23.02.2007

Warunki wstępne decydujące o skuteczności procesu dydaktyczno-wychowawczego.

Istotny wpływ w uczeniu się człowieka mają:

stan emocjonalny:

• możliwości poznawcze (ci co mają więcej wiedzy, to więcej rozumieją)

• stan rozwoju fizycznego (na początku ważny jest obraz, później wiedza)

• sytuacja społeczna

Stany emocjonalne silnie oddziaływają na zachowanie człowieka, zatem i na proces uczenia się. Stanowią one niejako warunek wstępny sprawnego uczenia się.

Emocja-reakcje człowieka na otoczenie, która odzwierciedla jego stosunek do tego otoczenia:

• emocje są wyrazem stosunku człowieka do rzeczywistości i świata

• poprzez emocje człowiek wyraża swoją ciekawość do świata, niechęć, obawę przed światem

• poprzez emocje człowiek przeżywa rzeczywistość

Cechy procesów emocjonalnych:

1). Znak

EMOCJE:

a). POZYTYWNE (DODATNIE):

• zadowolenie

• satysfakcja

• radość

b). NEGATYWNE (UJEMNE):

• gniew

• złość

• agresja

2). Natężenie:

• wiąże się z wielkością wpływu tego procesu na zachowanie, tok myśli itp.

3). Treść:

• określa znaczenie bodźca i usposobienia do konkretnego zachowania (np. lęk>ucieczka, gniew>agresja)

Procesy emocjonalne są często dzielone na:

• uczucia-stany psychiczne wyrażające ustosunkowanie człowieka do określonych zdarzeń, ludzi i innych elementów otaczającego świata, polegające na odzwierciedlaniu stosunku człowieka do rzeczywistości

• afekty-uczucia powstające najczęściej pod wpływem silnych bodźców zewnętrznych, zwłaszcza działające nagle (gniew złość, niepokój, radość, strach)

• nastroje-uczucia długotrwałe o małej sile i spokojnym przebiegu (zadowolenie lub niezadowolenie, wesołość lub smutek)

• namiętności-trwałe skłonności do przeżywania różnych nastrojów i afektów w związku z określonymi calami dążeń człowieka. Namiętności mają dużą siłę pobudzającą, ukierunkowują myśli, spostrzeżenia, pamięć i inne procesy psychiczne. Są charakterystyczne dla wieku młodego z czasem słabną, ale niektóre (np. chciwość) mogą narastać

Nastawienia-gotowość czynnościowa do odbierania informacji z zewnątrz (z otoczenia):

• zespół zjawisk psychicznych towarzyszących chwili ukierunkowania uwagi na coś, co ma nastąpić i czego się spodziewamy

• jest to stan gotowości i skupienia uwagi, a zatem zaangażowania umysłowego i emocjonalnego, który powinien poprzedzać podjęcie działania

• nastawienie może przynosić również skutki negatywne

Uczucie:

• specyficzna dla człowieka emocja związana z zaspokojeniem tzw. wyższych potrzeb powstających w wyniku rozwoju osobowości i internalizacji norm społecznych (np. uczucie żalu)

• względnie trwałe ustosunkowanie emocjonalne wobec osoby, instytucji społecznej, i idei

• proces psychiczny odzwierciedlający stosunek jednostki do otoczenia, do jego elementów i do samego siebie

Pojęcia uczucia używa się czasem jako synonimu emocji w psychologii jednak stosuje się je w celu kreślenia tej kategorii procesów, które są podmiotem rozwoju społecznego.

Uczucie-funkcja wartościująca, nadająca osobom i rzeczom wartość pozytywną lub negatywną dla podmiotu. Dostarcza on subiektywnych odczuć przyjemności itp. Doznanie to jest percepcją rzeczywistości, dzięki niemu odbiera on konkretne fakty i tworzy sobie obraz ludzi i rzeczy.

Uczucie ma duże znaczenie nie tylko w życiu prywatnym, ale i zawodowym. Człowiek jest bowiem zarówno istotą racjonalną, jak i emocjonalną.

Podstawowa kwalifikacja uczuć:

• uczucia dodatnie (przyjemne)

• uczucia ujemne (przykre)

1). Uczeniu się człowieka zawsze towarzyszą stany emocjonalne.

2). Pod wpływem emocji można niektóre rzeczy dostrzegać a innych nie.

3). Emocje to specyficzny filtr dla napływających do ucznia informacji.

4). Silne pobudzenie emocjonalne może znacznie zmienić obraz, który w danej chwili odbieramy.

5). Habituacja-zjawisko zanikania reakcji na bodźce nie przyciągające uwagi uczącego się.

6). Więź emocjonalna nauczyciela z uczniem przyczynia się do szybszego, dokładniejszego i trwalszego nauczania.

30. 02. 2007.

Stres-stan dysharmonii lub zaburzeń homeostazy spowodowany czynnikami (stresorami) psychologicznymi, fizjologicznymi i środowiskowymi.

Rodzaje stresów:

ostry, przewlekły, eustres, dystres, krótki, długi, dodatnie stresy, ujemne stresy, ogólny, miejscowy, mechaniczny, przekarmienia, wysiłkowy, psychospołeczny, oksydencyjny, termiczny, chemiczny.

Główne mechanizmy neurohormonalne (osie), których intensyfikacja występuje w stresie:

• emocjonalna-układ limniczny, wzmocnienie nowych reakcji obronnych, pobudzenie agresji albo lęku i paniki (ucieczka)

• mózgowy układ noradrenergiczny i dopamineregiczny- zmożenie gotowości reakcji ruchowej

• mózgowy układ histominergiczny-jądro dodatkowe, prążkowe, międzymózgowie, pobudzenie psychiczne, lęki, w stanie przewlekłym depresja

• katecholaminowa- ośrodki autonimiczne, rdzeń nadnerczy, pobudzenie reakcji hemodynamicznej, wzmożenie metabolizmu

• podwzgórzowo-przysadkowo-nadnercza-jądro okołokomorowe (CRF), przysadka mózgowa (ACTH), kora nadnerczy (kortyzol), wzmożenie metabolizmu

• szyszynka (melatolina)- zwiększenie odporności inmunoglobinowej i reakcji limfocytarnej

• opiaty endogenne-przysadka mózgowa, hamowanie odczucia bólu

Stres ostry:

• wzrost w surowicy krwi:

- cholesterol całkowity ( LDL-C, HDL-C =cząstki tłuszczu)

- trójglicerydy

- wolne kwasy tłuszczowe

• nagły wzrost wyrzutu:

- kortyzol

- adrenalina

- noradrenalina

Interakcja w działaniu na układ immunologiczny.

Stres przewlekły:

• zmiana metabolizmu, lipidów poprzez zmianę regulacji hormonalnej i intensyfikację szlaków przemian

• zmniejszenie wrażliwości na insulinę działaniem kortyzolu i wolnych kwasów tłuszczowych:

- zwiększenie rozkładu białek

- wzrost mleczanu i glicerolu prowadzący do wzrostu glukoneogenezy w wątrobie

• zwiększenie wrażliwości tkanki tłuszczowej na lipotyczne działanie katecholanin

• stymulacja syntezy trójglicerydów w wątrobie

• zwiększenie dostępności wolnych kwasów tłuszczowych powodujący wzrost VLDL, LDL jako wyraz zwiększonego transportu kwasów tłuszczowych do tkanek

Zagrożenie wywołane stresem:

astma (emocjonalna, chemiczna), cukrzyca, zawał serca, schorzenia żołądkowo-jelitowe, miażdżyca naczyń, nadciśnienie tętnicze, otyłość, infekcje, nowotwory

Cechy psychicznego obciążenia pracą:

• liczba prac, czynności poleceń, odbiór informacji, decyzji

• ich zmienność

• ich częstotliwość

• narzucone tempo wykonywania

• ważność wykonanego zadania

- zwiększona intensywność = przeciążenie

- obniżona intensywność = niedociążenie

- częste powtarzanie bez większego wysiłku intelektualnego lub decyzyjnego = monotonia

Ocena obciążenia psychicznego- obiektywnie mało możliwa, najbardziej przydatna jest ocena skutków obciążenia (występuje zwykle po dłuższym czasie).

Skutki:

• dotyczące wykonywanej pracy (czas, liczba, jakość błędów)

• zmiana funkcji i procesów fizjologicznych

• zmiana świadomości wykonującego pracę w zakresie jej trudności, powstaje pobudzenie stanu emocjonalnego

Psychosomatyczne osie stresu:

1. bezpośrednie pobudzenie narządów wewnętrznych przez układ autonomiczny:

rozszerzenie źrenic, pobudzenie gruczołów potowych, przyspieszenie bicia serca, rozszerzenie naczyń krwionośnych, mięśni szkieletowych, zwężenie naczyń krwionośnych skóry, rozszerzenie oskrzeli, hamowanie perystaltyki jelit i żołądka, rozkład glikogenu i uwalnianie glukozy w wątrobie

2. oś neurohormonalna (podwzgórzowo-nadnercza):

wzrost ciśnienia tętniczego, wzrost pojemności minutowej serca, wzrost w osoczu krwi wolnych kwasów tłuszczowych, triglicerydów, cholesterolu, wzrost napięcia mięśniowego

3. oś hormonalna ( podwzgórzowo-przysadkowo-nadnercza):

wzrost syntezy glukozy, wzrost ilości wolnych kwasów tłuszczowych w krwiobiegu, marnowanie funkcji immunologicznych

Przejawy reakcji stresowej:

• poznawczy punkt wyjścia (inicjowanie) reakcji stresowej

• emocjonalny-ściśle sprężony z poznawczym w zagrożeniu, pobudzenie emocjonalne, lęk, strach, przerażenie (panika), gniwe, irytacja, zniecierpliwienie, agresja, poczucie winy lub wstydu

• behawioralny-sprawność wykonania zależy od poziomu pobudzenia, charakter funkcji: postrzeganie, pamięć, uwaga, motoryka, intelekt

• motywacyjny-służy przywróceniu równowagi między środowiskiem a jednostką

Główne ujemne oddziaływania stresu psychospołecznego:

• choroby sercowo-naczyniowe (miażdżyca, nadciśnienie, zawał serca, udar mózgu)

• zaburzenie układu trawienia-stany nieżytowe przewodu pokarmowego, wrzody żołądka i dwunastnicy

• dolegliwości mięśniowo-szkieletowe (bóle mięśni szkieletowych, bóle głowy)

• immunosupresja

02.03.2007.

Motywacja-zespół czynników pobudzających człowieka do określonego działania i zachowania. Stanowi układ potrzeb i wartości określających kierunek i stopień zaangażowania jednostki w jej dążeniach i działalności.

Motywacja łączy się z dążeniem organizmu do zredukowania różnic między stanem aktualnym i celem.

MOTYWACJA:

1). Zewnętrzna:

• nagrody

• kary

2). Wewnętrzna:

• zainteresowania

• zamiłowania

Motywacja zewnętrzna ma tendencje do coraz słabszego działania i może dawać rezultaty przy zadaniach prostych.

Motywacja wewnętrzna ma tendencje do wzmocnienia i sięgania do od potrzeb prostych do złożonych do coraz silniejszego oddziaływania. Motywacja wewnętrzna jest niezbędna do sprawnej realizacji zadań złożonych.

W aktywności ruchowej człowieka szczególnie silnie występują takie motywy jak:

• chęć współuczestnictwa

• agresja

• potrzeba ruchu

• potrzeba wysiłku fizycznego

• potrzeba ryzyka

• potrzeba zabawy

• obawa przed niepowodzeniem i nadzieją na sukces

Motywowanie jest bezwzględnym warunkiem wstępnym działań nauczycielskich.

Rolą nauczyciela jest m.in. motywowanie ucznia do osiągnięcia celu na drodze uczenia się.

W praktyce lepsze efekty osiąga ten nauczyciel, który posiada umiejętności motywowania a nieco mniej wiedzy.

Proces motywowania powinien uwzględniać międzyosobnicze zróżnicowania osobowości uczniów.

Podstawowe prawa dotyczące motywacji zachowania się sformułowane zostały już w 1908 roku i znane są powszechnie jako tzw. prawa Yorkesa-Dodsona.

Za silna motywacja paraliżuje ruchy działania.

Lęk-negatywny stan emocjonalny związany z antycypacją niebezpieczeństwa nadchodzącego z zewnątrz lub z wewnątrz organizmu, objawiający się jako niepokój, uczucie napięcia, skrępowania, zagrożenia.

Strach-silna, przykra emocja o charakterze wrodzonym pojawiającym się w sytuacjach realnego zagrożenia.

Symptomy, przejawy lęku:

• przyspieszone tętno

• zwiększone napięcie mięśniowe

• potrzeba oddania moczu

• niepokój

• uczucie zagrożenia

• chęć ucieczki

Rola lęku i jego skutki:

• lęk jest sygnałem alarmowym, ostrzegającym. Ma znaczenie obronne, mobilizuje siły organizmu i nastawia na niebezpieczeństwo

• lęk do pewnego stopnia spełnia funkcję przystosowawczą, umożliwia bowiem antycypację (przewidywanie) realnych zagrożeń i przygotowanie się jednostki do nich, co pozwala na uniknięcie przykrej sytuacji lub ułatwia jej przetrwanie

• niewielkie nasilenie lęku działa na człowieka mobilizująco, występuje zwiększenie wrażliwości sensorycznej (wzrok, słuch), możliwości poznawczych

• lęk jest człowiekowi potrzebny, byle tylko był spełniony jeden zasadniczy warunek, lęk nie może być nadmierny i nie może stanowić utrwalonej postawy. Jeśli nie spełnia tego warunku staje się szkodliwy.

09.03.2007.

Uczeń i nauczyciel w sytuacjach trudnych.

Sytuacja człowieka-układ jego wzajemnych stosunków z innymi elementami jego środowiska w określonym momencie czasu.

Sytuację można rozpatrywać ze względu na:

• człowieka/podmiot (sytuacja jest zawsze czyjaś: ucznia, nauczyciela, dyrektora, rodzica itd.)

• podstawową aktywność (sytuacja problemowa, bojowa, zadaniowa itp.)

• elementy otoczenia i ich stan (sytuacja drogowa, awaryjna, klasowa, szkolna itp.)

Jeśli w określonej sytuacji człowiek wytwarza sobie cel do osiągnięcia i program do wykonania, to można powiedzieć, że stawia sobie zadanie a sytuacja, która ma ulec zmianie zgodnie z zadaniem można uznać sytuacją zadaniową.

Podstawowe elementy sytuacji zadaniowej:

• warunki (możliwości)

• wartość zadania

• czynności (metoda)

• podmiot (wykonawca)

Rodzaje sytuacji (podział ze względu na człowieka):

• sytuacja trudna-zakłócona zostaje wewnętrzna równowaga przeciętnej w „normalnej” sytuacji, umożliwiająca przebieg podstawowej aktywności i realizacji zadania. Można to pojmować jako układ zewnętrznych bodźców powodujących zakłócenia czynności lub zagrożenia potrzeb jednostki, jej dążeń czy cenionych wartości i wywołujących zmiany w zachowaniu

• sytuacja normalna-dopasowanie się do wzajemnego układu elementów sytuacji w czasie wielokrotnego powtarzania jej, przy którym zadanie zostaje dopasowane do możliwości

• sytuacja optymalna-przebieg czynności jak i jej wyniki znajdują się na poziomie najlepszym z możliwych (taki stan rzeczy jest rzadko osiągalny w rzeczywistości i dlatego pojęcie sytuacji optymalnej jest w zakresie pojęciem teoretycznym, określającym stan możliwości do którego rzeczywistość może się mniej lub bardziej zbliżyć)

Rodzaje sytuacji trudnych:

ZAKŁÓCENIA SYTUACJA OPTYMALNA (CEL)SYTUACJA NORMALNASYTUCJA TRUDNA

DEPRAWACJAPRZECIĄŻENIAUTRUDNIENIAKONFLIKTZAGROŻENIE

Deprawacja-brak, pozbawienie czegoś, co jest potrzebne do normalnego funkcjonowania lub nie są zaspokojone podstawowe potrzeby człowieka:

• potrzeby fizjologiczne

• potrzeby społeczne (izolacja, osamotnienie)

• potrzeby psychiczne ( niepowodzenie, zawód)

• potrzeby emocjonalne (brak kontaktu z rodzicami, kolegami)

Skutki deprawacji:

• obniżenie się poziomu sprawności

• dezorganizacja działania

• wydłużenie czasu reakcji

• zawężenie pola świadomości

• błędy w postrzeganiu

• halucynacje

Przeciążenie-trudność zadania jest na granicy możliwości człowieka, na granicy jego sił fizycznych, umysłowych lub wytrzymałości nerwowej.

Częste przyczyny występowania przeciążenia:

• brak wypoczynku

• nadmiar obowiązków

• wyczerpanie organizmu

Utrudnienie-możliwość wykonania zadania zostaje zmniejszona w skutek pojawienia się w sytuacji normalnej jakiś elementów zbędnych, przeszkód:

• przeszkody mogą utrudniać przebieg czynności fizycznych jak i umysłowych

• przeszkodą mogą być zewnętrzne naciski fizyczne lub społeczno-moralne

• braki mogą być przedmiotowe i informacyjne

Konflikt powstaje wówczas, gdy człowiek znajduje się w polu działania sił przeciwstawnych, sprzecznych wartości, motywacji itp.:

• siły fizyczne

• sprzeczne naciski społeczne

• naciski moralne

Sytuacja walki jako sytuacja konfliktowa:

konkurencja, współzawodnictwo, gry, przetarg, sprzeczność interesów, dyskusja i dialog

Zagrożenie występuje, gdy istnieje prawdopodobieństwo naruszenia jakiejś wartości cenionej przez osobę:

życia, zdrowia, statusu społecznego, własności prywatnej, poglądów, samooceny

16.03.2007.

Uwagi ogólne:

• sytuacje trudne nie wykluczają się wzajemnie w jednej i tej samej sytuacji mogą wystąpić równocześnie

• podjęcie trudności jest pojęciem relatywnym

Sytuacje trudne nauczyciela:

• kwestionowanie autorytetu nauczyciela

• niegrzeczny stosunek do nauczyciela

• nie respektowanie zaleceń przez ucznia

• zwracanie uwagi na błędy merytoryczne przez uczniów bardzo zdolnych

• bezradność wobec tragicznej sytuacji domowej niektórych uczniów

• przestępczość wśród młodzieży i subiektywne poczucie możliwości wpływania na zmianę jej zachowania

• brak podstawowej wiedzy na temat dysfunkcji rozwojowej dzieci

• bezradność wobec uzależnień wśród dzieci i młodzieży

• niemożność motywowania niektórych dzieci do nauki

• brak wystarczającej ilości czasu na dogłębne zaangażowanie się w problemy młodzieży

• brak ze strony szkoły propozycji rozwijających potencjał rozwojowy dzieci i młodzieży

• niemożność zgrania dużej grupy klasowej (ok. 30 osób) pod względem merytorycznym, emocjonalnym oraz społecznym

• znaczne zaniedbanie środowiskowe oraz brak minimum zainteresowania ze strony rodziców

Sytuacje trudne ucznia:

• doświadczają silnego lęku przed tzw. odpytywaniem, klasówką

• czują się pokrzywdzeni na skutek nieprawidłowej ich zdaniem oceny z przedmiotu lub zachowania

• są zawstydzeni wobec klasy czy mniejszej grupy kolegów

• czują się ośmieszeni czy surowo krytykowani

• wydaje im się, że nauczyciele ich nie rozumieją

• są traktowani jak dzieci bez możliwości decydowania o czymkolwiek

• zostają przyłapywani na czymś i nikt nie chce wysłuchać ich usprawiedliwienia

• nie mogą sobie poradzić z jakimś przedmiotem a nie mają się do kogo zwrócić o pomoc

• są terroryzowani i szantażowani przez starszych i silniejszych kolegów

• naruszana zostaje ich godność, nauczyciele używają wobec nich nieprzyjemnych i dosadnych epitetów

Postrzeganie przyczyn własnej sytuacji trudnej ze względu na źródło:

• zewnętrzne:

-brak zainteresowania

-brak pomocy

-obojętność

-wrogość

• wewnętrzne:

-bak kompetencji

-brak wykształcenia

-brak urody

-brak umiejętności interpersonalnych

-brak uroku osobistego

• ze względu na czas oddziaływania:

-stałe

-zmienne

• ze względu na zakres oddziaływania:

-globalne (przyczyna przypisywana jest wielu różnym czynnikom)

-specyficzne (przyczyna przypisywana jest niektórym czynnikom)

Bezradnością można zarazić się od innych, zwłaszcza od osób z własnej grupy oddziaływania, ponieważ przekonania utrzymujące się w takich grupach wpływają na jednostkowe przekonania w wpływie na zdarzenia.

Sposoby radzenia sobie w trudnych sytuacjach:

• poszukiwanie informacji lub ich unikanie

• poszukiwanie wsparcia społecznego

• podjęcie przeciwdziałania, konfrontacji z sytuacją lub wycofanie, ucieczka, powstrzymanie się od działania

• dążenie do spowodowania zmian w sobie lub naprawienie świata

• realistyczna percepcja rzeczywistości lub ucieczka w świat marzeń

• koncentracja na celach doraźnych

23.03.2007

Klasyfikacja receptorów (ze względu na lokalizację):

• eksteroreceptory:

*telereceptory: (wzrok, słuch,węch)

*kontaktoreceptory: (smak, ucisk, temperatura, ból)

• interoreceptory:

*proproreceptory: (równowaga, czucie głębokie)

*wiscereceptory: (bodźce z narządów wewnętrznych)

Komunikacja międzyludzka (interpersonalna)-proces psychologiczny dzięki któremu jednostka przekazuje i otrzymuje informacje w bezpośrednim kontakcie z inną osobą lub osobami.

Komunikacja dydaktyczna-rodzaj komunikacji międzyludzkiej w procesie uczenia się i nauczania. To wymiana informacji między nauczającym i uczącym się, a jej celem jest samorealizacja każdego z nich.

Model komunikacji:

Komunikat

Nadawcakodowaniekanał informacyjnydekodowanieodbiorca

I szum I

I------------------------------------------------------------------------- I

W modelu komunikacji informacja zostaje zakodowana przez nadawcę i w postaci komunikatu przechodzi kanałem do odbiorcy, który ją dekoduje i odbiera (interpretuje). Komunikat może wywołać odpowiedź określoną w modelu jako „feedback” (sprzężenie zwrotne).

Czynniki wpływające na jakość komunikacji:

• rodzaj przekazywanej informacji

• stosunki pomiędzy nadawcą a odbiorcą

• poglądy, wartości i postawy osób uczestniczących w komunikacji

• szumy

Rodzaje komunikacji międzyludzkiej:

• interpersonalna-„mowa wewnętrzna”, „mowa bezwdzięczna”, rozmowa sam ze sobą

• grupowa-zespół działa wspólnie i próbuje porozumieć się

• kategorialna-porozumiewanie się

• masowa

Formy komunikacji dydaktycznej:

• jednokierunkowa

• dwukierunkowa

• asymetria komunikacji dydaktycznej

• wielokierunkowa

Istotne czynniki komunikacji werbalnej:

• akcent (ważniejszy niż treść wiadomości)

• stopień płynności mowy ( świadczy o kompetencji i odpowiedzialności)

• zawartość treści wypowiedzi (uzależnia od osoby, związków międzyludzkich, przyjętego systemu etnicznego)

Na ocenę wypowiedzi wpływa:

• słowa - 7%

• ton głosu - 38%

• mimika - 55%

Ogólne kryteria sprawnej komunikacji werbalnej:

• semantyka-sens, znaczenie znaków używanych do porozumienia się (znaczenie słów)

• syntatyka-zgodność budowy zdania lub zdań z strukturą czynności motorycznych

• pragmatyka-opis i instrukcja słowa powinny być możliwe do wykonania w praktyce

• zwięzłość mowy-zwięzłość wypowiedzi, używanie krótkich zdań

• redundancja-„nadmierność” to powtarzanie treści komunikatu lub ponowne przedstawienie treści w innej postaci, aż do pełnego zrozumienia przez odbiorcę

• feedback-tworzenie sprzężeń zwrotnych, które pokazują nadawcy, czy komunikat został prawidłowo odczytany i zrozumiany

Niecelowa „nadmierność” tak jak np. „miesiąc lipiec”, :akwen wodny” itp. uważane są za

Niezręczności językowe (pleonazm-wyrażenie składające się z 2 lub więcej wyrazów znaczących prawie to samo).

Informacja wizualna (tworzenie wyobrażenia czynności ruchowych).

Funkcje pokazu:

• funkcja motywacyjna:

-pokaz z dużą perfekcją ruchów

• funkcja dydaktyczna:

-bezpośrednio nauczająca (tworzenie wyobrażenia ruchu)

Kryteria poprawnego pokazu dydaktycznego:

• czynności demonstrowania powinny być pokazane w kilku płaszczyznach

• pokaz powinien być poprzedzony słowem

• stosowanie wzmocnienia słownego w czasie pokazu

• zachowanie kreślonego algorytmu czynności ruchowych

• zwolnione tempo

• pokaz powinien być dostosowany do możliwości psychologicznych uczniów

• uwzględnienie warunków pogodowych i terenowych

• odwołanie się do dotychczasowych doświadczeń ucznia i wiedzy dotyczącej demonstrowanej czynności

• uwzględnienie stanu emocjonalnego ucznia w czasie pokazu

• zwrócenie uwagi na najbardziej istotne fragmenty pokazu

30.03.2007

Komunikacja niewerbalna jako nieodłączna składnia komunikacji dydaktyczno-wychowawczej.

Wg. S. Orzechowskiego:

„...wszelki niewerbalny przekaz informacji w kontakcie społecznym.”

Wg. M. Rzeczkowskiej:

„...wielokanałowy proces najczęściej przebiegający spontanicznie, obejmujący subtelne, nielingwistyczne zachowania, dokonujący się w sposób ciągły i w dużej mierze-bez udziału świadomości.”

Wg. I. Kurcz:

„...wszelkie formy komunikacji pozajęzykowej, w której znaczenia przekazywane są za pomocą różnych znaków spoza repertuaru odnoszącego się do strukturalnych cech języków naturalnych.”

Znaki czy gesty lub akty znaczeniowe mogą również współtowarzyszyć wypowiedziom językowym.

Funkcje komunikacji niewerbalnej:

• powtarzanie-polega na jednoczesnym przekazywaniu informacji zawartych w wypowiedzi słownej

• zastąpienie-zamiast słów prezentowana jest sekwencja niejęzykowa, która oznacza to samo

• maskowanie-zachowanie mające na celu ukrycie prawdziwych intencji

• relacja konwersacji-ustalenie kolejności wypowiedzi z akcentowaniem wybranych fragmentów tekstu werbalnego

• samoprezentacja-poprzez atrybut wyglądu, sposobu wysławiania się; rekwizyty-wysyłamy komunikaty dotyczące tego kim jesteśmy lub kim chcielibyśmy być

• rytuał-gesty niewerbalne powszechnie przyjęte w danym społeczeństwie

Formy komunikacji niewerbalnej:

• ruchy ciała (kinezejtyka):

-postawa ciała

-gesty w obrębie ciała (pantomimika)

-gesty w obrębie twarzy

-ruchy dłońmi

• ruchy twarzy (mimika)

• zależności przestrzenne

-przestrzeń publiczna powyżej 3,6 m

-przestrzeń społeczna 1,2 - 3,6 m

-przestrzeń osobista 46 cm - 1,2 m

-przestrzeń intymna 14 - 45 cm

Ruchy dłońmi-zazwyczaj gesty są rozumiane tylko przez pewną grupę osób, które wywodzą się z danego środowiska tego samego kręgu kulturowego.

Proksemika-nauka, która bada odległości w jakich ludzie się kontaktują.

Wiele składowych proksemicznych ma charakter specyficzny kulturowo:

Kultury ekspresyjne:

• głośność, ruchliwość, przerywanie, intensywny kontakt wzrokowy

• inwazyjność, arogancja, niedojrzałość

• bardzo bliski dystans

Kultury powściągliwe:

• milczenie, kolejność wypowiedzi, umiarkowany kontakt wzrokowy

• dystans między ludźmi wynosi długość ręki

• ludzie mało gestykulują, a mimika jest ograniczona

Sfera publiczna-odległość, którą przyjmujemy zwracając się do większej grupy ludzi.

Sfera społeczna-zalecana jest w kontaktach dydaktyczno-wychowawczych; tę odległość zachowuje się w kontaktach z nieznajomym.

Sfera osobista-odległość jaka dzieli nas od innych ludzi podczas przyjęć i spotkań towarzyskich.

Sfera intymna-jest pilnie strzeżona i uważana za osobistą własność, tę sferę mogą naruszyć osoby uczuciowe związane.

Komunikacja niewerbalna a komunikacja werbalna:

• niewerbalna jest ponad 12 razy ważniejsza przy ocenie przyjemności, wrogości i ponad 10 razy ważniejsza przy ocenie mocy

• w 80% wypowiedź jest bardziej autentyczna

• komunikacja werbalna poddaje się większej kontroli

• hierarchia kontrolowania zachowań:

-werbalne-językowe

-mimika twarzy

-ciało-ręce-nogi-stopy

-właściwości głosu

Klasyfikacja celów wychowawczych:

kreatywne optymalizujące minimalizujące korekcyjne

13.04.2007.

Kształtowanie i zmiany postaw.

Postawa-względne stały układ przekonań emocji i uczuć oraz zachowań jednostki e odniesieniu do danego obiektu.

Postawa-względnie trwała struktura (lub dyspozycje do pojawienia się w takiej struktury) procesów poznawczych, emocjonalnych i tendencji do zachowań, w której wyraża się stosunek wobec danego podmiotu.

O postawie mówi się, gdy:

• w trakcie obcowania z danym obiektem tworzą się pewne przekonania na jego temat

• jednostka uświadamia sobie istnienie pewnego przedmiotu, osoby czy idei

• kontakty z obiektem prowadzą nie tylko do wytworzenia przekonań, ale również do charakterystycznego rodzaju uczuć wzbudzanych przez dany obiekt

• stosunek emocjonalny, uczuciowy skłania jednostkę do określonego zachowania w odniesieniu do obiektu wyrażającego się w tendencji do unikania czy agresji

Postawy wywodzą się z działalności człowieka związanej z zaspokojeniem potrzeb:

• potrzeba psychiczna; motyw-stan osoby doznającej poczucie niespełnienia, skłaniający jednostkę do aktywności, które mają tę potrzebę zaspokoić

• niezaspokojenie potrzeb niższego rzędu powoduje niemożność zaspokojenia potrzeb wyższego rzędu

Potrzeby bezpieczeństwa wyrażają się unikaniem tego, co może przynieść śmierć lub cierpienie:

• potrzeba zależności

• potrzeba opieki i oparcia

• potrzeba braku lęku

• potrzeba ładu

Potrzeba przynależności i miłości (akceptacji, afirmacji) ich zaspokajanie rzutuje na sposób widzenia świata, występują w dążeniach przezwyciężania osamotnienia, alienacji.

Potrzeba szacunku i uznania:

• potrzeba potęgi, wyczynu, wolności, respektu i uznania innych, dobrego statusu społecznego, sławy, dominacji

Potrzeby samorealizacji:

• potrzeba dążenia do rozwoju możliwości, potrzeba religijna

Koncepcja potrzeb Murraya:

Murraya określa potrzebę jako działającą w mózgu siła fizykochemiczna, która organizuje percepcję:

• określonych grup reakcji autonomicznych, słownych

• motorycznych, wyobrażeniowych w celu zmiany sytuacji napięcia

Potrzeba to:

• specyficzne reakcje

• specyficzne emocje

• specyficzny kierunek uwagi i zainteresowania

• typowy zespół reakcji

Typy potrzeb (Murray wyróżnił 27 potrzeb psychicznych):

• potrzeba bezpieczeństwa jako tendencja do unikania psychicznego urazu:

-ze strony innych

-we własnych oczach

• potrzeba poniżania się, wyczynu, stowarzyszenia się[afiliacji], agresywności, kompensacji, uległości, usprawiedliwiania się, dominowania, uzewnętrzniania swojej osobowości i i ekshibicjonizmu, żywienia się i opiekowania się, porządku, zabawy, odrzucenia i izolacji, seksualna, doznawania opieki i oparcia, rozumienia, nabywania, poznawcza, tworzenia, informowania innych, doznawania aprobaty i uznania ze strony innych

Struktura potrzeb w ujęciu Obuchowskiego.

Obuchowski określa potrzebę jako właściwość polegająca na tym, że bez określonego przedmiotu lub określonej osoby nie można normalnie funkcjonować :

• potrzeba samozachowania

• potrzeby fizjologiczne

• potrzeby orientacyjne:

-potrzeba poznawcza

-potrzeba kontaktu emocjonalnego

-potrzeba sensu życia

• potrzeba rozmnażania

• potrzeba seksualna

Potrzeba jako kategoria ekonomiczna.

Potrzeba jest jedną z centralnych kategorii ekonomicznych. Występowanie potrzeb jako subiektywnie odczuwana rozbieżność pomiędzy statusem quo stanem pożądanym jest najważniejszym motywem podejmowania procesu gospodarowania, polegająca na przekształceniu zasobów w dobra ekonomiczne, które służą zaspokojeniu potrzeb.

W zależności od tego na ile dane osoby czy przedmioty zaspokajają (bądź nie) nasze potrzeby, są one oceniane i wartościowane dodatnio lub ujemnie. Wokół tych elementarnych reakcji emocjonalnych gromadzą się do przekonania i działania.

Przeświadczenia i zachowania utrwalają się i stabilizują tworząc postawę.

Komponenty postaw (pełnej):

• poznawczy

• emocjonalny

• behawioralny

Wymiary postawy:

• treść przedmiotowa-wskazuje czego postawa dotyczy

• zakres postawy-informuje o liczebności jej przedmiotów

• kierunek postawy-przejawia się w uszeregowaniu postawy pozytywnej od negatywnej przez obojętną

• złożoność i zwartość-cechy, które ściśle wiążą się z występowaniem komponentów, brak któregokolwiek z nich wskazuje, iż postawa jest w fazie kształtowania i nie jest jeszcze pełna

• trwałość-wskazuje na stałość postawy ulegającej zmianie wraz z biegiem czasu

• siła-jest powiązana z kierunkiem. Postawy krańcowo pozytywne i krańcowo negatywne są silniejsze niż postawy umiarkowane

• internalizacja-proces uzewnętrzniania się

Postawy nie są dyspozycją wrodzoną lecz właściwością nabytą w trakcie rozwoju jednostki w kontaktach ze środowiskiem zewnętrznym. Są efektem procesów uczenia się już od wczesnej socjalizacji w środowisku rodzinnym.

Kształtowanie postaw-dzieciństwo

Zmiana postaw-18-25 rok życia

Etapy tworzenia się nowej postawy:

• rozpoznanie wartości przedmiotu postawy

• utrwalanie związku między przedmiotem a postawą

• włączenie w system informowanych postaw

Źródła postaw:

• potrzeby i motywy

• doświadczenia nabyte w wyniku własnej bezpośredniej aktywności jednostki w kontaktach ze światem zewnętrznym

• przyjmowanie gotowych postaw od ludzi w wyniki obserwacji

Metody kształtowania i zmian postaw:

Skuteczne oddziaływanie mające na celu zmianę postaw, uzależnione jest w pierwszym rzędzie od kierunku w jakim chcemy wpływać na postawę.

• łatwiej jest ukształtować postawę w stosunku do obiektu nowego niż zmienić postawę już istniejącą

• łatwiej jest zmienić postawę w kierunku zgodnym ze znakiem postawy niż w kierunku przeciwnym

• łatwo uczynić postawę pozytywną jeszcze bardziej pozytywną, nieco trudniej zmienić postawę negatywną

Najczęściej stosowane metody kształtowania i zmian postaw:

• przekazywanie informacji o określonej treści i zabarwieniu emocjonalnym

• zmiana przekonań i uczuć

20.04.2007.

Organizacja procesu i zmian postaw.

Nadawca:

• zmiana postawy w pożądanym kierunku jest większy, gdy nadawca jest postrzegany jako niewiarygodne źródło informacji

• wiarygodność w większym stopniu wywiera wpływ na postawę odbiorcy bezpośrednio po przekazie, niż w okresie późniejszym

• efektywność wywierania wpływu wzrasta jeśli nadawca na wstępie wyraża poglądy zgodne z postawami odbiorców

Przekaz:

• informacje przekazywane przez nadawcę powinny w dużym stopniu odbiegać od postawy odbiorcy, gdyż wywołać można tym ich odrzucanie bądź powodować efekt bumerangu, tj. utrwalanie postaw posiadanych przez jednostkę

• argumentacja dwustronna nadawcy-stosować, gdy postawy odbiorców różnią się znacznie od postawy, którą zamierza wytworzyć nadawca

• prezentując przeciwstawne argumenty na dany temat stanowisko wyrażane na końcu przypuszczalnie wywrze wpływ na postawy odbiorców niż stanowisko prezentowane jako pierwsze

• nadawca powinien wyraźnie formułować wniosek do przyjęcia przez odbiorców, ale gdy ma do czynienia z odbiorcami o raczej wysokim poziomie inteligencji

Odbiorca:

• postawa odbiorcy wywiera selektywny i wybiórczy wpływ na sposób odbioru prezentowanych mu treści

• istnieje zróżnicowany poziom podatności na perswazję

• istotną rolą w skuteczności oddziaływania odgrywa poziom inteligencji odbiorców

Własna aktywność jednostki jako technika zmiany postaw:

• udział w dyskusji i refleksja po dyskusji

• przekonywanie innych może powodować zmianę postaw własnych

• wytwarzanie argumentów „przeciwko” własnej postawy

• realizacja określonych zadań oraz kontakty z innymi ludźmi

Miejsce i rola teorii wychowania w edukacji jako przedmiocie pedagogiki.

Edukacja-ogół oddziaływań służących formowaniu się zdolności życiowych człowieka

Pedagogika-jako nauka ma za zadanie opisywać, wyjaśniać i rozumieć różne formy praktyki edukacyjnej m.in.:

• badania warunków uczenia się i funkcjonowania ucznia w różnych środowiskach wychowawczych czy instytucjach edukacyjnych

• badanie i ocenianie prawidłowości rozwoju człowieka

• poszerzenie możliwości życiowych człowieka na poszczególnych fazach rozwoju

• poznanie i wyjaśnianie warsztatu zawodowego pedagogów, ich kształceniu, sytuacji życiowych, poziomu kompetencji

• badanie funkcjonowania instytucji edukacyjnych

• analiza oceniania politycznych, społecznych i kulturowych uwarunkowań praktyki edukacyjnej

• odkrywanie nierówności w dostępie do oświaty i diagnozowania innych patologicznych zjawisk towarzyszących praktyce edukacyjnej

• badanie edukacyjnego oddziaływania mediów, kultury popularnej, rodziny, grup rówieśniczych

Pedagogika-dziedzina zajmująca się różnymi obszarami praktyki edukacyjnej, jest złożoną dziedziną subdyscyplin naukowych.

Kryteria podziału pedagogiki na subdyscypliny według S. Kowala:

• kryteria celów działalności edukacyjnej:

- cele mogą dotyczyć formułowania się zdolności życiowych

• kryterium metodologiczne

• kryterium rozwojowe (uszeregowanie subdyscypliny pedagogicznych odpowiadające różnym okresom i etapom życia człowieka poddanego działaniom edukacyjnym):

- pedagogika wieku przedszkolnego

- pedagogika wieku wczesnoszkolnego

- pedagogika dzieci i młodzieży

- pedagogika dorosłych (andragogika)

- pedagogika ludzi wieku prorodukcyjnym

• kryterium dewiacji i defektów rozwojowych człowieka

• kryterium problemowe (podział ze względu na typ problematyki edukacyjnej):

- pedagogika poznawcza

- padentologia (problemy zawodu nauczyciela)

• kryterium dziedzin działalności ludzkiej (nawiązanie do rodzajów działalności człowieka):

- pedagogika pracy socjalnej

- pedagogika czasu wolnego

Edukacja to ogół oddziaływań.

Oddziaływania:

• instytucjonalne-indywidualne

• świadome-nieświadome

• systematyczne-niesystematyczne

• przygodne-zaplanowane

Zmienianie i rozwijanie:

• zmienianie-to takie organizowanie zajęć aby uczeń osiągnął jakiś standard rozwojowy

• rozwijanie-zdolność życiowa może być efektem ubocznym podejmowanym przez człowieka

• wychowanie- to świadome i celowe działanie pedagogiczne zmierzające do osiągnięcia względnie stałych skutków w osobowości wychowanka

• kształcenie- to system działań zmierzających do tego, aby uczącej się jednostce umożliwić poznanie świata, przygotować się do zmieniania świata i kształtowanie własnej osobowości.

Różnice między wychowaniem a kształtowaniem:

• oddziałuje na osobowość wychowanka, a więc na jego potrzeby, emocje, motywacje, relacje międzyludzkie

• podczas, gdy kształtowanie dotyczy zasadniczo poznawczej sfery psychiki

27.04.2007.

Teoria wychowania jako nauka.

Struktura pedagogiki.

Pedagogika jest nauką o wychowaniu człowieka. Wychowanie jest dziedziną, w której jednak człowiek stara się zmienić innego człowieka.

Działalność wychowawcza to nieodłączny składnik społecznej formy życia człowieka.

Wychowanie może badać każda dziedzina nauk społecznych, ale tylko pedagog je projektuje, to stanowi o naukowej odrębności pedagogiki i o jej wartości społecznej.

Projekt jakiejkolwiek działalności to opis rodzaju i przestrzeni-czasowego porządku, czynności, które by w określonych warunkach pozwoliłyby urzeczywistnić wizję innego niż jest a bardziej pożądanego stanu rzeczy w jakiejś dziedzinie.

Każdy projekt wymaga świadomości celu i wiedzy o skutkach możliwych operacji na obiektach tej dziedziny.

Naukowym nazwiemy projekt, którego cel jest wewnętrznie spójny, który został zbudowany na podstawie wiedzy osiągającej poziom teorii wskazujący na konieczność wyodrębnienia 3 czynności pedagogiki (aksjologia pedagogiczna):

• formułowanie celu wychowania

• badanie spójności celów wychowania

• uzasadnienie celów przez odwołanie się do określonych systemów wartości

Teoria wychowania:

• bada sposoby i warunki wywoływania zmian w psychice człowieka

Technologia wychowania:

• sporządzenie projektów działalności wychowawczej

• badanie skuteczności i ekonomiczności projektów

• torowanie drogi do praktyki wychowawczej

Od równomiernego rozwoju tych 3 części integracji zależy społeczna wartość pedagogiczna.

Pedagogikę opartą na aksjologii pedagogicznej cechuje jałowa postulatywność.

Pedagogika, która stanowi głównie teorię wychowawczą grozi zaangażowaniem się w badaniu zbyt oderwanej od jej społecznych zadań…

Gdy dominuje technologia wychowawcza, pedagogika traci swój naukowy charakter, ponieważ jej wytwory są wówczas jedynie modyfikacjami tradycyjnych i zdroworozsądkowych sposobów postępowania zmierzających do obiegowych celów.

Struktura teorii wychowania:

• zadaniem teorii wychowania jest dostarczanie uporządkowanej wiedzy o sposobach wywołania z mian w człowieku

Mechanizmy zmiany struktury regulacyjnej:

• jest konstrukcją teoretyczną, która wyjaśnia dlaczego spośród praktycznie nieskończonej listy wpływów jakim podlega człowiek w każdym momencie swojego życia, tylko niektóre prowadzą do względnie trwałych zmian w jego wewnętrznej strukturze psychicznej

• poznawcza i praktyczna wartość teorii pedagogicznej zależy m.in. od trafności teorii psychologicznej leżącej u jej podstaw

W naukach humanistycznych (społecznych), do których m.in. zalicza się pedagogikę badając wychowanie traktuje się je na ogół jako:

• system instytucji realizujących określone idee zmierzające do opanowania globalnej osobowości człowieka lub grupy społecznej:

- wychowanie państwowe

- wychowanie narodowe

- wychowanie polityczne

- wychowanie religijne

• system bardziej lub mniej złożonych celów realizowanych przez określone instytucje:

- wychowanie w rodzinie

- wychowanie w organizacji dziecięcej lub młodzieżowej

- wychowanie przedszkolne

• działalność podmiotów wychowawczych polega na realizacji konkretnych zadań przyczyniających się do formułowania (kształtowania) odpowiednich obszarów osobowości, którymi objęte są podmioty wychowania np.:

- wychowanie kierunkowe

- wychowanie instrumentalne

• proces rozwoju podmiotu wychowawczego np.:

- wychowanie umysłowe, moralne, estetyczne

• produkt bądź efekt oddziaływania np.:

- samowychowanie, autokracja, perfekcjonizm

Przedmiotem badań teorii wychowania jest wychowanie.

Wychowanie jest owego rodzaju bytem społecznym, zjawiskiem będącym wytworem dwóch ludzi, którego cechą konstrukcyjną jest zachodzącą pomiędzy nimi relacja wyrażająca się w przekraczaniu przestrzeni międzypodmiotowej za pomocą obranej formy kontaktu w ramach którego jeden z podmiotów kierując się powszednie uznanym dobrem umożliwia drugiemu.

Zadania teorii wychowania:

• określenie podmiotu poznania poprzez ukazywanie aspektywnego charakteru

• ustalenie podstawowych zagrożeń ontologicznych, epistomonologicznych i metodologicznych w oparciu o które dokonuje się na jej gruncie opisów i wyjaśnień przedmiotów poznania

• formułowanie problemów badawczych w wyznaczonym polu epistomonologicznym

• ustalenie i przyjęcie określonej strategii i instrumentarium badawczego w celu gromadzenia i opracowania danych empirycznych

• skonstruowania danych sądów i twierdzeń wychowawczych w skład budowanej teorii

• definiowanie, klasyfikowanie, typologizacja oraz ustalanie poprzez wyjaśnienie, tłumaczenie wzajemnych powiązań pomiędzy podstawowymi pojęciami, aby tworzyły one określoną strukturę charakteryzującą się spójnością i logiczną całością.

11. 05. 2007.

Wychowanie i kształcenie w zreformowanej szkole (założenia ogólne).

Kształtowanie postaw wobec dzieci i młodzieży szkolnej.

„Podstawowym celem wychowania jest ukształtowanie człowieka zdolnego do robienia nowych rzeczy, a nie tylko powtarzającego to, co robiły poprzednie pokolenia, człowieka twórczego i aktywnego…” J. Piaget

Wychowanie i kształcenie - założenia:

• wychowanie i kształcenie powinno stanowić w pracy szkoły integralną całość

• w kształceniu szkolnym powinna być zachowana właściwa proporcja między przekazem informacji a rozwijaniem umiejętności i wychowaniem

• podmiotem wychowania i kształcenia jest uczeń, punktem wyjścia procesu edukacji powinny być zatem potrzeby rozwojowe wychowanka a nie wymogi przedmiotów- odpowiedników dziedzin wiedzy akademickich

• edukacja szkolna, szczególnie w początkowych okresach nauczania powinna w możliwie największym stopniu przekazywać poszczególne dziedziny wiedzy

• państwo powinno zapewnić jednolitość systemu edukacyjnego, stwarzając jednocześnie szersze pola dla autonomicznych działań szkół, ich dyrektorów i nauczycieli oraz społeczności uczniów i ich rodziców, której szkole maja służyć

• istotne jest stworzenie warunków do współpracy całego zespołu nauczycieli z daną grupą uczniów, co umożliwi stworzenie w szkole środowiska wychowawczego i edukacje prorozwojową

• w obecnej sytuacji ważnym celem wychowawczym staje się wyposażenie absolwentów polskich szkół w znajomość przynajmniej jednego języka obcego

Krytyka aktualnej sytuacji wychowawczej szkoły:

• przerost dydaktyki wypierający myślenie o wychowaniu

• różnorodność haseł wychowawczych, sprzeczności myśli pedagogicznych

• chaos w sferze wartości utrudniający młodzieży zdobycie rozeznania etycznego

• brak współpracy szkoły i domu rodzinnego

• niski prestiż nauczyciela-wychowawcy

Priorytety w zakresie wychowania:

• pomoc w uzyskaniu orientacji etycznej i hierarchizacji wartości

• personalizacja życia w rodzinie, grupie koleżeńskiej, w szerszej społeczności

• kształtowanie etyki pracy

Wychowanie w szkole to rozwijanie wszystkich sfer osobowości ucznia:

• rozwój fizyczny

• kształcenie zmysłów

• uczenie się kierowania emocjami

• nabywanie sprawności intelektualnej

• rozwój moralny

• ćwiczenie roli

• rozwój duchowy

Warunki wychowania w szkole:

• czas na wychowanie

W cały procesie dydaktycznym powinien następować jak najpełniejszy rozwój osobowy młodego człowieka, a to wymaga:

- jak najczęstszych kontaktów osobowych ucznia z wychowawcą i nauczycielami

- ścisłego związku wychowania z dydaktyką (wartościowanie, ocenianie, wzorowanie) na każdej godzinie lekcyjnej

- godzin wychowawczych (po jednej godzinie tygodniowo w szkolnictwie podstawowym i ponadpodstawowym)

• liczebność klas- klasa szkolna nie powinna liczyć więcej niż 26 uczniów, przekroczenie tej liczby utrudnia nauczycielowi indywidualne odnoszenie się do ucznia, wskazane jest też dzielenie uczniów na zespoły, powoływanie do wykonania zadań

• zbieżność oddziaływań wychowawczych

Grono pedagogiczne powinno mieć wspólną wizję wychowania. Nie chodzi o stworzenie monolitu programowego, lecz raczej uzgodnienie aksjologicznych podstaw wychowania, a także form oddziaływania.

21

---