Samorząd terytorialny Wielkiej Brytanii

Tematem pracy miała być działalność i funkcjonowanie organów administracji lokalnej w Wielkiej Brytanii. Materiały, które udało mi się zdobyć dotyczyły głownie Anglii. Żeby jednak nie odbiegać od tematu i pisać na temat postanowiłam podzielić moją pracę na trzy części.

Część 1 zatem omawia samorząd lokalny, ale zwraca szczególna uwagę na Anglię, traktując Walię, Szkocję i Irlandie Północną w sposób wybiórczy. Ponadto w pierwszej części znajdzie się głównie materiał zaczerpnięty z pozycji dotyczących samorządu lokalnego w Anglii, wydanych w języku polskim. Sugerując się dodatkowymi sugestiami wykładowcy napisałam pierwszą część na podstawie planu ćwiczeń, zmieniając samorząd terytorialny w Polsce na środowisko Wielkiej Brytanii.

Część 2 mojej pracy stanowić będzie tłumaczenie z języka angielskiego, dotyczące rządów lokalnych w Wielkiej Brytanii. Od razu uprzedzam, że mimo mojej dobrej znajomości języka angielskiego nie dotarłam do niektórych terminów związanych z samorządem lokalnym. Tym samym moje tłumaczenie może ponadto źle oddawać niektóre terminy związane z pojęciami politycznymi. Tłumaczenie pochodzi ze strony www.taiex.be. Podkreślam tez, że tłumaczenie nie jest pełne, gdyż wyłączyłam z niego kwestie przedstawione w części pierwszej.

Część 3 zatytułowałam załączniki i bibliografia. Załącznik jest jeden, a odniesienie do niego znajduje się w pierwszej części pracy.

CZĘŚĆ 1

1. Źródła prawa Wielkiej Brytanii, akty prawa miejscowego.

1. Hierarchia źródeł prawa w aktach normatywnych.

2. Uchwały i zarządzenia.

3. Struktura aktu prawa miejscowego.

4. Tworzenie aktów prawa miejscowego.

5. Statut i podział jednostek samorządu lokalnego.

2. Wybory i partycypacja wspólnoty lokalnej w życiu samorządowym.

1. Wybory.

2. Podmioty prawa wyborczego - czynne i bierne prawo wyborcze.

3. Zakres działania i zadania jednostek samorządu lokalnego.

4. Rada jednostek samorządu lokalnego, komisje i wydziały.

1. Skład rady jednostek samorządu lokalnego.

2. Tryb pracy rady jednostek samorządu lokalnego.

3. Publiczny dostęp do posiedzeń.

4. Zniesławienie.

5. Komisje przy radzie.

6. Wydziały przy radzie.

5. Zarząd jednostki samorządowej i jego przewodniczący.

1. Skład zarządu.

2. Rola przewodniczącego zarządu.

6. Urząd jako jednostka pomocnicza.

1. Urząd.

2. Regulamin i struktura organizacyjna urzędu.

7. Radni i pracownicy samorządowi.

8. Gospodarka finansowa.

1. System finansowania.

2. Podatek lokalny.

9. Nadzór nad działalnością samorządu.

1. Istota nadzoru.

2. Chronologiczny zarys nadzoru administracji centralnej nad lokalną.

CZĘŚĆ 1.

I. Źródła prawa Wielkiej Brytanii, akty prawa miejscowego.

3. Hierarchia źródeł prawa w aktach normatywnych.

Nowoczesny samorząd terytorialny w Wielkiej Brytanii został zapoczątkowany następującymi ustawami:

1. Poor Law Amendment Act 1834 - ustawa ta zreorganizowała administrację opieki nad ubogimi, która - obok policji - była wówczas najważniejszą funkcją samorządową. Wcześniej funkcję opieki nad ubogimi posiadała parafia (parish), początkowo najmniejsza jednostka Kościoła w Anglii, która rozrosła się do „nienaturalnych” rozmiarów uzyskując funkcje świeckie.

2. The Municipal Corporations Act 1835 - ustawa stanowiąca, że władza w borough będzie należała nie do oligarchii, lecz do pochodzącej z wyboru rady. Jednocześnie boroughs były korporacjami, które zostały stworzone przez dokumenty o nazwie Royal Charters. Można je było w rzeczywistości kupić.

3. Ustawy z lat 1888-1894 - demokratyzacja w wyłanianiu rad; do rady można było należeć z wyboru, a nie poprzez kupno mandatu.

4. The Local Government Act 1888 - ustawa przewidująca wybór rady dla każdego hrabstwa oddzielnie. Ponadto rady uzyskały administracyjne uprawnienia sędziów.

5. The Local Government Act 1894 - ustawa podzieliła hrabstwa na dystrykty miejskie i wiejskie.

W późniejszym okresie zaczęły pojawiać się kolejne akty o nazwie Local Government Act, które usprawniały działanie organów administracji lokalnej. Były to akty z roku 1933 i 1972.

Ponadto obowiązuje w Wielkiej Brytanii doktryna „ultra vires”, zgodnie z którą osoby prawne mogą robić tylko to, do czego są upoważnione przez ustawę.

Status prawny organów administracji lokalnej nie jest zagwarantowany w konstytucji, a to z tego względu, że takowej nie ma. Obowiązuje doktryna zwierzchnictwa Parlamentu, co objawia się faktem, że najwyższą rangę mają ustawy i to one określają rolę samorządu terytorialnego w społeczeństwie. W rzeczywistości wygląda to tak, że rząd brytyjski ma swobodę w kształtowaniu struktury i funkcjonowania organów administracji lokalnej. Tezę tą udowodniło stanowisko Wielkiej Brytanii, która uczestniczyła w dyskusjach i przygotowaniu Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego, ale nie została jej sygnatariuszem. Karta nakładałaby bowiem ograniczenia na działalność rządu.

4. Uchwały i zarządzenia.

Każdy organ administracji lokalnej może przyjąć takie zarządzenia wewnętrzne do określenia swojej organizacji i funkcjonowania, jakie uważa za właściwe. Jednocześnie organ administracji lokalnej musi wydać zarządzenie regulujące procedurę zawierania umów przed radę i jej komisje.

Zarządzenia regulują wewnętrzną sferę działania organów i odnoszą się do takich kwestii jak:

1. procedura posiedzeń rady (w zakresie nieuregulowanym przez ustawy),

2. ustrój, obowiązki i uprawnienia komisji rady,

3. procedura składania przez radnych oświadczeń, dotyczących ich zainteresowania sprawami rozważanymi przez radę lub komisje,

4. sposoby mianowania urzędników,

5. procedura wstępnego wyboru przewodniczącego rady (wybór rzeczywisty odbywa się na otwartym posiedzeniu rady,

6. podpisywanie dokumentów,

7. zawieranie umów,

8. ogłaszanie i przyjmowanie ofert itd.

5. Struktura aktu prawa miejscowego.

Przepisy miejscowe zwane też aktami prawa miejscowego posiadają następujące cechy:

1. są uchwalane przez organy administracji publicznej, a w szczególności lokalnej i przez niezależnie korporacje publiczne,

2. dla swej ważności wymagają zatwierdzenia przez właściwe organy administracji centralnej,

3. mają charakter przepisów ogólnych, choć obowiązują na określonym terytorium,

4. ich ważność prawna może być kwestionowana w sądzie, zgodnie z zasadą „nec ultra vires” co oznacza, że sądy są uprawnione do kontroli czy akty prawa miejscowego mieszczą się w zakresie uprawnień organów lokalnych.

Przepisy miejscowe mają na ogół charakter nakazów i zakazów, których naruszenie oznacza wykroczenie zagrożone karą. Osoba obwiniona może jednak zakwestionować obowiązywanie aktu prawa miejscowego, poprzez odwołanie się do jednego z czterech kryteriów ważności tego aktu:

• akty prawa miejscowego muszą mieć swoje źródło w upoważnieniu ustawowym i nie mogą przekraczać jego zakresu,

• przepisy miejscowe muszą być racjonalne,

• prawo miejscowe musi być pewne, to znaczy musi zawierać jasne terminy i być pewne co do zakresu stosowania,

• prawo miejscowe musi być spójne z prawem ogólnym.

6. Tworzenie aktów prawa miejscowego.

Procedura legislacyjna przepisów miejscowych została ujednolicona w ustawie The Local Government Act 1972. Artykuł 235 tej ustawy upoważnia rady dystryktów i rady dzielnic Londynu do uchwalania przepisów miejscowych w celu zapewnienia właściwego zarządzania oraz powstrzymania i ograniczenia naruszeń porządku publicznego. Wiele ustaw materialnych upoważnia też rady hrabstw i pozostałe rady do uchwalania przepisów miejscowych w takich dziedzinach jak:

• zdrowie publiczne,

• budownictwo,

• drogi i ulice,

• parki i tereny rekreacyjne.

Etapy stanowienia aktów prawa miejscowego według The Local Government Act 1972 (art. 235-238):

1. Uchwalanie aktu prawa miejscowego w drodze uchwały rady, co musi być należycie zanotowane w protokole posiedzenia rady.

2. Obwieszczenie i zatwierdzenie. Rada jest zobowiązana do poinformowania w prasie lokalnej o zamiarze wystąpienia do właściwego ministra w celu uchwalenia aktu prawa miejscowego. Musi to zrobić co najmniej miesiąc przed złożeniem wniosku o zatwierdzenie. Kiedy akt zostanie przedstawiony ministrowi, ten musi zbadać każdą skargę złożoną w odpowiedzi na obwieszczenie rady. I tak minister bada czy przepisy miejscowe są „intra vires”, czyli czy mieszczą się w zakresie uprawnień organów lokalnych; czy przepisy miejscowe spełniają kryteria sądowe, czyli czy nie będzie kwestionowana ich ważność i wreszcie czy wydanie takiego przepisu jest konieczne. Przepisy przedłożone do zatwierdzenia mogą być jedynie zaakceptowane lub nie; nie uwzględnia się możliwości dokonywania zmian w ich treści. Mogą natomiast mieć miejsce nieformalne konsultacje między radą a właściwym ministrem, co dość często ma miejsce. W przypadku decyzji pozytywnej organ zatwierdzający ustala na ogół datę wejścia przepisu w życie.

3. Promulgacja. Po zatwierdzeniu przepisów miejscowych rada musi je opublikować i zdeponować w pomieszczeniach swojego urzędu, gdzie powinny być dostępne do wglądu i do nabycia za niewielką opłatą. Egzemplarz zatwierdzonego aktu prawa miejscowego należy rozesłać do jednostek podległych. Będą to: każda rada parafialna w dystrykcie i wszystkie rady dystryktów na terenie hrabstwa.

1. Statut i podział jednostek samorządu lokalnego.

Organy administracji lokalnej są to te organy władzy wykonawczej, które - pozostając poza strukturą administracji centralnej - sprawują zarząd terenowy.

W Wielkiej Brytanii powszechnym zjawiskiem była centralizacja jednostek samorządu terytorialnego, co doprowadziło do stwierdzenia, jakoby te jednostki rozrosły się do tych rozmiarów, że uznawano je często za niekonstytucyjne i nie brytyjskie. Do dziś ma to swoje konsekwencje.

Pojęcie państwa istnieje tylko w stosunkach międzynarodowych, a w stosunkach wewnętrznych uprawnienia do rządzenia ma korona, lub też są one przyznawane na mocy ustawy różnym instytucjom wykonawczym, w tym organom administracji lokalnej. W rezultacie instytucje te, razem z siłami zbrojnymi, sądownictwem i policją traktowane są jako osobne jednostki, wyposażone we własne kompetencje.

The Local Governement Act 1933, a następnie jego kontynuacja - The Local Government Act 1972 - podzielił całą Anglię (z wyjątkiem Londynu) na:

Tabela 1. Podział Anglii na hrabstwa i dystrykty.

CECHA / NAZWA	HRABSTWA	DYSTRYKTY
liczba	39	296
powierzchnia	Od 38 do 830 tys. ha	Od 2 do 226 tys. Ha
Ludność	Od 120 do 1500 tys.	Od 24 do 395 tys.

Niektóre dystrykty mogą otrzymać na mocy Royal Charter specjalną nazwę borough i związane z tym pewne przywileje, na przykład w zakresie ceremoniału. Dystrykty takie nie otrzymują poza tym żadnych dodatkowych funkcji.

Ogólnie wyróżniamy następujące organy administracji lokalnej:

• Rady podstawowe (rada hrabstwa, rada dystryktu).

• Rada dzielnicy Londynu.

• Rada parafii.

Niektóre dystrykty mogą otrzymać na mocy Royal Charter specjalną nazwę borough i związane z tym pewne przywileje, na przykład w zakresie ceremoniału. Dystrykty takie nie otrzymują poza tym żadnych dodatkowych funkcji.

Ogólnie wyróżniamy następujące organy administracji lokalnej:

• Rady podstawowe (rada hrabstwa, rada dystryktu).

• Rada dzielnicy Londynu.

• Rada parafii.

Poniższy schemat dokładnie pokazuje podział administracyjny Anglii. Wbrew pozorom nie jest to system hierarchiczny, lecz partnerski.

Schemat 1. Graficzny podział Anglii na hrabstwa i dystrykty.

Anglia (oprócz Londynu)

Hrabstwa

Dystrykty

„miejskie” „wiejskie”

parafia

statut miasta z radą parafialną bez rady parafialnej

burmistrz przewodniczący

2. Wybory i partycypacja wspólnoty lokalnej w życiu samorządowym.

1. Wybory.

Z wyborów pochodzi prawo organu administracji lokalnej do zarządzania. To lokalni wyborcy powierzają mu mandat do rządzenia w imieniu i na rzecz społeczności lokalnej. Organy administracji lokalnej reprezentowane są przez radę, a ją z kolei tworzą radni. Wybór radnych może odbywać się w dwojaki sposób:

• mogą być wybrani razem i wspólnie skończyć kadencję po upływie czterech lat - taki system może służyć pobudzaniu wyborców i przeciwdziałaniu apatii w administracji lokalnej; do dziś system ten stosuje się w około 60% dystryktów nie metropolitarnych,

• jedna trzecia radnych może być wybierana w rotacyjnym cyklu wyborczym powtarzającym się co trzy lata, kończąc kadencje po czteroletnim piastowaniu stanowiska - system ten może służyć zapewnieniu ciągłości doświadczenia w radzie; przewidziany jest dla dystryktów metropolitarnych, a do dziś stosują go dystrykty zurbanizowane i posiadające tradycje takiego głosowania już od XIX wieku.

Radni w hrabstwach wybierani są w okręgach jednomandatowych - electoral divisions. W pozostałych jednostkach samorządu terytorialnego wybory odbywają się w okręgach jedno lub wielomandatowych - wards.

Środki ostrożności podczas głosowania: okazanie pustej urny osobom obecnym w lokalu wyborczym na początku głosowania, wcześniejsze oznaczenie każdej karty do głosowania odpowiednim znakiem oraz złożenie przez osoby przeprowadzające wybory deklaracji dochowania tajemnicy. Po zamknięciu głosowania oblicza się oddane głosy i kandydat, który otrzymał największą ich liczbę wygrywa. Większość wyborów wygrywają główne partie polityczne: Partia Konserwatywna i Partia Pracy.

15% spośród 21000 radnych określa się jako „niezależni”. Średnia frekwencja wynosi około 45%, w wyborach parlamentarnych 72%.

1. Podmioty prawa wyborczego - czynne i bierne prawo wyborcze.

Czynne prawo wyborcze zgodnie z The Representation Of The People Act 1983, zmienionym przez The Representation Of The People Act 1985, przysługuje każdej osobie (obywatelowi Wspólnoty Narodów lub obywatelowi Republiki Irlandii), która w dniu głosowania ma 18 lat i zamieszkuje terytorium danego organu administracji lokalnej.

Bierne prawo wyborcze stanowi, że kandydować może osoba, która jest obywatelem Wspólnoty Narodów lub Republiki Irlandii i w dniu wyborów ma 21 lat, a także spełnia jeden z warunków:

• znajduje się w spisie wyborców dla terytorium danego organu administracji lokalnej,

• zajmowała jako właściciel lub dzierżawca ziemię lub inną posiadłość na tym obszarze przez 12 miesięcy, poprzedzających dzień wyborów,

• jej główne lub wyłączne miejsce pracy w czasie tych 12 miesięcy znajdowało się na obszarze rady,

• zamieszkiwała przez tych 12 miesięcy na obszarze rady,

• w przypadku ubiegania się o członkostwo rady parafialnej zamieszkiwała przez 12 miesięcy na terenie parafii lub w obrębie 3 mil od niej.

Zdolność do kandydowania traci osoba, która:

• pełni jakiekolwiek stanowisko opłacane przez radę, której chciałaby być członkiem; chodzi tutaj o urzędników tej rady i nauczycieli zatrudnionych w szkołach przez nią założonych lub utrzymywanych,

• została sądownie uznana za bankruta lub zawarła z wierzycielami porozumienie o umorzeniu długu,

• została w czasie poprzednich 5 lat skazana na karę pozbawienia wolności nie mniejszą niż 3 miesiące i to bez względu na jej ewentualne zawieszenie,

• została skazana za nadużycia i bezprawne praktyki przewidziane w The Representation Of The People Act 1983,

• została sądownie pozbawiona na określony czas członkostwa organu administracji lokalnej za udział w spowodowaniu sprzecznych z prawem wydatków,

• w czasie pełnienia funkcji radnego została skazana przez rewidenta księgowego za odpowiedzialną, w skutek świadomego zaniedbania, za niedobór lub stratę.

3. Zakres działania i zadania jednostek samorządu lokalnego.

Podział zadań odbywa się w sposób partnerski, a nie hierarchiczny między radami hrabstw, dystryktów i radami parafialnymi. Tam gdzie nie ma parafii jej funkcję realizuje rada dystryktu. W celu realizacji funkcji można również tworzyć komisje wspólne.

Poszczególne organy administracji lokalnej mogą się ubiegać o dodatkowe zadania i powiększenie już przyznanych im przez ustawy uprawnień. Może się to odbywać przez:

1. realizacje zadań uznaniowych - mogą do nich należeć zadania, które nie są nałożone obligatoryjnie (usuwanie nieczystości, utrzymywanie dróg), a mają jedynie charakter fakultatywny (organizowanie rozrywki, przyznanie dotacji wspierających kluby młodzieżowe),

2. ustawy adopcyjne - organy administracji lokalnej mogą otrzymać pewne uprawnienia, warunkiem jednak jest zrealizowanie wcześniejszych zadań przewidzianych w ustawie,

3. ustawy lokalne - organ administracji lokalnej może ubiegać się o wydanie takiej ustawy przez parlament,

4. przepisy miejscowe - może je wyłącznie wydać organ administracji lokalnej, w przeciwnym razie jest to wykroczenie,

5. delegacje funkcji - to znaczy organ administracji lokalnej może uzyskać nowe zadania od innych organów administracji lokalnej.

4. Rada jednostek samorządu lokalnego, komisje i wydziały.

1. Skład rady jednostek samorządu lokalnego.

Ustawa „municipal corporation” z XIX wieku zakładała, że istnieją:

1. rady podstawowe - w tym wypadku pod względem ustroju rada hrabstwa i rada dystryktu były równe i składały się z przewodniczącego, jego zastępcy i radnych,

2. parafie, które z kolei dzieliły się na:

• parafie z radą parafialną posiadające podobną strukturę do rady podstawowej, ale o węższym zakresie uprawnień,

• parafie bez rady składające się z przewodniczącego zebrania parafialnego i odpowiedniego urzędnika rady dystryktu, które mogą działać z własnej inicjatywy.

1. Tryb pracy rady jednostek samorządu lokalnego.

Posiedzenia rady zostały ustalone w Local Government Act 1972, gdzie określa się, że musi się odbyć co najmniej jedno posiedzenie rady, a dla rad parafialnych co najmniej cztery posiedzenia w roku. Decyzje mogą być podejmowane tylko przez radę większością głosów w czasie posiedzenia rady przy zachowanym quorum, które wynosi: 1/4 dla rad hrabstw i dystryktów i 1/3 dla rad parafialnych. Proces przygotowania decyzji ma miejsce w komisjach. W efekcie zwykła procedura posiedzeń rady składa się z rozpatrywania przygotowanych przez komisje raportów i podejmowania decyzji, polegających na przyjęciu lub odrzuceniu zawartych w nich propozycji.

Każdy radny musi otrzymać zawiadomienie o posiedzeniu co najmniej na 3 dni przed jego terminem. Zawiadomienie musi też zawierać wyszczególnienie wszystkich kwestii, które będą przedmiotem obrad.

O rozpatrywanych zagadnieniach rozstrzygają glosy większości obecnych radnych. Ustawa przewiduje ponadto sporządzenie listy radnych i protokołu. Pozostałe elementy obrad rada sama reguluje, a jest to m.in.:

• sposób wyłaniania wniosków,

• przebieg dyskusji (w tym długość wypowiedzi i kwestia wielokrotnego zabrania głosu).

Przy radzie istnieją komisje i wydziały. W przypadku, gdy zostanie utworzona zbyt duża liczba wydziałów czy komisji, a nie będzie odpowiednich rozwiązań koordynujących ich pracę, może dojść do dezintegracji. Żeby temu zapobiec podejmuje się następujące rozwiązania koordynujące:

• przy komisji - koordynację sprawuję komisja ds. polityki i zasobów, lub jedna z komisji funkcjonalnych, takich jak finansowa czy kadr i zatrudnienia;

• przy wydziałach - zadanie koordynacji przypada naczelnemu kierownikowi, choć powszechna jest też praktyka grupowania wydziałów i powierzania kierownictwa nad nimi osobnym kierownikom.

1. Publiczny dostęp do posiedzeń.

Dopiero w 1908 roku w dokumencie the Local Authorities przewidziano prawo uczestniczenia w posiedzeniach rady dla prasy. Dziennikarze mogli jednak być wykluczeni z posiedzenia jeśli większość radnych uznała, że należy tak uczynić.

W 1960 roku w the Public Bodies przyznano mieszkańcom prawo udziału w posiedzeniach rady i komisji, a wykluczenie z posiedzenia nie było już takie łatwe.

Local Government Act 1985 postanowił natomiast, że dostępne publicznie mają być nie tylko posiedzenia rad i komisji, ale i podkomisji.

2. Zniesławienie.

W Wielkiej Brytanii obowiązuje tzw. ograniczony przywilej, który służy obronie osób, które złożyły zniesławiające oświadczenie, pod warunkiem jednak, że uczyniły to bez złośliwości. Przywilej ten odnosi się do oświadczeń składanych przez osoby, które mają interes lub obowiązek być autorem czy adresatem oświadczenia.

Oczywiście dyskusyjne jest samo pojęcie „złośliwości”. Czy można bowiem prawnie stwierdzić, kiedy ktoś ma złe, a kiedy dobre intencje? W wyniku dyskusji w Izbie Lordów, w 1975 roku, przyjęto pogląd, że dobra wiara, prawdziwość oświadczenia, upoważnia do skutecznej obrony ograniczonego przywileju.

Izba Lordów jednocześnie sformułowała ostrzeżenie, że osobie składającej oświadczenie nie będzie przysługiwała obrona, gdy dominującym motywem złożenia oświadczenia nie jest chęć spełnienia ważnego obowiązku lub ochrony ważnego interesu, lecz chęć dania ujścia osobistej niechęci lub zła wola w odniesieniu do zniesławionej osoby, lub chęć uzyskania osobistej korzyści przez osobę składającą oświadczenie.

3. Komisje przy radzie.

The Local Government and Housing Act 1989 wymaga by skład komisji odzwierciedlał polityczną strukturę rady. W komisjach mogą pracować osoby, które nie są radnymi, ale mogą stanowić tylko 1/3 składu komisji. Ponadto mogą to być osoby mieszkające poza terytorium danego organu administracji lokalnej.

Wśród istniejących komisji można wyróżnić pewne ich rodzaje. Postanowiłam umieścić je w tabelce, znajdującej się poniżej.

Tabela 2. Rodzaje komisji.

Rodzaj komisji	Cechy komisji	Przykłady
STAŁE	tworzone na okres kadencji rady dla realizacji funkcji, których zakres zmienia się w zależności od rodzaju organu administracji lokalnej i liczby spraw do załatwienia,	komisja budownictwa i spraw mieszkaniowych, komisja ochrony środowiska
SPECJALNE	tworzone w szczególnych przypadkach w szczególnym celu; zleca się im zbadanie konkretnych spraw i sporządzenie raportu, którego przedłożenie jest równoznaczne z rozwiązaniem komisji,	komisja utworzona w celu zbadania podniesionego zarzutu złego zarządzania w jednym z wydziałów rady.
„RESORTOWE”	mają do czynienia z określonymi zadaniami rady; zazwyczaj nie mogą ponosić czy rekomendować pewnych wydatków, jeżeli nie uzyskają akceptacji komisji finansowej; nie mogą proponować zmian w zaszeregowaniu urzędników w ramach ich wydziału, bez zgody komisji ds. kadr i zatrudnienia	komisje budownictwa i spraw mieszkaniowych, komisje transportu
FUNKCJONALNE	te komisje, które maja do czynienia z pewnym aspektem (czy aspektami) wszystkich zadań rady; mogą koordynować prace rady jako całości	komisja finansowa, komisja ds. kadr i zatrudnienia, komisja prawno - parlamentarna
USTAWOWE	tworzone przez ustawy, które wówczas zwykle stanowią, że rada może działać tylko na podstawie raportu komisji	komisja ds. oświaty, komisja ds. policji i komisja opieki społecznej
WYKONAWCZE	to te, które otrzymały od rady prawo podejmowania decyzji
DORADCZE	komisje bez otrzymanego od rady prawa podejmowania decyzji; żadne z ich zaleceń nie będzie prawnie skuteczne, dopóki nie zostanie zaakceptowane w czasie posiedzenia rady;

4. Wydziały przy radzie.

Oprócz komisji, przy radzie mogą się też znajdować wydziały. Mogą, choć nie muszą one być odzwierciedleniem komisji rady. Może się zdarzyć, że rada nie jest wystarczająco duża, aby mieć wydział budownictwa, ale może istnieć odrębna komisja budownictwa.

5. Zarząd jednostki samorządowej i jego przewodniczący.

1. Skład zarządu.

Przewodniczącym jest burmistrz wybierany corocznie spośród radnych. O jego wyborze przesądza zwykła większość głosów członków rady, obecnych na posiedzeniu. Pod koniec rocznej kadencji, jeśli ciągle jest radnym, może być wybrany ponownie.

Każdy przewodniczący ma też swojego wiceprzewodniczącego o takich samych uprawnieniach, ale realizuje je wówczas, gdy przewodniczący nie może pełnić swej funcji lub stanowisko przewodniczącego nie jest obsadzone.

W skład zarządu wchodzą też radni.

2. Rola przewodniczącego zarządu.

Przewodniczący jest odpowiedzialny za:

• zwoływanie posiedzeń rady (z własnej inicjatywy lub na pisemne żądanie co najmniej pięciu radnych);

• kierowanie przebiegiem posiedzenia - zachowanie porządku i zapewnienie przestrzegania zarządzeń rady;

• w przypadku równej liczby głosów oddanych w czasie głosowania przysługuje mu drugi, decydujący głos;

Przewodniczący z reguły jest członkiem wszystkich lub większości komisji rady; nie jest sędzią pokoju; ma pierwszeństwo w sprawach ceremonialnych (wyjątek to przyznanie prerogatyw królewskich, którego mogą dokonać: panujący, członkowie rodziny królewskiej lub namiestnik królestwa w hrabstwie).

6. Urząd jako jednostka pomocnicza.

1. Urząd.

Historycznie urzędnik stał na czele hrabstwa lub hrabstw. Urząd nosił różne nazwy. W czasach anglosaskich urzędnika nazywano aldermanem, a od X wieku główny urzędnik królewski to szeryf. Urzędnicy byli dawniej panami feudalnymi i tworzyli zgromadzenie hrabstwa, któremu przewodniczył szeryf. Zgromadzenie to było jednocześnie sądem hrabstwa oraz zajmowało się ogólną administracją w każdym hrabstwie. Hrabstwo dzieliło się na okręgi, którego przedstawicielami byli reeve, a później bailiff - czyli przedstawiciele królewscy.

Obecnie organ administracji lokalnej może mianować takich urzędników, których uważa za niezbędnych do prawidłowej realizacji swoich funkcji. Dziś urzędnicy to officers.

Wcześniej organ administracji lokalnej musiał mianować takich urzędników jak:

• główny urzędnik;

• skarbnik;

• geometra;

• urzędnik ds. oświatowych.

Obecnie obligatoryjna lista obejmuje:

• urzędnika ds. oświatowych;

• urzędnika ds. opieki społecznej;

• urzędnika ds. ochrony przeciwpożarowej.

Główny urzędnik w poprzednim systemie był przełożonym całego personelu urzędniczego, przeważnie wykształconym doradcą prawnym. Obecnie jest ot raczej naczelny kierownik.

Każdy urzędnik jest pracownikiem tej rady, przez którą został mianowany.

Dodatkowo występują urzędnicy lokalnych oddziałów Biura Oszacowań, które jest częścią rządowego Departamentu Podatkowego, którzy mają za zadanie szacowanie wartości nieruchomości i zaliczanie ich do odpowiednich progów podatkowych. Tym samym usprawniają oni procedurę podatkową

1. Regulamin i struktura organizacyjna urzędu.

Struktura jednostek pomocniczych:

1. Organy wspólne:

• powołane w celu sprawnego administrowania niektórymi usługami na większym obszarze geograficznym, niż zwykłe organy administracji lokalnej;

• ich utworzenie przewidują min. The Public Health Act 1936, The Education Act 1944, The Police Act 1964, The Town and Country Planning Act 1971 i The Local Government Act 1985;

• posiadają osobowość prawną;

• mogą ubiegać się o swój udział w dochodach organów administracji lokalnej funkcjonujących na ich obszarze, mogą też pożyczać pieniądze.

• Komisje wspólne:

• tworzone na podstawie porozumienia między organami administracyjnymi tego samego stopnia;

• mają tylko takie uprawnienia, jakie otrzymują od tworzących je rad;

• nie posiadają osobowości prawnej;

• są finansowo zależne od organów, które je powołały.

c. Delegacja funkcji:

• za pomocą tego środka jeden organ administracji lokalnej może przekazać innemu jedną lub więcej ze swych funkcji;

• środek ten może być stosowany tylko w granicach przewidzianych przez ustawy;

• organ administracji lokalnej, któremu zostały przekazane pewne funkcje, może z kolei sam je delegować komisji, podkomisji lub urzędnikowi.

• Związki i stowarzyszenia:

• ich tworzenie i funkcjonowanie jest powszechną cechą brytyjskiej administracji lokalnej;

• są one reprezentatywnymi ciałami, z którymi spotykają się organy administracji centralnej;

• działają jako grupy nacisku reprezentujące wobec rządu interesy swoich członków;

• najsilniejszym stowarzyszeniem było Association of Municipal Corporations, które rozpadło się w wyniku reorganizacji organów administracji lokalnej na Association of District Councils oraz Association of Metropolian Authorities;

• rady parafialne zgrupowane w National Association of Local Councils;

• istnieje oddzielne stowarzyszenie dla miasta Londynu - London Boroughs Association;

• inne organizacje służące wspólnym interesom organów administracji lokalnej to Local Government Training Board i Local Authorities Management Services and Computer Committee;

• urzędnicy administracji lokalnej powołali organizacje w celu obrony ich interesów SOLACE, która zastąpiła wcześniejszą słynną Society of Town Clerks.

Dodatkowo istnieją ogólnie obowiązujące postanowienia, które mają zagwarantować wszystkim urzędnikom samorządowym racjonalne warunki zatrudnienia. Wśród tych warunków możemy wyróżnić następujące:

• niektórzy urzędnicy mogą być mianowani i odwołani tylko za zgodą odpowiedniego ministra;

• uprawnienia emerytalne urzędników samorządowych muszą być zachowane w przypadku przejścia urzędnika z jednej rady do innej, lub z rady do innego rodzaju zatrudnienia publicznego, np. w służbie państwowej czy korporacji publicznej;

• warunki zatrudnienia urzędników muszą być racjonalne.

Urzędnicy są zorganizowani w wydziały: oświaty, budownictwa i spraw mieszkaniowych, opieki społecznej, architektury i zdrowia. Na czele wydziału stoi kierownik, który przeważnie jest specjalistą w swojej dziedzinie. Jednocześnie jest on zwykle członkiem ogólnokrajowej organizacji zawodowej, odpowiedzialnej za szkolenie, propagowanie najnowszych osiągnięć w danej dziedzinie i utrzymywanie standardów zawodowych.

Kierownicy wydziałów pracują zwykle w bliskim związku z kierownikami odpowiednich komisji i wpływają poprzez nich na funkcjonowanie tych komisji.

Przełożonym kierowników jest naczelny kierownik, który nadzoruje cały aparat administracyjny rady. Może być też odpowiedzialny za politykę kadrową i organizację pracy aparatu administracyjnego. On lub jego przedstawiciel musi być obecny na posiedzeniach rady i jej komisji. Wszyscy urzędnicy organu administracji lokalnej muszą działać w ramach otrzymanych od niego instrukcji.

Urzędnicy, podobnie jak radni, są zobowiązani do ujawniania niektórych swych interesów finansowych. Urzędnik ma jedynie obowiązek złożenia pisemnego powiadomienia o swoim pośrednim lub bezpośrednim zainteresowaniu finansowym umową lub proponowaną umową z radą. Nie musi natomiast zgłaszać swojego zainteresowania w czasie posiedzenia rady. Taki wymóg obowiązuje natomiast radnego.

7. Radni i pracownicy samorządowi.

Działalność organów administracji lokalnej musi być kontrolowana przez osoby - radnych, wybranych w sposób bezpośredni przez pełnoletnich mieszkańców terytorium, którym zarządzają.

Liczba radnych nie jest stała i zależy od liczby okręgów wyborczych. Sekretarz stanu ds. środowiska ma wpływ z kolei na zmianę ich liczby na wniosek odpowiedniej komisji. Liczba radnych w hrabstwach waha się od 60 do 100, w dystryktach metropolitarnych od 50 do 80, a nie metropolitarnych od 30 do 60.

Radni w parafiach z radą wybierani są na cztery lata i przestają pełnić swoje funkcje jednocześnie.

Radny może zrezygnować poprzez dostarczenie własnoręcznie podpisanego oświadczenia właściwemu urzędnikowi rady. Tym samym wygasa jego mandat radnego.

Praca radnych jest dobrowolna. Mogą jednak ubiegać się o diety, zwrot kosztów podróży i utrzymania poniesionych w związku z uczestnictwem w posiedzeniach rady. Oprócz diet radni mogą otrzymać tzw. financial loss allowances. W praktyce oznacza to, że radny, który utracił pracę lub poniósł wydatki jakie były konieczne do zostania radnym może domagać się refundacji.

Od 1980 roku istnieje dodatek funkcyjny przeznaczony dla radnych pełniących specjalne funkcje, np. przewodniczący komisji rady.

Obowiązkiem radnego jest ujawnienie bezpośredniego lub pośredniego zainteresowania finansowego umową lub inną sprawą rozważaną na posiedzeniu rady w czasie jego obecności. Tym samym radnemu nie wolno brać udziału w dyskusji lub głosowaniu odnoszącym się do tej sprawy.

Radny ma prawo wglądu do dokumentów organów administracji lokalnej i uczestniczenie w zebraniach i głosowaniach rady.

Obowiązki radnych są kontrolowane prawnie. W pewnych sytuacjach radny może pozwolić sobie na podjęcie decyzji, kierując się opinią innych radnych. Wymaganie bowiem, aby wszyscy radni osobiście czytali wszystkie pisma w ich oryginalnej formie jest nierealne.

8. Gospodarka finansowa.

1. System finansowania.

Rok finansowy w Anglii trwa od początku kwietnia do początku marca.

Wydatki organów administracji lokalnej można podzielić na dwie kategorie:

1. Wydatki bieżące są finansowane z opłat komunalnych, wpływów centralnego funduszu podatku od obiektów niemieszkalnych, subsydiów z budżetu centralnego w postaci dotacji (przeznaczonych na sfinansowanie określonych usług) lub subwencji (nie przeznaczonych na konkretny cel lecz dla uzupełnienie wpływów lokalnych). Pozostałe przychody mogą pochodzić z czynszów i opłat. Wydatki bieżące stanowią pobory i płace oraz koszty utrzymania budynków. Kontroluje się je za pomocą komisji finansowej, kontroli rachunków wpłat przez członków podkomisji komisji finansowej i kontroli sprawowanej przez urzędników z wydziału finansowego.

2. Wydatki kapitałowe (inwestycyjne) są finansowane przez pożyczanie pieniędzy oraz z wpływów gotówkowych ze sprzedaży ziemi i budynków. Dodatkowo przyznaje się dotacje i wsparcia z administracji centralnej. Wydatki inwestycyjne to, np. budowa dróg i budynków.

1. Podatek lokalny.

W Wielkiej Brytanii system podatkowy na poziomie administracji lokalnej ulegał ciągłym zmianom. Spowodowane to było konfliktami między władzą centralną a lokalną. Władze centralne starały się ograniczyć kompetencje władz lokalnych poprzez wprowadzanie nowych podatków obciążających władze lokalne. Rząd postanowił przekształcić lokalny podatek od nieruchomości niemieszkalnych w podatek zuniformizowany czyli przeliczany tak samo dla każdego regionu Wielkiej Brytanii. Miał on być wpłacany do budżetu centralnego i następnie dzielony pomiędzy organy administracji lokalnej.

Ponadto miano zastąpić podatek od nieruchomości mieszkalnych nowym podatkiem o nazwie opłata komunalna (pogłówne). Zostało to pomyślane w ten sposób, że mieli ją wnosić wszyscy dorośli mieszkańcy danej jednostki podziału terytorialnego.

Ostatecznie uchwalono nowy podatek, który spowodował, że każda nieruchomość mieszkalna w Wielkiej Brytanii została umieszczona na liście oszacowań w jednym z ośmiu przedziałów wartości. Zaliczenie nieruchomości do jednego z przedziałów wpływa na wysokość podatku. Podatek nosi nazwę Council Tax czyli podatek na rzecz rady.

9. Nadzór nad działalnością samorządu.

1. Istota nadzoru.

W poprzednim systemie administracja centralna zajmowała się głównie sprawami zagranicznymi, podczas gdy organy administracji lokalnej korzystały za swych uprawnień samodzielnie, bez nadzoru i kontroli. Wyjątkiem tu była jedynie doktryna „ultra vires”, która nakładała na jednostki lokalne kontrolę sądową. Dziś pozycja samorządu lokalnego jest słabsza.

Obecnie istnieje szereg zależności finansowych organów lokalnych od centralnych. Rząd uważa, że wydatki organów administracji lokalnej są zbyt duże, a przy tym nieefektywne i przeznaczone na niewłaściwe cele. I rząd i samorząd nie mogą dojść do porozumienia. Ma miejsce absurdalna sytuacja, w której zarówno administracja centralna, jak i lokalna powołują się na zwyczaje konstytucyjne. Rząd twierdzi, że organy administracji lokalnej powinny dostosowywać swoje wydatki do celów ustalonych przez administrację centralna. Organy administracji lokalnej twierdzą natomiast, że administracja centralna nie powinna określać wydatków i decyzji podatkowych organów administracji lokalnej.

2. Chronologiczny zarys nadzoru administracji centralnej nad lokalną.

Spory na temat stopnia i rodzaju zależności organów lokalnych od centralnych były częste. Pojawiało się wiele aktów prawnych regulujących te spory lub też zaostrzających je. Postanowiłam zebrać je wszystkie w poniższej tabeli.

Tabela 3. Chronologiczny zarys nadzoru administracji centralnej nad lokalną.

Nazwa	Data	Dotyczy	Cechy
The Local Government, Planning and Land Act	1980	Przyznawania subwencji organom samorządowym	Te organy, które znacznie przekroczą oszacowane wydatki, utracą subwencję
ustawa	1980	Kontrolowanie pożyczek samorządowych	Organy administracji lokalnej zaczęły otrzymywać centralnie ustalone kwoty wydatków kapitałowych, których nie mogły przekroczyć. Później ograniczono też sposób wykorzystania zasobów, uzyskanych ze sprzedaży nieruchomości. Organy admin. lok. Zareagowały na te restrykcje przez zaangażowanie się w tzw. „twórczą księgowość”
The Local Government Finance Act	1982	- “nowe” cele w dziedzinie wydatków - odebranie organom admin. lok. Prawa nakładania podatku uzupełniającego	- Przekroczenie centralnie ustalonych poziomów wydatków pociągało za sobą utratę subwencji - odebranie org. lok. Możliwości korzystania z własnego podatku
The rates Act	1984	Silniejsza kontrola nad organami administracji lokalnej	rząd otrzymał prawo limitowania podatków lokalnych, czyli określenia górnego poziomu podatku lokalnego tych organów administracji lokalnej, które - w jego przekonaniu - wydawały zbyt wiele i nakładały zbyt wysokie podatki
The Local Government Act	1985	Zniesienie rad (i wyborów) na tych obszarach, gdzie panowała największa rozrzutność	Ustawa zlikwidowała Rade Wielkiego Londynu i sześć rad hrabstw metropolitarnych: Greater Manchester, South Yorkshire, Tyne and Wear, West Midlands i West Yorkshire
The Local Government Act	1986	Zabronił org. admin. lok. Wydawanie pieniedzy na kampanie publiczne, które mogłyby wspierać jakąś partie polityczną	W odpowiedzi na fakt, ze org. admin. lok. Prowadziły takowe kampanie
The Local Government Act	1988	j. w.	Zacieśnił cenzurę, określając co jest, a co nie jest kampanią publiczną
The Local Government Finance Act	1988 - wszedł w życie 1.04.1990	Wprowadzenie „nowych” podatków	Powiększenie zakresu kontroli funkcjonowania organów administracji lokalnej i zmiany ich roli w systemie administracji publicznej

CZĘŚĆ 2

LOCAL GOVERNMENT IN THE UNITED KINGDOM (www.taiex.be)

1. Wstęp

Ten referat przedstawia krótki opis struktury, funkcji i źródeł dochodów lokalnych władz na terenie Wielkiej Brytanii.

Ostatnie kilka lat było stosunkowo burzliwym okresem dla władz lokalnych z powodu wielkiej liczby zmian w strukturze, funkcjonowaniu i finansowaniu systemu, w którym lokalne władze działały. Miało i ma to znaczący wpływ na obie istoty lokalnego rządu w Wielkiej Brytanii i na związki między władzami lokalnymi a rządem centralnym. Zważywszy na gwałtowne zmiany część niniejszego referatu omówi szczegóły obowiązujących wcześniej (przed reformami) układów.

Wielka Brytania jest jednostką państwową, składającą się z czterech składników narodowych: Anglii, Szkocji, Walii i Północnej Irlandii. Systemy rządów lokalnych w tych czterech „państwach” różnią się w znaczący sposób. Najważniejsze różnice zostaną więc streszczone w aneksach (patrz: ostatnie strony).

Rozdział 2 skupi się na omówieniu struktury rządu, a rozdział 3 omówi role i obowiązki lokalnych władz względem rządu. Rozdział 4 omawiać będzie lokalny system finansowy Wielkiej Brytanii, zarówno w świetle wydatków bieżących, jak i kapitałowych (inwestycyjnych). W rozdziale 5 rozważymy relacje między rządem centralnym a lokalnym. Rozdział 6 zajmie się natomiast podsumowaniem kilku kontrowersyjnych kwestii w funkcjonowaniu rządu lokalnego, które omówiono w tym referacie i zaproponuje pewne kierunki dla przyszłej publicznej debaty w Wielkiej Brytanii.

2. Struktura rządu lokalnego

Rząd centralny utrzymuje sieć regionalnych urzędów i administruje nimi - taka jest oficjalna i uznawana struktura rządu lokalnego w Wielkiej Brytanii.

Należy zaznaczyć, że struktura administracyjna ulega obecnie zmianie. Prawie uniwersalna dwu - poziomowa struktura wprowadzona przez reorganizację lokalnego rządu z 1974 roku, została zmodyfikowana poprzez zniesienie wyższej władzy w Londynie i wielkomiejskich obszarów w 1986 roku oraz niedawne utworzenie nowych unitarnych władz w Szkocji, Walii i na niektórych obszarach w centralnej Anglii.

Każdy z dystryktów ma za zadanie niejako ubezpieczać działania rządów krajowych. Jednocześnie rządy lokalne są całkowicie niezależne od władz centralnych. Tabela 1 wskazuje liczbę hrabstw i dystryktów występujących na danym terytorium. Ta struktura została zmodyfikowana w 1986 przez zniesienie władz zwierzchnich dla Londynu i obszarów metropolitarnych.

Tabela1. Obecna struktura rządów lokalnych w Wielkiej Brytanii.

kraj	hrabstwa	dystrykty	jednostki administracyjne
Anglia	39	297	69
Szkocja	9	50	3
Walia	8	37	0
Północna Irlandia	0	26	0

Jeśli weźmie się pod uwagę liczbę ludności to wniosek może być taki, że najniższy szczebel władzy ma największy wpływ na obywateli niż gdzie indziej w krajach Zachodniej Europy. Na przykład w Anglii średnia liczba ludności w hrabstwie wynosi ok. 100 tys. mieszkańców. Średnia liczba ludności w hrabstwie, ale dla całej Anglii to ok. 750 tys. Ostatecznie władze jednego dystryktu mogą mieć pod swoimi skrzydłami o wiele większą liczbę ludności niż władze innego dystryktu, ale znajdującego się w tym samym kraju.

Przez najbliższe kilka lat można będzie zaobserwować zjawisko usamodzielniania się jednostek działających lokalnie, co ostatecznie może doprowadzić do całkowitego zastąpienia jednostek centralnych w Szkocji i Walii. Sytuacja wydaje się być nieco bardziej skomplikowana w Anglii. Komisja ds. lokalnych rządów zbadała tutaj oddzielnie każda strukturę lokalną i wniosek jest następujący: w Anglii zaobserwować można skomplikowaną mozaikę unitarnych i dwupoziomowych władz, które różnią się dodatkowo w zależności od obszaru. W niektórych przypadkach nowy system wymaga od małych jednostek lokalnych (nazwijmy je wiejskimi) połączenia się w większe hrabstwo miejskie. Musi się dokonać w tym przypadku modyfikacja struktury tych małych jednostek, aby mogły stać się hrabstwem (są to tzw. hrabstwa -„enklawy”). W innym przypadku hrabstwo zostaje podzielone na mniejsze, samodzielne jednostki. Obecnie nie ma pomysłu jak zmodyfikować strukturę jednostek lokalnych w Północnej Irlandii.

Tabela 2 wskazuje jak może wyglądać struktura rządów lokalnych w Wielkiej Brytanii w przyszłości. Wzięto w niej pod uwagę większość ostatnich zaleceń „Komisji”, przedstawionych w 1995 roku w Local Government Chrionicle Review Focus. Trzeba jednak brać pod uwagę, że ostatecznie liczba hrabstw - enklaw może być większa niż ta przedstawiona w tabeli.

Tabela 2. Struktura władz lokalnych w Wielkiej Brytanii w przyszłości.

kraj	dystrykty	tradycyjne podwójnie rządzone hrabstwa	„enklawy”
Anglia	119	19	12
Szkocja	29	0	0
Walia	22	0	0
Północna Irlandia	26	0	0

Obecny rząd, sprawowany przez konserwatystów nie ma planów, aby wprowadzać jakieś zmiany, za to opozycyjna Partia Pracy popiera obecnie wprowadzenie dodatkowego szczebla rządu dla wybranych władz w Anglii i ograniczenie nadania aktu władzy przez władzę centralną dla władzy lokalnej. Jednakże wersja taka jest prawdopodobna dopiero w momencie wprowadzenia jednolitego systemu lokalnego.

3. Wydatki samorządu terytorialnego.

Władze lokalne są odpowiedzialne za około 1/3 wszystkich publicznych wydatków w Wielkiej Brytanii. Jak można się spodziewać mniej więcej 80% jest przydzielane na fundusze, a w przybliżeniu 20% na wydatki inwestycyjne.

Podział obowiązków między rządami lokalnymi a centralnymi jest zasadniczo podobny w Anglii, Szkocji i Walii. W Północnej Irlandii jednakże władze lokalne obecnie nie angażują się w jakiekolwiek sprawy związane z takimi dziedzinami jak edukacja, rynek mieszkaniowy, usługi socjalne, chociaż w przyszłości może to ulec zmianie na mocy konstytucyjnego porozumienia dla Północnej Irlandii. Tabela 3 pokazuje zadania, które są przydzielane do poszczególnych rządów w Anglii, Szkocji i Walii.

Tam gdzie występuje podwójny system rządów, tam hrabstwa są odpowiedzialne w tak ważnych strategicznie funkcjach jak edukacja, usługi socjalne, transport i stanowi to w przybliżeniu 80% wszystkich wydatków władz lokalnych. Usługi takie jak wywóz śmieci czy oświetlenie ulic leżą już w interesie władz podrzędnych w stosunku do hrabstw, czyli w interesie dystryktów. Obecnie dystrykty metropolitarne są odpowiedzialne za wszystkie funkcje na terenie czy to hrabstwa czy dystryktu, chociaż niektóre z nich, jak policja, pożary i transport są przedmiotem obowiązkowych i wspólnych umów. Okręg londyński jest podobnie odpowiedzialny przez dystryktami metropolitarnymi tylko, że policja i transport w stolicy są odpowiedzialne przed rządem centralnym.

Tabela 3. Zadania dystryktów i hrabstw w Anglii, Szkocji i Walii.

	Dystrykty metropolitarne i borough Londyn	hrabstwa	dystrykty niemetropolitarne
edukacja	X	X
usługi socjalne	X	X
opieka społeczna	X	X
pożary	X	X
autostrady	X	X
rynek mieszkaniowy	X		X
biblioteki	X	X	X
rekreacja: parki, baseny	X	X	X
rozwój gospodarczy	X	X	X
wywóz śmieci	X		X
usuwanie odpadków	X	X	X
sądy i wyroki	X	X
cmentarze	X		X
muzea i galerie	X	X
środowisko naturalne i zdrowie publiczne	X		X
przestrzenne planowanie	X		X
bezdomność	X	X	X

W przyszłości obowiązki istniejących „wyższych” rządów w Szkocji, Walii i hrabstwie Anglii będą podzielone pomiędzy następców tych jednostek a ich wspólne zarządy w dziedzinach takich jak pożary i transport. Przyszły podział obowiązków w hrabstwach „enklawach” jest trudny do przewidzenia. Służby policyjne są już m.in. odpowiedzialne za nowy podział władz od kwietnia 1995 roku.

Schemat 1 przedstawia zależności ważnych usług w wydatkach państwowych. Według niego edukacja stanowi najważniejszy komponent (blisko 50%) bieżących, lokalnych wydatków. Inne ważne wydatki to policja i usługi socjalne. Pozostałe usługi (24%) to przeważnie usługi takie jak wywóz i składowanie odpadków, biblioteki czy rekreacja. Konstrukcja władz lokalnych w Wielkiej Brytanii jest niepodobna do żadnego z europejskich krajów, bowiem rządy lokalne posiadają tutaj tradycyjną, ograniczona rolę w organizowaniu opieki zdrowotnej. Jednakże od kwietnia 1993 odpowiedzialność w zapewnieniu ludności bezpieczeństwa (chodzi szczególnie o świadczenie usług i zapewnienie mieszkań dla osób starych i chorych umysłowo) została złożona na ramiona władz lokalnych. Jeśli chodzi o usługi określone na schemacie jako „pozostałe”, to należy wspomnieć, że gospodarka mieszkaniowa nie odgrywa ważnej roli w tych usługach, gdyż wymaga się, aby budownictwo mieszkaniowe finansowało się samo z wynajmów mieszkań. Gospodarka mieszkaniowa stanowi jednak główną część nakładów finansowych.

3.1 Ostatnie zmiany

W ostatnich latach zakres odpowiedzialności powierzono rządom lokalnym, co stanowiło znaczący przełom. Władze lokalne bowiem nigdy nie miały do wykonania aż tylu funkcji. Ponadto zaczęły zdobywać szereg nowych doświadczeń i zaczęły działać na zewnątrz całej demokratycznej struktury. Rząd centralny nie pozostał w takiej sytuacji bierny i próbował ograniczać działania władz lokalnych, próbował wpływać na ich zdolność do samodecydowania, co odbywało się różnymi metodami.

1. Wydatki inwestycyjne.

Podczas gdy wydatki bieżące wzrosły w znacznym stopniu (o ponad 65 %), wydatki kapitałowe zanotowały gwałtowny spadek (o blisko 50%). To szczególnie prawdziwie oddawało wydatki inwestycyjne na spółdzielcze mieszkalnictwo. Widoczny jest fakt, że większość wydatków inwestycyjnych przeznaczana jest na mieszkalnictwo, chociaż w ostatnich latach zauważa się wzrost dotacji w sektorze prywatnym.

4. Gospodarowanie finansowe władzami lokalnymi.

Rząd lokalny jest obecnie finansowany przez połączenie podatków lokalnych, opłat od użytkowania nieruchomości, dotacje pochodzące z budżetu państwa. Proporcje dotyczące finansowania dla każdej z tych gałęzi przedstawione są na schemacie 2.

Ravenue Support Grant (RSG), nie -wewnętrzny wskaźnik dochodu i szczególne dotacje są ustalane centralnie i wpływają na ponad 80% całkowitych bieżących dochodów władz lokalnych. Władze lokalne sprawują kontrolę nad poziomem dochodu, pochodzącym z Rad Podatkowych i opłat za usługi.

1. Podatek lokalny.

Obecnie władze lokalne kontrolują jedynie cześć dochodu państwa, pochodzącą z lokalnego podatku ustanawianego przez radę. Całkowity porządek ma być ustanowiony w trzecim roku reformy systemu, co ma położyć kres okresowi niezwykłego chaosu w lokalnym systemie finansowym, który cechowało zastąpienie podatku od nieruchomości mieszkalnych opłatą komunalną.

Przyjrzyjmy się wszystkim trzem podatkom po kolei.

1. Podatek od nieruchomości mieszkalnych (domestic rates)

Do 1990 roku władze lokalne określały poziom wysokości podatku na podstawie ustalonych wskaźników, które obowiązywały zarówno w lokalnym jak i pozalokalnym sektorze. Podstawą opodatkowania była roczna wartość netto nieruchomości, które ogólnie rzecz biorąc, mogły być wynajmowane. Od tej kwoty odliczano koszty ewentualnych napraw i utrzymania.

Lata 80. były okresem wzrostu niezadowolenia z systemu podatkowego, który wydawał się być przestarzały. Ustawa podatkowa bowiem opierała się na rocznej wartości netto i nie byłoby w nim nic złego, gdyby nie to, że ustawa ta nie była aktualizowana od 1973 roku dla Anglii i Walii) i od 1979 roku dla Północnej Irlandii. Kiedy natomiast w Szkocji w 1985 roku przyjęto nowa ustawę, spotkało się to z publicznym protestem, który jedynie zwiększył postanowienie rządu, aby znaleźć jakieś „zastępstwo” dla podatku od nieruchomości mieszkalnych. W tym czasie rząd centralny zaczął coraz bardziej wpływać na system podatkowy.

2. Opłata komunalna (The Community Charge)

3. Podatek na rzecz rady (The Council Tax)

2. Kontrola dochodów.

Do kwietnia 1990 roku władze lokalne również ustalały podatek od obiektów niemieszkalnych - podatek, który obejmował nieruchomości przemysłowe i handlowe. Jednakże w 1990 roku rząd centralny skutecznie ograniczał kontrole nad ściąganiem tego podatku przez władze lokalne, przekształcając podatek lokalny w podatek kontrolowany przez rząd.

CZĘŚĆ 3.

1. Załącznik

Marek Rybarczyk, Londyn 04-05-2003, ostatnia aktualizacja 04-05-2003 18:25

Brytyjskie wybory lokalne: na dwoje babka wróżyła

Partia Pracy Tony'ego Blaira straciła większość w radach kilku wielkich miast brytyjskich, ale i tak jest pewna siebie przed wyborami parlamentarnymi za dwa lata 

Wybory lokalne odbyły się w połowie kadencji, na dwa lata przed głosowaniem do Izby Gmin. To tradycyjnie kiepski okres dla rządzących, laburzyści i Tony Blair nie ponieśli jednak zbyt dużych strat. Większość wyborców najwyraźniej nadal uznaje, że rządy konserwatystów tylko pogorszyłyby sytuację w szkołach i szpitalach. Blairowi nie zaszkodziła zbytnio nawet wojna z Irakiem ani podwyżki podatków lokalnych.

Mimo porażki w kilku ważnych miastach - m.in. w Birmingham i Coventry - Partia Pracy utrzymała w radach w dziesiątkach regionów przewagę zdobytą w wyborach lokalnych od połowy lat 90. Przy niskiej frekwencji (w Anglii tylko 39 proc.) partia Blaira uzyskała łącznie 30 proc. głosów, a konserwatyści, którym udało się wprowadzić do rad lokalnych kilkuset nowych radnych - 5 proc. więcej.

Rozradowany lider torysów Duncan Smith postawił u bukmachera 120 funtów na zwycięstwo jego własnej partii w wyborach do Izby Gmin (w roku 2005 lub 2006). Na razie niewiele na to wskazuje - prawdziwym sukcesem opozycji w wyborach lokalnych jest zwykle przekroczenie poprzeczki 45 procent głosów (np. torysi Thatcher w 1976 roku zebrali 56 proc. głosów, a potem wygrali wybory do Izby Gmin; Partia Pracy Blaira w 1995 r. uzyskała w wyborach lokalnych 46 proc., by później odebrać władzę konserwatystom).

Niezły wynik wyborów lokalnych wzmocnił zagrożoną pozycję mało efektownego Duncana Smitha. To oznacza, że sukces może przynieść torysom katastrofę w wyborach do Izby Gmin - zdaniem wielu ekspertów przywództwo Smitha gwarantuje, że konserwatyści pozostaną partią tradycyjną, pozbawioną nowych pomysłów, zdominowaną przez przeciwników euro i integracji w ramach Unii Europejskiej.

Liberałowie cieszą się ze zdobycia jednej trzeciej głosów. 30 procent - ex aequo z Partią Pracy - to ich rekord od czasu powstania partii w latach 70. Liberalni demokraci mogą jednak tylko marzyć o powtórzeniu tego wyniku w wyborach powszechnych, w których Brytyjczycy tradycyjnie głosują na dwie najsilniejsze partie.

Źródło: Gazeta Wyborcza.

2. Bibliografia

1. Jerzy Supernat, „Organy administracji lokalnej w Anglii”, wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2001

2. www.gazeta.pl, portal „Gazety Wyborczej”, dział: ostatnio w Wielkiej Brytanii

3. www.taiex.be, strona poświęcona samorządom lokalnym w Europie

4. “Oxford Advanced learner's Dictionary of Current English”, edited by Sally Wehmeier - slownik angielsko - angielski

5. Monika Woytowicz-Neymann, Roman Kozierkiewicz, Mieczysław Puławski, „English - Polish. Business dictionary.”

6. “Oxford wordpower”, pod red. Janet Phillips

Sędzia Russel of Killowan C.J. stwierdził, że „nieracjonalne są wówczas, gdy są stronnicze i nierówne wobec różnych klas społecznych, rażąco niesprawiedliwe, jeśli zostały uchwalone w złej wierze, jeśli (...) naruszają prawa obywateli (...)”.

mogą być tworzone przez specjalna komisje - Local Government Boundary Commission

Jeśli dwie osoby będą miały taką samą liczbę głosów, dokonuje się losowania.

Mniejsze partie wygrywają w obszarach zdecydowanie wiejskich.

Franchise.

Qualifications and disqualifications for election.

Na przykład Local Government Act 1982 regulował wydawanie pozwoleń na różne rodzaje działalności np. prowadzenie sklepu znanego pod nazwą sex shop.

Takiej zgody potrzebuje np. osoba, która chce wyciąć drzewo.

W radzie o statusie borough byli to burmistrz i jego zastępca.

Society of Local Authorities Chief Executives

wcześniej główny urzędnik

dosłownie - finansowy zasiłek w wyniku poniesionych strat

rozumie się przez to zawieranie spółek z towarzystwami finansowymi lub samodzielne obmyślanie pomysłowych rozwiązań, pozwalających jednocześnie powiększyć wydatki i uniknąć naruszenie przepisów prawa.

Patrz: VIII 2

dosłownie pod rządu (sub-central government) - brak polskiego odpowiednika (I.P)

dystrykty w tym kontekscie oznaczaja rządy nizsze, czyli lokalne, w odróżnieniu od rządów wyższych - centralnych (I.P.)

kraj w rozumieniu narodowym, czyli nie jako Wielka Brytania, lecz jako Anglia, Szkocja, Walia i Północna Irlandia (I.P.)

autor wersji w języku angielskim posługuje się sformułowaniem « higher tier », czyli rząd wyższy, co jest w pewnym luźnym rozumieniu odpowiednikiem władz centralych w Polsce. Zamiast więc używać sformułowania władze wyższe (czy też odpowiednio - niższe) będę się posługiwać raczej określeniem władze centralne ( i odpowiednio - lokalne).

termin kraj będzie miał w całym tekście takie samo znaczenie, jak podane w przypisie 3

local Government Commission

„doughnut” counties, co oznacza dosłownie hrabstwa - „pączki”

Commission

większość nazw dokumentów, ustaw itp. będę umieszczała w ich oryginalnej nazwie

tu: „doughnut” authorities

informacja pochodzi z portalu Gazety Wyborczej i została zmodyfikowana w stosunku do oryginału, ze względu na jej dezaktualizację. Cały artykuł, na który się powołuję umieszczam na końcu pracy jako załącznik 1

ibidem

“devolution” - “Oxford Advanced Learner's Dictionary of Current English”, Sally Wehmeier

London borough

„community care” znaczy ochrona społeczna, ale w Polsce jest to równoznaczne terminowi opieka społeczna

„housing” - dosłownie gospodarka mieszkaniowa, zakwaterowania

self-financing

capital spending

chodzi tu niejako o wychodzenie z systemu biurokratycznego, o działania nastawione na ludzi i dla ludzi (IP)

ponieważ piszę o tych metodach w pierwszej części pracy, pozwoliłam sobie w tym miejscu zaniechać tłumaczenia (przyp. IP)

w tym miejscu powinien się znaleźć schemat przedstawiający wydatki inwestycyjne, ale brakuje go (a raczej jest błędnie rozrysowany) w oryginalnym angielskim tekście. Postanowiłam więc zrezygnować z owego schematu. Konsekwencją tego jest jednakże przesunięcie numerów kolejnych schematów o jeden w z wyż i tam - schemat, który w oryginalnym tekście ma numer 3 - tutaj posiada numer 2 (IP)

powtarzam oryginalną nazwę, bo ciężko jest znaleźć jej polski odpowiednik. RSG należy jednak kojarzyć z dotacją pochodzącą z budżetu państwa

non-domiestic rate income

wszystkie trzy rodzaje podatków, ich sposoby wprowadzenia i dokładniejsze opisy można znaleźć w pierwszej części pracy w rozdziale VIII 5.

Znana bardziej pod nazwą „poll tax” (pogłówne)

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

---