Bezpieczeństwo Pracy
(aktualizacja: 11.03.2009 r.)
Spis treści:
1. Podstawy prawne w dziedzinie bhp
1.1 Konstytucja RP
1.2 Kodeks pracy
Ustawą określającą prawa i obowiązki obywateli w tym zakresie jest Kodeks pracy. Podstawowe uregulowania kodeksowe w zakresie bhp znajdują się w dziale X kodeksu dotyczącym bhp, w dziale VI dotyczącym ochrony pracy kobiet i w dziale IX dotyczącym ochrony pracy młodocianych.
Natomiast art. 9 Kodeksu pracy wskazuje na inne źródła prawa pracy, szczególnie zaś porozumienia normatywne zawierane między partnerami socjalnymi, tj. układy zbiorowe i inne porozumienia zbiorowe, np. akty wewnątrzzakładowe stanowione w formie regulaminów i statutów.
Wymagania prawne dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy uregulowane są w prawie polskim w ramach prawa pracy. Podstawowe regulacje w tym zakresie prawa i obowiązki stron stosunku pracy w zakresie bhp znajdują się w Kodeksie pracy oraz aktach wykonawczych do Kodeksu.
Obok przepisów Kodeksu pracy i aktów prawnych wydanych na jego podstawie należy wyróżnić ustawy regulujące kwestie kompetencji i zakresu działania organów nadzoru nad warunkami pracy takie, jak:
- ustawa o Państwowej Inspekcji Pracy,
- ustawa o Państwowej Inspekcji Sanitarnej,
- ustawa o Społecznej Inspekcji Pracy.
Dodatkowo wiele aktów prawnych w randze ustawy, nie odnosi się wprawdzie do bezpieczeństwa i higieny pracy, ale w sposób istotny, szczegółowy reguluje zagadnienia z tego obszaru. Przykładowo można wymienić tutaj takie przepisy, jak:
- prawo energetyczne,
- prawo budowlane,
- prawo geologiczne i górnicze,
- ustawy dotyczące czynników i preparatów chemicznych,
- prawo atomowe,
- a także akty wykonawcze wydane na podstawie delegacji zawartych w tych ustawach.
Wśród źródeł prawa dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy można więc wyróżnić akty prawne powszechnie obowiązujące, stanowione przez upoważnione do tego organy oraz porozumienia zawierane pomiędzy partnerami społecznymi, obowiązujące grupy, które takie porozumienia zawarły. Dodatkowo, jako źródło praw i obowiązków w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, zostały wprowadzone zasady bhp.
Osobną kategorią, nie będącą normą prawną, ale szeroko stosowaną w regulacjach prawnych dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy i powoływaną w Kodeksie pracy, są tzw. zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.
Są to reguły pozaprawne, nie zdefiniowane w prawie, których przestrzeganie zarówno przez pracodawców, i pracowników jest obowiązkowe i których nieprzestrzeganie powoduje określone sankcje. W doktrynie prawa pracy przyjmuje się, że „zasady bhp” są to reguły doświadczenia życiowego oraz wynikające z nauki i techniki.
1.3 Normy
Bardzo istotne z punktu widzenia bezpieczeństwa i higieny pracy są również normy techniczne wydawane przez Komitet Normalizacji. Zawierają one wymagania techniczne oraz metody badań i pomiarów czynników występujących w środowisku pracy, jak też dotyczą oceny ryzyka zawodowego i zarządzania bezpieczeństwem w zakładzie pracy.
Normy techniczne, zgodnie z ustawą o normalizacji, nie są obowiązkowe (są do dobrowolnego stosowania), jednakże każdorazowo, jeżeli przepis powszechnie obowiązujący nakazuje stosowanie norm, stają się one obowiązkowe do stosowania, przy czym powołanie to nie musi dotyczyć konkretnej normy, a jedynie ustalać, że omawiany stan ma być zgodny z polskimi normami.
1.4 Układy zbiorowe pracy
Specyfiką prawa pracy jest, że obok przepisów powszechnie obowiązujących, jako przepisy stanowiące źródło praw i obowiązków uznaje się również układy zbiorowe pracy (zakładowe i ponadzakładowe). Układy zbiorowe pracy są - w sposób prawem przewidziany - zawierane pomiędzy przedstawicielami pracowników a pracodawcą.
W układach zbiorowych pracy mogą być ustalone różne przywileje w zakresie bhp. Jedynym warunkiem ograniczającym jest reguła, że przepisy w nich zawarte nie mogą w żadnym przypadku być mniej korzystne od przepisów powszechnie obowiązujących. To właśnie układy zbiorowe pracy mogą być źródłem takich uprawnień, jak dodatkowe urlopy przydzielane z uwagi na warunki pracy, czy też dodatkowe wynagrodzenie za pracę w warunkach szkodliwych lub uciążliwych.
1.5 Regulaminy pracy
Również za przepis prawa pracy, obowiązujący w danym zakładzie pracy, uważany jest w prawie pracy regulamin pracy. Zgodnie z Kodeksem pracy (art.1041 Kp) w regulaminie pracy pracodawca musi zawrzeć takie kwestie z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, jak:
- wyposażenie pracowników w narzędzia i materiały, odzież i obuwie robocze oraz środki ochrony indywidualnej i higieny osobistej,
- wykaz prac wzbronionych w danym zakładzie pracy młodocianym oraz kobietom;
- rodzaje prac i wykazy stanowisk pracy dozwolonych pracownikom młodocianym w celu odbywania przygotowania zawodowego;
- wykaz lekkich prac dozwolonych pracownikom młodocianym zatrudnionym w innym celu niż przygotowanie zawodowe
- obowiązki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej, w tym także sposób informowania
pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się wykonywaną pracą.
2. System ochrony pracy w Polsce
Mówiąc o systemie ochrony pracy w Polsce, należy rozróżnić system prawny i system organizacyjny:
System prawny- opiera się na źródłach prawa wskazanych w Konstytucji RP i art. 9 Kodeksu pracy. System prawny stanowi integralną część gałęzi prawa, jaką jest prawo pracy, mówi nam o normach prawnych i ich usytuowaniu w hierarchii źródeł prawa dotyczących bezpieczeństwa i ochrony zdrowia.
System organizacyjny - obrazuje system organizacji ochrony pracy na szczeblu państwa, zakładu oraz organów uczestniczących w tworzeniu, a także kontrolowaniu bezpieczeństwa i higieny pracy w Polsce.
2.1 Państwowy nadzór nad warunkami pracy w Polsce
Strategia i kierunki działania organów nadzoru i kontroli warunków pracy w Polsce, powinny zapewnić optymalną efektywność inspekcji, poprzez systematyczne doskonalenie i intensyfikowanie działalności kontrolnej w przedsiębiorstwach.
Państwowy nadzór nad warunkami pracy sprawują:
1. Państwowa Inspekcja Pracy
2. Państwowa Inspekcja Sanitarna
3. Urząd Dozoru technicznego
4. Państwowa Straż Pożarna
5. Państwowa Inspekcja ochrony Środowiska
6. urzędy górnicze i inne państwowe organy nadzoru
Kontrola warunków pracy w zakładzie pracy
Kontrola wewnętrzna w zakładzie jest instrumentem działania, mającym na celu wyegzekwowanie respektowania prawa pracy. Jest to również środek o charakterze organizacyjnym, który powinien wpływać na poprawę stanu bhp w zakładzie.
Ważna rolę odgrywają w tym zakresie związki zawodowe, których jednym z istotnych zadań jest dbałość o interesy pracownicze, w tym o właściwy stan bezpieczeństwa i higieny pracy. Działania w tym zakresie prowadzi także utworzona przez pracodawcę służba bhp, pełniąca funkcje doradcze i kontrolne.
Podmioty objęte ochroną
Mimo że przepisy w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy są częścią Kodeksu pracy, który reguluje podstawowe prawa i obowiązki pracowników, to na mocy przepisów szczególnych zawartych w Kodeksie zostały one rozciągnięte na inne podmioty (w zakresie ustalonym w Kodeksie) wykonujące pracę na rzecz określonego pracodawcy, bądź realizujące obowiązki w zakresie bhp na rzecz pracodawcy.
Do pierwszej grupy należą osoby wykonujące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub miejscu wyznaczonym przez pracodawcę i osoby fizyczne prowadzące prace na własny rachunek, członkowie spółdzielni produkcyjnych i współpracujący z nimi członkowie ich rodzin oraz członkowie spółdzielni kółek rolniczych.
Obowiązki pracodawcy ustalone w Kodeksie pracy odnoszą się też do podmiotów nie będących pracownikami i zostały rozciągnięte na: uczniów i studentów odbywających zajęcia na terenie zakładu pracy; inne osoby, jeżeli pracodawca prowadzi prace w miejscu, do którego mają dostęp osoby nie biorące udziału w procesie pracy.
Do grupy osób realizujących obowiązki w dziedzinie bhp na rzecz pracodawcy, nie będących stronami stosunku pracy, należy zaliczyć przede wszystkim lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami oraz jednostki spoza zakładu wykonujące zadania służby bhp.
2.2 Ochrona pracy
Ochrona pracy to całokształt norm prawnych oraz środków badawczych, organizacyjnych i technicznych, mających na celu ochronę praw pracownika oraz ochronę jego życia i zdrowia przed czynnikami niebezpiecznymi i szkodliwymi w środowisku pracy, a także stworzenie mu optymalnych warunków pracy z punktu widzenia ergonomii, fizjologii i psychologii
Stworzenie sprawnie funkcjonującego systemu zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników w procesie pracy jest podstawowym warunkiem realizacji zobowiązań państwa w zakresie zapobiegania wypadkom i zagrożeniom dla zdrowia, związanym z praca lub występującym w trakcie prac.
Ekonomiczne aspekty systemu ochrony pracy
Obszary działalności państwa, pracodawców i pracowników dotyczące bezpieczeństwa i ochrony zdrowia człowieka w procesie pracy, ujęte są w ramach systemu ochrony pracy, które można sprowadzić do dwóch zagadnień:
1. Narzędzi ekonomicznych, takich jak np.:
- system ubezpieczeń społecznych,
- system ulg podatkowych,
- system preferowanych kredytów bankowych,
- system restrykcji ekonomicznych i finansowych pracodawców.
2. Instytucji zarządzających systemem i inicjujących stanowienie jego praw.
System restrykcji ekonomicznych i finansowych pracodawców został uregulowany w ustawie z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Wprowadzono zasady różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe z tytułu wypadków pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków.
Podstawy prawne różnicowania składki na ubezpieczenie wypadkowe
1. Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Dz. U. nr 137, poz. 887 z p.zm.)
2. Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób
zawodowych. Dz. U. nr 199, poz.1673.
3. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie różnicowania
stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w
zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków [Dz. U. nr 200, poz. 1692].
Kryteria określania kategorii ryzyka dla grupy działalności
Wysokość stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe dla grupy działalności ustala się w zależności od kategorii ryzyka ustalonej dla tej grupy. Kategorię ryzyka dla grupy działalności ustala się w zależności od wskaźników częstości (na 1000 ubezpieczonych):
• wypadków ogółem
• wypadków śmiertelnych i ciężkich
• stwierdzonych chorób zawodowych
• liczby zatrudnionych w warunkach zagrożenia
·
Kategorię ryzyka dla grupy działalności ustala się w oparciu o dane GUS za trzy ostatnie lata kalendarzowe, dostępne w dniu 31 stycznia danego roku. Kategorię ryzyka dla grup działalności ustala się na okres nie dłuższy niż 3 lata składkowe.
3. Obowiązki pracodawcy
Kodeks pracy w Dziale X poświeconym bezpieczeństwu i higienie pracy rozróżnia podstawowe i pozostałe obowiązki pracodawcy. Pozostałe obowiązki zostały bardziej skonkretyzowane i odnoszą się do konkretnych sfer działalności pracodawcy - w odróżnieniu od obowiązków podstawowych.
Podstawowe obowiązki pracodawcy zostały określone w Dziale I Rozdziału X Kodeksu pracy (art. 207 - 209 Kp.). Przepis art. 207 nakłada na pracodawcę przede wszystkim obowiązek ochrony Zdrowia i życia pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Realizując ten obowiązek, pracodawca powinien wykorzystać odpowiednio osiągnięcia nauki i techniki.
Ochronę zdrowia i życia pracowników pracodawca zapewnia w szczególności przez:
- organizowanie pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,
- zapewnienie przestrzegania w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
- wydawanie poleceń usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolowanie wykonania tych poleceń,
- zapewnienie wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru,
- zapewnienie wykonania zaleceń społecznego inspektora pracy.
Aby prawidłowo realizować swoje obowiązki, pracodawca jest zobowiązany znać, w zakresie niezbędnym do ich wykonywania, przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy. Wśród podstawowych obowiązków pracodawcy zostały określone również takie, które musi on spełnić w przypadku prowadzenia przez kilku pracodawców działalności w tym samym miejscu. Muszą oni:
- współpracować ze sobą,
- wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy wszystkich pracowników,
- ustalić zasady współdziałania, uwzględniając sposoby postępowania w razie wystąpienia zagrożeń dla życia
lub zdrowia pracowników.
3.1 Podstawowe obowiązki pracodawcy
Dodatkowe obowiązki nałożone zostały na pracodawcę, który rozpoczyna działalność. Jest on zobowiązany w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia tej działalności, zawiadomić na piśmie właściwego Okręgowego inspektora pracy i właściwego państwowego Inspektora Sanitarnego o miejscu, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności.
Obowiązek ten ciąży na pracodawcy również w razie zmiany miejsca, rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, zwłaszcza zmiany technologii lub profilu produkcji, jeżeli zmiana technologii może powodować zwiększenie zagrożenia dla zdrowia pracowników.
Właściwy inspektor pracy lub właściwy państwowy inspektor sanitarny może zobowiązać pracodawcę prowadzącego działalność powodującą szczególne zagrożenia dla zdrowia lub życia pracowników do okresowej aktualizacji informacji, o której mowa wyżej.
Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy podmiotem ponoszącym odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy jest pracodawca. Zasady tej odpowiedzialności określone zostały, w zależności od jej rodzaju:
- w Kodeksie pracy (odpowiedzialność wykroczeniowa),
- w Kodeksie karnym (odpowiedzialność karna) oraz w
- Kodeksie cywilnym (odpowiedzialności cywilna).
Pozostałe obowiązki pracodawcy wynikają z przepisu Kodeksu oraz innych aktów prawnych (ustaw i przepisów wykonawczych). Są to obowiązki:
- związane z przygotowaniem pracownika do pracy,
- dotyczące organizacji stanowisk pracy,
- odnoszące się do procesów pracy,
- zapewnienie realizacji zadań służby bhp,
- konsultacje w zakresie bhp.
3.2 Obowiązki pracodawcy w zakresie przygotowania pracownika do pracy
Badania lekarskie
Kodeks pracy wyróżnia następujące rodzaje badań profilaktycznych:
- wstępne,
- okresowe,
- kontrolne.
Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego, stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. Osoba przyjmowana do pracy podlega wstępnym badaniom lekarskim.
Wstępne i okresowe badania lekarskie
Wstępnym badaniom lekarskim podlegają również pracownicy, Młodociani przenoszeni na inne stanowisko i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe.
Okresowym badaniom lekarskim podlegają pracownicy w przypadkach i okresach wskazanych w rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych dla celów przewidzianych w kodeksie pracy (Dz.U. nr 69, poz. 332 ze zm.)
Kontrolnym badaniom lekarskim podlega pracownik w każdym przypadku, jeżeli niezdolność do pracy spowodowana chorobą trwała dłużej niż 30 dni. Badania przeprowadza się w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku. Badania lekarskie przeprowadza lekarz uprawniony do badań profilaktycznych, na podstawie wydanego przez pracodawcę skierowania.
Badania lekarskie w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej pracowników przeprowadzane są na koszt pracodawcy i w miarę możliwości w godzinach pracy. Pracodawca ponosi również inne koszty opieki profilaktycznej nad pracownikami, niezbędnej z uwagi na warunki pracy. Ponadto, pracodawca zatrudniający pracowników w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających jest obowiązany zapewnić tym pracownikom okresowe badania lekarskie także po zaprzestaniu pracy w kontakcie z tymi substancjami, czynnikami lub pyłami, a na wniosek pracownika również po rozwiązaniu stosunku pracy.
Szkolenie w zakresie bhp
Pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy (szkolenie wstępne), a także zapewnić prowadzenie szkoleń okresowych w tym zakresie. Nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
Szkolenie wstępne
Szkolenie wstępne jest prowadzone wg programów opracowanych dla poszczególnych grup stanowisk, w formie instruktażu i obejmuje szkolenie wstępne ogólne, zwane instruktażem ogólnym i szkolenie wstępne stanowiskowe, zwane dalej instruktażem stanowiskowym.
Obok pracowników nowozatrudnionych instruktaż wstępny odbywają również studenci odbywający u pracodawcy praktykę studencką oraz uczniowie szkół zawodowych zatrudnieni w celu praktycznej nauki zawodu.
Szkolenie wstępne ma na celu zapewnienie uczestnikom szkolenia zapoznanie się z podstawowymi przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.
Instruktaż stanowiskowy przeprowadza się przed dopuszczeniem do wykonywania pracy na określonym stanowisku:
- pracownika zatrudnionego na stanowisku robotniczym oraz innym, na którym występuje narażenie na działanie
czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych,
- pracownika przenoszonego na takie stanowisko, ucznia odbywającego praktyczną naukę zawodu oraz studenta
odbywającego praktykę studencką.
Instruktaż stanowiskowy powinien zapewnić uczestnikom szkolenia zapoznanie się z czynnikami środowiska pracy i ryzykiem zawodowym związanym z wykonywaną pracą, sposobami ochrony przed zagrożeniami, jakie mogą powodować te czynniki oraz metodami zapewniającymi bezpieczeństwo i ochronę zdrowia podczas wykonywania pracy na tych stanowiskach.
Częstotliwość i czas trwania szkoleń
Częstotliwość i czas trwania szkoleń okresowych ustala pracodawca z przedstawicielami pracowników, przy
czym szkolenia te obowiązują:
- osoby będące pracodawcami oraz inne kierujące pracownikami, w szczególności kierowników, mistrzów,
brygadzistów (nie rzadziej niż 5 lat),
- pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych (nie rzadziej niż raz na rok),
- pracowników pracujących na stanowiskach, na których występują szczególnie duże zagrożenia(1 raz na 3 lata),
- pozostałych pracowników inżynieryjno-technicznych, w tym projektantów, konstruktorów maszyn i innych
urządzeń technicznych , technologów i organizatorów produkcji (nie rzadziej niż raz na 5 lat),
- pracowników służby bezpieczeństwa i higieny pracy i inne osoby wykonujące zadania tej służby
(nie rzadziej niż raz na 5 lat),
- pracowników administracyjno-biurowych (raz na 6 lat).
Szkolenia odbywają się na koszt pracodawcy i w godzinach pracy.
Instrukcje szczegółowe i instrukcje bezpieczeństwa
Pracodawca obowiązany jest również wydawać i udostępnić pracownikom, do stałego korzystania, szczegółowe instrukcje oraz wskazówki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach pracy, w tym aktualne instrukcje bezpieczeństwa pracy dotyczące stosowanych w zakładzie technologii, obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych, postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi, udzielania pierwszej pomocy.
Środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze
Na pracodawcy spoczywa obowiązek zapewnienia pracownikom środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy. Rodzaj środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego na określonych stanowiskach pracy oraz przewidywane okresy użytkowania odzieży i obuwia roboczego ustala pracodawca.
Pracodawca jest właścicielem przydzielonych środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego. Dlatego też jest on zobowiązany zapewnić odpowiednie właściwości ochronne i użytkowe stosowanych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, ich pranie, konserwację, naprawę, odpylanie i odkażanie.
Pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy.
Obowiązki dotyczące organizacji miejsca pracy
Pomieszczenia pracy
Pracodawca jest obowiązany zapewnić pomieszczenia pracy odpowiednie do rodzaju wykonywanych prac i liczby zatrudnionych pracowników oraz utrzymywać obiekty budowlane i znajdujące się w nich pomieszczenia a także tereny i urządzenia z nimi związane w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne warunki pracy.
Pracodawca jest również obowiązany zapewnić, aby budowa lub przebudowa obiektu budowlanego, w którym przewiduje się pomieszczenia pracy, była wykonana na podstawie projektów uwzględniających wymagania bhp, pozytywnie zaopiniowanych przez uprawnionych rzeczoznawców.
Szczegółowe wymagania dotyczące pomieszczeń pracy określające wielkość tych pomieszczeń,
ich lokalizacji, materiałów z jakich powinny być wykonane w zależności od zagrożeń występujących
na stanowiskach znajdujących się w tych pomieszczeniach, oświetlenia, temperatury i wentylacji zostały określone:
- w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy (tj. DzU z 2003 r. nr 169, poz. 1650) oraz
- w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych,
jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU nr 75, poz. 690).
Stanowiska pracy
Stawiska pracy powinny być urządzone stosownie do rodzaju wykonywanych tam czynności oraz psychofizycznych cech pracowników. Na stanowisku pracy należy zapewnić wynikającą z technologii powierzchnię oraz urządzenia pomocnicze, przeznaczone do składowania materiałów, wyrobów, przyrządów, narzędzi i odpadów.
Do każdego stanowiska pracy musi być zapewnione odpowiednie dojście o określonej (w rozporządzeniu w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy) wysokości i szerokości.
Pracodawca zatrudniający pracowników niepełnosprawnych powinien zapewnić dostosowanie stanowisk pracy i dojść do tych stanowisk odpowiednio do potrzeb i możliwości, wynikających ze zmniejszonej sprawności tych pracowników.
Pomieszczenia higieniczno-sanitarne
Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom pomieszczenia higieniczno-sanitarne, których rodzaj, liczba i wielkość powinny być dostosowane do liczby zatrudnionych, stosowanych technologii i rodzajów pracy oraz warunków, w jakich ta praca jest wykonywana. Pomieszczenia te powinny być ogrzewane, oświetlone i wentylowane zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi.
Pomieszczenia higieniczno-sanitarne to: szatnie, umywalnie i pomieszczenia z natryskami, ustępy, jadalnie, pomieszczenia do wypoczynku, palarnie i pomieszczenia do ogrzewania się pracowników, jeżeli pracują oni na zewnątrz. Wymagania dotyczące pomieszczeń higieniczno-sanitarnych zawarte zostały w załączniku nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tj. Dz. U z 2003 r. nr 169, poz. 1650).
Maszyny i inne urządzenia techniczne
Maszyny i inne urządzenia techniczne powinny być tak konstruowane i budowane, aby zapewniały bezpieczne i higieniczne warunki pracy, w szczególności zabezpieczały pracownika przed urazami, działaniem niebezpiecznych substancji chemicznych, porażeniem prądem elektrycznym, nadmiernym hałasem, szkodliwymi wstrząsami, działaniem wibracji i promieniowania oraz szkodliwym i niebezpiecznym działaniem innych czynników środowiska pracy oraz uwzględniały zasady ergonomii.
Maszyny, które nie spełniają wymagań wyposaża się w odpowiednie zabezpieczenia. Nie wolno wyposażać stanowisk pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności, określonych w odrębnych przepisach. Maszyny nabyte przed dniem 1 stycznia 2003 r., które nie spełniają tych wymagań powinny zostać dostosowane do dnia 1 stycznia 2006 r. do minimalnych wymagań określonych w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (DzU nr 191, poz.1596 ze zm.), zaś sprzęt do tymczasowej pracy na wysokości do 30 czerwca 2006 r.
4. Procesy pracy
4.1 Profilaktyczna ochrona zdrowia
Pracodawca jest obowiązany stosować środki zapobiegające chorobom zawodowym i innym chorobom związanym z wykonywaną pracą, a w szczególności:
- utrzymywać w stałej sprawności urządzenia ograniczające lub eliminujące szkodliwe dla zdrowia czynniki
środowiska pracy oraz urządzenia służące do pomiarów tych czynników,
- przeprowadzać na swój koszt badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia oraz udostępniać je pracownikom.
- NDS i NDN czynników szkodliwych dla zdrowia. Najwyższe dopuszczalne stężenia i natężenia czynników
szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy określone zostały w załączniku do zarządzenia Ministra Pracy
i Polityki Socjalnej z dnia 29 listopada 2002 r. (Dz.U nr 217, poz.1833)
Pracodawca rejestruje wyniki badań i pomiarów i wpisuje je do rejestru wyników.
W razie stwierdzenia u pracownika objawów wskazujących na powstanie choroby zawodowej, pracodawca jest obowiązany, na podstawie orzeczenia lekarskiego, w terminie i na czas określony w tym orzeczeniu, przenieść pracownika do innej pracy, nie związanej z narażeniem go na działanie czynnika, który wywołał te objawy.
Pracodawca jest obowiązany - na podstawie orzeczenia lekarskiego - przenieść do innej odpowiedniej pracy pracownika, który stał się niezdolny do wykonywania pracy dotychczasowej wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej i nie został uznany za niezdolnego do pracy w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z FUS.
Pracodawca obowiązany jest zapewnić pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych, nieodpłatnie, odpowiednie posiłki i napoje, jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych. Stanowiska pracy, na których zatrudnieni pracownicy powinni otrzymywać posiłki i napoje oraz szczegółowe zasady ich wydawania ustala pracodawca w porozumieniu z przedstawicielami pracowników.
4.2 Substancje chemiczne oraz procesy szczególnie niebezpieczne
Stosowanie materiałów i procesów technologicznych
Niedopuszczalne jest stosowanie materiałów i procesów technologicznych bez uprzedniego ustalenia stopnia ich szkodliwości dla zdrowia pracowników i podjęcia odpowiednich środków profilaktycznych, a także stosowania substancji chemicznych nieoznakowanych w sposób widoczny i umożliwiający ich identyfikację oraz stosowanie niebezpiecznych substancji chemicznych nieposiadających kart charakterystyki i opakowań zabezpieczających przed ich szkodliwym działaniem, pożarem lub wybuchem.
W razie zatrudnienia pracownika w warunkach narażenia na działanie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, pracodawca zastępuje te substancje, preparaty, czynniki lub procesy technologiczne mniej szkodliwymi dla zdrowia lub stosuje inne dostępne środki ograniczające stopień tego narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.
Jeżeli przedsięwzięcia, o których mowa, nie są technicznie możliwe, pracodawca obowiązany jest w
szczególności:
- ograniczyć do minimum liczbę pracowników narażonych na te czynniki,
- ograniczyć do minimum występowanie tych czynników w środowisku pracy,
- zapewnić stosowanie środków ochrony zbiorowej, a gdy narażenie nie może być zlikwidowane w inny
sposób środków ochrony indywidualnej,
- zapewnić przestrzeganie przez pracowników zasad higieny, a w szczególności nie dopuszczać do spożywania
posiłków, picia i palenia tytoniu w miejscu pracy,
- określić w instrukcjach odpowiednie zasady postępowania w razi powstania nieprzewidzianych sytuacji,
powodujących poważne zagrożenie dla pracowników,
- zapewnić oznakowanie miejsc stanowiących zagrożenie dla pracowników.
4.3 Prace szczególnie niebezpieczne
Pracodawca prowadzący działalność, która stwarza możliwość wystąpienia nagłego niebezpieczeństwa dla zdrowia lub życia pracowników, jest obowiązany podejmować działania zapobiegające takiemu niebezpieczeństwu, w szczególności jest obowiązany zapewnić odpowiednie do rodzaju niebezpieczeństwa urządzenia i sprzęt ratowniczy oraz ich obsługę przez osoby należycie przeszkolone.
Pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby prace związane z możliwością wystąpienia szczególnego zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego, były wykonywane przez co najmniej dwie osoby, w celu zapewnienia asekuracji.
Rodzaje takich prac określone zostały w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie rodzajów prac, które powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby (DzU nr 62, poz. 288).
Zadaniem pracodawcy jest określenie szczegółowych wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu prac szczególnie niebezpiecznych, a zwłaszcza zapewnienie:
- bezpośredniego nadzoru nad tymi pracami wyznaczonych w tym celu osób,
- odpowiednich środków zabezpieczających, - instruktażu pracowników obejmującego imienny podział pracy,
kolejność wykonywania zadań, wymagania bhp przy wykonywaniu poszczególnych czynności.
Przez prace szczególnie niebezpieczne rozumie się:
- roboty budowlane, rozbiórkowe, remontowe i montażowe, prowadzone bez wstrzymania ruchu zakładu pracy lub jego
- prace w zbiornikach, kanałach, wnętrzach urządzeń technicznych i innych niebezpiecznych przestrzeniach zamkniętych,
- prace z użyciem materiałów niebezpiecznych,
- prace na wysokości, określone jako szczególnie niebezpieczne w innych przepisach i instrukcjach, a także
- prace o zwiększonym zagrożeniu lub wykonywane w utrudnionych warunkach, uznane przez pracodawcę jako
szczególnie niebezpieczne.
Pracodawca jest obowiązany do ustalania i aktualizowania wykazu prac szczególnie niebezpiecznych, występujących w zakładzie pracy.
5. Służba Bezpieczeństwa i Higieny Pracy
Służba BHP została powołana do życia uchwałą nr 592 Prezydium Rządu z dnia 1 sierpnia 1953 r. Działanie służby BHP uregulowało zarządzenie Przewodniczącego Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego z dnia 16 września 1953 r.
Zmieniająca się sytuacja gospodarcza i polityczna wielokrotnie korygowała kształt aktów prawnych będących podstawą funkcjonowania służby BHP, a mianowicie:
- uchwała nr 333 Rady Ministrów z 22 listopada 1968 r.,
- uchwała nr 36 Rady Ministrów z 1 lutego 1974 r.,
- wytyczne nr 25 MPPiSS z 6 sierpnia 1985 r.,
- uchwała nr 14 Rady Ministrów z 18 lutego 1992 r., (stanowiła istotną nowelizację o kwalifikacjach
służby BHP, a także określała jej zadania i uprawnienia),
- znowelizowany w lutym 1996r. Kodeks pracy uzupełnił dotychczasową lukę w przepisach nakładając
na pracodawcę obowiązek powoływania służb BHP w zależności od liczby pracowników,
- rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 września 1997r.w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy
( Dz.U. nr 109 , poz.704) (określiło szczegółowy zakres działania, uprawnienia, organizację,
liczebność i podporządkowanie służby BHP oraz kwalifikacje wymagane do wykonywania zadań służby BHP),
- ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. Rozdział X, art. 23711 Służba bezpieczeństwa
i higieny pracy [ Dz. U.1998 nr 21 poz. 94],
- rozporządzenie RM z dnia 2 z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy
[Dz. U. Nr 109, poz. 704, ze zm. W Dz.U z 2004 r. Nr 246, poz. 2468 i z 2005 r. Nr 117, poz. 986].
Zgodnie ze zmianami w rozporządzeniu RM z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bhp wprowadzonymi w 2004 i 2005 r., między innymi ustalono:
Ze względu na postęp naukowo-techniczny w procesach pracy oraz wyższe standardy unijne dotyczące bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia, podwyższono w znowelizowanym rozporządzeniu wymagania zawodowe wobec pracowników służby bhp, np.:
1) Zrezygnowano z zatrudniania osób z wykształceniem średnim, poza osobami posiadającymi zawód technika
bezpieczeństwa i higieny pracy. W efekcie pracownicy tej służby muszą mieć odpowiednie kierunkowe
przygotowanie zawodowe, takie jak: technik bezpieczeństwa i higieny pracy, wyższe wykształcenie o kierunku
lub specjalności "bezpieczeństwo i higiena pracy" lub studia podyplomowe z tej dziedziny.
2) Wprowadzono stanowisko starszego specjalisty ds. bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ustalono wymagania
kwalifikacyjne dla tego stanowiska.
3) Dla osób zatrudnionych w służbie bhp i wykonujących jej zadania w dniu wejścia rozporządzenia w życie, nie
spełniających określonych wymagań kwalifikacyjnych, utrzymano prawo do zatrudnienia i wykonywania zadań
przez 8 lat po dniu wejścia w życie tego aktu wykonawczego.
Zgodnie z art. z art. 23711 Kodeksu pracy:
1) Pracodawca zatrudniający więcej niż 100 pracowników tworzy służbę bezpieczeństwa i higieny pracy, zwaną
dalej służbą "służbą bhp", pełniącą funkcje doradcze i kontrolne w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
2) Pracodawca zatrudniający do 100 pracowników powierza wykonywanie zadań służby bhp pracownikowi
zatrudnionemu przy innej pracy.
3) O ile przedstawione dotychczas obowiązki pracodawcy dotyczą wszystkich pracodawców, bez względu na wielkość zakładu pracy, o tyle obowiązki w zakresie tworzenia służby bhp są zróżnicowane w zależności od wielkości zakładu pracy.
Zgodnie bowiem z przepisami Kodeksu pracy pracodawca zatrudniający do 10 pracowników, a do 20, jeżeli jest
zakwalifikowany do grupy działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecią kategorię ryzyka w
rozumieniu przepisów o Ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, i posiada
ukończone niezbędne szkolenie, może sam wykonywać zadania służby bezpieczeństwa i higieny pracy.
4) Pracodawca - w przypadku braku kompetentnych pracowników - może powierzyć wykonywanie zadań służby bhp
specjalistom spoza zakładu pracy.
5) Pracownik służby bhp oraz pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu powierzono wykonywanie zadań
służby bhp, o którym mowa w pkt. 2, a także specjalista spoza zakładu pracy powinni spełniać wymagania
kwalifikacyjne niezbędne do wykonywania zadań służby bhp oraz ukończyć szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa
i higieny pracy dla pracowników tej służby.
6) Pracownik służby bhp oraz pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu powierzono wykonywanie zadań tej
służby, nie mogą ponosić jakichkolwiek niekorzystnych dla nich następstw z powodu wykonywania zadań i uprawnień służby BHP.
7) Właściwy inspektor pracy może nakazać utworzenie służby bhp, albo zwiększenie liczby pracowników tej służby,
jeżeli jest to uzasadnione stwierdzonymi zagrożeniami zawodowymi.
Wymagania zawarte w znowelizowanym Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy. Na podstawie art.23711 § 5 ustawy z dnia 26 kwietnia 1974 r. - Kodeksu pracy (Dz.U. z 1998 r. Nr 212, poz. 94, z późn. zm.) zarządza się, co następuje:
1.Służbę bezpieczeństwa i higieny pracy, zwaną dalej "służbą bhp", stanowią wyodrębnione komórki
organizacyjne jednoosobowe lub wieloosobowe.
2. Liczbę pracowników służby bhp ustala, pracodawca, biorąc pod uwagę stan zatrudnienia oraz występujące
w zakładzie warunki pracy i związane z nimi zagrożenia zawodowe, a także uciążliwości pracy.
3.Pracodawca zatrudniający od 100 do 600 pracowników tworzy wieloosobową lub jednoosobową komórkę albo
zatrudnia w tej komórce pracownika służby bhp w niepełnym wymiarze czasu pracy.
4.Pracodawca zatrudniający ponad 600 pracowników zatrudnia w pełnym wymiarze czasu pracy co najmniej
1 pracownika służby bhp na każdych 600 pracowników.
5.Służba bhp podlega bezpośrednio pracodawcy. U pracodawcy będącego jednostką organizacyjną służba bhp podlega, bezpośrednio osobie zarządzającej tą jednostką lub osobie wchodzącej w skład organu zarządzającego,
upoważnionej przez ten organ do sprawowania nadzoru w sprawach z zakresu bhp.
Pracowników służby bhp zatrudnia się na stanowiskach:
- inspektorów,
- starszych inspektorów,
- specjalistów,
- starszych specjalistów oraz
- głównych specjalistów do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy
Pracownikami służby bhp mogą być osoby spełniające następujące wymagania kwalifikacyjne:
1) inspektorem do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy może być osoba posiadająca zawód technika bhp,
2) starszym inspektorem do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy może być osoba posiadająca:
a) zawód technika bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 3-letni staż pracy w służbie bhp lub
b) wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo
studia podyplomowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
3) specjalistą do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy może osoba posiadająca wyższe wykształcenie
o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia podyplomowe
w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 1 rok stażu pracy w służbie bhp,
4) starszym specjalistą do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy może być osoba posiadająca wyższe
wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia
podyplomowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 3-letni staż pracy w służbie bhp,
5) głównym specjalistą do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy może być osoba posiadająca wyższe
wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia
podyplomowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 5-letni staż pracy w służbie bhp.
6. Organizacja bezpiecznej pracy
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 17 września 1999 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych (Dz.U. Nr 80, poz. 912, z dnia 8 października 1999 r.)
(wyciąg)
6.1 Przepisy ogólne
§1. Rozporządzenie określa wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników zatrudnionych przy eksploatacji urządzeń i instalacji energetycznych.
§2. Ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o:
1) urządzeniu energetycznym - należy przez to rozumieć urządzenia techniczne stosowane w procesach
wytwarzania, przetwarzania, przesyłania i dystrybucji, magazynowania oraz użytkowania paliw i energii,
2) instalacji energetycznej - należy przez to rozumieć urządzenia energetyczne z układami połączeń między nimi,
5) pomieszczeniu lub terenie ruchu energetycznego - należy przez to rozumieć odpowiednio wydzielone
pomieszczenie lub teren bądź część pomieszczenia lub terenu albo przestrzeni w budynkach lub poza
budynkami, w których zainstalowane są urządzenia energetyczne dostępne tylko dla upoważnionych osób,
6) miejscu pracy - należy przez to rozumieć odpowiednio przygotowane stanowisko pracy lub określoną strefę
pracy w zakresie niezbędnym dla bezpiecznego wykonywania pracy przy urządzeniach i instalacjach
energetycznych,
7) instrukcji eksploatacji - należy przez to rozumieć zatwierdzoną przez pracodawcę instrukcję określającą
procedury i zasady wykonywania czynności niezbędnych przy eksploatacji urządzeń i instalacji energetycznych,
opracowaną na podstawie odrębnych przepisów oraz dokumentacji producenta,
8) świadectwie kwalifikacyjnym - należy przez to rozumieć świadectwo stwierdzające spełnienie przez daną
osobę odpowiednich wymagań kwalifikacyjnych do wykonywania pracy na stanowisku dozoru lub eksploatacji w
ustalonym zakresie: obsługi, konserwacji, napraw, kontrolno-pomiarowym, montażu dla określonych rodzajów
urządzeń i instalacji energetycznych, uzyskane w trybie i na zasadach określonych w odrębnych przepisach,
9) pracownikach uprawnionych - należy przez to rozumieć pracowników posiadających sprawdzone i właściwe
kwalifikacje w zakresie eksploatacji danego rodzaju urządzeń i instalacji energetycznych, potwierdzone
świadectwem kwalifikacyjnym,
10) pracownikach upoważnionych - należy przez to rozumieć pracowników, którzy w ramach swoich obowiązków
służbowych lub na podstawie polecenia służbowego wykonują określone prace,
11) zespole pracowników - należy przez to rozumieć grupę pracowników, w której skład wchodzą co najmniej dwie
osoby wykonujące pracę,
12) zespole pracowników kwalifikowanych - należy przez to rozumieć grupę pracowników, w której co najmniej
połowa, lecz nie mniej niż dwie osoby, posiada ważne świadectwa kwalifikacyjne,
13) urządzeniach i instalacjach energetycznych nieczynnych - należy przez to rozumieć urządzenia i instalacje
energetyczne, do których za pomocą istniejących łączników i armatury nie ma możliwości podania czynników
stwarzających zagrożenie,
14) urządzeniu powszechnego użytku - należy przez to rozumieć urządzenie energetyczne przeznaczone dla
indywidualnych potrzeb ludności lub używane w gospodarstwach domowych,
15) poleceniodawcy - należy przez to rozumieć pracownika, upoważnionego pisemnie przez prowadzącego
eksploatację urządzeń i instalacji energetycznych do wydawania poleceń na wykonanie pracy, posiadającego
ważne świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku dozoru,
16) koordynującym - należy przez to rozumieć wyznaczonego przez poleceniodawcę pracownika komórki
organizacyjnej sprawującej dozór nad eksploatacją urządzeń i instalacji energetycznych, przy których będzie
wykonywana praca, posiadającego ważne świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku dozoru,
17) dopuszczającym - należy przez to rozumieć wyznaczonego przez poleceniodawcę pracownika posiadającego
ważne świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku eksploatacji i upoważnionego pisemnie przez
prowadzącego eksploatację urządzeń i instalacji energetycznych do wykonywania czynności
łączeniowych w celu przygotowania miejsca pracy,
18) nadzorującym - należy przez to rozumieć wyznaczonego przez poleceniodawcę pracownika posiadającego
ważne świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku dozoru lub eksploatacji, wykonującego wyłącznie czynności
nadzoru,
19) kierującym zespołem pracowników- należy przez to rozumieć wyznaczonego przez poleceniodawcę
pracownika posiadającego ważne świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku eksploatacji, kierującego zespołem
pracowników,
20) kierowniku robót - należy przez to rozumieć wyznaczonego przez poleceniodawcę pracownika posiadającego
ważne świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku dozoru, do koordynacji prac, gdy w jednym obiekcie
energetycznym jednocześnie pracuje więcej niż jeden zespół pracowników.
§ 3. Każde urządzenie i instalacja energetyczna przed dopuszczeniem do eksploatacji powinny posiadać wymagany odrębnymi przepisami certyfikat na znak bezpieczeństwa, o ile taki obowiązek istnieje, albo posiadać deklarację zgodności z Polskimi Normami wprowadzonymi do obowiązkowego stosowania oraz wymaganiami określonymi odrębnymi przepisami.
§ 4. Przepisów rozporządzenia nie stosuje się do prac wykonywanych przy:
2) urządzeniach i instalacjach elektroenergetycznych o napięciu bezpiecznym określonych w przepisach o ochronie
przeciwporażeniowej oraz przy urządzeniach energetycznych powszechnego użytku.
§ 5. Przed przystąpieniem do robót ziemnych związanych z pracami przy urządzeniach i instalacjach energetycznych, na terenie przyszłych robót, należy rozpoznać i oznaczyć uzbrojenie podziemne, a w szczególności sieci elektroenergetyczne, telekomunikacyjne, cieplne, gazowe, wodne i inne.
§ 6. Obiekty z zainstalowanymi urządzeniami i instalacjami energetycznymi oraz urządzenia i instalacje energetyczne powinny być oznakowane zgodnie z odrębnymi przepisami.
§ 7. 1. Pomieszczenia lub teren ruchu energetycznego powinny być dostępne tylko dla osób upoważnionych.
2. Urządzenia i instalacje energetyczne stwarzające zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego należy zabezpieczyć przed
dostępem osób nieupoważnionych.
§ 8. 1. Urządzenia i instalacje energetyczne powinny być eksploatowane tylko przez upoważnionych pracowników z zachowaniem postanowień określonych w instrukcjach eksploatacji.
2. Prace rozruchowe, próby techniczne urządzeń i instalacji energetycznych powinny być prowadzone zgodnie z wymaganiami Polskich Norm, odrębnych przepisów, instrukcji eksploatacji oraz uzgodnione z ich użytkownikiem.
§ 9. 1. Miejsce pracy powinno być właściwie przygotowane, oznaczone i zabezpieczone w sposób określony w ogólnych przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy.
2. W każdym miejscu pracy, w którym wykonuje pracę zespół pracowników, powinien być wyznaczony kierujący tym
zespołem.
§ 10.1. Urządzenia, instalacje energetyczne lub ich części, przy których będą prowadzone prace konserwacyjne, remontowe lub modernizacyjne, powinny być wyłączone z ruchu, pozbawione czynników stwarzających zagrożenia i skutecznie zabezpieczone przed ich przypadkowym uruchomieniem oraz oznakowane.
2. Jeżeli ruch urządzeń znajdujących się w pobliżu miejsca wykonywania prac, o których mowa w ust. 1, lub w pobliżu
miejsca instalowania urządzeń i instalacji energetycznych zagraża bezpieczeństwu pracowników, to urządzenia te
powinny być na czas wykonywania tych prac wyłączone z ruchu.
3. Wymagania, o których mowa w ust. 1, nie dotyczą prac, dla których zastosowana technologia nie przewiduje wyłączeń
urządzeń z ruchu.
§ 11. Zabronione jest:
1) eksploatowanie urządzeń i instalacji energetycznych bez przewidzianych dla tych urządzeń i instalacji środków ochrony
i zabezpieczeń,
2) dokonywanie zmian środków ochrony i zabezpieczeń przez osoby nieupoważnione.
§ 14. 1. Prace w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego, określone w ogólnych przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy jako prace szczególnie niebezpieczne, powinny być wykonywane co najmniej przez dwie osoby, z wyjątkiem prac eksploatacyjnych z zakresu prób i pomiarów, konserwacji i napraw urządzeń i instalacji elektroenergetycznych o napięciu znamionowym do 1 kV, wykonywanych przez osobę wyznaczoną na stałe do tych prac w obecności pracownika asekurującego, przeszkolonego w udzielaniu pierwszej pomocy.
2. Rodzaje prac, które powinny być wykonywane co najmniej przez dwie osoby, określają odrębne przepisy.
§ 15. Do prac wykonywanych przy urządzeniach i instalacjach energetycznych w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego należy zaliczyć w szczególności prace:
6) konserwacyjne, modernizacyjne i remontowe przy urządzeniach elektroenergetycznych znajdujących się pod
napięciem,
7) wykonywane w pobliżu nie osłoniętych urządzeń elektroenergetycznych lub ich części, znajdujących się pod
napięciem,
8) przy wyłączonych spod napięcia, lecz nie uziemionych, urządzeniach elektroenergetycznych lub uziemionych w taki sposób, że żadne z uziemień - uziemiaczy nie jest widoczne z miejsca pracy,
9) przy opuszczaniu i zawieszaniu przewodów na wyłączonych spod napięcia elektroenergetycznych liniach
napowietrznych w przęsłach krzyżujących drogi kolejowe, wodne i kołowe,
10) związane z identyfikacją i przecinaniem kabli elektroenergetycznych,
11) przy spawaniu, lutowaniu, wymianie stojaków oraz pojedynczych ogniw i całej baterii w akumulatorach,
12) przy wyłączonym spod napięcia torze dwutorowej elektroenergetycznej linii napowietrznej o napięciu 1 kV
i powyżej, jeżeli drugi tor linii pozostaje pod napięciem,
13) przy wyłączonych spod napięcia lub znajdujących się w budowie elektroenergetycznych liniach napowietrznych,
które krzyżują się w strefie ograniczonej uziemieniami ochronnymi z liniami znajdującymi się pod napięciem lub
mogącymi znaleźć się pod napięciem i przewodami trakcji elektrycznej,
14) przy wykonywaniu prób i pomiarów, z wyłączeniem prac wykonywanych stale przez upoważnionych pracowników
w ustalonych miejscach,
16) przy neutralizatorach radioizotopowych i wysokonapięciowych stosowanych do neutralizacji ładunków
elektrostatycznych,
§ 16. 1. Narzędzia pracy i sprzęt ochronny należy przechowywać w miejscach wyznaczonych, w warunkach zapewniających utrzymanie ich w pełnej sprawności. Sposób ewidencjonowania i kontroli sprzętu ochronnego ustala pracodawca.
2. Narzędzia pracy i sprzęt ochronny powinny być poddawane okresowym próbom w zakresie ustalonym w Polskich Normach lub w dokumentacji producenta.
3. Sprzęt ochronny, o którym mowa w ust. 1, powinien być oznakowany w sposób trwały przez podanie numeru ewidencyjnego, daty następnej próby okresowej oraz cechy przeznaczenia.
4. Zabronione jest używanie narzędzi i sprzętu, które nie są oznakowane.
5. Osoby dozoru powinny okresowo sprawdzać stan techniczny, stosowanie, przechowywanie i ewidencję sprzętu ochronnego oraz środków ochrony indywidualnej.
§ 17. 1. Stan techniczny narzędzi pracy i sprzętu ochronnego należy sprawdzać bezpośrednio przed jego użyciem.
2. Narzędzia pracy i sprzęt ochronny, niesprawne lub które utraciły ważność próby okresowej, powinny być niezwłocznie wycofane z użycia.
3. Zabrania się używania uszkodzonych lub niesprawnych narzędzi pracy i sprzętu ochronnego.
§ 18. Pracodawca jest obowiązany zapoznać pracowników, zgodnie z odrębnymi przepisami, z:
1) ryzykiem zawodowym i zagrożeniami dla zdrowia i życia pracowników, które występują na danym stanowisku pracy,
oraz zastosowanymi środkami likwidującymi lub ograniczającymi to ryzyko i zagrożenia,
2) szczegółowymi instrukcjami z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczącymi wykonywanych przez nich prac.
6.2 Wykonywanie prac przy urządzeniach i instalacjach energetycznych
§ 55.1. Prace przy urządzeniach i instalacjach elektroenergetycznych, w zależności od zastosowanych metod i środków zapewniających bezpieczeństwo pracy, mogą być wykonywane:
1) przy całkowicie wyłączonym napięciu,
2) w pobliżu napięcia,
3) pod napięciem.
2. Odległości wokół nie osłoniętych urządzeń i instalacji elektroenergetycznych lub ich części znajdujących się pod napięciem, wyznaczające granice strefy prac w pobliżu napięcia i strefy prac pod napięciem, wynoszą:
3. Odległości określone w ust. 2, dla urządzeń i instalacji elektroenergetycznych o napięciu znamionowym do 1 kV, dotyczą tylko linii napowietrznych.
4. Prace w pobliżu napięcia powinny być wykonywane przy użyciu środków ochronnych odpowiednich do występujących warunków pracy.
5. Prace pod napięciem należy wykonywać w oparciu o właściwą technologię pracy i przy zastosowaniu wymaganych narzędzi i środków ochronnych, określonych w instrukcji wykonywania tych prac.
§ 56. 1. Wyłączenie urządzeń i instalacji elektroenergetycznych spod napięcia powinno być dokonane w taki sposób, 2. Za przerwę izolacyjną, o której mowa w ust. 1, uważa się:
1) otwarte zestyki łącznika w odległości określonej w Polskiej Normie lub w dokumentacji producenta,
2) wyjęte wkładki bezpiecznikowe,
3) zdemontowanie części obwodu zasilającego,
4) przerwanie ciągłości połączenia obwodu zasilającego w łącznikach o obudowie zamkniętej, stwierdzone w sposób jednoznaczny w oparciu o położenie wskaźnika odwzorującego otwarcie łącznika.
§ 57. 1. Przed przystąpieniem do wykonywania prac przy urządzeniach i instalacjach elektroenergetycznych wyłączonych spod napięcia należy:
1) zastosować odpowiednie zabezpieczenie przed przypadkowym załączeniem napięcia,
2) wywiesić tablicę ostrzegawczą w miejscu wyłączenia obwodu o treści: "Nie załączać",
3) sprawdzić brak napięcia w wyłączonym obwodzie,
4) uziemić wyłączone urządzenia,
5) zabezpieczyć i oznaczyć miejsce pracy odpowiednimi znakami i tablicami ostrzegawczymi.
2. Odpowiednim zabezpieczeniem przed przypadkowym załączeniem napięcia, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, jest:
1) w urządzeniach o napięciu znamionowym do 1 kV - wyjęcie wkładek bezpiecznikowych w obwodzie zasilającym lub zablokowanie napędu otwartego łącznika,
2) w urządzeniach o napięciu znamionowym powyżej 1 kV - unieruchomienie i zablokowanie napędów łączników lub wstawienie przegród izolacyjnych między otwarte styki łączników.
§ 58. 1. Uziemienia należy wykonać tak, aby miejsce pracy znajdowało się w strefie ograniczonej uziemieniami; co najmniej jedno uziemienie powinno być widoczne z miejsca pracy.
2. W razie zasilania wielostronnego, uziemienia powinny być wykonane od każdej strony zasilania.
§ 59. 1. Jeżeli rozwiązanie konstrukcyjne urządzenia lub instalacji elektroenergetycznej albo rodzaj wykonywanej pracy nie pozwala na wykonanie uziemienia w sposób określony w §58 ust. 1, dopuszcza się zastosowanie innych środków technicznych i organizacyjnych zapewniających bezpieczeństwo pracy.
2. W sytuacji, o której mowa w ust. 1, poleceniodawca, w pisemnym poleceniu wykonania pracy, jest obowiązany umieścić odpowiedni zapis o zastosowaniu innych środków zapewniających bezpieczeństwo pracy.
§ 60. Przy wykonywaniu prac na elektroenergetycznych liniach napowietrznych, które krzyżują się w strefie ograniczonej uziemieniami ochronnymi z liniami znajdującymi się pod napięciem lub które znajdują się w pobliżu takich linii, należy krzyżujące lub sąsiednie linie wyłączyć również spod napięcia i uziemić lub zastosować inne środki techniczno-organizacyjne niezbędne dla bezpiecznego wykonania pracy.
§ 61.1. Podczas prac wykonywanych przy wyłączonym jednym torze dwutorowej elektroenergetycznej linii napowietrznej o napięciu znamionowym 110, 220 i 400 kV należy:
1) tor linii, na którym będą wykonywane prace, wyłączyć spod napięcia i uziemić we wszystkich punktach zasilania
oraz założyć uziemiacze na przewody robocze na najbliższych słupach ograniczających miejsce pracy,
2) zablokować automatykę samoczynnego powtórnego załączenia na torze pozostającym pod napięciem, a w
miejscu pracy oznaczyć tor pozostający pod napięciem,
3) założyć dodatkowe uziemiacze:
a) na przewody robocze na każdym słupie, na którym wykonywane są prace wymagające dotykania
przewodów roboczych,
b) po obu stronach mostka przewodu roboczego przy jego rozłączaniu lub łączeniu,
c) na przewód odgromowy w miejscu wykonywania na nim prac w warunkach przerwania metalicznego
połączenia przewodu odgromowego z konstrukcją słupa.
2. Przy pracach wykonywanych przy wyłączonej jednotorowej elektroenergetycznej linii napowietrznej należy założyć dodatkowe uziemiacze, o których mowa w ust. 1 pkt 3, jeżeli przebiega ona równolegle na odcinkach o łącznej długości większej niż 2 km od elektroenergetycznej linii napowietrznej o napięciu znamionowym:
1) 110 kV - w odległości mniejszej niż 100 m,
2) 220 kV - w odległości mniejszej niż 150 m,
3) 400 kV - w odległości mniejszej niż 200 m,
4) 750 kV - w odległości mniejszej niż 250 m.
§ 62. Zabronione jest podczas oględzin urządzeń i instalacji elektroenergetycznych wykonywanie jakichkolwiek prac wymagających zdejmowania osłon i barier ochronnych, otwierania celek, wchodzenia na konstrukcje oraz zbliżania się do nie osłoniętych części urządzeń i instalacji znajdujących się pod napięciem, na odległość mniejszą niż odległości określone w §55 ust. 2.
§ 63. Zabronione jest wykonywanie prac na napowietrznych liniach elektroenergetycznych, stacjach i rozdzielniach oraz na wysokich konstrukcjach w czasie wyładowań atmosferycznych.
6.3 Organizacja pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych
§ 64. 1. Prace na czynnych urządzeniach i instalacjach energetycznych mogą być wykonywane na polecenie pisemne, ustne lub bez polecenia.
2. Polecenia, o których mowa w ust. 1, wydaje poleceniodawca.
3. Prace w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego należy wykonywać na podstawie polecenia pisemnego, przy zastosowaniu odpowiednich środków zabezpieczających zdrowie i życie ludzkie.
4. Pracownicy nie będący pracownikami zakładu prowadzącego eksploatację danego urządzenia i instalacji powinni wykonywać prace wyłącznie na podstawie polecenia pisemnego, z wyjątkiem prac, dla których czynności związane z dopuszczeniem do pracy ustalono odrębnie na piśmie.
5. Bez poleceń, o których mowa w ust. 3, dozwolone jest wykonywanie:
1) czynności związanych z ratowaniem zdrowia i życia ludzkiego,
2) zabezpieczenia urządzeń i instalacji przed zniszczeniem,
3) przez uprawnione i upoważnione osoby prac eksploatacyjnych określonych w instrukcjach.
§ 65. 1. Wydawanie poleceń i dopuszczenie pracowników do wykonywania pracy należy do obowiązków prowadzącego eksploatację urządzeń i instalacji energetycznych.
2. W okresie wykonywania prac rozruchowych obowiązki określone w ust. 1 spoczywają na wykonawcy rozruchu lub przyszłym użytkowniku, jeżeli została zawarta między nimi umowa na piśmie.
3. Na czas wykonywania prac remontowych lub modernizacyjnych przy nieczynnych urządzeniach i instalacjach energetycznych obowiązki określone w ust. 1 mogą być przekazane wykonawcy tych prac, o ile obowiązki te określono w zawartej z nim umowie na piśmie.
§ 66. Prowadzący eksploatację urządzeń i instalacji energetycznych jest obowiązany prowadzić wykazy poleceniodawców, określające zakres udzielonego im upoważnienia.
§ 67. Polecenie wykonania pracy powinno w szczególności określać:
1) zakres, rodzaj, miejsce i termin,
2) środki i warunki do bezpiecznego wykonania pracy,
3) liczbę pracowników skierowanych do pracy,
4) pracowników odpowiedzialnych za organizację i wykonanie pracy, pełniących funkcję:
a) koordynującego lub dopuszczającego, przez podanie stanowiska służbowego lub imiennie,
b) kierownika robót, nadzorującego lub kierującego zespołem pracowników - imiennie,
5) planowane przerwy w czasie pracy.
§ 68. 1. Koordynującym powinien być pracownik komórki organizacyjnej sprawującej dozór nad ruchem urządzeń i instalacji energetycznych, przy których będzie wykonywana praca.
2. W przypadku gdy dozór nad ruchem urządzeń lub instalacji energetycznych, przy których będzie wykonywana praca, jest prowadzony przez różne komórki organizacyjne zakładu, koordynującym powinna być osoba z kierownictwa jednej z tych komórek.
3. Jeżeli dozór nad ruchem urządzeń lub instalacji energetycznych, przy których będzie wykonywana praca, jest sprawowany przez poleceniodawcę, koordynującym powinien być sam poleceniodawca.
4. Do obowiązków koordynującego w szczególności należy:
1) koordynowanie wykonania prac, określonych w poleceniu, z ruchem urządzeń i instalacji energetycznych,
2) określenie czynności łączeniowych związanych z przygotowaniem miejsca pracy,
3) wydanie zezwolenia na przygotowanie miejsca pracy, dopuszczenie do pracy i likwidację miejsca pracy,
4) podjęcie decyzji o uruchomieniu urządzeń i instalacji energetycznych, przy których była wykonywana praca,
5) zapisanie w dokumentacji eksploatacji ustaleń wynikających z pkt 1-4.
§ 69. 1. Dopuszczający powinien być wyznaczony przez poleceniodawcę do każdej pracy wykonywanej na polecenie.
2. Do obowiązków dopuszczającego należy:
1) przygotowanie miejsca pracy,
2) dopuszczenie do wykonania pracy,
3) sprawdzenie wykonania pracy,
4) zlikwidowanie miejsca pracy po jej zakończeniu.
§ 70. 1. Nadzorujący powinien być wyznaczony przez poleceniodawcę, jeżeli:
1) pracę wykonywać będzie zespół pracowników nie będący zespołem pracowników kwalifikowanych lub kierujący zespołem nie posiada świadectwa kwalifikacyjnego,
2) poleceniodawca uzna to za konieczne ze względu na szczególny charakter i warunki wykonywania pracy.
2. Nadzorujący nie powinien wykonywać innych prac poza czynnościami nadzoru.
3. Do obowiązków nadzorującego należy:
1) sprawdzenie przygotowania miejsca pracy i jego przejęcie od dopuszczającego, jeżeli zostało przygotowane właściwie,
2) zaznajomienie nadzorowanych pracowników z warunkami bezpiecznego wykonywania pracy,
3) sprawowanie ciągłego nadzoru nad pracownikami, aby nie przekraczali granicy wyznaczonego miejsca pracy,
4) powiadomienie dopuszczającego lub koordynującego o zakończeniu pracy.
§ 71. 1. Funkcję kierującego zespołem:
1) pracowników kwalifikowanych powinien pełnić pracownik posiadający ważne świadectwo kwalifikacyjne, właściwe dla określonego w poleceniu zakresu pracy i rodzaju urządzeń i instalacji energetycznych, przy których będzie wykonywana praca,
2) w przypadku zespołu, nie będącego zespołem pracowników kwalifikowanych - może pełnić osoba nie posiadająca świadectwa kwalifikacyjnego, a posiadająca umiejętności zawodowe w zakresie wykonywanej pracy, przeszkolona w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
2. Do obowiązków kierującego zespołem pracowników kwalifikowanych w szczególności należy:
1) dobór pracowników o umiejętnościach zawodowych odpowiednich do wykonania poleconej pracy,
2) sprawdzenie przygotowania miejsca pracy i przejęcie go od dopuszczającego, jeżeli zostało przygotowane
właściwie,
3) zaznajomienie podległych pracowników ze sposobem przygotowania miejsca pracy, występującymi
zagrożeniami w miejscu pracy i w bezpośrednim sąsiedztwie oraz warunkami i metodami bezpiecznego
wykonywania pracy,
4) zapewnienie wykonania pracy w sposób bezpieczny,
5) egzekwowanie od członków zespołu stosowania właściwych środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia
roboczego oraz właściwych narzędzi i sprzętu,
6) nadzorowanie przestrzegania przez podległych pracowników przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy w czasie
wykonywania pracy,
7) powiadomienie dopuszczającego lub koordynującego o zakończeniu pracy.
3. Do obowiązków kierującego zespołem pracowników nie posiadających kwalifikacji należą czynności i zadania określone w ust. 2 pkt 1 i pkt 4-6.
§ 72. 1. W przypadku gdy na jednym obiekcie energetycznym wykonuje prace jednocześnie więcej niż jeden zespół pracowników, należy wyznaczyć kierownika robót, jeżeli poleceniodawca uzna to za konieczne.
2. Do obowiązków kierownika robót należy koordynowanie pracy różnych zespołów pracowników, w celu 2. Do obowiązków kierującego zespołem pracowników kwalifikowanych w szczególności należy:
1) dobór pracowników o umiejętnościach zawodowych odpowiednich do wykonania poleconej pracy,
2) sprawdzenie przygotowania miejsca pracy i przejęcie go od dopuszczającego, jeżeli zostało przygotowane
właściwie,
3) zaznajomienie podległych pracowników ze sposobem przygotowania miejsca pracy, występującymi
zagrożeniami w miejscu pracy i w bezpośrednim sąsiedztwie oraz warunkami i metodami bezpiecznego
wykonywania pracy,
4) zapewnienie wykonania pracy w sposób bezpieczny,
5) egzekwowanie od członków zespołu stosowania właściwych środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia
roboczego oraz właściwych narzędzi i sprzętu,
6) nadzorowanie przestrzegania przez podległych pracowników przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy w czasie
wykonywania pracy,
7) powiadomienie dopuszczającego lub koordynującego o zakończeniu pracy.
3. Do obowiązków kierującego zespołem pracowników nie posiadających kwalifikacji należą czynności i zadania określone w ust. 2 pkt 1 i pkt 4-6.
§ 72. 1. W przypadku gdy na jednym obiekcie energetycznym wykonuje prace jednocześnie więcej niż jeden zespół pracowników, należy wyznaczyć kierownika robót, jeżeli poleceniodawca uzna to za konieczne.
2. Do obowiązków kierownika robót należy koordynowanie pracy różnych zespołów pracowników, w celu wyeliminowania zagrożeń wynikających z ich jednoczesnej pracy na jednym obiekcie.
§ 73. 1. Polecenie pisemne wykonania pracy powinno być wystawione:
1) kierującemu zespołem lub nadzorującemu i przekazane dopuszczającemu,
2) na prace wykonywane przez jeden zespół pracowników w jednym miejscu pracy.
2. Dozwolone jest przekazywanie polecenia pisemnego środkami łączności.
3. Dozwolone jest wystawienie jednego polecenia pisemnego na takie same prace wykonywane przez jeden zespół pracowników kolejno w innych miejscach pracy, gdy zespół pracuje w tym samym czasie tylko w jednym miejscu, a warunki bezpiecznego wykonania pracy są takie same we wszystkich miejscach.
4. Miejsce pracy dla prac wykonywanych w budynkach powinno być ograniczone do jednego pomieszczenia lub strefy wyznaczonej w poleceniu. Poleceniodawca może dopuścić wykonywanie prac przez jednego lub kilku pracowników zespołu w różnych pomieszczeniach, dokonując odpowiedniego zapisu w poleceniu. Wykonujący prace w różnych pomieszczeniach powinni posiadać ważne świadectwo kwalifikacyjne.
§ 74. 1. Polecenie wykonania pracy jest ważne na czas określony przez poleceniodawcę.
2. W razie potrzeby poleceniodawca może w poleceniu dokonać zmiany uprzednio podanych terminów wykonania pracy oraz zmiany liczby pracowników w składzie zespołu.
3. W poleceniu pisemnym wykonania pracy zmiany terminów i liczby pracowników, o których mowa w ust. 2, powinny być odnotowane w odpowiedniej rubryce.
§ 75. 1. Polecenia wykonania pracy powinny być rejestrowane przez poleceniodawcę w rejestrze poleceń, przy czym w przypadku polecenia ustnego powinna być odnotowana jego treść. Formę ewidencji poleceń ustala pracodawca.
2. Polecenia pisemne wykonania prac należy przechowywać przez okres 30 dni od daty zakończenia pracy.
§ 76. Przygotowania miejsca pracy i dopuszczenia do pracy dokonuje osoba pełniąca funkcję dopuszczającego. Przygotowanie miejsca pracy, o którym mowa w §69 ust. 2 pkt 1, polega na:
1) uzyskaniu zezwolenia na rozpoczęcie przygotowania miejsca pracy od koordynującego, jeżeli został on
wyznaczony,
2) uzyskaniu od koordynującego potwierdzenia o wykonaniu niezbędnych przełączeń oraz zezwolenia na dokonanie
przełączeń i założenia odpowiednich urządzeń zabezpieczających, przewidzianych do wykonania przez
dopuszczającego,
3) wyłączeniu urządzeń z ruchu w zakresie określonym w poleceniu i uzgodnionym z koordynującym,
4) zablokowaniu napędów łączników, zaworów, zasuw w sposób uniemożliwiający przypadkowe uruchomienie
wyłączonych urządzeń lub doprowadzenie czynnika,
5) sprawdzeniu, czy w miejscu pracy w wyłączonych urządzeniach zostało usunięte zagrożenie - napięcie, ciśnienie,
temperatura, woda, gaz,
6) zastosowaniu wymaganych zabezpieczeń na wyłączonych urządzeniach - zaślepki, uziemienia,
7) założeniu ogrodzeń i osłon w miejscu pracy stosownie do występujących potrzeb,
8) oznaczeniu miejsca pracy i wywieszeniu tablic ostrzegawczych - w tym również w miejscach zdalnego
sterowania napędami wyłączonych urządzeń.
§ 77. Przy wykonywaniu czynności związanych z przygotowaniem miejsca pracy może brać udział, pod nadzorem dopuszczającego, członek zespołu, który będzie wykonywał pracę, jeżeli jest pracownikiem uprawnionym.
§ 78. 1. Rozpoczęcie pracy jest dozwolone po uprzednim przygotowaniu miejsca pracy oraz dopuszczeniu do pracy, polegającym na:
1) sprawdzeniu przygotowania miejsca pracy przez dopuszczającego i kierującego zespołem pracowników lub
nadzorującego,
2) wskazaniu zespołowi pracowników miejsca pracy,
3) pouczeniu zespołu pracowników o warunkach pracy oraz wskazaniu zagrożeń występujących w sąsiedztwie
miejsca pracy,
4) udowodnieniu, że w miejscu pracy zagrożenie nie występuje,
5) potwierdzeniu dopuszczenia do pracy podpisami w odpowiednich rubrykach dwóch egzemplarzy polecenia
pisemnego lub w przypadku polecenia ustnego - w dzienniku operacyjnym prowadzonym przez
dopuszczającego.
2. Po dopuszczeniu do pracy oryginał polecenia pisemnego powinien być przekazany kierownikowi robót lub kierującemu zespołem pracowników, lub nadzorującemu, a kopia polecenia powinna pozostać u dopuszczającego.
§ 79. Prace przy urządzeniach i instalacjach energetycznych mogą być wykonywane tylko przy zastosowaniu sprawdzonych metod i technologii. Dopuszcza się wykonywanie prac przy zastosowaniu nowych metod i technologii, pod warunkiem wykonywania tych prac w oparciu o opracowane specjalnie dla nich instrukcje.
§ 80. 1. Przy wykonywaniu prac na polecenie jest zabronione:
1) rozszerzanie pracy poza zakres i miejsce określone w poleceniu,
2) dokonywanie zmian położenia napędów, aparatury i armatury odcinającej, użytej do przygotowania miejsca
pracy, usuwanie ogrodzeń, osłon, barier, zaślepek i tablic ostrzegawczych oraz zdejmowanie uziemiaczy, jeżeli
ich zdjęcie nie zostało przewidziane w poleceniu.
2. Jeżeli w czasie pracy warunki bezpiecznego jej wykonania nie pozwalają kierującemu zespołem pracowników na bezpośredni udział w pracy z jednoczesnym pełnieniem funkcji nadzoru i kontroli, nie powinien on bezpośrednio wykonywać tej pracy, a wykonywać tylko czynności nadzorowania zespołu pracowników.
§ 81. W razie konieczności opuszczenia miejsca pracy przez kierującego zespołem pracowników lub nadzorującego, dalsze wykonywanie pracy powinno być przerwane, zespół pracowników wyprowadzony z miejsca pracy, a miejsce pracy odpowiednio zabezpieczone przed dostępem osób postronnych.
§ 82. 1. Po przerwaniu pracy wykonywanej na polecenie jej wznowienie może nastąpić po ponownym dopuszczeniu do pracy. Nie wymaga się ponownego dopuszczenia do pracy po przerwie, jeżeli w czasie trwania przerwy zespół pracowników nie opuścił miejsca pracy lub miejsce pracy na czas opuszczenia go przez zespół pracowników zostało zabezpieczone przed dostępem osób postronnych.
2. Kierujący zespołem pracowników lub nadzorujący, przed wznowieniem pracy po przerwie nie wymagającej ponownego dopuszczenia, jest obowiązany dokonać dokładnego sprawdzenia zabezpieczenia miejsca pracy.
3. Jeżeli podczas sprawdzania, o którym mowa w ust. 2, zostanie stwierdzona zmiana tego zabezpieczenia, wznowienie pracy jest niedozwolone.
4. O decyzji wstrzymania pracy kierujący zespołem pracowników lub nadzorujący powinien niezwłocznie powiadomić dopuszczającego lub koordynującego oraz odnotować przerwę w poleceniu pisemnym wykonania pracy.
§ 83. 1. O przerwie w pracy wymagającej ponownego dopuszczenia do pracy przed jej wznowieniem kierujący zespołem pracowników lub nadzorujący obowiązany jest powiadomić dopuszczającego lub koordynującego, a w razie wykonywania pracy na polecenie pisemne przekazać to polecenie dopuszczającemu lub koordynującemu po uprzednim podpisaniu.
2. Jeżeli w czasie trwania przerwy w pracy przewidywana jest likwidacja miejsca pracy, kierujący zespołem pracowników obowiązany jest przed jego opuszczeniem przez zespół pracowników usunąć z niego materiały, narzędzia i sprzęt oraz powiadomić o tym dopuszczającego lub koordynującego.
§ 84.1. Przy wykonywaniu pracy przez jeden zespół pracowników kolejno w kilku miejscach pracy dopuszczenie w nowym miejscu pracy może nastąpić po zakończeniu pracy w poprzednim miejscu.
2. Samowolna zmiana miejsca pracy jest niedozwolona.
§ 85. 1. Zakończenie pracy na polecenie następuje, jeżeli cały zakres prac przewidziany poleceniem został w pełni wykonany.
2. Po zakończeniu pracy:
1) kierujący zespołem pracowników lub nadzorujący jest obowiązany:
a) zapewnić usunięcie materiałów, narzędzi oraz sprzętu,
b) wyprowadzić zespół pracowników z miejsca pracy,
c) powiadomić dopuszczającego lub koordynującego o zakończeniu pracy,
2) dopuszczający do pracy jest obowiązany:
a) sprawdzić i potwierdzić zakończenie pracy,
b) zlikwidować miejsce pracy przez usunięcie technicznych środków zabezpieczających użytych do jego przygotowania,
c) przygotować urządzenia do ruchu i powiadomić o tym koordynującego.
3. W czynnościach związanych z likwidacją miejsca pracy mogą brać udział, pod nadzorem dopuszczającego, kierujący zespołem pracowników i członkowie tego zespołu.
§ 86. 1. Koordynujący zezwala na uruchomienie urządzenia lub instalacji energetycznej, przy których była wykonywana praca, po otrzymaniu informacji od dopuszczającego o gotowości urządzenia do ruchu.
2. Jeśli praca była wykonywana przez kilka zespołów pracowników, decyzję o uruchomieniu urządzenia lub instalacji energetycznej koordynujący może podjąć po otrzymaniu informacji, o której mowa w ust. 1, od wszystkich dopuszczających
7. Kwalifikacje
Osoby zajmujące się eksploatacją sieci oraz urządzeń i instalacji obowiązane są posiadać kwalifikacje potwierdzone świadectwem kwalifikacyjnym wydanym przez komisje kwalifikacyjne.
W ustawie z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne, wprowadza się następujące zmiany:
1a Sprawdzenie spełnienia wymagań kwalifikacyjnych powtarza się co pięć lat.
1b. W razie stwierdzenia, że eksploatacja urządzeń, instalacji i sieci jest prowadzona niezgodnie z przepisami dotyczącymi ich eksploatacji, na wniosek pracodawcy, inspektora pracy, Prezesa URE lub
innego organu właściwego w sprawach regulacji gospodarki paliwami i energią, o którym
mowa w art. 21a, sprawdzenie spełnienia wymagań kwalifikacyjnych należy powtórzyć przed upływem pięciu lat".
Świadectwa kwalifikacyjne, o których mowa w art. 54 ustawy wymienionej w art. 1, wydane bezterminowo na podstawie dotychczasowych przepisów zachowują moc przez okres 5 lat od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, ( tj. do dnia 3 maja 2010 r.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 kwietnia 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci [Dz. U. z 2003 r., Nr 89, poz. 129, poz.1184 oraz z 2005 r. Nr 141, poz. 1189], określa rodzaje urządzeń, instalacji i sieci, przy których eksploatacji jest wymagane posiadanie kwalifikacji, podzielone na trzy następujące grupy:
Załącznik nr 1:
Grupa 1. Urządzenia, instalacje i sieci elektroenergetyczne wytwarzające, przetwarzające, przesyłające
i zużywające energię elektryczną:
1) urządzenia prądotwórcze przyłączone do krajowej sieci elektroenergetycznej bez względu na wysokość
napięcia znamionowego;
2) urządzenia, instalacje i sieci elektroenergetyczne o napięciu nie wyższym niż 1 kV;
3) urządzenia, instalacje i sieci o napięciu znamionowym powyżej 1 kV;
4) zespoły prądotwórcze o mocy powyżej 50 kW;
5) urządzenie elektrotermiczne;
6) urządzenia do elektrolizy;
7) sieci elektrycznego oświetlenia ulicznego;
8) elektryczna sieć trakcyjna;
9) elektryczne urządzenia w wykonaniu przeciwwybuchowym;
10) aparatura kontrolno-pomiarowa oraz urządzenia i instalacje automatycznej regulacji; sterowania i zabezpieczeń
urządzeń i instalacji wymienionych w pkt 1-9;
11) urządzenia techniki wojskowej lub uzbrojenia;
12) urządzenia ratowniczo-gaśnicze i ochrony granic.
Grupa 2. Urządzenia wytwarzające, przetwarzające, przesyłające i zużywające ciepło oraz inne urządzenia:
1) kotły parowe oraz wodne na paliwa stałe, płynne i gazowe, o mocy powyżej 50 kW, wraz z urządzeniami
pomocniczymi;
2) sieci i instalacje cieplne wraz z urządzeniami pomocniczymi, o przesyle ciepła powyżej 50 kW;
3) turbiny parowe oraz wodne o mocy powyżej 50 kW, wraz z urządzeniami pomocniczymi;
4) przemysłowe urządzenia odbiorcze pary i gorącej wody, o mocy powyżej 50 kW;
5) urządzenia wentylacji, klimatyzacji i chłodnicze, o mocy powyżej 50 kW;
6) pompy, ssawy, wentylatory i dmuchawy, o mocy powyżej 50 kW;
7) sprężarki o mocy powyżej 20 kW oraz instalacje sprężonego powietrza i gazów technicznych;
8) urządzenia do składowania, magazynowania i rozładunku paliw, o pojemności składowania odpowiadającej
masie ponad 100 Mg;
9) piece przemysłowe o mocy powyżej 50 kW;
10) aparatura kontrolno-pomiarowa i urządzenia automatycznej regulacji do urządzeń i instalacji wymienionych
w pkt 1-9;
11) urządzenia techniki wojskowej lub uzbrojenia;
12) urządzenia ratowniczo-gaśnicze i ochrony granic.
Grupa 3. Urządzenia, instalacje i sieci gazowe wytwarzające, przetwarzające, przesyłające, magazynujące
i zużywające paliwa gazowe:
1) urządzenia do produkcji paliw gazowych, generatory gazu;
2) urządzenia do przetwarzania i uzdatniania paliw gazowych, rozkładnie paliw gazowych, urządzenia przeróbki
gazu ziemnego, oczyszczalnie gazu, rozprężalnie i rozlewnie gazu płynnego, odazotownie, mieszalnie;
3) urządzenia do magazynowania paliw gazowych;
4) sieci gazowe rozdzielcze o ciśnieniu nie wyższym niż 0,5 MPa (gazociągi i punkty redukcyjne, stacje gazowe);
5) sieci gazowe przesyłowe o ciśnieniu powyżej 0,5 MPa (gazociągi, stacje gazowe, tłocznie gazu);
6) urządzenia i instalacje gazowe o ciśnieniu nie wyższym niż 5 kPa;
7) urządzenia i instalacje gazowe o ciśnieniu powyżej 5 kPa;
8) przemysłowe odbiorniki paliw gazowych o mocy powyżej 50 kW;
9) turbiny gazowe;
10) aparatura kontrolno-pomiarowa, urządzenia sterowania do sieci, urządzeń i instalacji wymienionych w pkt 1-9.
8. Sprzęt ochronny
Sprzętem ochronnym nazywane są wszelkie przenośne przyrządy i urządzenia chroniące osoby zatrudnione przy urządzeniach elektrycznych lub w pobliżu tych urządzeń przed porażeniem prądem elektrycznym, szkodliwym działaniem łuku lub urazami mechanicznymi.
Sprzęt ochronny dzieli się na 4 grupy:
1) sprzęt izolujący,
2) sprzęt chroniący przed pojawieniem się napięcia,
3) sprzęt zabezpieczający przed działaniem łuku elektrycznego i obrażeniami mechanicznymi,
4) sprzęt pomocniczy.
Sprzęt izolujący (odizolowujący) człowieka od urządzeń pod napięciem i od ziemi dzieli się na:
1) sprzęt zasadniczy, za pośrednictwem którego można dotykać części będących pod napięciem,
2) sprzęt dodatkowy, który użyty łącznie ze sprzętem zasadniczym pozwala na bezpieczne wykonywanie pracy (sam nie stanowi zabezpieczenia).
Podział sprzętu izolującego w urządzeniach do 1 kV i powyżej 1 kV.
Jako sprzęt izolacyjny wskazujący obecność napięcia stosowane są wskaźniki napięcia do 750 V, wskaźniki wysokiego napięcia, amperomierze cęgowe oraz uzgadniacze faz.
- Jako sprzęt chroniący przed pojawieniem się napięcia służą urządzenia przenośne do uziemienia i zwierania.
- Do sprzętu zabezpieczającego zalicza się: słupołazy, szelki bezpieczeństwa, okulary ochronne, maski
przeciwgazowe, pasy bezpieczeństwa, podnośniki i drabinki.
- Sprzęt pomocniczy stanowią: ogrodzenia, barierki i liny, przekładki izolacyjne, siatki ochronne oraz tablice
ostrzegawcze.
8.1 Zasady użytkowania sprzętu ochronnego:
- Sprzęt ochronny użytkowany i zapasowy należy przechowywać w miejscach wyznaczonych, w warunkach
zapewniających utrzymanie ich w pełnej sprawności.
- Pracodawca ustala sposób ewidencjonowania i kontroli sprzętu ochronnego.
- Bezpośrednio przed każdorazowym użyciem sprzętu należy sprawdzić jego stan techniczny oraz datę jego
ważności. Zabronione jest używanie sprzętu niesprawnego bądź uszkodzonego.
- Osoby dozoru powinny okresowo sprawdzać stan techniczny, warunki przechowywania i stosowania sprzętu
ochronnego i jego ewidencjonowania.
- Narzędzia pracy i sprzęt ochronny niesprawne lub takie, które utraciły ważność próby okresowej, powinny być
niezwłocznie wycofane z użycia.
- Podczas posługiwania się sprzętem zasadniczym należy zwrócić uwagę na stosowanie go zgodnie z
przeznaczeniem oraz do napięć nie wyższych niż wynika to z oznaczeń podanych na sprzęcie.
- Sprzęt ochronny powinien być oznakowany w sposób trwały. Zabrania się używania sprzętu, który nie posiada
oznakowania.
- Na każdym rodzaju sprzętu ochronnego powinny być wypisane następujące dane: nazwa producenta, numer
ewidencyjny, wysokość napięcia, do jakiego dany sprzęt jest przystosowany, data następnej próby okresowej.
Numer ewidencyjny powinien być czytelny i umieszczony w widocznym miejscu.
- Sprzęt ochronny gumowy powinien być przechowywany w temperaturze nie wyższej niż 25°C, w stanie nie
naprężonym, w miejscach nie narażonych na działanie promieni słonecznych.
- Sprzęt wykonany z materiałów higroskopijnych (np. z bakelitu lub drewna) należy przechowywać w suchych,
zamkniętych pomieszczeniach lub w szczelnych futerałach.
8.2 Terminy badań okresowych sprzętu ochronnego
Niezależnie od przeglądów dokonywanych przed każdorazowym użyciem sprzętu ochronnego poszczególne rodzaje sprzętu należy poddawać badaniom okresowym w zakresie ustalonym w normach przedmiotowych lub dokumentacji fabrycznej. Badaniom tym podlega zarówno sprzęt użytkowany jak i sprzęt zapasowy. Badania sprzętu ochronnego wykonują upoważnione laboratoria.
Terminy badań okresowych sprzętu ochronnego
W przypadku braku wymagań odnośnie badań okresowych, badania takie powinny być wykonywane w zakresie i terminach określonych w szczegółowych instrukcjach bhp. W zakresie badań okresowych sprzętu podstawowe znaczenie odgrywa próba napięciowa. Zasady i warunki przeprowadzania takiej próby określają normy przedmiotowe.
Wyszukiwarka