Zagadnienia do kolokwium z Wprowadzenia do psychologii

1. Proszę zdefiniować pojęcie psychologii jako nauki i wyjaśnij, co jest celem badań psychologicznych.
2. Co różni psychologię kognitywną od podejścia humanistycznego lub tzw psychologii potocznej?
3. Proszę omówić trzy poziomy koncentracji psychologii, jako nauki: mózgu, osoby, grupy.
4. Jakie mogą być praktyczne zastosowania psychologii: czym zajmują się współcześni psychologowie?
5. Proszę omówić związek między psychologią teoretyczną a praktyką psychologiczną.
6. Co to jest psychologia stosowana?
7. Czym zajmują się psychologowie kliniczni i psychologowie doradcy?
8. Czym zajmują się psychologowie akademiccy i psychologowie praktycy?
9. Proszę wymienić 5 ogólnych zasad etyki psychologicznej i omówić wybraną.
10. Jakie są zasady etyczne, które powinny być stosowane w badaniach naukowych z udziałem ludzi i zwierząt?
11. Jakie są zasady etyczne, które powinny być stosowane w praktyce klinicznej?
12. Proszę omówić główne idee strukturalizmu i psychologii postaci.
13. Proszę omówić główne idee funkcjonalizmu i behawioryzmu.
14. Proszę omówić główne idee teorii psychodynamicznej i psychologii poznawczej.
15. Proszę omówić główne idee psychologii humanistycznej i psychologii ewolucyjnej.
16. Proszę omówić koncepcję człowieka wg introspekcjonizmu.
17. Proszę omówić koncepcję człowieka wg podejścia behawioralnego.
18. Proszę omówić koncepcję człowieka wg podejścia humanistycznego.
19. Na podstawie wybranych teorii proszę wyjaśnić, jak zmieniało się w psychologii podejście do człowieka i człowieczeństwa.
20. Proszę omówić metafory człowieka stosowane w różnych podejściach badań psychologicznych.
21. Proszę wymienić 4 typy wskaźników obserwacyjnych i omówić dwa wybrane.
22. Proszę omówić błędy percepcji w obserwacji: transfer stereotypu estetycznego i efekt pierwszego wrażenia.
23. Proszę omówić błędy percepcji w obserwacji: błąd Pigmaliona i błąd etykietowania.
24. Proszę omówić błędy percepcji w obserwacji: konformizm oceniającego i błąd atrybucji przyczynowych.
25. Proszę omówić błędy percepcji w obserwacji: zjawisko promieniowania i błąd projekcji.
26. Proszę omówić najważniejsze zasady rozmowy psychologicznej.
27. Proszę omówić trzy zasadnicze funkcje pytań w wywiadzie psychologicznym.
28. Proszę zdefiniować pojęcie kontraktu psychologicznego i podać przykłady praktycznych zastosowań.
29. Proszę omówić konsekwencje zawiedzionych oczekiwań w kontrakcie psychologicznym.
30. Proszę omówić konsekwencje niedotrzymania obietnic w kontrakcie psychologicznym.
31. Jakie są kolejne kroki (6) postępowania badawczego?
32. Co to jest metoda i technika badania naukowego.
33. Proszę omówić założenie empiryzmu i determinizmu.
34. Proszę omówić założenie oszczędności i porządku.
35. Proszę porównać metody obserwacyjne i eksperymentalne w badaniach psychologicznych, uwzględniając ich wady i zalety.
36. Proszę wyjaśnić, czy analiza statystyczna niweluje kłamstwo badawcze?
37. Proszę wymienić 4 domeny wskazane przez Pöppela i Edingshausa w koncepcji aktywności umysłowej i omówić dwie z nich.
38. Proszę omówić warunki umysłowej regulacji zachowania wg Lindsaya i Normana.
39. Jakie perspektywy przyjmowane są w badaniach psychologicznych nad aktywnością umysłową człowieka
40. Co to są „odmienne stany świadomości”?
41. Jakie znaczenie dla aktywności umysłowej ma sen? Proszę omówić na przykładzie badań.
42. Jakie mogą być zastosowania hipnozy? Proszę omówić na podstawie przykładów badań.
43. Czy z medytacją wiązać się mogą jakieś zmiany w organizmie? Proszę wyjaśnić odwołując się do badań.
44. Jakie właściwości percepcji i uwagi wykorzystują „magicy” i manipulanci?
45. Proszę zdefiniować pojęcia pamięci ikonicznej, krótkotrwałej, długotrwałej.
46. Proszę zdefiniować pojęcie pamięci mimowolnej i zamierzonej.
47. Jakie są wyobrażone a jakie rzeczywiste efekty działania substancji narkotycznych, alkoholu lub „dopalaczy”?
48. Proszę mówić trzy zasadnicze etapy procesu diagnozowania.
49. Jaki jest związek między diagnozą a terapią?
50. Jakie założenia dotyczące osobowości są przyjmowane w metodach projekcyjnych?
51. Jakie korzyści mogą przynosić metody oparte na symulacji w porównaniu do klasycznych? (na podstawie wniosków z gry)
52. Co to są metody symulacyjne i jakie jest ich zastosowanie we współczesnej psychologii?
53. Proszę omówić etyczne problemy diagnozy.
54. Kto jest uprawniony do posługiwania się testami psychologicznymi?
55. Jakie są obowiązki psychologa wobec osoby badanej?
56. Jaki jest obszar zainteresowań psychologii rozwoju człowieka?
57. Przytocz przykłady eksperymentów badających właściwości umysłowe dzieci.
58. Proszę omówić cykliczno-fazowy model rozwoju.
59. Jak zmienia się rozumowanie moralne dzieci?
60. Co to jest anomia i heteronomia moralna i jakim okresom rozwoju odpowiada?

1.Proszę zdefiniować pojęcie psychologii jako nauki i wyjaśnij, co jest celem badań psychologicznych.

Psychologia jest nauką zajmującą się procesami psychicznymi i zachowaniem. Poprzez procesy psychiczne rozumiemy to co czyni mózg, kiedy osoba przechowuje informacje, przywołuje je, bądź posługuje się nimi lub kiedy czuje w określony sposób. Zachowanie jest to natomiast możliwe do zaobserwowania na zewnątrz działania jednostki, indywidualne lub grupowe. Procesy psychiczne wpływają na jej zachowanie, one z kolei pozostają pod wpływem otaczającej jednostkę grupy. Celem psychologii jest opisywanie i wyjaśnianie procesów psychicznych, ale także ich przewidywanie i kontrolowanie.

2. Co różni psychologię kognitywną od podejścia humanistycznego lub tzw. Psychologii potocznej?

Psychologia poznawcza-(naukowa, kognitywna) badane są procesy psychiczne na drodze eksperymentów, dostarczają rzetelne obiektywne informacje. Próbuje charakteryzować sposób przechowywania i wewnętrznego przetwarzania informacji.

Strelau: jest zbiorem twierdzeń, które dotyczą regularności i zależności, zawierający opis i wyjaśnienie faktów należących do sfery psychiki i stanowiących podstawę do przewidywania nowych zjawisk. Jasność przyjmowanych założeń, formalizacja ich, twierdzenia w obrębie systemu założeń tej psych. muszą być niesprzeczne; zależność przyczynowo-skutkowa; przekładanie twierdzeń ogólnych nad szczegółowe; gotowość asymilacji nowych sytuacji; weryfikacja, falsyfikacja twierdzeń; rozróżnienie między funkcją a strukturą zjawiska ora

Psychologia humanistyczna- określa wartości, co jest słuszne, co warto i dlaczego, co ważne człowiek sam w sobie jest wartością i posiada wolną wolę

Psychologia potoczna- są to mniej lub bardziej powszechne społeczne przekonania dotyczące ludzkiej natury, mechanizmów ludzkiego zachowania, jest to psychologia precedensu, ewenementu i osobowości (jeśli coś zdarzyło się raz może zdarzyć się zawsze i zapewne zdarza się często choć o tym nie wiemy.

Psychologia naukowa	Psychologia humanistyczna i potoczna
Nacisk na zależności przyczynowe	Nastawienie indeterministyczne
Ścisły skrajny obiektywizm	Zwracanie uwagi na intuicje, przeżycie
Podporządkowana idei poznania	Nad idee poznania przedkładają przeświadczenie, wiare, poczucie
Poszukuje zależności skutków od zbioru przyczyn działajacyc w interakcjach	Zorientowana na poszukiwanie przyczyny wystarczającej(wiec najczęściej1)
Wartościowania dotyczą oceny prawidłowości stwierdzeń, nie wartości faktów	Skoncentrowanie na wartościach

indeterminizm (in- + determinizm - łc. determinare `ograniczać, wyznaczać') filoz. pogląd przeciwstawny do determinizmu, głoszący niezależność zjawisk i zdarzeń od ogółu warunków ich wystąpienia oraz istnienie wolnej woli.

3. Proszę omówić trzy poziomy koncentracji psychologii, jako nauki: mózgu, osoby, grupy.

POZIOMY ANALIZY

1. Poziom mózgu - techniki wizualizacji, koordynacji, koncentracji.

Na poziomie mózgu psychologowie koncentrują się na szczegółach. Rozważamy nie tylko aktywność mózgu, ale także jego strukturę i własności.

2. Poziom osoby - przekonania i cele motywacyjne. Na poziomie osoby psychologowie koncentrują się na osobie jako całości, na jego przekonaniach, pragnieniach i uczuciach. Rozważana jest też treść procesów psychicznych.

3. Poziom grupy - wpływ np. rodziców czy określonej grupy na zachowanie. Na poziomie grupy psychologowie koncentrują się na czymś szerszym niż mózg i osoba. Koncentrują się na zdarzeniach obejmujących związki między ludźmi, grupami i kulturami.

Aspekty środowiska :

• Zdarzenia na poziomie grupy

• Środowisko fizyczne

Czyli : zdarzenie w grupie ma wpływa na zdarzenie osobowe. Zdarzenie osobowe ma wpływ z kolei na zdarzenie mózgowe.

Teoria ta w psychologii pomaga nie tylko zobaczyć jak różne teorie objaśniają te same zjawiska ale także w jaki sposób teorie te są ze sobą połączone.

4. Jakie mogą być praktyczne zastosowania psychologii: czym zajmują się współcześni psychologowie?

Są trzy główne typy współczesnych psychologów:

*pomagający ludziom radzić sobie z problemami osobistymi i stresem

(psycholog kliniczny-psycholog zajmujący się psychoterapią i wykształcony w zakresie przeprowadzenia i interpretacji testów psychologicznych;

psycholog doradca- ma przygotowanie, by pomagać ludziom jakie naturalnie pojawiają się w życiu)

*badających w sposób naukowy procesy psychiczne i zachowanie

(psycholog akademicki-koncentruje się na prowadzeniu badań naukowych i dydaktyce)

*dążący do rozwiązania konkretnych problemów praktycznych(psychologia stosowana)wykorzystują zasady i teorie psychologiczne w obszarach, takich jak edukacja, przemysł i marketing. Zajmuje się udoskonaleniem produktów i procedur i prowadzi badania ukierunkowane na pomoc w rozwiązywaniu konkretnych problemów praktycznych

(psycholog czynnika ludzkiego-pracuje nad udoskonaleniem produktów, tak by ludzie mogli z nich korzystać w sposób bardziej intuicyjny i efektywniejszy, rozwoju, psychofizjolog, społeczny , osobowości, przemysłu i organizacji, sportu, szkolny)

5. Proszę omówić związek między psychologią teoretyczną a praktyką psychologiczną.

PSYCHOLOGIA TEORETYCZNA-zajmuje się wykrywaniem i poznawaniem praw rządzących czynnościami psychicznymi istot żywych(w szczególno?ci człowieka). Stanowi fundament psychologii. Służy rozwiązywaniu praktycznych problemów i zadań w określonych dziedzinach i przejawach aktywno?ci ludzkiej.

Stawia sobie za cel poznanie, zbadanie i wyjaśnienie ogólnych prawidłowości związanych z przebiegiem procesów psychicznych, występujących u człowieka i znajdujących swój wyraz w jego zachowaniu (procesy psychiczne ? my?lenie, wrażenie, wyobrażenie, pamięć, kochanie, smutek, radość, wesołość, gniew, złość, szczęście, zadowolenie, miłość itp.); są to wytwory czynności. Psycholodzy teoretycy pracują głównie na wyższych uczelniach, gdzie:

- prowadzą badania naukowe, czyli np.: obserwują zachowania ludzi w konkretnych sytuacjach, ?śledzą przebieg różnych procesów psychicznych, opracowują testy czy kwestionariusze, analizują dostępne informacje związane z ich zawodowymi zainteresowaniami i sami piszą sprawozdania ze swojej pracy naukowej. Wszystko po to, aby odkrywać mechanizmy rządzące naszym przeżywaniem i zachowaniem oraz znajdować sposoby polepszania funkcjonowania w określonych obszarach. Np. psycholodzy społeczni mogą analizować sposoby porozumiewania się ludzi ze sobą, a potem tworzyć konkretne zasady, które będą przydatne każdemu, kto chciałby lepiej dogadywać się z bliskimi czy współpracownikami.

- uczą kandydatów do zawodu psychologa i tych wszystkich, którym w przyszłej pracy wiedza psychologiczna może okazać się przydatna.

PRAKTYKA PSYCHOLOGICZNA-

Psychologowie praktycy zajmują się:

- psychoprofilaktyka ? polega na informowaniu i wyjaśnianiu, aby ułatwić poradzenie sobie z istniejącymi zagrożeniami i zapobiec negatywnym wydarzeniom; może być skierowana np. do młodzieży i dotyczyć ryzyka, jakie niesie ze sobą nadużywanie alkoholu albo do przyszłych matek, które obawiają się porodu ? informacje o jego przebiegu i reakcjach organizmu znacznie osłabiają lęk, co ułatwia współpracę

z personelem i przyj?cie dziecka na ?świat.

- psychoedukacja ? również ma na celu informowanie i wyjaśnianie, ale dotyczy raczej spraw, które już mają miejsce; polega np. na ukazaniu postaw czy zachowań, które wpływają na nasze zdrowie i samopoczucie oraz na uczeniu sposobów radzenia sobie w określonych sytuacjach; z psychoedukacji mogą np. korzystać rodzice, którzy chcą się dowiedzieć jak zmienia się psychicznie ich dziecko w poszczególnych fazach rozwoju i jak można je wspomóc, albo rodzina osoby przewlekle chorej, którą niepokoją zmiany w zachowaniu chorego czy jej relacjach z otoczeniem.

- poradnictwo ? pomaga w rozwiązywaniu konkretnych problemów, ale nie oznacza tego samego co popularne ?radzenie?; psycholog nie daje gotowej recepty, ale naświetla możliwe przyczyny danego problemu, skutki jakie powoduje oraz możliwo?ci działania, które można podjąć w tej sytuacji, wraz z ich konsekwencjami; poradnictwo wiąże się z szerszym spojrzeniem na daną sytuację i ukazaniem aspektów, z których sam zainteresowany mógł nie zdawać sobie sprawy, a które ułatwiają znalezienie rozwiązania; np. żona, która opowiada o nieporozumieniach z mężem może dostrzec, że często sama je prowokuje określony zachowaniem oraz może nauczyć się, jak te zachowania zmienić.

- doradztwo ? najbardziej popularne jest w dziedzinach związanych z biznesem, mediami czy polityką; polega na wykorzystaniu wiedzy psychologicznej dla osiągnięcia sukcesu; np. właściciel firmy może poprosić psychologa o pomoc w rekrutacji nowych pracowników pod kontem ich predyspozycji do danej pracy, albo polityk o pomoc

w odpowiedniej autoprezentacji.

- mediacja ? polega na pomocy w szukaniu kompromisu pomiędzy dwoma stronami konfliktu; sytuacja taka może mieć miejsce w pracy ? np. kiedy załoga nie może porozumieć się z kierownictwem, w rodzinie ? np. kiedy małżonkowie nie mogą dogadać się w kwestii wychowania dzieci, ale też w różnych sytuacjach ekstremalnych ? np. gdy psycholog policyjny negocjuje ze stojącym na dachu samobójcą.

- orzecznictwo ? dotyczy przede wszystkim funkcjonowania psychicznego człowieka; ma na celu stwierdzenie czy jest on sprawny umysłowo, jaki wpływ wywarły na nim sytuacje, których doświadczył, czy może odpowiadać za popełnione czyny, czy jest w stanie wykonywać powierzone mu zadania lub takie, o które dopiero się ubiega; psycholodzy orzecznicy pracują na zlecenie określonych instytucji, np. sądu, policji, wojska, ZUSu; przeprowadzają m.in. badania psychotechniczne kierowców i badania związane z pozwoleniem na broń.

- interwencja kryzysowa ? jest formą pomocy w nagłych, dramatycznych sytuacjach; polega na zapewnieniu bezpieczeństwa, zorganizowaniu podstawowych ?środków do życia, udzieleniu wsparcia i stworzeniu warunków do odreagowania emocjonalnego

i pogodzenia się z faktami; znajduje zastosowanie w przypadku wydarzeń o większym zasięgu, np. klęska żywiołowa, wypadki komunikacyjne, ale też w odniesieniu do pojedynczych osób, np. ofiar przemocy czy gwałtów.

- rehabilitacja psycho- społeczna ? jest formą pomocy dla osób powracających do zdrowia po ciężkiej chorobie czy urazie; ma na celu pomoc w przystosowaniu się do nowej sytuacji i odbudowaniu relacji ze ?światem; np. osoba, która uległa wypadkowi

i straciła kończynę, musi nie tylko nauczyć się na nowo wykonywać codzienne czynno?ci, ale też pogodzić się z tym, co się stało, zaakceptować siebie i odnaleźć sens swojego życia.

• psychoterapia ? jej celem jest dokonanie trwałej zmiany w sposobie przeżywania czy zachowania człowieka po to, aby mógł on czuć się zdrowszym i bardziej szczęśliwym; korzystają z niej zarówno osoby chore, narzekające na konkretne objawy czy trudno?ci, ale też osoby zdrowe, pragnące rozwinąć własne możliwo?ci; na psychoterapię może się zgłosić np. osoba, która ma za sobą wiele nieudanych związków i chce poznać ewentualne nieuświadamiane wcześniej przyczyny takiego obrotu spraw oraz uwolnić się od tego swoistego fatum.

6. Co to jest psychologia stosowana?

Psychologia stosowana- jest to dziedzina psychologii która koncentruje się na wykorzystywaniu wyników badań podstawowych do rozwiązywania problemów praktycznych, ale prowadzi także badania własne uwzględniające problemy specyficzne dla danej dziedziny zastosowań. Najbardziej rozwiniętymi działami psychologii stosowanej, zarówno pod względem użyteczności praktycznej, jak i własnych badań specjalistycznych, są: psychologia pracy, psychologia wychowawcza i psychologia kliniczna.

7. Czym zajmują się psychologowie kliniczni i psychologowie doradcy?

Psycholog kliniczny- psycholog zajmujący się psychoterapią i wykształcony w zakresie przeprowadzania i interpretowania testów psychologicznych. Psycholog kliniczny zajmuje się zaburzeniami zarówno u osób dorosłych jak i dzieci. Na podstawie przeprowadzonych badań diagnozuje ewentualne zaburzenia osobowo?ci, zaburzenia rozwoju, problemy umysłowe. Może zajmować się pracą z osobami przebywającymi w więzieniach, co stanowi istotny element ich resocjalizacji. Psycholog kliniczny może także wspierać osoby dotknięte osobistymi tragediami czy poważnymi chorobami, by zdołały zaakceptować te wydarzenia.

Psycholog doradca- psycholog, który ma przygotowanie, by pomagać ludziom w problemach, jakie naturalnie pojawiają się w życiu. Pomaga ludziom w radzeniu sobie ze sprawami, z jakimi wszyscy się stykamy np. wybór zawodu, małżeństwo, wychowywanie dzieci i życie zawodowe. W przypadku np. wyboru zawodu psychologowie udzielają porad lub przeprowadzają testy przydatno?ci zawodowej, by pomóc ludziom zdecydować, które zawody najbardziej odpowiadają ich zainteresowaniom i zdolno?ciom. Mogą zajmować się również psychoterapią, jednak ich wiedza w zakresie technik terapeutycznych jest mniejsza niż wiedza psychologów klinicznych.

8. Czym zajmują się psychologowie akademiccy i psychologowie praktycy?

Psycholog akademicki- psycholog, który koncentruje się na prowadzeniu badań naukowych i dydaktyce. Uczy na uniwersytecie, uczestniczy w różnych zebraniach naukowych, zajmuje się badaniami naukowymi. W przypadku rodzaju badań naukowych psychologowie akademiccy wykazują duże zróżnicowanie, koncentrują się na różnych zagadnieniach, w zależno?ci od rodzaju psychologa akademickiego. Rodzajów psychologów akademickich jest dużo. Mogą to być np. psychologowie poznawczy (zajmują się badaniami nad my?leniem, pamięcią i tematami pokrewnymi) czy np. psychologowie społeczni (zajmują się badaniami nad sposobami my?lenia ludzi o sobie i ich odczuć względem siebie oraz innych osób, a także sposobów funkcjonowania grupy).

Psycholog praktyk- psycholog, który zajmuje się udoskonalaniem produktów i procedur, i prowadzi badania ukierunkowane na pomoc w rozwiązywaniu konkretnych problemów praktycznych. W swojej pracy wykorzystuje zasady i teorie psychologiczne w obszarach takich jak edukacja, przemysł, marketing. Psycholog praktyk może być psychologiem rozwoju (mogą pomagać w projektowaniu zabawek dla dzieci w różnym wieku, a po zaprowadzeniu dzieci do specjalnie przygotowanego pokoju, może je obserwować jak bawią się nowymi zabawkami); psychofizjologiem (bada mózg i wzajemne oddziaływanie mózgu i ciała) czy np. psychologiem społecznym (pomagają prawnikom w doborze potencjalnych ławników) itd.

9. Proszę wymienić 5 ogólnych zasad etyki psychologicznej i omówić wybraną.

5 najważniejszych zasad etycznych w psychologii:

1. Czynienie dobra i nieszkodzenie (dążenie do korzyści dla osób, z którymi pracuje, wystrzeganie czynników osobistych itd, które mogą prowadzić do nadużycia jego wpływu)

2. Wierność i odpowiedzialność ( ponoszenie odpowiedzialności za swoje zachowanie wobec klienta, przestrzeganie zawodowych standardów postępowania)

3. Prawość (promowanie dokładności, uczciwości, prawdziwości w działalności naukowej, w praktyce psychologicznej, dotrzymywanie obietnic)

4. Sprawiedliwość (uczciwość i sprawiedliwość, równa jakość procesów i usług świadczonych przez psychologa)

5. Poszanowanie praw i godności człowieka ( szacunek dla godności i wartości każdego człowieka, ponasznowanie różnic etnicznych, kulturowych, religijnych itd)

10. Jakie są zasady etyczne, które powinny być stosowane w badaniach naukowych z udziałem ludzi i zwierząt?

Łamanie etyki: okłamywanie, przykre stany emocjonalne, zagrożenie cenionych wartości, lęk przed oceną,

cierpienia.

Zasady postępowania zostały zebrane w kodeksach zawodowych.

Zasady styczne:

1. badacz przed przeprowadzeniem badania musi dok. jego całościowej oceny z punktu etycznego

2. badacz musi rozważyć czy udział w nim stanowi minimalne czy znaczące zagrożenie dla uczestników

i stosownie postępować

3. badacz ponosi pełną odpowiedzialność za badanie, także za postępowanie jego współpracowników,

asystentów… Ich obowiązują te same zasady etyczne.

4. udział uczestników badania musi opierać się na jasno określonym porozumieniu, niedopuszczalne są formy

nacisku, badacz musi udzielać szczegółowej inf. o badaniu, badacz honoruje zobowiązania wobec

uczestników

5. badacz powinien unikać utajenia przed uczestnikami prawdziwego celu i posługiwać się tą procedurą tylko w

uzasadnionych przypadkach

6. badacz powinien respektować prawo uczestników do odmowy udziału lub wycofania się w trakcie badania

7. badacz musi ich chronić przed formami psych. i fiz. dyskomfortu, nie może ich narażać na doznanie lęku,

wstydu, bólu

8. po zakończeniu badania i opracowaniu wyników badacz musi wyjaśnić uczestnikom jego naturę odp. na

wszystkie pyt.

9. jeśli udział w badaniu może pociągnąć wyst. niepożądanych dla uczestnika skutków, badacz zobowiązany jest

zrobić wszystko by w efekcie one zanikły

10. żadna z inf. o uczestnikach nie może być udostępniona osobom trzecim (ochrona danych)

ZWIERZĘTA - gł. są wykorzystywane w badaniach, które koncentrują się na rozumieniu funkcji mózgu

Nie mogą one świadomie wyrazić zgody, nie zgłaszają się na ochotnika, jednak one także są chronione:

• badania z wykorzystaniem zwierząt także muszą mieć aprobatę NKE (niezależnej komisji etycznej)

• NKE upewnia się czy zwierzęta są właściwie przetrzymywane oraz czy nie są źle traktowane

• badaczowi nie wolno zadawać zwierzętom cierpienia, chybże jest to ważne dla badania

11. Jakie są zasady etyczne, które powinny być stosowane w praktyce klinicznej?

Ustalanie kontraktu.

Podstawowe elementy kontraktu:

• ustalenie celu działania psychologa

• zakres interwencji psychologa

• oczekiwane przez klienta skutki działań

• liczba spotkań i ich przebieg, zastosowane techniki badawcze

• zasady płatności (wysokość opłat, sposób regulowania)

• informacje zwrotne o wynikach dla badanego (kiedy, w jakiej formie)

• obciążenia związane z uczestnictwem w badaniu diagnostycznym (np. napięcie emocjonalne, zdenerwowanie)

• bezpieczeństwo materiałów uzyskanych w czasie badania

• inne źródła informacji (zgoda na wywiad, kontakt z innymi specjalistami)

• informowanie o wynikach innych osób (przy badaniach „na zlecenie” innych specjalistów

Każda zmiana kontraktu wymaga renegocjacji.

Zgoda na podjęcie działań psychologicznych.

Rodzaje:

1. Zgoda dobrowolna, świadoma i poinformowana

2. Zgoda pozornie dobrowolna (np. w selekcji zawodowej, zgoda dzieci pod wpływem rodziców)

3. Brak obowiązku uzyskiwania zgody

Sytuacje, w których nie ma obowiązku uzyskiwania zgody

1. Sytuacje uregulowane prawnie:

- np. świadkowie w sądzie, podejrzani; poborowi - nie oznacza to zwolnienia z obowiązku zawarcia kontraktu

2. Interwencja w sytuacjach kryzysowych - podjęcie kontaktu przez klienta uważa się za zgodę domniemaną

3. Eksperymenty naturalne w ramach badań naukowych

Psycholog nie ma prawa stawiać klienta w sytuacji, w której jego zgoda jest tylko pozornie dobrowolna (ryzyko manipulacji). Informując o wynikach diagnosta powinien użyć języka, który nie spowoduje „zamknięcia się” klienta na schemacie narzuconym przez przejętą od specjalisty etykietę. Obowiązuje tajemnica zawodowa, wyjątek stanowią przypadki zagrożenia życia własnego (badanego) lub innych, przemoc i nadużycia seksualne wobec dzieci.

Dziecko jako klient:

W sytuacji, w której klientem jest osoba nieletnia, należy uzyskać zgodę:

- nieletniego (aż do osiągnięcia 18 lat)

- rodziców lub opiekunów prawnych

W przypadku małych dzieci zgoda nie musi być werbalna.

12. Proszę omówić główne idee strukturalizmu i psychologii postaci.

STRUKTURALIZM - jest to pogląd w psychologii reprezentowany przez Wilhelma Wundta i Edwarda Titchenera. Kiedy Wundt założył pierwszą pracownię psychologiczną w Lipsku to pierwszym dziełem jego i współpracowników był właśnie strukturalizm.

• Kierunek ten nastawiony był na poznanie struktury stanów umysłowych przez rozłożenie ich na czynniki pierwsze - wrażenia. Zajmował się również identyfikowaniem elementów doświadczenia i opisywaniem zasad i okoliczności w jakich elementy te łączą się tworząc struktury psychiczne.

• Było to również dążenie do poznania podstawowych składników świadomości.

W trakcie badań Wundt wyróżnił 2 rodzaje elementów świadomości :

• Wrażenia powstające za pośrednictwem oczu, uszu i innych zmysłów

• Uczucia (gniew, strach, miłość)

• Opisanie w jaki sposób poszczególne wrażenia lub uczucia mogą współwystępować lub następować po siebie łącząc się w struktury psychiczne.

• Opisywanie swoich teorii za pomocą różnych technik jak np. pomiar czasu reakcji na różne wrażenia. Jednak najważniejszą technika była introspekcja( dosł. spojrzenie do wewnątrz). Jest to technika rejestrowania procesów psychicznych w momencie ich występowania lub bezpośrednio po nich.

• Upadek strukturalizmu - nastąpił dlatego, że badacze nie mogli powtórzyć swoich badań otrzymując wynik taki sam jak uprzednio, ponieważ każdy człowiek inaczej podchodzi do introspekcji. Procesu tego nie można było zweryfikować dlatego tez otrzymane dane nie mogły być faktami.

PSYCHOLOGIA POSTACI ( GESTALT - całość) - jest to nurt w psychologii, który koncentruje się na założeniu, że całość to coś więcej niż suma jednostek.

• Zainteresowani byli aktywizacją świadomości podczas spostrzegania.

Badania nad spostrzeganiem ruchu pozornego (stroboskopowego).

• Grupa stanowi jednostkę spostrzeżeniową ( postrzegają grupę jako jednostkę).

• Wzorce myślowe to coś więcej niż suma pojedynczych obrazów lub myśli.

• Gestaltowcy sformułowali ponad 100 praw dotyczących spostrzegania: (niektóre z nich)

Prawo bliskości - elementy które pozostają blisko siebie w czasie i przestrzeni wydają się stanowić całość i są tak spostrzegane.

Prawo ciągłości- spostrzeżenia mają tendencję do podążania w pewnym kierunku, do łączenia elementów tak aby tworzyły określony ciąg.

Prawo podobieństwa - elementy podobne są spostrzegane razem jako grupa

Prawo domknięcia - spostrzegania mają tendencję do domykania niekompletnych figur do wypełniania luk.

Prawo wspólnego losu - elementy postrzegane jako grupa mają zazwyczaj wspólny los.

• Teoria dysonansu poznawczego - przyjęcie jednego z 2 danych stwierdzeń. Powoduje to spadek napięcia i rozluźnienie.

• Pregnancja - tendencja do postrzegania figury jako najlepszej z możliwych w danych warunkach.

• Figura/tło - tendencja do organizowania spostrzeżeń w formie przedmiotów na które patrzymy oraz tła na którym są one widoczne.

• Organizacja spostrzeżeń :

• Zachodzi nieustannie i spontanicznie

• Zachodzi w umsyle

• IZOMORFIZM - aktywność mózgu ma charakter całościowy, Istnieje izomorficzna odpowiedniość między świadomym a mózgowym doświadczeniem.

13. Proszę omówić główne idee funkcjonalizmu i behawioryzmu.

FUNKCJONALIZM - nurt w psychologii, który zajmował się rolą umysłu w umożliwianiu jednostkom funkcjonowania lub przystawania się do świata.

• Chęć zrozumienia tego w jaki sposób nasz umysł pomaga nam przystosować się do otaczającego świata - czyli tego jak pomaga nam w nim funkcjonować.

• Funkcjonaliści chcieli wiedzieć dlaczego ludzie myślą, czują i zachowują się w określony sposób.

• Koncentracja na metodach, za pomocą których ludzie się uczą oraz na tym w jaki sposób środowisko kształtuje cele i przekonania.

• Funkcjonaliści pozostawali pod wpływem Karola Darwina, którego teoria ewolucji poprzez dobór naturalny podkreśliła to, że niektóre osobniki jednego gatunku posiadają cechy charakterystyczne, które umożliwiają im przetrwania i reprodukcję w większym stopniu niż innym. Te cechy można nazwać zwiększonym przystosowaniem do środowiska. ADAPTACJĄ !

• Psychologia ta bada zjawiska świadomości z ich biologicznego znaczenia - nie doszukuje się wyjaśnień w wyodrębnionych ze stanów świadomości elementów.( Z introspekcji)

Funkcjonalizm to psychologia dualistyczna. Z jednej strony fizykalistyczna a z drugiej genetyczna.

Pierwsza wywodziła się od Wundta. Jej zadaniem była analiza introspekcyjna świadomych doświadczeń - nazywana psychologią treści. Druga oparta na biologii ewolucyjnej to psychologia aktów - zajmująca się psychiką od strony historycznej. Badała ona zmiany zachodzące w psychice od rozwoju embrionalnego po dojrzałość dlatego też nazywano ją psychologią rozwojową. Ponadto nazywano ją też psychologią porównawczą- ponieważ badała też procesy psychiczne organizmu w relacji do zachowania wewnątrz tego samego gatunku.

• PSYCHOLOGIA CZŁOWIEKA POWIĄZANA JEST Z PSYCHOLOGIĄ ZWIERZĘCIA - obserwacja zwierząt może dostarczyć wskazówek na temat zachowania człowieka.

• Doskonalenie metod kształcenia

BEHAWIORYZM(psychologia obiektywna) - nurt w psychologii zajmujący się tym, w jaki sposób określony bodziec( przedmiot, osoba lub zdarzenie)wywołuje określoną reakcję(zachowanie w odpowiedzi na ten bodziec). Celem jest przewidywanie i kontrola zachowania.

• Psychologia powinna się koncentrować na rozumieniu bezpośrednio obserwowalnego zachowania.

• Wg . behawiorystów powinno odejść się od badania wewnętrznych procesów, ponieważ twierdzili, ze nie mają one wpływu na zachowanie.

• Procesy psychiczne nie istnieją a ludzie tak naprawdę nie maja myśli. Pojęcie swiadomości nie istnieje.

• Wszystkie cechy nawet ,,sympatia” są uwarunkowane.

• Reakcje powodują pozytywne lub negatywne konsekwencje, które mają wpływ na koleją reakcje z tym samym bodźcem.

• Wzmocnienie - kluczowe pojęcie behawioryzmu. Typowym wzmocnieniem jest np. nagroda.

• Stworzyli oni wiele praw warunkowania z których najważniejsze to warunkowanie S i R.

Warunkowanie typu S(klasyczne) - Równoczesna lub prawie równoczesna prezentacja 2 bodźców, których jeden (wzmacniający) należy do odruchu występującego w danej chwili z pewną określoną siłą, może spowodować zwiększenie siły trzeciego odruchu, na który składa się reakcja odruchu wzmacniającego i ten drugi bodziec.

Wygaszanie typu S - Jeżeli odruch otrzymujący uprzednio wzmocnienie w wyniku warunkowania typu S zostanie wywołany bez wzmocnienia to siła tego odruchu maleje.

Warunkowanie typu R(instrumentalne) - Jeżeli po wystąpieniu jednostki zachowania sprawczego podany zostanie bodziec to siła odruchu wzrośnie.

Wygaszanie typu R - Jeżeli po wystąpieniu jednostki zachowania sprawczego, uprzednio wzmocnionej przez warunkowanie, nie nastąpi podanie bodźca wzmacniającego to siła odruchu maleje.

• Dla behawiorystów podstawą było prowadzenie obserwacji.

• Zachowanie to system reakcji złożonych( ruchowych, wisceralnych i werbalnych).

• Materiał behawiorysty jest niezależny od introspekcji.

Człowiek jest maszyną organiczną.

14. Proszę omówić główne idee teorii psychodynamicznej i psychologii poznawczej.

teoria psychodynamiczna Freuda:

- zachowaniem rządzi zbiór procesów psychicznych

- niektóre procesy psychiczne nie są dostępne dla świadomości -> świadomość i nieświadomość

- siły świadome i nieświadome wciąż na siebie oddziałują

- oddziaływanie to jest przyczyną patologicznych zachowań

- zachowanie takie może mieć źródło w niemożliwych do zaakceptowania nieświadomych impulsach (popędach) seksualnych lub agresywnych, które próbują przedostać się do świadomości

psychologia poznawcza:

- próba scharakteryzowania natury przetwarzania informacji u człowieka -> to w jaki sposób są przechowywane i przetwarzane

- procesy psychiczne przypominają oprogramowanie komputerowe a mózg sprzęt komputerowy

- procesy psychiczne nie mogą być rozpatrywane bez odnoszenia się do struktury mózgu (tak jak nie można omawiać oprogramowań nie zastanawiając się nad działaniem sprzętu)

- mechanizmem tworzenia doświadczenia jest percepcja

- doświadczenie człowieka jest narzędziem poznawczej kontroli nad otoczeniem i nad samym sobą

- ludzkie zachowania mają charakter racjonalny

- stanem typowym u każdego człowieka jest dążenie do stałego wzbogacenia struktury doświadczenia

- człowiek jest układem aktywnym, samodzielnie poszukującym informacji, gromadzacym doświadczenie (człowiek jako aktywny badacz)

15. Proszę omówić główne idee psychologii humanistycznej i psychologii ewolucyjnej.

psychologia humanistyczna

- upodmiotowienie sytuacji badawczej ( badacz i badany = My)

- dialog (a nie manipulacja)

- komunikacja (komunikacja nie tylko z badanymi ale również z odbiorcami, np czytelnikami)

- łączenie psychologii jao nauki z psychologią jako praktyką (np. psychoterapia)

- uwzględnienie perspetywy badanego (a nie tylko badacza)

- odwołanie się do empatii

- odrzucenie przekonania o zewnętrznej sterowności człowieka -> wewnętrzny mechanizm sterowania zachowaniem

- istnienie w każdym człowieku potencjału wewnątrzsterowności ( gdy nie ma blokad zewn.)

- nadrzędnym interesem człowieka jest jego rozwój (robi wszystko w tym kierunku), a jego siłą napędową potrzeba samoaktualizacji

- człowiek dysponuje narzędziami rozwoju (np. intuicja) , jest samoświadomy

- kryteria oceny danego zachowania : wewnętrzne - samoaktualizacja (czy zachowanie jej sprzyja czy nie), zewnętrzne - akceptacja społeczna

- najważniejsze sposoby dążenia do samoaktualizacji : ekspancja osobowości na zewnątrz, uzależnianie od siebie rzeczywistości zewnętrznej i uniezależnienie się od zewnętrznego sterowania

- unikanie ograniczeń wolności, ponoszenie odpowiedzialności za swoje wybory

- człowiek jako całość, 2 podsystemy : ja i organizm, człowie zadowolony tworzy harmonijną całość

- człowiek jest z natury dobry

- ludzkie zachowanie ukierunkowane jest przez teraźniejszość

* Maslow : teoria potrzeb i teoria samoaktualizacji

psychologia ewolucyjna

- ludzkie zachowanie to wynik ewolucji biologicznej i kulturowej

- przynajmniej część naszych działań jest warunkowana genetycznie

- cele psychiczne i strategie mają charakter wrodzony, są wynikiem doboru naturalnego

- obiektywne, empiryczne istnienie człowieka

- wyróżnienie zespołów cech psychicznych, specyficznych dla różnych linii genetycznych organizmów (zawsze dostrzegalne, nazywane naturami psychicznymi)

- istotą natury psychicznej linii genetycznej, odróżniającej ją od innych, są dziedziczone w ich mózgach specyficzne mechanizmy psychiczne, które wykształcone zostały w toku ewolucji

16. Proszę omówić koncepcję człowieka wg introspekcjonizmu.

Introspekcjonizm, psychologia introspekcyjna to technika zbierania danych, rozwijana przez
XIX-wiecznych psychologów, m.in. Wundta, kładąca nacisk na bezpośrednie i subiektywne badanie świadomości - introspekcję.

Założenia:

-przedmiotem są stany psychiczne, a ściślej - stany ludzkiej świadomości

-człowiek posiada świadomość

-świadomość człowieka pełni najważniejszą rolę w regulacji zachowania

-psychika to świadomość indywidualna

-narzędziem poznania stanów psychicznych jest sama świadomość (jej najwyższy pułap - samoświadomość)

-treści ludzkiej świadomości są podstawowym wyznacznikiem ludzkiej aktywności (np. świadomość złości rodzi agresję; świadomość celu rodzi ukierunkowanie na działanie)

-metodą badania stanów świadomości jest introspekcja - wewnętrzna obserwacja własnych stanów psychicznych

-człowiek jest sam przedmiotem i podmiotem badań introspekcyjnych

-informacje uzyskane w drodze samoobserwacji są dostępne tylko podmiotowi obserwującemu (bezpośredni ogląd stanów psychicznych jest możliwy tylko przez jednostkę, która dany stan przeżywa) - subiektywne wrażenia.

Introspekcjonistyczna koncepcja była pierwszą taką koncepcją. W odpowiedzi na jej brak obiektywności oraz brak weryfikowalności powstawały kolejne (psychoanalityczna, behawiorystyczna itd.)

17. Proszę omówić koncepcję człowieka wg podejścia behawioralnego.

W skrócie:

Kim jest człowiek? - Pionkiem sterowanym przez cechy sytuacji (wzmocnienia)

Mechanizm prosty czy złożony? - Prosty.

Realizowane interesy/zadania rozwojowe? - Redukcja popędów.

Stosowane strategie? - Zachowania skuteczne.

Biologia czy doświadczenie? - Uczenie się.

Wolność czy konieczność? - Konieczność.

Koncentracja na czasie? - Przeszłość.

Stabilność czy zmienność natury ludzkiej? - Zmienność.

Metafora: Maszyna.

Koncepcja behawiorystyczna traktuje człowieka jako istotę podporządkowaną wyrokom losu, pionka popychanego przez cechy sytuacji, przez współwystępowanie bodźców, reakcji, wzmocnień. Jest to podobnie jak koncepcja psychoanalityczna - koncepcja deterministyczna.

J.Watson: reakcję uruchamia popęd (traktowany obiektywnie), podtrzymuje ją natomiast wzmocnienie. To co jest między reakcją a wzmocnieniem nie jest mierzalne, nie daje się zaobserwować, zatem nie może być przedmiotem naukowej analizy (Koncepcja tzw. czarnej skrzynki).

Założenia koncepcji

1)zachowanie człowieka jest odwzorowaniem (niebezpośrednim i niejednoznacznym) struktury i dynamiki środowiska;

2)środowisko jest aktywne, człowiek - reaktywny;

3)zachowanie uruchamiane jest przez popęd, a podtrzymywane przez wzmocnienie (czyli jakiś stan lub obiekt redukujący popęd)

4)cechy człowieka są nieistotne, bo nie można ich opisać obiektywnie

5)znaczenie mają mierzalne cechy sytuacji warunkujące popęd oraz czynniki zewnętrzne, które go redukują (wzmocnienia)

6)operując wzmocnieniami można uzyskać kontrolę nad zachowaniem

7)wielokrotne powtarzanie zachowań skutecznych prowadzi do ukształtowania nawyku;

8)nawyki to względnie stałe formy reagowania na określone cechy sytuacji.

9)człowiek jest taki, jakie ma nawyki, a nawyki są takie, jakie są cechy (wymagania) sytuacji.

18. Proszę omówić koncepcję człowieka wg podejścia humanistycznego.

W skrócie:

Kim jest człowiek? - Wszechwładnym podmiotem;

Mechanizm prosty czy złożony? - Złożony;

Realizowane interesy/zadania rozwojowe? - Rozwój osobisty;

Stosowane strategie? - Samoaktualizacja;

Biologia czy doświadczenie? - Biologia (marginalnie uczenie się);

Wolność czy konieczność? - Wolność;

Koncentracja na czasie? - Teraźniejszość;

Stabilność czy zmienność natury ludzkiej? - Zmienność;

Metafora: Bóg.

Założenia koncepcji:

-odrzuca typowe dla behawioryzmu przekonanie o zewnętrznej sterowności człowieka

-postuluje wewnętrzny mechanizm sterowania zachowaniem

-przeświadczenie, że w każdym człowieku istnieje potencjał wewnątrzsterowności, który realizuje się tylko wtedy, kiedy nie ma blokad zewnętrznych, wymuszających pewne zachowania

-nadrzędnym interesem człowieka jest jego rozwój, a siłą napędową rozwoju jest potrzeba samorealizacji

-człowiek dysponuje narzędziami rozwoju (np. intuicja, zdolność intuicyjnego rozpoznawania własnych wewnętrznych impulsów)

-wewnętrznym kryterium rozwoju jest samorealizacja, a zewnętrznym jest akceptacja (czy zachowanie daje akceptację społeczną?)

-najważniejsze sposoby dążenia do samorealizacji:

.ekspansja osobowości na zewnątrz

.uzależnienie od siebie rzeczywistości zewnętrznej

.uniezależnienie się od zewnętrznego sterowania

-człowiek sterowany od zewnątrz jest zdeterminowany (behawioryzm), a człowiek sterowany od wewnątrz (psych. humanistyczna) ma swobodę wyboru (jest podmiotem)

-jest zdolny do podejmowania własnych decyzji.

Duży wkład w koncepcję człowieka w psychologii humanistycznej wniosła teoria potrzeb oraz teoria samoaktualizacji Maslowa.

Teoria potrzeb - ludzkim zachowaniem sterują potrzeby (czyli brak czegoś) ułożone w hierarchii wstępująco: fizjologiczne, bezpieczeństwa, przynależności i miłości, szacunku, samoaktualizacji/samorealizacji. Koncepcja ta w prosty sposób opisuje mechanizm generowania potrzeb oraz dynamikę ich rozwoju.

Teoria samoaktualizacji- „Samoaktualizacja jest specjalnym procesem stawania się tym, kim się jest; dążeniem do wewnętrznej spójności, jedności z samym sobą, spełnienia swego przeznaczenia lub powołania”.

Człowiek samorealizujący się posiada pewne cechy: spontaniczność, dystans wobec zdarzeń, bliskie związki z innymi, poczucie humoru.

Koncentruje się na teraźniejszości, przy równoczesnym lekceważeniu przeszłości i przyszłości.

19. Na podstawie wybranych teorii proszę wyjaśnić, jak zmieniało się w psychologii podejście do człowieka i człowieczeństwa.

Najważniejsze koncepcje psychologiczne człowieka są wytworem XX wieku, choć i wcześniej nie brakowało prób psychologizowania i prób tworzenia pewnych propozycji psychologicznych. Punktem wyjścia stało się ukształtowanie pod koniec XIX wieku psychologii introspekcyjnej. Introspekcjonizm za przedmiot psychologii przyjmował stany psychiczne, a sciślej - treści ludzkiej świadomości. Narzędziem poznania treści świadomości była sama świadomość. Reakcją na introspekcjonizm jako dominujący, ale kontoersyjny punkt widzenia w psychologii stały się więc nowe pytania, nowe metody itd.

Strelau porządkuje to tak:

1. koncepcja psychoanalityczna

2. koncepcja behawiorystyczna

3.koncepcja humanistyczna

4. koncepcja poznawcza

5. koncepcja socjobiologiczna

6. postmodernistyczna koncepcja

7. potoczne koncepcje

Początki behawiorystycznej koncepcji człowieka łączy się z dziełem Iwana Pawłowa, z dziełem Johna Watsona i Burrhusa Skinnera i in. Badania Pawłowa nad odruchami warunkowymi ujawniły możliwość eksperymentalnego badania i opisu w obiektywnych terminach zachowań zwierząt i ludzi. Opis tego procesu był obiektywny - nie odwoływał się do stanów czy przeżyć wewnętrznych. Podstawową rolę w kształtowaniu zachowania mają wzmocnienia. Z przypadkowo dobranych reakcji utrwalenie podlega tylko ta, która była wzmacniana. Powtarzając wzmocnienia, można modyfikować zachowaniem. Widać, że koncepcja psychologiczna człowieka w behawioryzmie jest w istocie koncepcja sterowania zewnętrznego. Koncepcja behawiorystyczna traktuje człowieka jako istotę podporządkowaną wyrokom „losu”, ludzie są „pionkami” popychanymi przez cechy sytuacji, przez współwystępowanie z bodźcami, reakcjami i wzmocnieniami. Wg behawioryzmu człowiek działa na zasadzie bodziec - reakcja; pomiędzy istnieje „czarna skrzynka”. Człowiek nie kieruje się przeżyciami wewnętrznymi, ale warunkowany jest przez sytuacje, wydarzenia itd. Ale już w tym nurcie pojawiali się badacze, którzy dopatrywali się wielkości wagi przeżyć wewnętrznych człowieka (np. Tolman).

Psychologia humanistyczna powstała w reakcji na behawioryzm. Wg tej koncepcji ludzie przejawiają odmienne właściwości. Ta koncepcja odrzuca zewnętrzną sterowność człowieka, a postuluje wewnętrzne mechanizmy sterowania zachowaniem. Człowiek sam decyduje o sobie, dysponuje narzędziami rozwoju, dużą rolę odgrywają przezycia wewnętrzne, samorealizacja i akceptacja siebie.

Na podstawie powyższych rozważań widać, że podejście do człowieka zmieniało się bardzo radykalnie, kolejna koncepcja była odpowiedzią na poprzednią, była jej przeciwna.

20. Proszę omówić metafory człowieka stosowane w różnych podejściach badań psychologicznych

Metafora(gr.)- figura stylistyczna polegająca na takim zestawieniu wyrazów, że przynajmniej jeden z nich zyskuje nowe znaczenie; przenośnia.

Dla psychologii humanistycznej Strelau J. wymienia metaforę człowieka- Boga. W tym ujęciu człowiek jest wszechwładnym podmiotem, posiada wolną wolę. Podmiotowość rozumiana jest jako szczególny stan samoświadomości, jednostka planuje własne działanie, jest wewnątrzsterowna (posiada zinterioryzowany system wartości i norm), odpowiedzialna- ponosi konsekwencje własnych zachowań. Człowiek to byt złożony, posiada nie tylko ciało, ale również subiektywny wymiar psychiczny. Nadrzędnym interesem jest jego samorozwój. Strategia, która prowadzi go do rozwoju osobistego to samoaktualizacja (przypominam tu główne przesłanie „piramidy” Maslowa). Człowiek jest wolny i do wolności dąży. W tej koncepcji człowieka wyraźnie podkreśla się koncentracje na teraźniejszości, to, co człowiek czyni aktualnie ma wpływ na jego zachowanie. Natura ludzka jest zmienna.

W psychoanalizie obowiązującą metaforą człowieka jest maszyna, bowiem człowiek rozumiany jest w kategoriach pionka, który sterowany jest biologię, a ograniczany przez kulturę. Człowiek to układ złożony (es, ich, überich). Realizowane interesy mieszczą się w sferze libido. Wobec tego stosowana jest przez niego kateksja (wybór obiektu popędu) i mechanizmy obronne. Człowiek nie jest wolny, poddaje się niezależnej od niego konieczności. Koncentrowanie na przeszłości- podkreśla się znaczenie dzieciństwa na dalszy rozwój. Człowiek posiada stabilną naturę.

W behawioryzmie także obowiązuje metafora maszyny. Człowiek pojmowany jako pionek, który sterowany jest przez cechy sytuacji, a przede wszystkim przez wzmocnienia. Człowiek jest tworem prostym, bowiem redukuje się go jedynie do sfery fizycznej. Interesem człowieka jest redukcja popędów, aby to osiągnąć kieruje się doborem zachowania skutecznego. Człowiek determinowany jest przez czynniki zewnętrzne, nie jest wolny. Koncentracja na przeszłości, bowiem to wypracowane nawyki wpływają na teraźniejsze zachowanie. Natura ludzka jest zmienna.

Psychologia poznawcza wskazuje na metaforę człowieka-komputera. Człowiek bowiem jest badaczem, decydentem. Jest organizmem złożonym, w którym zachodzą b. skomplikowane procesy. Priorytetowym interesem jest poznanie i utrzymanie homeostazy poznawczej. Strategią do tego prowadzącą jest gromadzenie i przetwarzanie informacji. Człowiek z założenia jest wolny, akcentuje się znaczenie przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Człowiek posiada zmienną naturę.

Socjobiologia uznaje człowieka za maszynę, która jednocześnie jest środkiem do przekazywania genów. Człowiek jest nieskomplikowaną, wręcz prostą maszyną. Jego priorytetowym celem jest reprodukcja, a w życiu kieruje się doborem, altruizmem krewniaczym i odwzajemnionym, a nawet agresją. Człowiek nie jest wolny. Koncepcja ta skupia się na teraźniejszości i przyszłości (ewolucja i przetrwanie najlepiej przystosowanego). Natura ludzka jest stabilna i przewidywalna.

Ponowoczesność traktuje człowieka jak Boga, jest on kolekcjonerem wrażeń. Jest mechanizmem złożonym i żądnym wrażeń. Strategie, jakie stosuje to: zmiana pola psychologicznego i ryzyko. Człowiek jest wolny, żyje teraźniejszością, jego natura jest zmienna

21. Proszę wymienić 4 typy wskaźników obserwacyjnych i omówić dwa wybrane.

1.wskaźniki konstytucyjne

2.wskaźniki behawioralne

3.wskaźniki fizjologiczne

4.wskaźniki przedmiotowe

wskaźniki konstytucjonalne --> czyli wygląd zewnętrzny (ciało)

Zgodnie z tym założeniem osoby o podobnej budowie ciała będą charakteryzowały się zbliżonymi właściwościami psychicznymi.

Przykładowo L.Corman skoncentrował się na budowie głowy. Uważał on, że jej kształt odzwierciedla sposób dostosowania się przodków danej jednostki do otoczenia. Konkretny człowiek może mieć twarz "rozszerzoną"(otwartą na przyjmowanie oddziaływań otoczenia) lub "zwężoną" (zamykającą się na wpływ środowiska). Zgodnie z tą koncepcją wystarczyło dobrze obserwować budowę głowy człowieka, aby uzyskać wiarygodną wiedzę na temat cech jego osobowości.

Na inne właściwości budowy ciała zwracali uwagę E.Kretschmer, W.H. Sheldon i S.S.Stevens oraz R.W.Parnell. Podkreślali oni wagę cech, które określają kobiecość lub męskość budowy ciała, proporcje wzrostu i wagi ciała, stosunek mięśni, tłuszczu i kośćca w organizmie itd.

1- Formalne i treściowe cechy budowy fizycznej

a)wzrost, waga, proporcjonalność,cechy wyróżniające i cechy typowe

2- Sposób ubierania się, dodatki, przedmity osobiste

a)strój, makijaż,tatuaże, estetyka i higiena osobista

b)wszelkie dodatki i przedmioty osobiste,które mogą być źródłem wiedzy o badanym

c)funkcja adaptacyjna stroju - adekwatność

d)funkcja ekspresyjna - wyraz stosunku do siebie

e)funkcja komunikacyjna stroju - przekaz informacji o sobie, o własnych potrzebach, statusie, możliwościach, zainteresowaniach, a także jako przekaz stosunku do innych i oczekiwań wobec nich.

Konsytucjonalna teoria osobowości:

(wg typologi konstytucjonalnej E.Kretschmera)

Leptosomatyk, astenik, typ człowieka chudego, wysokiego, wątłego, który psychicznie odpowiada typowi schizotymika;( Schizotymik, człowiek o osobowości schizoidalnej, charakteryzujący się oschłością, wyniosłością, odgradzaniem się od otoczenia, nieufnością wobec ludzi) -> oschły w relacjach

Pyknik, typ człowieka o budowie pyknicznej, tj.: o małym lub średnim wzroście, silnie rozwiniętej tkance tłuszczowej, krótkich kończynach i szyi, dużej głowie i okrągłej twarzy. Odpowiednikiem pyknicznej budowy pod względem psychicznym jest typ cyklotymiczny.

Atletyk, typ człowieka o szerokich, barczystych plecach, pojemnej klatce piersiowej, mocnej budowie kośćca, wyraźnym umięśnieniu. Człowiek taki odznacza się usposobieniem zbliżonym do schizotymicznego.

Dysplastyk człowiek o budowie łączącej w sobie cechy charakterystyczne dla astenika, atletyka lub pyknika

wskaźniki behawioralne --> zachowanie

Mimika i pantomimik są uzewnętrznieniem stanów psychicznych(głównie emocjonalnych) doświadczanych przez człowieka. Obserwując reakcje mimiczne i pantomimiczne, można poznać te stany, a w czasie dłuższych obserwacji można nawet określić pewne tendencje do przeżywania określonych emocji.

1.Pozycja i formalne cechy dynamiki ciała

a) w znaczeniu pozycji ważny jest wymiar:napięcie-odprężenie oraz zamknięta - otwarta, wyprostowana-zgarbiona,ustawienie wobec rozmówcy

b)cechy ogólnej dynamiki ciała: tempo, szerokość,płynność, energia,napięcie,wrażenie pewności,stabilność/zmienność pozycji; ruchy automatyczne(nawyki, triki,drżenie) aspekt gestykulacyjny (ruch społecznie znaczący, ekspresyjny, komunikacyjny)

2.Obszary ekspresji mimicznej i pantomimicznej

a)twarz:oczy,usta, głowa

b)ramiona, ręce

c)nogi, stopy

wskaźniki fizjologiczne

Pod wpływem napięcia emocjonalnego dochodzi do wzrostu ciśnienia krwi, następuje przyśpieszenie bicia serca, wzrasta tempo i rytm oddychania, można także obserwowoać pocenie się,czerwienienie skóry, napięcie mięśni itd. Reakcje fizjologiczne są dobrymi wskaźnikami stanów psychicznych doświadczanych w danym momencie przez człowieka. Jest to wskaźnik zróżnicowany, każdy inaczej przeżywa daną sytuację (jest to zależne od m.in. zaangażowania w sytuację, reakcje na bodziec)

wskaźniki przedmiotowe

np testy zadaniowe by sprawdzić konkretne umiejętności

Fiksacja- jeden z mechanizmów obronnych znanych w psychologii.

Polega na kurczowym trzymaniu się wyuczonych mechanizmów przystosowania (myśli i zachowań), dzięki czemu nie dopuszcza się myśli, które mogłyby spowodować frustrację. Daje to krótkotrwały zysk psychologiczny w postaci zmniejszenia napięcia (co jest podstawowym zadaniem mechanizmów obronnych), jeśli zagrożenie minie, ale uniemożliwia przystosowanie się do niego.

-->brak umiejętności stosowania zwykłych przedmiotów do niezykłych sytuacji.

22. Proszę omówić błędy percepcji w obserwacji: transfer stereotypu estetycznego i efekt pierwszego wrażenia.

•    Transfer stereotypu estetycznego - wielokrotnie stwierdzona prawidłowość, że osoby przystojne i eleganckie oceniane są wyżej niż osoby, których wygląd zewnętrzny nie wydaje się aż tak pociągający.

•   Efekt pierwszego wrażenia - często zdarza się, iż opinie na temat danej osoby kształtowane są w trakcie początkowej fazy pierwszego spotkania. Wywarte wówczas (pozytywne lub negatywne) wrażenie wpływa na ocenę wszelkich działań i zachowań danej osoby.

23. Proszę omówić błędy percepcji w obserwacji: błąd Pigmaliona i błąd etykietowania.

• Błąd Pigmaliona (samospełniająca się przepowiednia) - polega on na bezwiednym "wymuszaniu" na rzeczywistości stanu, który wcześniej założyliśmy jako realny w naszych opiniach i ocenach. Jednym słowem chodzi tu o "twórczy" wpływ naszych proroctw i oczekiwań na późniejszy bieg wydarzeń.

•   Błąd etykietowania ("szufladkowania") - polega na interpretacji pojedynczych zachowań jako świadczących o posiadaniu przez daną osobę stałych (pozytywnych lub negatywnych) cech.

24. Proszę omówić błędy percepcji w obserwacji: konformizm oceniającego i błąd atrybucji przyczynowych.

• Konformizm oceniającego (błąd tendencji centralnej) - skłonność do rezygnacji z posługiwania się ocenami skrajnymi na rzecz wyboru ocen przeciętnych.

• Błąd atrybucji przyczynowych - polega na fałszywej interpretacji zachowań danej osoby. Jest to ogromny problem, nie znamy bowiem intencji leżących u podstaw ludzkich działań, lecz jedynie ich skutki.

25. Proszę omówić błędy percepcji w obserwacji: zjawisko promieniowania i błąd projekcji.

• Błąd promieniowania - kierowanie się w ocenianiu wrażeniem ogólnym i naginanie do niego ocen cząstkowych:

-efekt halo: jedna dominująca pozytywnie cecha rzutuje na inne

-efekt Horna: jedna negatywna cecha rzutuje na inne

• Błąd projekcji - polega na podświadomym przenoszeniu przez oceniającego własnych cech na osoby oceniane i w konsekwencji różnicowaniu z tego powodu wydawanych sądów wartościujących kompetencje, zachowania oraz efekty.

26. Proszę omówić najważniejsze zasady rozmowy psychologicznej

• stworzenie komfortowych, estetycznych warunków

• nie „przesłuchiwać” klienta/pacjenta

• rozmowa powinna odbywać się bez osób trzecich

• wyeliminować elementy, które mogłyby zakłócić przebieg rozmowy, (np. dzwoniący telefon); zapewnienie ciszy

• nie wolno naciskać pacjenta (prawo do prywatności - prawo człowieka do decydowania jak dalece chce on dzielić z diagnostą swoje myśli, uczucia i fakty z życia osobistego; ograniczenie poszukiwania informacji do problemu diagnostycznego, ze zrozumieniem i poszanowaniem oporu wobec tematów obciążających emocjonalnie z wykluczeniem presji związanej z tematami, których badany chce uniknąć)

• kontrola dystansu i otwartości psychologa w relacji - ważne jest respektowanie szeroko pojętych granic klienta i własnych

• zachowanie całkowitej dyskrecji (ujawnianie wyników rozmowy tylko pacjentowi lub osobom do tego uprawnionym itd.); wyjątek stanowią przypadki zagrażające życiu pacjenta lub innym

• psycholog powinien należycie przygotować się do rozmowy - zdobyć jak najwięcej informacji o osobie badanej (np. krótka ankieta przed rozmową, wgląd w dokumentację np. medyczną itd.)

• psycholog powinien ustalić, jakich informacji będzie stałą się uzyskać w trakcie rozmowy (schemat rozmowy)

• rozmowa musi toczyć się bez pośpiechu

• badany musi zostać poinformowany o celu rozmowy

• należy obserwować niewerbalne reakcje badanego

• zadawanie jasnych i szczegółowych pytań (forma musi być dopasowana do zdolności intelektualnych i psychicznych badanego)

• należy podsumować rozmowę, ale nie oceniać badanego

• zakończyć rozmowę można tylko wtedy, kiedy wszelkie wątpliwości badanego zostaną rozwiane; badany decyduje o końcu rozmowy

• dopiero po zakończeniu rozmowy można interpretować wyniki

27. Proszę omówić trzy zasadnicze funkcje pytań w wywiadzie psychologicznym

1. Reprezentatywna - pytania dotyczące faktów np. pytania o wiek

Pierwsza funkcja polega na przekazywaniu informacji o obiektywnych faktach (wiek, liczba rodzeństwa,wyniki w nauce,sytuacje wywołujące napięcia emocjonalne,osiągnięcia zawodowe itp.)

2. Ekspresywna - jest to strona emocjonalna, jak przekazuje informacje , emocjonalna ocena faktów np. ocena sytuacji rodzicielskiej

Druga funkcja odpowiedzi odnosi się do ustosunkowania się osoby badanej do tych faktów(ocena rodziców, ocena wyników szkolnych, omówienie sukcesów i porażek życiowych, zadowolenie z wykonywanego zawodu, zarobków, przyjaciół itp.)

3.Impresywna - próba kreowania własnej osoby np. przy rekrutacji "jestem dobrym kandydatem, bo..."

Funkcja impresywna wypowiedzi osoby badanej polega na próbach celowego kreowania własnej osoby przed psychologiem (dobry kandydat na stanowisko kierownicze, niewinna ofiara oskarżeń o używanie przemocy, zagubiony w rzeczywistości inwalida starający się o przyznanie renty itd.)

28. Proszę zdefiniować pojęcie kontraktu psychologicznego i podać przykłady praktycznych zastosowań.

Kontrakt psychologiczny to zbiór, najczęściej nie spisanych (nierzadko też nigdy wprost nie wypowiedzianych), wzajemnych oczekiwań i powinności pomiędzy pracownikiem a pracodawcą, będący emocjonalnym uzupełnieniem formalnej umowy, zawartej w ramach stosunku pracy. Kontrakt emocjonalny daje pracownikowi odpowiedzi na dwa ważne pytania związane z jego pracą: czego może on - w granicach rozsądku - oczekiwać od organizacji? i czego - w rozsądnych granicach - organizacja ma prawo oczekiwać od niego?

Uczciwy kontrakt, niezależnie od stopnia jego formalizacji i szczegółowości, stanowi ekwiwalentną wymianę. Poddaje się też negocjacjom i pełnej swobodzie jego zawierania. Wymiana: praca za płacę ma nie tylko sens ekonomiczny - ujęty w formalnej umowie określającej wynagrodzenie, ale i psychologiczny - zwykle nieformalny. W przeciwieństwie do kontraktu ekonomicznego, istotą kontraktu psychologicznego są oczekiwania dotyczące niematerialnych aspektów relacji pracodawca - pracownik. Istnieje ryzyko konfliktów wynikających z różnic w interpretacji wzajemnych oczekiwań.

Definicja

Kontrakt psychologiczny dotyczy przekonań człowieka związanych z obietnicami, jakie złożono, przyjęto i w które wierzono, zaistniałymi pomiędzy nim a innymi podmiotami (mogą nimi być np. klient, pracownik, menedżer czy organizacja jako całość). Poszczególne osoby mogą w różny sposób interpretować te obietnice i deklaracje, więc każda ze stron może mieć odmienne poglądy dotyczące konkretnych warunków tego samego stosunku pracy.

Przykłady zastosowań:

• między psychologiem a zatrudniającą go firmą

• między psychologiem a klientem poddanym terapii

• między psychologiem a rodzicami niepełnoletniego klienta - wspólna praca

• między psychologiem a pedagogiem szkolnym lub nauczycielem klienta - wzajemna pomoc

29. Proszę omówić konsekwencje zawiedzionych oczekiwań w kontrakcie psychologicznym.

Zawiedzione oczekiwania wobec kontraktu psychologicznego powodują jedynie uczucie rozczarowania.

30. Proszę omówić konsekwencje niedotrzymania obietnic w kontrakcie psychologicznym.

Inna definicja kontraktu psychologicznego sugeruje, że cechują go nie tylko oczekiwania, ale również „obietnice wzajemnych zobowiązań”. Przy czym postrzegane zobowiązania mają charakter niemal imperatywu - są silniejsze niż oczekiwania. Kiedy nie dotrzymywane są zobowiązania - wywołuje to silne, wręcz ekstremalne reakcje. Złamanie zobowiązań powoduje złość, rozżalenie, agresję, rozgoryczenie, eskapizm wewnętrzny (emocjonalną ucieczkę).

31. Jakie są kolejne kroki postępowania badawczego?(6)

1. OKREŚLENIE PROBLEMU - nie musi to koniecznie oznaczać ,,problemu „ jako czegoś złego. Może to równie dobrze być odpowiedź na nurtujące nas pytanie czy zagadkę. Naukowiec zauważając jakąś sytuację może np. zastanawiać się czy jest to przypadek czy powtarzająca się relacja. Może też odpowiedzieć na pytania dlaczego i jakie cechy danej osoby sprawiają, ze zachowuje się ona w konkretny sposób. Kolejne pytanie to - jak owe cechy zostały nabyta i jak się rozwijają.

2. OBSERWACJA ZDARZEŃ - jest to gromadzenie danych, które mogą być pomiarami liczbowymi lub staranną obserwacją. Zebrane prawidłowo dane mogą być ZREPLIKOWANE - czyli zebrane jeszcze raz przez innego badacza.

Jest to również dokumentacja i opis obserwacji.

Zdarzenie to inaczej występowanie określonego zjawiska. Naukowcy badają dwa rodzaje zjawisk :

- Same w sobie obserwowalne

-Wywnioskowane - myśli, motywacje, emocje

Badając to co jest obserwowalne można wysnuć wnioski na temat tego co obserwowalne nie jest.

3. STAWIANIE HIPOTEZY - Hipoteza jest wstępną myślą, którą może wyjaśnić zbiór obserwacji.

Zazwyczaj jest to wniosek stawiany w badaniu 2 lub więcej zmiennych. Zmienna jest to aspekt sytuacji, który może się różnić lub zmieniać np. cecha charakterystyczna danej osoby.

4. WERYFIKACJA HIPOTEZY - tworzenie definicji operacyjnych, dzięki którym pojęcia zawarte w hipotezie staną się konkretne. Definicja operacyjna pokazuje zmienną poprzez wskazanie tego w jaki sposób jest ona mierzona lub manipulowana.

5. FORMUŁOWANIE TEORII - jest to zastosowanie danych w celu sformułowania i poparcia danej teorii. Teoria jest to zbiór zasad i pojęć, które wyjaśniają zbiór obserwacji. Teorie wyrastają z ustalonej sieci faktów a nie domysłów tak jak hipoteza.

Teorie mogą tworzyć PREDYKACJE - czyli oczekiwania ze określone zdarzenia powinny występować w określonej sytuacji.(jeśli teoria jest trafna).

6. WERYFIKOWANIE TEORII - ocena teorii na podstawie jej predykcji.

32. Co to jest metoda i technika badania naukowego?

METODA jest to powtarzalny sposób służący rozwiązaniu określonego zagadnienia. Jest to formułowanie stwierdzeń drogą dedukcji bądź wnioskowania indukcyjnego. To także zespół zabiegów koncepcyjnych i narzędzi, które obejmuje całość postępowania badawczego, zmierzający ku rozwiązaniu problemu. Metodę powinna cechować celowość, trafność, aby była jak najbardziej efektywna. Metody mają charakter ogólny i dzieli się je na metody badawcze i diagnostyczne.

Technika badań to czynności praktyczne, regulowane wypracowanymi drogą doświadczenia dyrektywami pozwalającymi na otrzymanie optymalnie sprawdzalnych informacji.

Narzędziem badawczym nazywamy zaś każdy przedmiot służący do realizacji wybranej techniki badań. Takim przedmiotem może być kwestionariusz, dyktafon, a nawet długopis czy ołówek.

Metody badań

• ilościowe

• monografia pedagogiczna

• metoda indywidualnych przypadków

• metoda sondażu diagnostycznego

• jakościowe

• otwarty wywiad pogłębiony

• metoda biograficzna

• jakościowa analiza tekstu

• obserwacja uczestnicząca

Techniki badań

• obserwacja

• wywiad

• ankieta

• badanie dokumentów

• analiza treści

• techniki projekcyjne

Główne narzędzia badawcze

• kwestionariusz wywiadu

• kwestionariusz ankiety

• narzędzia socjometrii

• narzędzia obserwacji

skale

33. Proszę omówić założenie empiryzmu i determinizmu.

• Założenia determinizmu: jeśli jest skutek, musi być przyczyna, zdarzenia nie zachodzą bez powodu, są zawsze czymś zdeterminowane. Wyróżnia się dwa rodzaje determinizmu: biologiczny i środowiskowy.

• Założenia empiryzmu: w poszukiwaniu dowodów należy odwoływać się do bezpośredniego doświadczenia zmysłowego, a nie do introspekcji czy wiary.

35.Prosze porównać metody obserwacyjne i eksperymentalne w badaniach psychologicznych uwzględniając ich wady i zalety.

eksperyment		obserwacja
wady	zalety	wady	zalety
Błąd próby (na małych próbkach)	są podstawa wiedzy i dostarczają dowodów do teorii	może wystąpić zła interpretacja, wnioski obserwatora o charakterze subiektywnym	Gdy brak możliwości zastosowania innych metod
Dehumanizacja(nieetyczne działanie)	repliko walność	czasochłonna	Nie jest inwazyjna
Nastawienie uczestników	obiektywizm	Obserwator musi mieć wiedze teoretyczna żeby wnioskować
Nastawienie eksperymentatora	kontrola	Samospełniające się proroctwo, obserwator coś zakłada i skupia się na potwierdzeniu tej tezy(nieświadome)
		Wypalenie-popadanie w rutynę
		Problem z obiektywizmem gdy obserwator jest częścią grupy

Pytanie 34. Proszę omówić założenia oszczędności i porządku.

Zasada oszczędności - do dobrego opisu naukowego wystarczą dane empiryczne; dobre wyjaśnienia naukowe nie wykraczają poza te dane.

Zasada porządku - wszystkie zdarzenia w świecie nie zachodzą przypadkowo, lecz w sposób uporządkowany; zatem można się w nich doszukać regularności i wzorców występowania, oraz można formułować prawa dotyczące ich występowania (np. prawa dotyczące rozwoju i zachowania człowieka). Jeżeli coś badamy, to musimy to odnieść do normy.

35.Prosze porównać metody obserwacyjne i eksperymentalne w badaniach psychologicznych uwzględniając ich wady i zalety.

eksperyment		obserwacja
wady	zalety	wady	zalety
Błąd próby (na małych próbkach)	są podstawa wiedzy i dostarczają dowodów do teorii	może wystąpić zła interpretacja, wnioski obserwatora o charakterze subiektywnym	Gdy brak możliwości zastosowania innych metod
Dehumanizacja(nieetyczne działanie)	repliko walność	czasochłonna	Nie jest inwazyjna
Nastawienie uczestników	obiektywizm	Obserwator musi mieć wiedze teoretyczna żeby wnioskować
Nastawienie eksperymentatora	kontrola	Samospełniające się proroctwo, obserwator coś zakłada i skupia się na potwierdzeniu tej tezy(nieświadome)
		Wypalenie-popadanie w rutynę
		Problem z obiektywizmem gdy obserwator jest częścią grupy

36. Proszę wyjaśnić, czy analiza statystyczna niweluje kłamstwo badawcze?

Analiza statystyczna służy do wykrywania prawidłowości w badanych zjawiskach i interpretowanie ich za pomocą metod statystyki matematycznej.

Analiza może zniwelować kłamstwo, przez wykazanie zniekształceń i manipulacji statystycznych, takich jak:

• Wybiórcze relacjonowania - manipulowanie danymi tak by „mówiły” różne rzeczy ( w zależności od celu).

Przykład:

Przykładowo badanie nad nową terapią (przez stosowanie leku) dla osób z lękiem gdzie uczestnicy przed terapią zgłosili średnio po 9 objawów choroby (średnią wynosiła 9) po terapii średnia zmniejszyła się do 4.85, mediana: 3.5(wartość środkowa) a modalna 10 (najwyższa liczba niepożądanych objawów). Czyli objawy zmniejszyły się prawie o połowę. Jednak konkurencyjna firma wyciągnie kontrargumenty ukazując inne dane statystyczne. Zwraca uwagę na to, że pierwsza firma przemilczała modalna (która wykazuje wzrost objawów o jeden u części osób) i zwracając uwagę, na to wykazuje że lek firmy 1 szkodzi nie pomaga. Wszystko zależy od tego, który parametr statystyczny zostanie wyróżniony.

• Kłamstwo wykresów- wiele wyników przestawia się za pomocą wykresów. Działają one na zasadzie : większe oznacza więcej (większe słupki, wyższe linie, dłuższe krawędzie oznaczają więcej niż mniejsze linie , słupki i krawędzie).

• Skracanie osi (Y) wertykalnej by wyolbrzymić różnice. Oś Y rozpoczyna się od wysokiej wartości umieszcza się na niej niewielkie części skali, tak by niewielka różnica między słupkami wydawała się duża.

• Zastosowanie nieodpowiednio szerokiego zakresu wartości, by pomniejszy różnicę.

• Zastosowanie grafiki trójwymiarowej, by wyolbrzymić wielkość.

• Przekształcenie danych przed ich umieszczeniem na wykresie.

• Zmiana szerokości wraz ze zmiana wysokości.

Odpowiednia analiza czyli badanie i interpretacja zebranego materiału statystycznego w celu ujawnienia w nim określonych prawd i związków oraz formułowanie na ich podstawie wniosków; obejmuje analizę struktury, dynamiki, natężenia i współzależności.

37. Proszę wymienić 4 domeny wskazane przez Pöppela i Edingshausa w koncepcji aktywności umysłowej

i omówić dwie z nich.

• domena spostrzegania - odnosi się do np. układu wzrokowego, analiza barw, ruchów, słuchu, czucia. Różne jakości, które doświadczamy w postrzeganiu, reprezentowane są w odmiennych współdziałających ze sobą modułach.

• domena pamięci - związana z tworzeniem magazynów wspomnień. Poszczególne formy pamięci oraz jakościowo odmienne treści pamięciowe reprezentowane są w mózgu przez ważne programy neuronalne.

• domena wartościowa - odpowiada za analizę i ocenę wszystkiego co jest reprezentowane w naszej świadomości z punktu widzenia ważności dla org. Współdziałanie wielu badaczy podkreśla, iż świadoma akt. poznawcza jest nierozerwalnie związana z oceną emo.

• domena działania - reprezentowana jest w świadomości jako d. wolicjonalna (zależna od woli). Dokonywanie świadomych wyborów jest związane z wyżej opisanym wartościowaniem.

38. Proszę omówić warunki umysłowej regulacji zachowania wg Lindsaya i Normana.

Jest to strukturalny charakter modelu aktywności umysłowej. Jego ważnymi warunkami są:

• wewnętrzny model świata kształtujący się jako aktywne poznanie obejmujące przeszłość, teraźniejszość i oczekiwania dotyczące przyszłości;

• możliwość oceny, czy wszystko przebiega prawidłowo, obejmująca porównanie oczekiwań do sytuacji zaistniałej;

• system korekty zachowań dostosowany do aktualnych warunków zewnętrznych.

39 Jakie perspektywy przyjmowane są w badaniach psychologicznych nad aktywnością umysłową człowieka?

UMYSŁ - system odpowiedzialny za przebieg procesów psychicznych, zwykle nazwanych poznawczymi lub intelektualnymi.

Słowo zwykle wskazuje na to, że mówiąc o umyśle nie można zapominać o aspektach pozapoznawczych takich jak np. emocje.

Umysł oznacza głównie system poznawczy oparty na wyższych czynnościach psychicznych.
Wyższe czynności psychiczne to jaźń, kreatywność, mowa, myślenie, osobowość, pamięć, rozumowanie, teoria umysłów, uwaga, wola, wyobraźnia, świadomość, ... czyli wszystkie subiektywnie uświadamiane procesy wynikające z pracy mózgu.

*POTOCZNE ROZUMIENIE UMYSŁU:

Jak pracuje Twój umysł? On jest umysłowo chory. Wolę pracę umysłową od fizycznej. Potęga umysłu (np. Einstein).

Umysł jest tutaj traktowany jako źródło różnic indywidualnych. Decyduje o różnych poglądach, różnej reakcji i orientacji w otoczeniu i sobie samym.

*PYTANIA WYPŁYWAJĄCE Z ROZWARZAŃ O UMYŚLE:

Czym różni się od osobowości? Jaka jest relacja: umysł - świadomość, mózg - umysł, umysł - intencjonalność?

Umysł, a osobowość - czy są jednym i tym samym?

Odpowiedź na to pytanie jest różna w zależności od teorii osobowości jaką operujemy. Np. wg. Mądrzyckiego termin osobowość jest terminem znacznie szerszym od terminu umysł. Różnica pomiędzy tymi dwoma terminami zależy od jakości stawiania pytań. Psychologia osobowości podkreśla dynamizm osobowości, aktywność w życiu człowieka (np. wg. Mądrzyckiego przejawia się w tworzeniu planów). W psychologii poznawczej motywacyjny aspekt jest tłem, główna uwaga skupia się na procesach i przekształceniach.

MODELE UMYSŁU

*MODEL UMYSŁU - system założeń teoretycznych wyjaśniających aktywność poznawczą (intelektualną) człowieka. Zależy od przyjętego paradygmatu badawczego (przyjętych założeń)

Stworzenie takiego systemu (modelu) jest konieczne ponieważ możliwe, że termin umysł jest pojęciem wymyślonym na potrzeby psychologii. W związku z tym, termin ten musi się sprowadzać do konstruktu teoretycznego wyjaśniającego naszą aktywność poznawczą.

Trzy grupy modeli umysłu związane z różnymi paradygmatami (CZ. Nosal):

1. modele psychometryczne (wywodzi się z fizyki)

2. informacyjne (wywodzi się z cybernetyki)

3. koncepcje stylów poznawczych (nie wynikają z jasno wyodrębniającego się paradygmatu. Badacze stylów poznawczych podkreślają unikatowość organizacji umysłu)

Ad 1. Modele psychometryczne

Symboliczne uogólnienie - równanie analizy czynnikowej. Przyjmuje się, że umysł jest zbiorem elementarnych dyspozycji poznawczych (zdolności) opisywanych przez modele liniowe. Modele te dostarczają analogii, a gdy są silnie akceptowane dostarczają również ontologii ( ontologia - natura i charakter rzeczywistości , ogólna teoria bytu).

W obrębie modeli psychometrycznych nie ma mowy o powszechnie akceptowanej ontologii. Modele liniowe dostarczają więc badaczom preferowanych analogii, które są w odmienny sposób interpretowane przez autorów lub zwolenników poszczególnych teorii zdolności.

Modele czynnikowe zostały zastosowane w klasycznych pracach Thurstone'a i Spearmana, Od tego czasu ścierają się poglądy czy umysł jest „sumą” niezależnie funkcjonujących dyspozycji, czy też strukturą zorganizowaną hierarchicznie, od zdolności ogólnych do specjalnych.

Badaczy tych nie można jednak uznać za twórców podejścia psychometrycznego. Źródło psychometrycznych modeli tkwi w podstawach psychofizyki (Weber, Fechner). Najistotniejsze jest dla nich założenie, że przedmiotem pomiaru jest pozycja danej osoby na określonym, jednorodnym pod względem jakości kontinuum cechy umysłowej (np. koncentracja lub zakres uwagi, trwałość śladów pamięciowych, tempo rozumowania)

Opis umysłu w kategoriach wymiarów i ich kombinacji, reprezentowanych przez wektory, stanowił jedną z pierwszych prób zastosowania formalnego języka algebry do analizy psychologicznej. W tych pierwszych podejściach nie zawsze zdawano sobie sprawę ze złożoności procesów poznawczych - umysł traktowano jako szczegółowe dyspozycje w sposób statyczny.

Idee psychofizyki zostały później wykorzystane przez psychologów podejmujących próby pomiaru bardziej złożonych czynności poznawczych (Galton, Riger, McKeen).

Dalszy rozwój modeli psychometrycznych wiązał się ściśle z coraz szerszym stosowaniem skal do pomiaru inteligencji.(Spearman, Thurstone)

Podejście psychometryczne można określić mianem ilościowego

Ad 3. Koncepcje stylów poznawczych:

Podejście t można określić mianem jakościowego, bowiem zawsze ujmowane są jako jakościowo różniące się sposoby organizacji przebiegu czynności intelektualnych. Badacze interesują się pytaniem „jak są zorganizowane czynności intelektualne, i dlaczego ludzie różnią się przejawianymi stylami poznawczymi”. Akcentuje się tutaj indywidualność umysłu i możliwość występowania jakościowo różniących się organizacji spostrzegania, pamiętania, uczenia się i myślenia.

Styl poznawczy interpretuje się tu jako stałą formę organizacji czynności intelektualnych, przejawianą jako niezależną od materiału (treści) i typu sytuacji. Podstawowa trudność poznawcza związana z pojęciem stylu poznawczego dotyczy statusu intelektualnych „jakości” i nadrzędnych wymiarów, za pomocą których opisuje się te „jakości”. W przeszłości wielu badaczy podkreślało, że nie można opisać umysłu w kategoriach „natężenia” zdolności, w szczególności różnicę pomiędzy ludźmi trudno było sprowadzić do różnicy w zdolnościach.

Źródła tego podejścia tkwią też w pracach wielu filozofów i psychologów charakteryzujących typy umysłowości (próby stworzenia ogólnej typologii umysłu- np. typologia Pawłowa, Jamesa, Junga; wątek ten jest coraz częściej podejmowany obecnie np. przez Nosala) Innym źródłem są tutaj prace psychoanalityków i psychologów osobowości zainteresowanych mechanizmami kontroli poznawczej. Kontrola poznawcza może być odmiennie zorganizowana, tzn. może się przejawiać różnymi stylami funkcjonowania i stylami poznawczej obrony przed nadmiernym obciążeniem informacyjnym. Z podejściem stylów poznawczych wiążą się także prace uczonych, którzy koncentrując się na jakościowej analizie procesów poznawczych, dokonywali analizy myślenia pojęciowego i strategii uczenia się oraz rozwiązywania problemów. Korzystano również z badań nad tworzeniem pojęć.

Po drugiej wojnie światowej badania nad stylami poznawczymi wyodrębniły się w samodzielny kierunek (Witkin, Gardenr) Badania nad stylami są różne i obejmują min. typy umysłu, organizację kontroli poznawczej i mechanizmów obronnych, wymiary stylów poznawczych, Wspólnym ich rysem jest koncentrowanie się na jakości operacji poznawczych i akcentowanie ich indywidualności, a nawet unikatowości.

40. Co to są "odmienne stany świadomości"

Odmienny stan świadomości - stan świadomości, najczęściej tymczasowy, który ogólnie można określić jako inny od tego, który uznajemy za normalny.

Odmienny stan świadomości może być wywołany świadomie lub też przypadkowo poprzez:

• stany gorączkowe

• brak snu

• świadomy sen

• poszczenie

• tańce transowe

• niedotlenienie

• przemęczenie

• seks

• stany euforii

• traumatyczne doświadczenie

• panikę

• depresję

• narkozę

• deprywację sensoryczną

• hipnozę

• medytacje

• modlitwę

• alkohol

• narkotyki

• trucizny

• substancje psychoaktywne

• odpowiednie dźwięki

Odmienne stany świadomości są czasowym odwróceniem uwagi od tego, co jest naszym zwykłym stanem świadomości.

Na ogół są związane z nocnymi snami, stanami hipnotycznymi, narkotycznymi, alkoholowymi, stanami związanymi z silnymi emocjami takimi jak wściekłość, panika, depresja, uniesienie oraz ze stanami wywołanymi przez medytację.

41. Jakie znaczenie dla aktywności umysłowej ma sen? Proszę omówić na przykładzie badań.

W 1928 wynaleziono elektroencefalograf, wcześniej naukowcy i ludzie zakładali, że sen jest jednorodnym stanem. Wykorzystując elektroencefalograf dowiedli oni, że sen (naturalnie występujące doświadczenie, podczas którego normalna świadomość zostaje zawieszona) -

Nie jest stanem jednorodnym. Rejestrując aktywność mózgu za pomocą EEG odkryto kilka różnych typów snu, które występują w ciągu nocy w pięciu fazach.

Fazy snu

Czuwanie- I faza snu- II faza snu- III faza snu- IV faza snu- faza snu REM

Cykle snu

Po fazie REM przechodzi się ponownie, przez co najmniej niektóre spośród wcześniejszych faz, by znowu do niej powrócić. Każdy cykl trwa ok. 90 min. I występuje cztery lub pięć razy podczas nocy.

Faza REM ( szybkich ruchów gałek ocznych), w zapisie EEG zostaje zaobserwowana (bioelektryczna aktywność mózgu). To w tej fazie snu występują marzenia senne. Oddech i tętno stają się szybsze, mogą wystąpić oznaki pobudzenia (np. podniecenie fizyczne).

Niedobór snu

W próbie określenia funkcji snu może pomóc prosta metoda badawcza, polegająca na zakłóceniu w jakiś sposób snu uczestników i zaobserwowaniu możliwych skutków.

Dorosłym pozwolono spać tylko 5 h na dobę przez 7 dni w tygodniu. Już po nocach uczestnicy skarżyli się na dolegliwości natury poznawczej, emocjonalnej i fizycznej. Jakość wykonywanego przez nich zadania wzrokowo-ruchowego spadła już po dwóch dniach ( zadanie polegało na wychwyceniu zmiany w zakresie bodźca, a następnie na jak najszybszej reakcji po spostrzeżeniu zmiany poprzez naciśnięcie guzika ).

Niedobór snu wpływa na nastrój. Brak snu może spowodować wzrost poziomu kortyzolu następnego dnia ( kortyzol pomaga uporać się z większymi wymaganiami narzuconymi organizmowi przez stres). Stale podwyższony poziom kortyzolu może spowodować ryzyko cukrzycy, braki w pamięci, spadek odporności.

Badania nad ludźmi pozbawionymi snu (sesja egzaminacyjna itp.)

Wyniki uzyskane przez ochotników pozbawionych snu wskazują na głębokie zmiany psychiczne, takie jak halucynacje, poczucie utraty kontroli lub ocierania się o obłęd, lęk.

Wyniki uzyskane w badaniach pozbawionych snu ludzi za pomocą tomografii emisyjnej PET

wskazują na inny wzorzec aktywacji mózgu podczas opanowywania materiału słownego w porównaniu z wzorcem aktywacji, kiedy się nie jest pozbawionym snu, co może świadczyć o próbie zrekompensowania zmian w mózgu wywołanych pozbawieniem snu.

Jedna z teorii nt. funkcji snu dowodzi, wielkiego znaczeniu snu dla regeneracji organizmu. W badaniach, w których proszono uczestników o badanie bodźców wzrokowych, wykazano, że zarówno sen wolnofalowy pierwszej części nocy, jak i faza snu REM w ostatniej części nocy są decydujące dla uczenia się wzrokowego. Osoby pozbawione tych faz snu, nie pamiętały tego, czego się wcześniej nauczyły.

Znaczenie snu

Teoria hipotezy aktywacja-synteza zakłada, że sny powstają z przypadkowych wybuchów komórek nerwowych. Mózg dokonuje syntezy obrazów sensorycznych i aktywuje przechowywane informacje, by wytworzyć doświadczenie snu. Stickgold (1994) poprosił uczestników badania, aby zapisywali swoje sny a następnie odcinali je o połowę. Potem prosili inne osoby o ponowne złożenie każdej notatki o śnie przez zdecydowanie, która połowa jest pierwsza. Wyniki potwierdziły hipotezę, że sny są jedynie próbą interpretacji przypadkowej aktywności i nie maja żadnej spójnej fabuły.

Podejmujące próbę zrozumienia świadomości Crick badał sny, które jego zdaniem, służą do eliminowania niepotrzebnych połączeń mózgowych utworzonych podczas dnia. Inne teorie mówią, że służą one do wzmacniania połączeń. Pogląd ten został potwierdzony badaniami Karniego (1984). Uczestnicy uczyli się rozróżniać bodźce wzrokowe. Osoby które spały normalnie wykonywały to zadanie lepiej, niż osoby budzone w momencie wchodzenia w fazę snu REM.

Badania nad neurologicznymi podstawami snu, zaprezentowane przez Solmsa (1997), wykazały, że świadomość powstaje w wielu obszarach mózgu a uszkodzenie jakiejkolwiek liczby obszarów mózgowych oddziałuje na śnienie. Sny ustawały u osób, które doznawały urazu w wyniku, którego nastąpiło rozłączenie obszarów w korze czołowej z pniem mózgu i układzie limbicznym. Połączenia te koordynują obszary mózgu uczestniczące w zaciekawieniu, zainteresowaniu i czujnym zaangażowaniu w aktywności społeczne.

Te dane empiryczne wskazują, że śnienie nie jest po prostu dostrajaniem się mózgu do jego samorzutnej aktywności, lecz wiąże się z naszymi potrzebami, celami pragnieniami.

42. Jakie mogą być zastosowania hipnozy? Proszę omówić na podstawie przykładów badań.

W stanie hipnozy poprzez odwrócenie uwagi od zewnętrznych bodźców i skierowanie jej na wnętrze człowieka, w wyniku czego granica między świadomością, a nieświadomością staje się bardziej przepuszczalna, umożliwia się pacjentowi poznanie przyczyn chorób i problemów, wymagających uzdrowienia. Konieczne jest przy tym, aby osoba doświadczająca, możliwie otwarcie dopuszczała wszystkie wrażenia i spostrzeżenia, ponieważ w procesie takim uczestniczą głębokie warstwy psychiki i uczuć. Tworzona w ciągu kilkunastoletnich doświadczeń osobistych i terapeutycznych metoda może być próbą poszerzenia opracowanej przez Wernera Meinholda całościowej metody terapeutycznej, głównie o procedury ułatwiające pracę z emocjami.

O terapeutycznych walorach metody decyduje powrót do pierwotnej przyczyny jakiegoś problemu. Przy prawidłowym przebiegu procesu odpamiętywania negatywne emocje, ich przyczyna i wszelkie inne mechanizmy ograniczające mogą zostać na trwałe usunięte z podświadomości. Chodzi przy tym o poznanie właściwej istoty problemu, o odkrywanie, rozpracowywanie, a jeśli to konieczne- uzupełnianie deficytów, korygowanie błędnych wzorców. Odbywa się to poprzez integratywne i stopniowe rozszerzanie rozumienia własnego ja i własnej biografii o ważne składniki pod- i nadświadome. (W. Meinhold)

Wiele badań wykazało, że sugestia hipnotyczna może powodować zmiany w części mózgu odpowiedzialnej za przetwarzanie bólu. Te badania pokazały, że gdy ludzie są hipnotyzowani przed bolesnymi operacjami, obszary mózgu przetwarzające ból stają się mniej aktywne.

"Przy użyciu hipnozy w celu zmiany czucia ulega ono zmianie tylko w tej części mózgu, która odpowiada za jego przetwarzanie", powiedział Spiegel. "Gdy ludzie mówią, że czują mniejszy ból, wówczas naprawdę odczuwają mniejszy ból".

Kilku badaczy odkryło, że obszary w korze przedczołowej - w szczególności kora sierpowa, która wydaje się brać udział w uwadze, wykrywaniu błędów i rozwiązywaniu konfliktów - mogą zmieniać poziom aktywności w czasie hipnozy.

Naukowcy mają nadzieję, że gdy będzie coraz więcej badań struktur mózgu objętych hipnozą, zjawisko stanie się popularniejszym - i pożądanym - obiektem badań, szczególnie jeśli praca mogłaby pomóc w wyjaśnieniu innych zjawisk neurologicznych.

Na przykład hipnoza mogąca zasugerować doznania podobne do halucynacji może zostać użyta przez badaczy do wywołania i zbadania halucynacji. Może ona być też narzędziem do badania rozwoju kognitywnego - dzieci są dużo bardziej podatne na hipnozę, niż dorośli - i dla dostarczenia badaczom więcej informacji o układzie uwagi

W badaniach Spiegla ochotnicy - niektórzy zahipnotyzowani, niektórzy nie - oglądali obrazy zarówno kolorowe, jak i szare. Gdy zahipnotyzowanym osobom mówiono, że widzą zdjęcia w kolorze, uaktywniały się regiony mózgu odpowiedzialne za przetwarzanie kolorów, jawet jeśli te osoby w rzeczywistości widziały szare zdjęcia. Gdy zaś zahipnotyzowanym powiedziano, że widzą zdjęcia o szarych barwach, aktywność części mózgu odpowiedzialnej za przetwarzanie koloru automatycznie malała, bez względu na to, jakie zdjęcia pokazywano badanym.

43. Czy z medytacją wiązać się mogą jakieś zmiany w organizmie? Proszę wyjaśnić odwołując się do badań.

Wiele naukowych badań i  raportów donosi, że medytacja jest skutecznym narzędziem terapeutycznym. Może być ona skutecznym i tanim środkiem wspomagającym nasze zdrowie - zarówno psychiczne, jak i fizyczne. 
Jej skuteczność w terapii i pomocy w dolegliwościach fizycznych koresponduje z psychosomatycznym spojrzeniem na człowieka - coraz częściej mówi się o tym, ze umysł ma bardzo istotny wpływ na stan naszego zdrowia. 
Indywidualne doświadczenia, jakość życia wewnętrznego i funkcjonowanie psychospołeczne wpływają nie tylko na nasze samopoczucie psychiczne, ale także na układ odpornościowy i konkretne dolegliwości fizyczne. 
Zaobserwowano np., że depresja i stany lękowe mogą pogłębiać wiele dolegliwości i obniżać odporność organizmu, a z drugiej strony wsparcie społeczne i duchowe może bardzo istotnie zmobilizować siły organizmu do walki z chorobą. 
Te czynniki psychospołeczne (wsparcie i wewnętrzna równowaga), zgodnie z licznymi obserwacjami pomocne mogą być przy wielu chorobach - począwszy od chorób serca, poprzez takie poważne dolegliwości jak nowotwory, a skończywszy na zwykłych przeziębieniach. Istnieją na ten temat wykonywane ankiety i wywiady z osobami medytującymi
To dobroczynne dla zdrowia działanie medytacji wynika m.in. z faktu, iż obniża ona poziom stresu, lęku i depresji, jednocześnie poprawiając ogólną jakość życia wewnętrznego. 

44. Jakie właściwości percepcji i uwagi wykorzystują „magicy” i manipulanci?

Mechanizmy wnioskowania, percepcji i uwagi, a głównie ich niedoskonałości, mogą być wykorzystywane w szeroko pojmowanych manipulacjach. „Nasze postępowanie bardziej zależy od tego, jak swój świat rozumiemy, niż od tego, jaki ów świat w istocie jest".

Manipulacje stosowane w oddziaływaniach politycznych. Najjaskrawszym przykładem może być retoryka pokazująca istnienie „grupy naszej" i „grupy obcej", przy czym ta pierwsza wartościowana jest zwykle pozytywnie, a druga niezmiennie negatywnie. Taka retoryka może być używana do wzbudzania ksenofobii jako wytłumaczenie dyskryminacji, agresji wobec innych, usprawiedliwienia wojny itd. Wszystkie poczynania strony uznanej za nieprzyjacielską interpretowane są tak, że jeszcze bardziej wyostrzają jej niekorzystny obraz, a wszelkie motywy ukazywane są jako niegodziwe.

Jednym z najczęstszym błędów percepcji jest efekt kontrastu polegający na zniekształceniu różnicy pomiędzy jakimiś dwoma rzeczami, osobami, sytuacjami itd. wykonywanymi jedna po drugiej. „Jeżeli druga z pokazywanych rzeczy różni się znacznie od pierwszej, to widzimy ją jako bardziej różną przez to, że uprzednio widzieliśmy tą pierwszą". Efekt kontrastu jest przykładem, jak kontekst może znacząco wpływać na spostrzeganie społeczne i jak łatwo tym kontekstem manipulować. Stosuje się tutaj manipulację kolejnością i ilością podawanych informacji.

Jednym z najbardziej znanych błędów percepcyjnych jest efekt halo, zwany także efektem aureoli. Wykorzystywanie manipulacyjne efektu halo jest wielostronne i różnorakie. Opiera się na założeniu, że jeżeli jakiś towar, usługa czy osoba polityczna (publiczna) „posiada" upragnioną przez klienta, konsumenta, wyborcę zaletę w odpowiednio silnym natężeniu, wówczas cały produkt, usługa czy też osoba oceniana jest pozytywnie bez względu na inne cechy czy też cechy faktycznie posiadane. Charakterystycznym przykładem może być wpływ opakowania na sprzedaż, mówi się nawet o opakowaniu jako o niemym sprzedawcy.

Z kolei efekt pierwszeństwa sprawia, że informacje uzyskane jako pierwsze wywierają silniejszy wpływ na ocenę globalną niż informacje uzyskane w dalszej kolejności. Znaczne znaczenie praktyczne ma również efekt świeżości, czyli silniejsze oddziaływanie informacji odebranych jako ostatnie z kolei. Efekty pierwszeństwa i świeżości doceniane są także przez specjalistów od reklamy, gdyż cena przekazów reklamowych na początku i na końcu bloku reklamowego jest znacznie wyższa niż pośrodku.

Na spostrzeganie społeczne i na wnioskowanie niebagatelny wpływ ma oddziaływanie grupy, wewnątrz której w danej chwili znajduje się jednostka. Bliżej zostaną rozpatrzone procesy zachodzące wewnątrz zgromadzeń i tłumów, z uwagi na możliwość ich wykorzystywania manipulacyjnego. Kiedy ludzie znajdą się na niewielkiej przestrzeni pośród wielu nieznanych sobie wcześniej osób i zostaną zjednoczeni przez doraźne, przypadkowe zainteresowanie, stają się skłonni do zachowań, jakich nie dopuściliby się w normalnej sytuacji.

Zazwyczaj zdrowy człowiek z łatwością koncentruje się na wybranym rozmówcy, nawet wówczas, gdy mówi wiele osób naraz. Z reguły też nie zapamiętujemy treści owych prowadzonych w tle rozmów. Nie jesteśmy nawet w stanie określić, czy były formowane w naszym ojczystym, czy też obcym języku. Fakt ten jest często wykorzystywany przez „magików”, którzy skupiają naszą uwagę w dowolnym obranym przez siebie kierunku.

45. Proszę zdefiniować pojęcia pamięci ikonicznej, krótkotrwałej i długotrwałej.

Pamięć ikoniczna - zaproponowana przez Neissera nazwa na określenie wzrokowej pamięci sensorycznej opisanej w eksperymencie Sperlinga w 1960 roku. Jest to rodzaj pamięci wykorzystywanej do rozpoznawania bodźców wzrokowych prezentowanych przez bardzo krótki okres czasu (np. rzędu 50 milisekund, górną granicę długości trwania bodźca szacuje się na 2 sekundy). Stanowi ona system pozwalający na przechowywanie informacji, nim zostaną one zakodowane w bardziej trwałej postaci (tj. w pamięci krótkotrwałej czy pamięci długotrwałej).

Pamięć długotrwała - informacje w niej zawarte są przechowywane przez bardzo długi czas. Pamięć ta jest bardziej zróżnicowana pod względem mechanizmów przechowywania informacji, a także sposobów kodowania informacji w porównaniu z pamięcią krótkotrwałą. Pojemność pamięci długotrwałej jest prawdopodobnie praktycznie nieograniczona, choć teoretyczne ograniczenia na pewno istnieją. Określenie tej pojemności jest bardzo trudne, ponieważ miary pochodzące z teorii informacji są niezbyt przydatne. Czas przechowywania jest bardzo długi, a być może praktycznie nieograniczony. Wprawdzie możemy tracić informacje zawarte w pamięci trwałej w sposób bezpowrotny, ale często zapominanie ma charakter pozorny. W rzeczywistości jest to brak dostępu do informacji, która gdzieś została zapisana, ale trudno powiedzieć, gdzie. Świadczy o tym zjawisko reminiscencji, czyli odzyskiwania informacji które zostały zapomniane. Nie wszyscy ludzie w jednakowym stopniu wykorzystują swój potencjał pamięciowy. Ludzie żyjący w środowisku tradycyjnym, wykonujący zrutynizowane czynności po opanowaniu podstawowego zasobu wiadomości i umiejętności, nie muszą go w znacznym stopniu modyfikować.

Pamięć krótkotrwała - jej nazwa wywodzi się z klasycznej już magazynowej teorii pamięci, która dzieli system pamięci człowieka na trzy magazyny różniące się czasem przechowywania informacji (pamięć ultrakrótkotrwałą, krótkotrwałą, oraz długotrwałą pamięć). Przechowuje niewielkie ilości informacji przez krótki okres (bez dokonywania powtórek wewnętrznych czas ten szacuje się na kilka do kilkunastu sekund). Pełni cztery podstawowe funkcje: funkcję przechowywania informacji, przetwarzania informacji (jest realizowana przez aktywną część tej pamięci), funkcję nadzorowania, dzięki której można sprawdzać, co się dzieje z informacjami pamięciowymi, oraz funkcję integracyjną.

46. Pamięć mimowolna i zamierzona.

Umysłowa funkcja przechowywania informacji o bodźcach , zdarzeniach, obrazach, ideach itp. kiedy już pierwotnie działające bodźce nie są obecne.

Pamięć dzielimy ze względu na udział woli:

1. pamięć dowolna

2. pamięć mimowolna

Wiąże się z udziałem lub brakiem nastawienia osoby na zapamiętanie. Zapamiętujemy nie tylko to, co chcemy zapamiętać i na czym świadomie koncentrujemy uwagę.
Pamięć dowolna-zapamiętujemy to, co chcemy zapamiętać, posługując się rozmaitymi środkami zmierzającymi do tego by materiał spostrzegany nie uległ zapomnieniu: koncentracja uwagi, analiza materiału, doszukiwanie się związków między jego częściami, porządkujemy treści, werbalizujemy treści, próbnie reprodukujemy.
Pamięć mimowolna- zapamiętujemy coś bez wysiłku i nastawienia, by zapamiętać.
Lepsza skuteczność pamięci dowolnej. Zależność ta zwiększa się wraz z wiekiem. U małych dzieci p. dowolna nie występuje. Pojawia się w wieku przedszkolnym, a w szkolnym zaczyna dominować nad mimowolną.

47. Jakie są wyobrażone a jakie rzeczywiste efekty działania substancji narkotycznych, alkoholu lub „dopalaczy”?

Ludzie sięgają po środki odurzające typu alkohol, narkotyki, czy coraz bardziej popularne „dopalacze” z wielu powodów, często nie zdając sobie sprawy z rzeczywistych konsekwencji ich działania.

Zazwyczaj ludzie sięgają po wyżej wymienione środki z kilku powodów:

-chcą oderwać się od problemów, jakie mają

-chcą spróbować czegoś nowego

-chęć przeżywania odmiennych stanów świadomości

-ulegają presji otoczenia (koledzy, rówieśnicy itd.)(brak akceptacji; chęć przynależności do grupy rówieśniczej)

Często zupełnie inaczej wyobrażają sobie skutki zażywania alkoholu czy narkotyków, niż ma to rzeczywiście miejsce. Ludzie, szczególnie młodzi, myślą, że po zażyciu takiego a takiego narkotyku będzie „fajnie”, rozwiążą się ich problemy, będą się dobrze bawić na imprezie, że to im pomoże np. w nauce (amfetamina).

Wyobrażone/oczekiwane efekty zażywania wyżej wymienionych:

-stany euforyczne, uczucie szczęścia

-nagły przypływ energii, odwagi

-rozluźnienie

-odporność na zmęczenie i sen

-wzrost aktywności

-uśmierzenie bólu fizycznego lub psychicznego (np. po stracie kogoś bliskiego)

Często poprzestaje się na wyobrażonych, lub też oczekiwanych skutkach zażywania narkotyków/alkoholu/dopalaczy zapominając o tym, że wszystkie one oddziaływają silnie na organizm. Uszkadzają układ nerwowy, pokarmowy, osłabiają zmysły, prowadzą do wyniszczenia organizmu.

Rzeczywiste skutki zażywania narkotyków, dopalaczy czy alkoholu:

Narkotyki/dopalacze:

-senność

-osłabienie reakcji na bodźce

-uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego w percepcji czasoprzestrzennej i wizualnej

-brak apetytu

Długotrwałe branie prowadzi do bezssenności, powoduje urojenia prześladowcze, depresje.

Narkotyk tłumi na chwilę jedne emocje, a nasila inne. Kiedy przestaje działać, powracają kłopoty, zmartwienia. Narasta smutek, złość, bezradność, a człowiek złapany w narkotyczną pułapkę znów chce się czuć dobrze i poprawia sobie nastrój kolejną działką narkotyku.

Alkohol:

-wpływa na pracę mózgu, powoduje zmiany myśli, uczuć i zachowań

-może powodować uszkodzenia układu mięśniowego

-obniżona zdolność reakcji

-brak poczucia równowagi po wypiciu pewnych ilości alkoholu (możliwa tez całkowita utrata równowagi -> urazy fizyczne)

-alkohol przyspiesza utratę ciepła z organizmu (pijani ludzie szybciej zamarzają na śniegu)

-przyspieszenie tętna, wzrost ciśnienia krwi

-podrażnia śluzówki żołądka i zaburza pracę jelit

-pobudza również przemianę zawartego w wątrobie glikogenu w glukozę, tym samym pozbawiając organizm łatwo dostępnego źródła energii

-ogranicza aktywność białych ciałek krwi, których zadaniem jest zwalczanie infekcji chorobowych

-niszczy komórki, może być przyczyną raka piersi, uszkodzeń mózgu czy wątroby

!!!!FAS-Alkoholowy Zespół Płodowy - zespół umysłowych i fizycznych zaburzeń, które mogą wyrażać się jako opóźnienie umysłowe, dysfunkcja mózgu, anomalia rozwojowe, zaburzenia w uczeniu się i zaburzenia psychologiczne. FAS jest skutkiem działania alkoholu na płód w okresie prenatalnym. Alkohol powoduje więcej szkód w rozwijającym się płodzie niż inne substancje łącznie z marihuaną, heroiną i kokainą. Efekty mogą być groźne lub średnio nasilone i wyrażają się obniżeniem IQ, zaburzeniami uwagi i zdolności uczenia się, aż do wad serca, dysfunkcji mózgu i śmierci włącznie. Wiele dzieci doświadcza poważnych zaburzeń zachowania i funkcjonowania społecznego, które trwają całe życie.

48. Proszę mówić trzy zasadnicze etapy procesu diagnozowania.

Diagnozowanie w psychologii to proces aktywnego poszukiwania danych potrzebnych do podjęcia decyzji o działaniach zmierzających do zmiany aktualnego stanu psychospołecznego ludzi. Jest to więc przetwarzanie danych, a nie rejestrowanie zachowań. W procesie diagnozowania możemy wyróżnić trzy główne obszary problemowe: co rzeczywiście jest?(obszar identyfikacji), co ma być zrobione?(obszar decyzji) i przybliżanie pierwszego do drugiego(obszar działania).

Etapy procesu diagnozowania:

- etap prediagnostyczny

- etap badania(identyfikacji)

- etap wyjaśniania( w którym dokonuje się symbolicznego opisu zachowania testowego i poszukuje związków zachowań testowych i pozatestowych)

- etap interwencji( wiem, że w pyt. są 3 etapy, ale w książce były 4, więc piszę o 4 J)

Etap prediagnostyczny- obejmuje wszystko to, co poprzedza właściwe badanie. Badany przychodzi ze swoją historią życia, badający posiada natomiast wiedzę profesjonalną, narzędzia i procedury diagnostyczne, swój system wartości i preferencje określonego stylu diagnozowania. Możemy wyróżnić dwa przypadki, kiedy poddajemy się ocenie: podczas selekcji oraz przypadek bycia pacjentem. Sytuacja psychologiczna, w jakiej znajdują się pacjenci, nie różni się zbytnio od tej, w jakiej znajdują się podczas selekcji badani. Zachowanie badanych zależeć będzie od tego jakie są ich oczekiwania wobec sytuacji postdiagnostycznej. Dla pacjentów badanie czasem bywa jedynym środkiem przekazu komunikatów o własnych dolegliwościach. Jednym z ważnych powodów szukania kontaktu z psychologiem jest poszukiwanie sensu tego co się z nami dzieje, szukanie odpowiedzi na pytanie: "Jak wyjaśnić moje zachowanie"? W obu wypadkach- selekcji i badania klinicznego badanie psychologiczne jest ważnym wydarzeniem życiowym, w którym pacjenci biorą udział z własnej woli i starają się współpracować z diagnostą, aby zrealizować swoje cele.

Etap badania- badanie to wzajemne komunikowanie. Badany informuje jakie są jego problemy bądź w języku w jakim myślał o nich do tej pory i/lub dostosowując się do języka testu. Badający obserwuje zachowanie pacjenta, interpretuje je zgodnie ze swoją orientacją teoretyczną i informuje badanego o efektach. W tej interakcji badany i badający ustalają jakie są problemy pacjenta i wspólnie ustalają sposób widzenia tych kłopotów. Psycholog powinien wprost jak i pośrednio zdefiniować sytuację badania psychologicznego. Istotnym elementem jest założenie, że jest to sytuacja bezpieczna, kiedy można i należy wyrażać myśli i uczucia, które mogą wywołać społeczną dezaprobatę. Ten etap opisują takie czynności jak: wybór, rejestracja i agregacja zachowań diagnostycznych, a także innych danych o osobie badanej oraz ocena użyteczności i kompletności zebranych informacji.

Etap wyjaśniania- Opis zachowań testowych to zbiór takich zdań, odnoszących się do konkretnego zbioru niepowiązanych wyników testowych, które wprost odpowiadają na pytanie: Jakie wyniki uzyskał badany? Wyjaśnianie w rozumieniu psychologicznym polega na wskazywaniu racji, które uzasadniają taką, a nie inną strukturę informacji o osobie badanej, czyli np. na wskazanie związku między zachowaniem badanego a jej doświadczeniami. Istotą interpretacji psychologicznej jest powiązanie charakteryzujących jednostkę epizodów jej życia i zorganizowanie ich w całość, która pozwala zrozumieć działania( zachowania, postawy) rejestrowane pierwotnie jako niezależne. Interpretacja jest rekonstrukcją indywidualnej historii życia, która pozwala wyjaśnić taki a nie inny jego przebieg.

Interwencja- celowe przedsięwzięcie, planowane na podstawie subiektywnie prawdziwej koncepcji związków przyczynowo-skutkowych , którego celem jest zmiana położenia jednostki poprzez usunięcie ograniczeń uczestniczenia w subiektywnie sensownym życiu. Zmiana ma umożliwić zrealizowanie zachowań nieznajdujących się dotychczas wśród faktycznych zachowań jednostki.

49. Jaki jest związek między diagnozą a terapią?

Diagnoza polega na zbieraniu danych o zachowaniu jednostki, a także na interpretacji tych danych przede wszystkim po to, by podjąć odpowiednią interwencję. Służy więc diagnoza przygotowaniu specyficznej interwencji psychologicznej i powinna być oceniana wedle tego w jakim stopniu pomaga w jej wyborze i stosowaniu. Liczba rozróżnianych przez diagnostę stanów nie powinna być większa niż liczba interwencji. Z tego punktu widzenia terapia jest źródłem diagnozy. Niezależnie od rodzaju terapii trzeba określić co ma zostać zmienione; jednym z celów diagnozowania jest ocena procesu i skutków zmian. Kliniczną użyteczność diagnozy określa stopień realizacji dwóch podstawowych celów: pomocy w wyborze odpowiedniej techniki terapeutycznej i możliwości bieżącej oceny efektów terapii. W tradycyjnym podejściu związek między diagnozą a terapią jest pośredni- diagnoza przyczyn prowadzi do klasyfikacji objawów, a ta stanowi podstawę rekomendacji terapeutycznych.

50. Jakie założenia dotyczące osobowości są przyjmowane w metodach projekcyjnych?

Projekcyjne metody, pojęcie upowszechnione przez psychologię, oznaczające badanie osobowości i wykrywanie cech psychicznych człowieka poprzez poznawanie jego motywacji i zaburzeń w życiu emocjonalnym, stawianie go w sytuacji wymagającej wyboru jednej z wielu możliwych form reagowania i, co za tym idzie, "rzutowanie" fantazji badanego na zewnątrz. Większość metod projekcyjnych ma charakter testów, zwanych testami projekcyjnymi.

Uruchomienie samego procesu projekcji jest następstwem wzbudzenia stanów emocjonalnych. Każda technika projekcyjna może stanowić podstawę analizy zarówno reakcji emocjonalnych, jak i stanów oraz dyspozycji emocjonalnych.

Metoda projekcyjna:

- służy do badania dynamicznej strony osobowości i do oceny typu przeżywania (stąd bada stany emocjonalne, dynamikę popędów, mechanizmy obronne)

- opiera się na preferencji barw

- badanie polega na kolejnym wybieraniu z początkowych 8 kolorowych kartoników tego, który spośród pozostałych bardziej się podoba danej osobie, jest najbardziej sympatyczny

O osobowości:

* Zachowanie testowe badanego jest zdeterminowane poznawczymi i emocjonalno- motywacyjnymi właściwościami osobowości.

* Ze względu na społeczną i psychologiczną „obojętność” materiału testowego i zadań testowych, zachowanie testowe jest nie tylko projekcją przyjęta przez jednostkę społeczną lecz percepcją charakterystycznych dla niej wzorców percepcji świata i reagowania nań.

* Ujawnianie w zachowaniu testowym podstawowe spostrzegania i reagowania są nieświadomymi mechanizmami funkcjonowania osobowości.

* Test wykazuje stopień w jakim jednostka jest zdolna do kontroli mechanizmów emocjonalno - popędowych.

52. Co to są metody symulacyjne i jakie jest ich zastosowanie we współczesnej psychologii?

Symulacja - Świadoma i nieświadoma tendencja osoby badanej do zniekształcenia samopisu w kwestionariuszu osobowości poprzez bezpodstawne przedstawianie się w nie korzystnym świetle. (według „Psychologii” GWP- Strelaua ) Udawanie czegoś naśladowania czegoś. To przybliżone odtwarzanie zjawiska lub zachowania danego obiektu za pomocą jego modelu. Szczególnym rodzajem modelu.

Symulacja - w psychologii klinicznej postawa wobec testu psychologicznego przejawiająca się w próbie udawania, bądź powiększania swoich zaburzeń.

Może być skutkiem doraźnej potrzeby (np. ucieczka przed wojskiem), albo być objawem rzeczywistych zaburzeń, ale niekoniecznie tych symulowanych.

Nadmierna symulacja unieważnia wyniki testu. W celu rozpoznania symulacji konstruuje się skale kontrolne, z pytaniami o objawy, które rzadko faktycznie występują, za to laikowi kojarzą się z zaburzeniami i chorobami psychicznymi.

Symulacje normalnego uczenia i przypominania (wykorzystanie symulacji w procesie uczenia się i zapamiętywania) :
akwizycja - szybkie uczenie, hipokamp.
konsolidacja - powolne korowe, spontaniczne przypominanie;
testowanie - częściowe wektory, ile kolumn prawidłowo pobudzonych?
Potęgowe prawo zapominania, w wyniku interferencji nowych faktów.
Gradienty Ribota i amnezja wsteczna; zanik RA, chwilowa amnezja globalna (TGA) w wyniku zaniku aktywności w hipokampie; AA i jej korelacje z RA; izolowana RA, pamięć utajona, poziomy analizy .

Symulacje wykorzystuje się w grach symulacyjnych. Udział w grach symulacyjnych odzwierciedla zachowania graczy w świecie rzeczywistym. W trakcie gry pojawiają się emocje (radość, smutek, złość, zawiść), które spotykamy w życiu codziennym. Również wtedy łatwiej zidentyfikować stosowane przez jednostkę mechanizmy obronne, a także jakie motywatory mają wpływ na uczestnika gry.

Gry dydaktyczne (symulacyjne)

Całkiem niedawno powstało pojęcie gier dydaktycznych, które dotyczy gier i zabaw stosowanych w procesie kształcenia. Ta metoda nauczania, określana również jako metoda inscenizacji, wykorzystywana jest w praktyce szkolnej w postaci inscenizacji strukturalnych oraz niestrukturalnych, które różnią się tym, iż w przypadku inscenizacji strukturalnej, uczniowie posiadają opis sytuacji wyjściowej oraz swojej roli, natomiast w przypadku inscenizacji niestrukturalnej - to uczniowie sami tworzą projekt inscenizacji określonego problemu, przy czym inscenizacja ta jest przeprowadzana bez wcześniejszego przygotowania. Gry dydaktyczne służą kształtowaniu myślenia twórczego, które umożliwia przebudowywanie starych oraz tworzenie nowych schematów. Występuje w nich zatem myślenie oraz uczenie się takie jak w procesie rozwiązywania problemów, przez co można gry dydaktyczne zaliczyć do grupy problemowych metod kształcenia.

53. Proszę omówić etyczne problemy diagnozy.

Diagnoza jest działaniem, które obejmuje ingerencję w sposób istnienia drugiego człowieka jako indywidualnej, niepowtarzalnej całości; ingerencje mogą spowodować w sposobie istnienia drugiego człowieka.

Celem diagnozy jest: opis funkcjonowania człowieka.

Deontologia - zbiór przepisów określających zasady moralne postępowania, normy współżycia zawodowego, a także normy moralne badań naukowych, dość.

Etyczne problemy diagnozy:

1. informowanie o rezultatach badania - prawo badanego do poznania wyników; przekazanie wyników badania (diagnozy) mojego zakończeniu; powinno być rzeczowe i jednocześnie umożliwiać przyjęcie konkretnej postawy wobec pozyskanej wiedzy.

2. konsekwencje etykietowania - inf. o wynikach, diagnosta powinien użyć języka, który nie spowoduje zamknięcia się klientów w schemacie narzuconym przez przejętą od specjalisty etykietę.

3. tajemnica zawodowa - diagnosta nie może przekazywać inf. osobom trzecim; wyjątek stanowią: przypadki zagrożenia życia badanego lub innych; przemoc i nadużycia seksualne wobec dzieci, jeśli badanie było przeprowadzane np. z polecenia szefa korporacji, a klient zgodził się na badanie.

54. Kto jest uprawniony do posługiwania się testami psychologicznymi?

Do przeprowadzania takich badań uprawniony jest PSYCHOLOG

Osobą kompetentnie stosującą testy psychologiczne jest psycholog. I przy takim zawężeniu zbioru potencjalnych osób, które mogą odpowiedzialnie przeprowadzać pełne (to znaczy łącznie z interpretacją ilościową i jakościową wyniku) badanie za pomocą testu, nie chodzi wcale o to, że nikt inny poza psychologiem nie jest w stanie przeprowadzić badania za pomocą prostego testu, jakim jest na przykład Test Matryc Ravena (TMR). Idzie natomiast o to, że sam „goły” wynik nic nie powie osobie nieprzygotowanej do jego interpretacji. Co więcej stosując jakieś „bryki” interpretacyjne, można zaszkodzić osobie badanej, udzielając o niej nietrafnych informacji, co narusza kodeks etyczny oraz standardy regulujące prces konstruowania, stosowania, interpretacji i rozpowszechniania testów. Chronią one prawa osoby poddanej badaniu przeprowadzonemu za pomocą testu psychologicznego.

„Standardy dla testów stosowanych w psychologii i pedagogice” mówią, że „kompetencja w przypadku badania testem jest wypadkową wiedzy o zasadach psychometrycznych, wiedzy o charakterze sytuacji badania testem, umiejętności technicznych i po prostu ogólnie - zdrowego rozsądku” (APA, 1985/1974, s. 12). Idzie tedy nie tylko o stosowanie testu zgodnie z instrukcją, ale przede wszystkim o to, aby wynik testowy był wkomponowany w teorię psychologiczną, której test stanowi operacjonalizację i która zakreśla merytorycznie ramy interpretacyjne jego wyniku.

Reasumując można stwierdzić, że przeprowadzać testy może tylko psycholog, ze względu na jego szerokie wykształcenie w zakresie poprawnego interpretowania wyników uzyskanych na drodze testu.

55. Jakie są obowiązki psychologa wobec osoby badanej?

• planowanie i prowadzenie badania zgodnie z etycznymi zasadami i w sposób kompetentny

• odpowiedzialność badacza, jego koncentracja na godności i dobru klienta

• dostępność języka, którym komunikuje się psycholog

• inf. o rezultatach badania, o wynikach itp.

• unikanie stosowania instrukcji maskujących prawdziwy cel badania

• psycholog nie może się narzucać, interweniuje w odpowiedzi na prośbę

• psycholog musi respektować szeroko pojęte granice klienta i własne, istotny jest wybór postawy diagnosty, który wynika z osobistego stylu

• psychol. nie powinien zmuszać do mówienia itp.

• psychol. powinien przestygać tajemnicy zawodowej

• obowiązkiem psychologa jest przestrzeganie prawa do prywatności badanego (czyli jego prawo do decydowania jak dalece chce on dzielić swoje myśli, uczucia i fakty z życia osobistego)

• psycholog ma obowiązek postarać się o jak najlepsze relacje (ograniczenie zakłóceń może nastąpić przez stworzenie tzw. kontraktu, który wyraźnie określi jakie są prawa badanego i diagnosty)

Osoba diagnozująca powinna także wykazać się kompetencjami:

1. merytorycznymi - odpowiedni poziom wiedzy fachowej, poszerzanie kwalifikacji, śledzenie postępu badań

2. osobistymi - ważna jest kontrola tych obszarów własnego funkcj. psych. , które pozostają w ścisłym związku

z jakością wykonywanych przez niego zadań i jego efektywnością zawodową:

- samoświadomość interpersonalna, zdolność do dostrzegania i odkodowywania sygnałów niewerb.

- spójność własnego przekazn. werbalnego i niewerbalnego

56. Obszar zainteresowań psychologii rozwoju człowieka.

Psychologia rozwojowa - to dziedzina psychologii zajmująca się badaniem rozwoju człowieka w ciągu całego życia w kategoriach ciągłości, stałości i zmian zachodzących w rozwoju fizycznym i psychicznym, które cechują funkcjonowanie człowieka od narodzin do końcowych etapów życia.

Współcześnie zwrot „być psychologiem rozwojowym” nie oznacza już zajmowania się przemianami zachodzącymi u dzieci czy młodzieży. Oznacza raczej przyjmowanie genetycznej perspektywy w wyjaśnianiu stałości i zmienności ludzkiego zachowania. Oznacza też poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, które z obserwowanych zmian rozwojowych są wspólne dla ludzi we wszystkich kulturach, które z nich odnoszą się tylko do danej kultury bądź istniejącej w jej obrębie grupy społecznej, które zaś dotyczą pojedynczych osób. Cel poszukiwań wyznaczony przez psychologię rozwoju człowieka można określić jako badanie i wyjaśnianie różnych, obserwowanych u ludzi, wzorów rozwoju. Każdy z tych wzorów ujawnia jakiś rezultat wzajemnego oddziaływania na siebie czynników biologicznych i środowiskowych.

Można mówić o trzech rodzajach zmian interesujących psychologię rozwoju człowieka. Są to zmiany uniwersalne, zmiany wspólne dla danej grupy oraz zmiany indywidualne

Zmiany uniwersalne:

Zmiany te występują powszechnie co oznacza, że odnoszą się do każdego człowieka i powiązane są z wiekiem. Chodzi o takie zmiany , które z jednej strony warunkowane są procesem biologicznego dojrzewania organizmu, z drugiej zaś - tak zwanymi uniwersalnymi doświadczeniami społecznymi.

Zmiany wspólne:

Charakteryzują one osoby należące do określonej wspólnoty, grupy, są więc wynikiem uczestniczenia w podobnych sytuacjach, czego efektem jest z kolei podzielanie podobnych doświadczeń

Zmiany indywidualne:

Zmiany te wywołane są czynnikami unikatowymi, oddziałującymi wyłącznie na daną jednostkę. Mamy tu do czynienia z niepowtarzalnością indywidualnych doświadczeń.

Analiza zmian indywidualnych zwraca uwagę właśnie na to kiedy pojawia się dane doświadczenie: czy osoba jest gotowa do przyjęcia i pracowania go, czy też nie ma odpowiednich ku temu kompetencji.

Psychologowie zajmujący się rozwojem interesują się zmianami zachodzącymi pomiędzy poczęciem (początkiem indywidualnego życia) a śmiercią. Paul Baltes przypisuje psychologii rozwoju trzy różne zadania : opis, wyjaśnienie, optymalizację. Najpierw trzeba więc opisać to, co zostało zaobserwowane. Psychologowie rozwojowi nie ograniczają się do opisania i wyjaśnienia zmian. Mają nadzieję, że ich odkrycia pozwolą na optymalizację rozwoju pojedynczego człowieka. Mając wpływ na przebieg rozwoju- poprzez stworzenie lepszych warunków - mogliby kierować nim w sposób zgodny z życzeniem.

57. Przytocz przykłady eksperymentów badających właściwości umysłowe dzieci.

1. Rozwój pamięci:

Simocock i Hayne (2002) nauczyły małe dzieci obsługi maszyny, która pozornie zmniejszała rozmiary zabawek. Sześć miesięcy lub rok później zbadano wspomnienia dzieci dotycząc tego zdarzenia. Stwierdzono, że opowiadając o nim, dzieci nigdy nie używały słów, których nie znały, kiedy wykonano pierwszą część badania. Reakcje słowne dziecka zostały jakby „zamrożone” w czasie i odzwierciedlały raczej ich zdolności werbalne w czasie zapamiętywania niż w czasie testu.

2. Teoria umysłu:

Flavell, Frye - teoria dotycząca stanów umysłowych innych ludzi- ich przekonań, pragnień, uczuć. Pozwala ona przewidzieć dzieciom, co mogą zrozumieć inni ludzie oraz jak będą się zachowywać w określonej sytuacji. Jedną z metod badania jest opowiadanie historyjki i badanie, czy dzieci poprawnie wnioskują o stanach umysłowych bohatera.

3. Przetwarzanie informacji i rozwój układu nerwowego:

Dzieciom pokazano kwadratowe pudełko zawierające klocki w niektórych przegródkach, zapytano o liczbę klocków, wykorzystywały one 3 strategie: liczyły klocki i dodawały je, liczyły puste przegródki i odejmowały od ogólnej liczby klocków, zgadywały. Młodsze dzieci miały problem z zastosowanie strategii odejmowania. W miarę jak dziecko rośnie ma coraz więcej strategii do wyboru. Wymagają one świadomego namysłu i większej pamięci roboczej.

4. Obraz siebie i poczucie tożsamości, związane z poziomem rozwoju poznawczego:

Małym dzieciom (bez ich wiedzy) zaznaczono nosy czerwoną farbą, a następnie umieszczono przed lustrem. Niektóre w wieku 15 miesięcy zauważają smugę i ścierają ją, w wieku 2 lat reakcję te przejawiają praktycznie wszyscy.

58. Proszę omówić cykliczno-fazowy model rozwoju.

Wielość teorii rozwoju można prowadzić do 3 kategorii, gdy bierze się przyjmowane przez nie założenia dotyczące charkteru i przebiegu zmiany rozwojowej. Istnieje grupa teorii, którą można opisać w modelu liniowym, stadialnym, bądź najbardziej złożonym- cykliczno fazowym. Według przedstawicieli tego modelu procesu rozwoju zmiana polega na transformacji, czyli przekształceniu już posiadanego doświadczenia pod wpływem nowego doświadczenia a nie kumulacji. Aby taka transformacja mogła nastąpić, konieczna jest chwilowa dezintegracja wcześniej utworzonych struktur psychicznych, co prowadzi do obniżenia efektywności zachowania i pogorszenia nastroju jednostki. Po fazie dezintegracji, następuje ponowna integracja, ale na wyższym niż uprzednio poziomie, czyli powstaje nowa struktura psychiczna, mieszcząca w sobie część struktury starej wraz z nowo nabytym doświadczeniem.

Pełen cykl rozwoju to 4 fazy tworzące zawsze tę samą sekwencję. Faza pierwsza, czyli różnicowanie polega na przyroście doświadczenia(progres), faza druga to porządkowanie nowo nabytego doświadczenia(plateau). W fazie trzeciej następuje stopniowo lub nagle dezintegracja uprzednio utworzonych struktur psychicznych (regres) i wreszcie w fazie czwartej dochodzi do integracji powstałych wcześniej i zmodyfikowanych struktur z nowym doświadczeniem (kryzys). Powodzenie w fazie 4 zależy od sposobu rozwiązywania kryzysu, mającego swe źródło w konflikcie poznawczym między starym a nowym doświadczeniem. Konstruktywne rozwiązanie oznacza powstanie nowej struktury, łączące nowe doświadczenie i zmienioną pod jego wpływem starą strukturę.

Wykres ilustrujący przebieg procesu rozwoju. Charakter procesu jest cykliczny wg. Sekwencji faz: progres, plateau, regres, kryzys lub interwencja nowego, dezintegracja starego, reintegracja nowe/stare.

59. Jak zmienia się rozumowanie moralne dzieci?

Kluczowym aspektem rozwoju społecznego jest rozwinięcie bardziej złożonych idei moralności, skupionych wokół rozróżniania dobra od zła. W miarę rozwoju dziecka, możliwości poznawcze pozwalają na bardziej subtelne wnioskowanie. Pojawiają się dylematy moralne. W wieku przedszkolnym dziecko darzy szacunkiem osoby, które mają władzę, np. rodzice- jest to moralność posłuszeństwa. W okresie dzieciństwa zmienia się stosunek dzieci do kar, dziecko uświadamia sobie, że łamanie reguł niszczy więź społeczną i obowiązującą wszystkich umowę, czyli ma pomóc dziecku zdać sobie sprawę ze społecznych konsekwencji własnego postępowania. Kształtuje się pojęcie intencjonalności. W wieku przedszkolnym dziecko samo zaczyna przypominać sobie reguły zachowania w sytuacjach, korzysta wtedy z pierwszych form sumienia. W wieku 6-7 r.ż dziecko przestaje być podporządkowane woli rodziców- zyskuje świadomość własnej autonomii. Wykształca się poczucie sprawiedliwości, dwustronnego szacunku, które są sednem moralności ucznia.

Poziomy rozwoju moralnego (Kohlberg, Rest):

1. przedkonwencjonalna (4-10 lat)- dominuje idea, że dobre zachowanie jest nagradzane a złe karane. Właściwe zachowanie, to takie, które akceptuje autorytet

2. konwencjonalna (10-13 lat)- opiera się na roli norm, utrzymujących porządek społeczny i kierujących postępowaniem ludzi.

3. pokonwencjonalna ( moralność zasad), (powyżej 13 lat, lub we wczesnej dorosłości)- kierowanie się w swoich decyzjach abstrakcyjnymi zasadami, które wyznaczają przyjęcie bądź odrzucenie konkretnych nakazów i zakazów.

Inne czynniki to zależności rodzinne, autorytet istoty boskiej.

Kochańska stwierdziła, że sumienie u dziecka rozwija się ok. 3 roku życia, jego rozwój zależy od temperamentu i od tego, jaka jest relacja z matką.

Inny element kierujący zachowaniem to zdolność do empatii- dzieci dostrzegają niesprawiedliwość sytuacji, gdy inna osoba nie otrzymuje nagrody.

60. Co to jest anomia i heteronomia moralna i jakim okresom rozwoju odpowiada?

*ANOMIA MORALNA (0-2 r.ż.) - dziecko nie jest świadome, że w świecie istnieją pewne normy i oceny moralne (okres niemowlęctwa i poniemowlęctwa); nie ma wypracowanego systemu moralnego 

- małe dziecko nie ma poczucia dobra i zła. Podczas ob­cowania z matką uczy się podstawowych ocen wartościujących, jeżeli jego za­chowanie spotka się z dezaprobatą matki uświadamia sobie, że jego postępek jest zły, ale nie wie, dlaczego on jest zły. Nie można wymagać od dziecka prze­strzegania norm moralnych.

*HETERONOMIA MORALNA -jednostka zaczyna uświadamiać sobie istnienie norm moralnych, przestrzega tych norm tylko dlatego, że obawia się kary.

Fazy:

-egocentryzm (2-5 r.ż.) - to niezdolność dziecka do zrozumieniu cml/yrh siano psy­chicznych, skłonność do przypisywania im własnych uczuć i dążeń. Dziecko po­stępuje moralnie tylko dla własnej korzyści. Do obowiązujących nakazów dosto­sowuje się tylko zewnętrznie. Stara się unikać kar, gdyż wie, że są one /a niewła­ściwe zachowanie. Występuje też tzw. orientacja na posłuszeństwo i karę dziecko dąży do podporządkowania się wymaganiom w celu uniknięcia przykrości

zagrożenia. Orientacja egoistyczna — dziecko pojmuje korzyści swego zachowania. Nie jest zdolne do odczuwania poczucia winy. (okres przedszkolny)

-konformizm (5-9 r.ż.) - dziecko stara się uzyskać aprobatę ze strony innych. Staje się wrażliwe na potępienie swego zachowania. Troszczy się o to, aby swoim zachowaniem wzbudzić zadowolenie i akceptację. W tej fazie potrafi już przewidywać (antycypować) reakcje akceptacji, dezaprobaty ze strony dorosłych. Pojawia się zdolność do przeżywanie winy. To poczucie winy pojawia się, gdyż u dziecka zaczyna funkcjonować świadomość, że nic spełnia czyichś oczekiwań. Kieruje się zasadą posłuszeństwa wobec autorytetu. Bierze już po uwagę intencje, jakie ponosi sprawca określonego czynu.(koniec okresu przedszkolnego i okres wczesnoszkolny)

!rozumowanie dziecka w okresie heteronomii moralnej cechuje m.in. immanentna sprawiedliwość - jest to tok rozumowania oparty na przekonaniu, że złamaniu czy naruszeniu reguł zawsze towarzyszy następstwo o charakterze kary.

---