie prace służące poprawie lokalnej infrastruktury lub usług komunalnych np. budowa i naprawa dróg i mostów, regulacja rzek, zalesianie itd. Zapewniają one bezrobotnym czasowe zatrudnienie, eliminując w ten sposób ich bezczynność i zwiększając ich szanse na uzyskanie stałej pracy.

Dotyczy to również zatrudnienia w dziedzinach gospodarki charakteryzującymi się największym

2) Subwencjonowanie płac i zatrudnienia

Ma ono na celu utrzymanie albo zwiększenie dotychczasowego poziomu zatrudnienia w przedsiębiorstwach prywatnych. W razie silnej presji inflacyjnej, państwo subwencjonuje części kosztów płacowych przedsiębiorstw prywatnych w celu skłonienia ich do utrzymania lub zwiększenia dotychczasowego zatrudnienia.

Subwencje płacowe mogą przybierać formy:

a) bezpośrednią polegającą na pokrywaniu przez pewien czas całości lub części płac nowo zatrudnionych.

b) mogą przybrać postać ulgi podatkowej proporcjonalnej do liczby nowo przyjętych pracowników.

c)subwencji uzależnionej od ogolnej liczby zatrudnionych

d)subwencji przyznawanej jednorazowo w zależności od rodzaju gałęzi przemyslu, sektora usług

Subsydiowanie jest elementem , który nie powoduje zwiekszenia napięć inflacyjnych , w przeciwieństwie do innych sposobów pobudzenia popytu tj. obniżanie podatków

3) Popieranie przedsiębiorczości indywidualnej.

Polega ono na tworzeniu warunków sprzyjających prowadzeniu działalności gospodarczej różnego typu. Popularna metoda szczególnie w krajach wysoce kapitalistycznych.

Formy i sposoby pobudzania inicjatywy prywatnej są różnorodne. Zaliczamy do nich:

- system zasiłków celowych na zakładanie własnych firm - wiąże się to z ryzykiem podejmowania działalności gospodarczej osob , które mogą sobie z tym nie poradzic (ale szanse sa rowne , tylko dobor naturalny działa na rynku). Na początku trzeba mieć pewna czesć środkow(może być ona kredytowana),aby dostac zasiłek

- tworzenie tzw. wolnych stref gospodarczych albo stref aktywności gospodarczej. Określane tym mianem są obszary kraju, w których obowiązują pewne rodzaje ulg podatkowych - zacheca do podjecia działalności gospodarczej w danej strefie bezcłowej, tworzy miejsca pracy , pozwala na szybszy rozwoj regionow zacofanych. Głownie praktykowana w USA i WB.

- tworzenie oraz rozwój małych i średnich przedsiębiorstw.

Wśród form pomocy wyróżniamy: ułatwienia finansowe, dostęp do informacji, pomoc w szkoleniach kadry, udzielanie kredytów, przyznawanie ulg podatkowych, gwarantowanie zamówień rządowych, rozwijanie inicjatyw lokalnych, tworzenie "odpowiedniego klimatu" ochrony przed bankructwem.

4) Kursy przekwalifikowania lub doskonalenia zawodowego.

Przybierają one najczęściej dwie postacie. Pierwsza to państwowe programy zdobywania i doskonalenia kwalifikacji, organizowane dla bezrobotnych lub zatrudnionych. Inną formą jest częściowe finansowanie przez państwo przekwalifikowania pracowników zatrudnionych w przedsiębiorstwach.

5) Instrumenty równoważenia rynków pracy w układzie regionalnym.

Państwo stosuje tu instrumenty zwiększające mobilność terytorialną zarówno siły roboczej, jak i kapitału rzeczowego. Przedsiębiorca inwestując w pożądanym przez państwo regionie może uzyskać np. Korzystną pożyczkę lub zwolnienie z podatków , natomiast pracownik może otrzymać np. zwrot kosztów podróży, środki na pokrycie kosztów przeprowadzki, zapomogę na zagospodarowanie itp.

7. Polityka fiskalna (pojęcie, funkcje: alokacyjna, redystrybucyjna, stabilizacyjna; aktywna i pasywna polityka fiskalna, deficyt budżetowy, dług publiczny, efekt wypychania, krzywa Laffera, system podatkowy, budżet państwa, zasady budżetowe, fundusze celowe <szczególnie Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Narodowy Fundusz Zdrowia>),

Polityka fiskalna

polega na wykorzystaniu środków budżetowych do realizacji

określonych celów polityki społeczno-ekonomicznej, w tym równie_ stabilizacji

ekonomicznej. Polityka fiskalna wykorzystuje wydatki budżetowe, a także

manipulacje stopami podatkowymi, cłami oraz przyspieszona amortyzacja.

2. Funkcje polityki budżetowej.

a) alokacyjna - kształtowanie podziału czynników wytwórczych między sektor prywatny (pośrednio przez korygowanie cen, dotacji i podatków) i publiczny (bezpośrednio przez przekazanie funduszy na konkretne zadania) i ich dalsza alokacja wewnątrz tych sektorów;

b) redystrybucyjna - oddziaływanie państwa na ostateczny podział dochodów indywidualnych poprzez:

bezpośrednią redystrybucję dochodów pieniężnych (podatki i transfery socjalne);

bezpłatne (lub płatne częściowo) zaspokajanie określonych potrzeb w ramach usług społecznych (oświata, służba zdrowia);

oddziaływanie na warunki, w jakich kształtuje się pierwotna dystrybucja dochodów (np. szkolenia zawodowe);

c) stabilizacyjna - wykorzystanie budżetu do osiągnięcia makroekonomicznych celów gospodarczych (wysokiego zatrudnienia, niskiej inflacji, zrównoważonego tempa wzrostu gospodarczego, stabilności bilansu płatniczego) poprzez:

deficyt lub nadwyżkę budżetową

podatki

dług publiczny

3.Rodzaje polityki fiskalnej:

Aktywna polityka fiskalna - polega na świadomej interwencji państwa w politykę fiskalną, każdorazowym podejmowaniu decyzji odnośnie wykorzystywania określonych instrumentów polityki fiskalnej, czyli:

Zmiany stawek i struktury podatków

Zmiany wypłat przelewów (np. dla samorządów)

Zmiany wydatków na roboty i inwestycje publiczne

Pasywna polityka fiskalna - polega na wykorzystywaniu automatycznych stabilizatorów koniunktury, czyli takich instrumentów, które samoczynnie, bez ingerencji państwa, wpływają na zmiany poziomu dochodu narodowego i inne wielkości ekonomiczne (np. popyt, zatrudnienie).

Są to:

Podatki od dochodów ludności, przedsiębiorstw,

Podatki pośrednie,

świadczenia społeczne (np. zasiłki dla bezrobotnych),

programy pomocy dla rolnictwa.

(Podatki te hamują spadek ogólnego popytu ludności i przeciwdziałają presji inflacyjnej.) Instrumenty te mają za zadanie utrzymywać dotychczasową sytuacje gospodarczą, a więc nie zapewniają warunków zrównoważonego wzrostu gospodarczego. automatyczne stabilizatory nie są w stanie oddziaływać na strukturę gospodarki i dostarczać bodźców do zmiany sytuacji w gospodarce;

4.Deficyt budżetowy

Deficyt budżetowy, niedobór dochodów budżetu państwa w stosunku do jego wydatków (inaczej - nadwyżka wydatków nad dochodami). Źródłami finansowania deficytu budżetowego mogą być kredyty bankowe udzielane przez bank centralny, emisja papierów wartościowych (obligacji, weksli, bonów skarbowych), podwyższenie stopy podatkowej, a w ostateczności dodatkowa emisja pieniądza.

Deficyt budżetowy, przy niewielkich jego rozmiarach, może mieć korzystny wpływ na gospodarkę, zwłaszcza w okresie recesji (interwencjonizm państwowy). Przekroczenie jego "bezpiecznej" granicy (5% produktu narodowego brutto) może wywołać poważne zaburzenia w gospodarce (inflacja).

6. Efekt wypychania - skutek utrzymywania niezrównoważonego budżetu, opartego na wysokich wydatkach rządowych, które prowadzą do powstania deficytu budżetowego. Deficytowe finansowanie wydatków publicznych może osłabiać rozwój gospodarki, gdyż rząd, przekazując środki na realizację programów robót publicznych lub rozwijając działalność produkcyjną, hamuje rozwój sektora prywatnego. Deficyt budżetowy pociąga za sobą wzrost zapotrzebowania rządu na kredyt, co prowadzi do podnoszenia stóp procentowych, w konsekwencji zaś - do wypychania inwestycji prywatnych inwestorów i zwiększenia inflacji. Rośnie wówczas atrakcyjność bankowych lokat kapitałowych lub tez następuje spadek popytu konsumpcyjnego, a dodatkowy popyt jest uruchamiany (pobudzany) przez rosnące wydatki budżetowe.

8.System podatkowy - ogól podatków pobieranych przez dane państwo na zasadach zwartej i jednolitej pod względem prawnym i ekonomicznym całości. System podatkowy zawiera określenie przedmiotu i podstawy opodatkowania, stawek i skal podatkowych oraz elementów korygujących wymiar podatku (ulg, zwolnień, zwyżek). W rozwiniętych krajach europejskich w strukturze systemów podatkowych dominują trzy główne grupy podatków, których udział w dochodach publicznych z tytułu opodatkowania jest rozłożony równomiernie i kształtuje się następująco:

grupa podatków od dochodów wewnętrznych - 35%

grupa podatków bezpośrednich - 34%

grupa podatków wewnętrznych pośrednich - 29%

Ponadto strukturę tę uzupełnia grupa podatków z handlu zagranicznego, której udział w dochodach publicznych jest marginalny i wynosi około 2%.

10.Zasady budżetowania

Zasady budżetowe - To postulaty, które mają zapewnić najbardziej prawidłowe tworzenie budżetu oraz działanie gospodarki budżetowej.

Najistotniejsze zasady dotyczące konstruowania budżetu:

? zasada zupełności budżetu - polega na zestawieniu w budżecie wszystkich a nie tylko wybranych dochodów i wydatków państwa.

? zasada jedności - oznacza, że istnieje tylko jeden dokument na całość dochodów i wydatków państwa (jedno zestawienie zwane budżetem). W ramach tej zasady rozróżna się jedność formalną i materialną. Jedność formalna osiągana jest poprzez budowę zbiorczego budżetu państwa, obejmującego budżet władz centralnych i terenowych, co powinno zapewnić lepszą kontrolę i większą przejrzystość wydatków budżetowych. Jedność materialna natomiast głosi, że dochody tworzące fundusz budżetowy mają przeznaczenie ogólne, tzn. nie są z góry związane z określonymi celami finansowanymi z budżetu.

? zasada jawności - polega na tym, że społeczeństwo (obywatele) są zaznajomieni z budżetem jego treścią sposobem uchwalania oraz ze sprawowaniem nad nim kontroli. W praktyce oznacza to raczej prezentowanie dochodów i wydatków organom przedstawicielskim, różnym ciałom i organizacjom społecznym.

? zasada równowagi - jest to dążenie do tego, aby dochody były równe wydatkom, co w praktyce nie jest jednak nigdy osiągane (zawsze występuje nadwyżka lub deficyt budżetowy), a w każdym wypadku idealne zrównoważenie dochodów i wydatków jest stanem wyjątkowym; poprzestaje się tu więc na postulacie, że nadwyżka budżetowa wypracowana podczas okresu wysokiej koniunktury powinna służyć pokryciu deficytu podczas recesji.

? zasada jasności - (przejrzystości) polega na takiej konstrukcji budżetu i na takim ujęciu dochodów i wydatków, który umożliwia prawidłowe planowanie i łatwość oceny przez parlament i opinie publiczną; służy temu klasyfikacja dochodów i wydatków (działy, paragrafy

12.

Narodowy Fundusz Zdrowia

(NFZ) to państwowa jednostka organizacyjna działająca na podstawie ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U nr 210 poz. 2135). Fundusz wypełnia w polskim systemie opieki zdrowotnej funkcję płatnika: ze środków pochodzących z obowiązkowych składek ubezpieczenia zdrowotnego, NFZ finansuje świadczenia zdrowotne udzielane ubezpieczonym i refunduje leki.

Głównymi organami NFZ są Rada i Prezes Funduszu, a także rady oddziałów wojewódzkich Funduszu i ich dyrektorzy. 10. osobową Radę Funduszu powołuje premier na 5 - letnią kadencję. Prezesa Funduszu powołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego ds. zdrowia po zasięgnięciu opinii Rady Funduszu(art. 102 ust.2 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych Dz.U. z 2004 r. Nr 210 poz 2135 z późn. zm.) Struktura organizacyjna NFZ składa się z Centrali i Oddziałów Wojewódzkich. Te ostatnie działają w każdym województwie. Najważniejszym dokumentem Narodowego Fundusz Zdrowia jest roczny plan finansowy. Fundusz ma do dyspozycji rocznie ok. 44 mld. zł [1].

Do zadań NFZ należy przede wszystkim:

określanie jakości i dostępności oraz analiza kosztów świadczeń opieki zdrowotnej w zakresie niezbędnym dla prawidłowego zawierania umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej,

przeprowadzanie konkursów ofert, rokowań i zawieranie umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, a także monitorowanie ich realizacji i rozliczanie,

finansowanie świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych świadczeniobiorcom innym niż ubezpieczeni spełniającym kryterium dochodowe;

opracowywanie, wdrażanie, realizowanie i finansowanie programów zdrowotnych;

wykonywanie zadań zleconych, w tym finansowanych przez ministra właściwego do spraw zdrowia, w szczególności realizacja programów zdrowotnych;

monitorowanie ordynacji lekarskich;

promocja zdrowia;

prowadzenie Centralnego Wykazu Ubezpieczonych;

prowadzenie wydawniczej działalności promocyjnej i informacyjnej w zakresie ochrony zdrowia.

Fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych

powołany został ustawa z dnia 29.12.1993r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy. Z funduszu finansowane są roszczenia pracownicze w razie niewypłacalności pracodawcy w wyniku upadłości, likwidacji lub zaprzestania działalności gospodarczej. Fundusz nie korzysta z dotacji budżetowej. Przychody w funduszu pochodzą ze składek od pracodawców oraz z odsetek od lokat bankowych. Wysokość składki od pracodawców stanowi 0,15% podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Wydatki funduszy zapisane są w dwóch pozycjach: są to wydatki bieżące i inwestycyjne oraz wydatki funduszu na świadczenia pracownicze, które ujęte są w stanie niezależności. W ramach wydatków bieżących największą pozycję stanowią koszty umorzeń i wydatki na wynagrodzenia. Wydatki na świadczenia pracownicze obejmują: wynagrodzenia za pracę, wynagrodzenia za czas niezawinionego przestoju, wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy, wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego, odprawy pieniężne z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczący pracodawcy, składki na ubezpieczenia społeczne należne od pracodawcy i pracownika i inne. Fundusz wskazuje też wpływy uzyskiwane w wyniku spłaty należności przez pracodawców i windykacji.

Dług publiczny (albo zgodnie z definicją ustawową "państwowy dług publiczny") obejmuje nominalne zadłużenie podmiotów sektora finansów publicznych (administracja rządowa i samorządowa, sądy, trybunały, państwowe szkoły wyższe, ZUS, KRUS, NFZ) ustalone po wyeliminowaniu przepływów finansowych pomiędzy podmiotami należącymi do tego sektora (skonsolidowane zadłużenie brutto), zaciągnięte z następujących tytułów:

papiery wartościowe opiewające wyłącznie na świadczenia pieniężne (poza papierami udziałowymi),

pożyczki (w tym papiery wartościowe, których zbywalność jest ograniczona),

kredyty,

przyjęte depozyty,

zobowiązania wymagalne (tzn. zobowiązania, których termin płatności minął, a które nie zostały przedawnione lub umorzone).

7.Krzywa Laffera:

Kwestia optymalnej stopy podatkowej

tzn. takiej, która zapewni maksymalne wpływy do budżetu. W teorii ekonomii,

za podstawę wyznaczania takiej "właściwej" stopy podatkowej przyjęto krzywa

Laffera, obrazująca zależności miedzy stopa opodatkowania a przychodami

budżetowymi państwa (schemat potniej). Kiedy stopa podatkowa wynosi zero?

wówczas dochód fiskalny, (czyli wpływy do budżetu państwa z tytułu

podatków), wynosi zero. Podobnie będzie w przypadku, gdy stopa osiągnie

100%. Wówczas nie będzie podejmowana żadna działalność gospodarcza,

a oficjalnie nikt nie będzie pracował. Miedzy tymi dwiema abstrakcyjnymi

skrajnościami znajduje sie optymalna stopa podatkowa (t0), gwarantująca

oczekiwane przychody i pożądany produkt narodowy. Przy każdej innej stopie

podatkowej, niższej lub wyższej od optymalnej, dochody państwa są mniejsze

T ? dochód; t ? wysokość podatku;

t* może być umieszczony w dowolnym miejscu wykresu, niekoniecznie w połowie. Stopy t1 i t3 dają t Kształt krzywej wskazuje także, że państwo może uzyskać taki sam dochód

fiskalny przy dwóch równych stopach podatkowych, np. t1 i t2. W pierwszym

przypadku opłaca sie podnieść stopę podatkowa, bowiem prowadzi to do

zwiększenia dochodów budżetowych; w drugim natomiast korzystniej jest

obniżyć stopę podatkowa, gdy_ poprzez pobudzenie aktywności gospodarczej

wpływy do budżetu wzrosną. Te dwie stopy podatkowe (t1 oraz t2) pokazują

jeszcze jeden aspekt funkcjonowania systemu podatkowego w gospodarce. Ta

sama wielkość przychodów podatkowych uzyskiwana jest przy pomocy równych

stóp podatkowych. W przypadku stopy t1 gospodarka nie jest "fiskalna",

a wysokie przychody budżetowe zapewnia zwiększoną aktywność gospodarcza

podmiotów ekonomicznych i pracowników. Natomiast w przypadku stopy t2

mamy do czynienia ze znacznie bardziej "fiskalna" gospodarka. W takich

warunkach wysoka stopa opodatkowania może przynieść odpowiednie dochody

budżetowe w warunkach wysokiej skuteczności egzekucji podatków. Oznaczać

to może z jednej strony znaczny "rozrost" szarej i czarnej sfery gospodarowania,

z drugiej natomiast wzrost kosztów transakcyjnych pozyskiwania przychodów

podatkowych. Tak wiec krzywa Laffera sugeruje, i_ zmniejszenie dochodów

fiskalnych wywołane obniżka stóp podatkowych zostanie skompensowane

poprzez ożywienie gospodarcze, powiększenie podstawy opodatkowania, jaka

tworzą dochody ludności i przedsiębiorstw.

9.Pojecie i funkcje budżetu państwa

Budżet państwa jest podstawowym planem finansowym obejmującym

dochody i wydatki państwa w ramach systemu finansów publicznych. Budżet

państwa obejmuje:

- budżet centralny, określający dochody i wydatki organów władzy

państwowej;

- budżety lokalne, które są planem dochodów i wydatków władz

samorządowych każdego szczebla;

- budżet ubezpieczeń społecznych.

W ramach polityki budżetowej przestrzega sie kilka podstawowych zasad,

które można określić następująco:

- zasada zupełności, oznaczająca, _e budżet musi obejmować wszystkie

dochody i wydatki i niedopuszczalne są jakiekolwiek wyłączenia;

- zasada jawności, zgodnie, z która budżet powinien być podany do

publicznej wiadomości, a wszystkie fazy przygotowania i wykonania

budżetu, w tym równie_ kontrola nie mogą być utajnione;

- zasada równowagi budżetowej, oznaczająca, _e dochody budżetu

powinny pokryć wydatki; dopuszczalne są tu pewne odstępstwa, które

łączą sie z deficytem budżetowym, ale w takim przypadku musza być

sprecyzowane źródła finansowania niedostatku środków po stronie

dochodów;

- zasada budżetowania rocznego, zgodnie, z która budżet jest

przygotowywany i wykonywany w ściśle określonym czasie (roku

finansowego), według ustalonego harmonogramu.

Budżet państwa odzwierciedla przyjętą w danym kraju politykę

ekonomiczna i zakres ingerencji państwa w gospodarkę. Bez względu jednak na

zakres tej ingerencji budżet spełnia w każdej gospodarce kilka podstawowych

funkcji. Należą do nich:

- funkcja fiskalna (dochodotwórcza);

- funkcja redystrybucyjna (wyrównawcza);

- funkcja alokacyjna;

- funkcja stabilizacyjna.

11.Fundusz Ubezpieczeń Społecznych (FUS) jest państwowym funduszem, którego środkami dysponuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych. FUS realizuje zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych. Ze środków zgromadzonych w funduszu finansowane są wypłaty świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego, rentowego, chorobowego oraz wypadkowego, wydatki na prewencję rentową i inne. Przychody FUS pochodzą głównie ze składek na ubezpieczenia społeczne, fundusz jest też dotowany z budżetu państwa.

Składka emerytalna (9,76%)

rentowa (6,5%)

chorobowa (2,45%

wypadkowa płaci tylko pracodawca (1,93%)

Fundusz Pracy jest państwowym funduszem celowym, którego dysponentem jest minister

właściwy do spraw Pracy.

Podstawowe grupy wydatków Funduszu Pracy to:

- zasiłki dla bezrobotnych

(ze składkami na ubezpieczenia emerytalne i rentowe)

- dodatki aktywizacyjne

- świadczenia integracyjne

- aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu

- wynagrodzenia, składki i dodatki

dla pracowników służb zatrudnienia

- pozostałe wydatki w tym:

- odsetki od kredytów zaciągniętych przez FP

- wydatki inwestycyjne

Przychody Funduszu Pracy pochodzą z:

- wpływów ze składek na Fundusz Pracy - 2,45%

- środków z UE

- pozostałych przychodów

8. Polityka pieniężna (pojęcie i cele, funkcje pieniądza w gospodarce, miary pieniądza, inflacja i deflacja, rodzaje inflacji, przyczyny inflacji, skutki inflacji, funkcje Narodowego Banku Polskiego, ograny Narodowego Banku Polskiego, strategie polityki pieniężnej: strategia celów pośrednich i strategia bezpośredniego celu inflacyjnego; instrumenty polityki pieniężnej: rezerwa obowiązkowa, operacje otwartego rynku, operacje kredytowo - depozytowe; rodzaje polityki prowadzonej przez bank centralny: polityka ekspansywna, polityka restrykcyjna).

1.polityka pieniężna

a)pojęcie

dziedzina polityki gospodarczej, której bezpośrednim celem jest utrzymywanie siły nabywczej pieniądza na określonym poziomie (oddziaływanie na podaż i popyt na rynku pieniężnym, aby zapewnić stabilność cen). Podmiotem wyznaczającym kierunki polityki pieniężnej i zajmującym się ich realizacją może być rząd, bank centralny lub inna instytucja rządowa lub pozarządowa. W Polsce funkcję tę spełnia Narodowy Bank Polski za pośrednictwem Rady Polityki Pieniężnej.

b)cele

pośrednie:

kształtowanie podaży pieniądza

bezpośrednie:

stabilność cen

stabilność kursu walutowego

równowaga bilansu płatniczego oraz bilansu należności i zobowiązań zagranicznych państwa

prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi

prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa

regulowanie płynności banków i refinansowanie ich

2. pieniądz

a)funkcje pieniądza w gospodarce

Miernik wartości. Pieniądz umożliwia określenie ceny danej rzeczy w sposób zrozumiały dla wszystkich.

Środek wymiany w procesie kupna-sprzedaży. W gospodarce pieniężnej ludzie mogą sprzedawać komukolwiek to, co chcą, a następnie za pieniądze, które otrzymają, mogą kupić pożądane dobro lub usługę. Tak więc pieniądz, będąc środkiem wymiany, znacznie ułatwia i przyspiesza proces wymiany dóbr i usług w stosunku do stosowanego dawniej handlu wymiennego.

Środek tezauryzacji (gromadzenia pieniędzy). Pieniądz umożliwia łatwe przechowywanie wartości, aby dokonać zakupu dóbr lub usług w przyszłości.

b)miary pieniądza

ze względu na płynność, tj. łatwość, z jaką można zamienić jedno aktywo na drugie:

M1:

gotówka

czeki podróżne

depozyty na żądanie i rachunki oszczędnościowe z możliwością wystawiania czeków

M2 = M1 plus:

depozyty oszczędnościowe

drobne depozyty terminowe

jednodniowe umowy odkupu

udziały w spółkach lokacyjnych (z możliwością wystawiania czeków)

krótkoterminowe depozyty w walutach obcych

M3 = M2 plus:

duże depozyty terminowe

terminowe umowy odkupu

długoterminowe depozyty w walutach obcych

aktywa finansowe o dużym stopniu płynności:

obligacje rządowe

akcepty bankowe

weksle handlowe (zobowiązania krótkoterminowe)

krótkoterminowe papiery wartościowe Skarbu Państwa

3. inflacja - zjawisko wzrostu ogólnego poziomu cen

a)rodzaje inflacji

wg kryterium tempa

pełzająca - nie przekracza 5% rocznie

krocząca - oscyluje w granicach 5-10% rocznie

megainflacja - 15-50% rocznie

galopująca - wzrost cen od kilkudziesięciu do ok. 100% w skali rocznej

hiperinflacja - roczny wzrost cen o ok. 100% lub więcej

wg kryterium przyczyny

wewnętrzna - przyczyny tkwią w gospodarce danego kraju - w instytucjonalnych i strukturalnych zjawiskach, charakterystycznych dla tej gospodarki

Importowana - przyczyny znajdują się poza granicami kraju. Wzrost cen produktów importowanych powoduje wzrost cen produktów krajowych

endogeniczna - wywołana przez reakcję łańcuchową, spowodowaną reakcją poszczególnych grup społecznych na zmiany relacji wynagrodzeń

egzogeniczna - wywołują ją czynniki zewnętrzne, niezależne od układu gospodarczego. Przez czynniki zewnętrzne należy tu rozumieć na przykład klęskę urodzaju, powodującą ograniczenie bądź zmniejszenie podaży, co wpływa na wzrost cen

popytowa - zjawisko spadku siły nabywczej pieniądza (wzrostu cen w gospodarce), zachodzące gdy podaż pieniędzy na rynku przekracza wartość towarów i usług

kosztowa - jest pojęciem stworzonym przez kosztową teorię inflacji. Według tej teorii, nie można założyć wysokiej elastyczności cen. Ceny bowiem administrowane są przez monopole. Przyczyna inflacji jest niezależna od agregatowego popytu na towary

inflacja pieniężna - inflacja wywołana przez niekorzystną relację strumienia pieniężnego na rynku do innych strumieni gospodarczych (nadmierna emisja pieniądza)

budżetowa - generowana przez nadmierny wzrost wydatków rządu, nie mający pokrycia w dochodach budżetu. Synonimem inflacji budżetowej jest inflacja skarbowa, emisyjna, rządowa

kredytowa - inflacja, za którą odpowiedzialne są podmioty kreujące nadmierny poziom strumienia pieniężnego (kredytowego)

płacowa - jej przyczyną jest wzrost płac bądź naciski związków zawodowych na wzrost płac lub świadczeń socjalnych

wg kryterium przejawiania się oraz skutków

otwarta

tłumiona - charakteryzują ją przymusowe oszczędności wywołane niedostateczną podażą w stosunku do efektywnego popytu; wzrost cen jest tłumiony odgórnie

jawna - objawia się wzrostem cen rynkowych, występuje w krajach o gospodarce rynkowej, gdzie ceny kształtują się pod wpływem ścierania się popytu z podażą

ukryta - różni się od inflacji jawnej tym, że trudności z nabyciem produktów nie są spowodowane wzrostem ich cen, lecz brakiem towarów w sklepach i niemożliwością ich zakupu; w przypadku inflacji ukrytej występuje nadwyżka pieniądza przy jednoczesnym niedoborze dóbr i usług na rynku. Jest to spowodowane nie dostosowaniem podaży do szybko wzrastającego popytu

wg kryterium całokształtu stosunków ekonomicznych w kraju

cywilizowana

barbarzyńska

wg kryterium zależności od innych kategorii makroekonomicznych

stratoinflacja

stagflacja - powstaje, gdy wysoka inflacja i bezrobocie występują równocześnie

slumpflacja - zjawisko występujące od połowy lat 50. XX wieku, charakteryzujące się wzrostem ogólnego poziomu cen i spadkiem PKB, co oznacza, że wraz z bezrobociem i inflacją występuje recesja

wg kryterium czynnika czasu

sekularna

okresowa

b)przyczyny inflacji

nadmierna emisja pieniędzy; nieproporcjonalna do wzrostu gospodarczego, prowadzona poprzez 1. dodruk banknotów, 2. oprocentowanie pieniędzy 3. działalność kredytową banków komercyjnych (tzw. "bankowa kreacja pieniądza").

niespodziewany i gwałtowny wzrost kosztów produkcyjnych (np. surowców energetycznych), który prowadzi do ograniczenia zagregowanej podaży

wzrost zagregowanego popytu w gospodarce

niezrównoważony budżet państwa (wydatki z budżetu przewyższają wpływy)

przeinwestowanie gospodarki (nadmierne rozwinięcie procesu inwestycyjnego finansowanego przez państwo)

ingerencja państwa w politykę emisyjną banku centralnego, co prowadzi w rezultacie do nadmiernej ilości pieniądza.

wadliwa struktura gospodarki

import inflacji (wraz ze wzrostem cen artykułów importowanych przez dany kraj następuje wzrost kosztów produkcji, a co za tym idzie wzrost cen)

długookresowe dodatnie saldo bilansu handlowego (nadwyżka eksportu nad importem)

recesja gospodarcza (obniżenie wydajności pracy, a tym samym wzrost kosztów produkcji)

monopolizacja gospodarki (monopoliści wzrost kosztów produkcji mogą przenosić na cenę

c)skutki inflacji

powoduje redystrybucję dochodu narodowego na rzecz grup bogatszych kosztem ludzi biedniejszych: rencistów, emerytów (ludzi otrzymujących stałe dochody)

powoduje spadek wartości pieniądza, czyli jego deprecjację,

zniechęca do oszczędzania,

obniża ciężar spłaconych kredytów,

niszczy rachunek ekonomiczny (nikt nie wie jakich żądać cen), powoduje duże zamieszanie w kalkulacji kosztów produkcji,

rodzi niepewność co do oczekiwanych zysków przez co zniechęca do podejmowania ryzykownych inwestycji

powoduje wzrost stopy oprocentowania kredytów na działalność inwestycyjną (zwłaszcza kredytów długoterminowych - co odbija się niekorzystnie na budownictwie mieszkaniowym, postępie innowacyjnym i wzroście produkcyjności pracy)

osłabia eksport (waluta krajowa stopniowo traci na wartości w stosunku do innych walut wymienialnych w krajach o niższej inflacji)

prowadzi do dewaluacji waluty krajowej, która wzmacnia pozycje eksporterów, ale osłabia pozycje importerów co stanowi z kolei przyczynę dalszego wzrostu cen

wprowadza zamieszanie na rynku papierów wartościowych, przez co zakłóca system finansowy kraju

pogłębia niepewność jutra i prowadzi do obniżenia realnych dochodów ludności

Osobnym problemem jest niepewność co do przyszłej wartości inflacji. Podnosi to ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej. Uważa się, że niepewność co do wartości inflacji jest tym większa, im wyższy jest poziom inflacji.

Korzystnym efektem niewielkiej inflacji może być ułatwienie renegocjacji realnej wartości niektórych cen oraz płac.

Każda inflacja prowadząca do wzrostu cen bez wzrostu produkcji jest zjawiskiem niepożądanym zarówno przez przedsiębiorców jak i konsumentów. Jest ona jednak nieunikniona. Inflacja jest konsekwencją toczącej się między różnymi grupami społecznymi walki o podział dochodu narodowego, które wymuszają decyzje o konsekwencjach inflacyjnych, na czym traci większość społeczeństwa.

4. deflacja

Deflacja, czyli ogólny spadek cen, sygnalizuje poważne kłopoty gospodarcze. Jeśli popyt na produkty przemysłowe jest mały, wytwórcy obniżają ceny, by się ich pozbyć. Jeśli niższe ceny nie powodują zwiększenia popytu, następuje kolejna obniżka cen. Rezultatem są ciągle obniżające się ceny, co jest charakterystyczne dla depresji. Ta z kolei nie stanowi klimatu do zwyżki cen akcji. Deflację mierzymy używając Indeksu Cen Wytwórców (Producer Price Index), który co miesiąc jest publikowany przez GUS. Jeśli indeks spadnie o 10% lub więcej podczas kolejnych sześciu miesięcy, jesteśmy świadkami bardzo poważnej deflacji.

5. Narodowy Bank Polski

a)funkcje Narodowego Banku Polskiego

Bank emisyjny. NBP ma wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych będących prawnym środkiem płatniczym w Polsce. Narodowy Bank Polski określa wielkość ich emisji oraz moment wprowadzenia do obiegu, za którego płynność odpowiada. Ponadto, organizuje obieg pieniężny i reguluje ilość pieniądza w obiegu.

Bank banków. NBP pełni w stosunku do banków funkcje regulacyjne, które mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa depozytów zgromadzonych w bankach oraz stabilności sektora bankowego. Organizuje system rozliczeń pieniężnych, prowadzi bieżące rozrachunki międzybankowe i aktywnie uczestniczy w międzybankowym rynku pieniężnym. Narodowy Bank Polski jest odpowiedzialny za stabilność i bezpieczeństwo całego systemu bankowego. Pełniąc funkcję banku banków, sprawuje kontrolę nad działalnością banków, a w szczególności nad przestrzeganiem przepisów prawa bankowego. Ponadto NBP nadzoruje systemy płatności w Polsce.

Centralny bank państwa. NBP prowadzi obsługę bankową budżetu państwa, prowadzi rachunki bankowe rządu i centralnych instytucji państwowych, państwowych funduszy celowych i państwowych jednostek budżetowych oraz realizuje ich zlecenia płatnicze.

b)organy Narodowego Banku Polskiego

Prezes NBP jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, na 6-letnią kadencję. Jest on przewodniczącym Rady Polityki Pieniężnej i Zarządu NBP.

W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzi Prezes jako Przewodniczący i dziewięciu członków, powoływanych po trzech przez Prezydenta, Sejm i Senat. Zadaniem Rady Polityki Pieniężnej jest coroczne ustalanie założeń polityki pieniężnej oraz podstawowych zasad jej realizacji. Rada ustala wysokość podstawowych stóp procentowych, określa zasady operacji otwartego rynku oraz ustala zasady i tryb naliczania i utrzymywania rezerwy obowiązkowej. Zatwierdza plan finansowy banku centralnego oraz sprawozdanie z działalności NBP.

Zarząd kieruje działalnością NBP. Jego podstawowym zadaniem jest realizacja uchwał Rady Polityki Pieniężnej, uchwalanie i realizowanie planu działalności NBP oraz wykonywanie zatwierdzonego przez Radę planu finansowego, a także realizacja zadań z zakresu polityki kursowej i systemu płatniczego.

6. strategie polityki pieniężnej

a)strategia celów pośrednich

Celami pośrednimi polityki pieniężnej są:

kontrola stóp procentowych

kontrola agregatów pieniężnych

kontrola kursu walutowego

Przyjęcie jednej z tych strategii, nie pozwala na wykorzystanie pozostałych celów pośrednich. Wybór konkretnego celu pośredniego dokonywany jest ze względu na następujące warunki:

cel pośredni powinien być mierzalny

powinien być pod kontrolą banku centralnego

powinien mieć wpływ na cel finalny

b)strategia bezpośredniego celu inflacyjnego

Zadaniem polityki pieniężnej jest realizacja określonego celu gospodarczego kraju. Polityka pieniężna, prowadzona przez bank centralny, nie może być przypadkowa. Musi być odpowiednio ukierunkowana, przewidywalna i konsekwentna. Aby utrzymać równowagę finansową, bank centralny, oprócz koniecznych reakcji na bieżące wydarzenia, powinien formułować długookresowe cele strategiczne. Jednym z takich celów, który w ostatnich latach stał się niezwykle popularny zarówno wśród krajów wysoko rozwiniętych jak i w krajach rozwijających się, jest stabilność cen, niezbędna do budowania trwałych fundamentów długofalowego wzrostu gospodarczego. Stabilność cen, rozumiana jako kontrolowanie stopy wzrostu cen, czyli w praktyce stopy inflacji, jest celem bardzo pożądanym. Wysoka inflacja zwiększa poczucie niepewności, zmniejsza chęć do kredytowania i inwestowania, przyczynia się do wzrostu przedsięwzięć spekulacyjnych. Kontrolowany proces obniżania inflacji, a w dalszej perspektywie stabilizacja cen przyczyniają się do zmniejszenia ryzyka przy podejmowaniu decyzji gospodarczych. Banki centralne, których pierwszoplanowym zadaniem jest osiągnięcie niskiej stopy inflacji, realizują najczęściej tzw. strategię bezpośredniego celu inflacyjnego (BCI).

Na strategię bezpośredniego celu inflacyjnego składają się następujące elementy:

formalnoprawne przyjęcie stabilności cen jako najważniejszego długookresowego celu polityki pieniężnej,

publiczne ogłaszanie skwantyfikowanego celu inflacyjnego,

zwiększona przejrzystość strategii polityki pieniężnej oparta na intensywnej komunikacji z opinią publiczną i rynkami finansowymi,

zwiększona odpowiedzialność banku centralnego za realizację celów inflacyjnych.

W ramach strategii BCI bank centralny ogłasza pożądaną wartość inflacji dla określonego horyzontu czasowego, a następnie, wykorzystując dostępne instrumenty polityki pieniężnej, oddziałuje na wiele czynników kształtujących poziom cen, by w ten sposób zwiększyć prawdopodobieństwo realizacji wyznaczonego celu.

Strategia BCI, pomimo konkretnie sprecyzowanego celu nadrzędnego, nie jest łatwa w realizacji. Banki centralne już na wstępie muszą rozstrzygnąć wiele istotnych kwestii dotyczących, między innymi, sposobów formułowania celu inflacyjnego, mierników służących do monitorowania realizowanego celu, długości okresu, na jaki ustala się cel, itp. Referat ten, na przykładzie wybranych krajów, ukazuje różnorodność operacyjnych aspektów strategii bezpośredniego celu inflacyjnego oraz ich skuteczność w dążeniu poszczególnych banków centralnych do ustabilizowania inflacji na niskim poziomie.

7. instrumenty polityki pieniężnej

a)rezerwa obowiązkowa

część rezerw, która nie może być wykorzystywana przez banki komercyjne do udzielania pożyczek (wyraża się ją w procentach wartości depozytów złożonych w danym banku)

b)operacje otwartego rynku

działania polegające na kupowaniu i sprzedawaniu przez bank centralny publicznych papierów wartościowych i wywieraniu w ten sposób wpływu na rezerwy gotówkowe banków komercyjnych

c)operacje kredytowo-depozytowe

określanie stopy procentowej stosowanej przez bank centralny przy udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym

8. rodzaje polityki prowadzonej przez bank centralny

Instrumenty polityki pieniężnej:

a) oddziaływanie na płynność bankową:

• stopa dyskontowa - określanie stopy procentowej stosowanej przez bank centralny przy udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym;

• operacje otwartego rynku - działania polegające na kupowaniu i sprzedawaniu przez bank centralny publicznych papierów wartościowych i wywieraniu w ten sposób wpływu na rezerwy gotówkowe banków komercyjnych;

• rezerwy obowiązkowe - część rezerw, która nie może być wykorzystywana przez banki komercyjne do udzielania pożyczek (wyraża się ją w procentach wartości depozytów złożonych w danym banku);

b) bezpośrednia kontrola kredytów bankowych - ograniczanie drogą administracyjną wzrostu kredytów bankowych (racjonowanie kredytów);

Ekspansywna (miękka) polityka pieniężna - zwiększanie podaży pieniądza (obniżanie stopy dyskontowej, zakupy na otwartym rynku, obniżanie poziomu rezerw obowiązkowych).

Restrykcyjna (twarda) polityka pieniężna - zmniejszanie podaży pieniądza (podwyższanie stopy dyskontowej, sprzedaż na otwartym rynku, podwyższanie poziomu rezerw obowiązkowych).

---