WSTĘP

Zdrowie to jedna z najważniejszych wartości człowieka. Warunkuje możliwość działania, radość życia, poczucie szczęścia. Potrzebą naszych czasów jest wdrażanie i upowszechnianie współczesnych osiągnięć kultury zdrowotnej poprzez proces wychowawczy.

Według współczesnej wiedzy każdy człowiek rodzi się z określonym zespołem wrodzonych cech zdrowotnych, przekazanych przez rodziców. Jednak od tego momentu należy to zdrowie pielęgnować. Przez pielęgnowanie rozumiemy to wszystko, co człowiek robi i powtarza wielokrotnie w ciągu swojego życia dla podtrzymania go i zapewnienia dobrego samopoczucia. Pielęgnowanie zdrowia łączy się z racjonalnym zaspokajaniem podstawowych potrzeb życiowych, jak: oddychanie, żywienie, wydalanie, aktywność fizyczna i psychiczna, rytm pracy i wypoczynku, a także współżycie w społeczeństwie. O dobrym pielęgnowaniu mówić można wówczas, gdy potrzeby te są zaspokajane w sposób możliwie najkorzystniejszy dla zdrowia. Dobre pielęgnowanie opierać się więc musi na podstawowej znajomości organizmu, jego budowy i zasad funkcjonowania, na świadomości ludzkich potrzeb i tego wszystkiego, co ma znaczenie dla pełnego rozwoju człowieka.

O poziomie świadomości naszego społeczeństwa, czyli o kulturze zdrowotnej mogą świadczyć alarmujące wyniki wielu badań. Polska jest w czołówce światowej, w których społeczeństwo:

• spożywa najwięcej alkoholu i wypala najwięcej papierosów /powoduje to schorzenia układu krążenia i nowotwory płuc oraz wiele innych chorób cywilizacyjnych/,

• nie myje zębów /prowadzi to do próchnicy zębów oraz do chorób jamy ustnej/,

• źle się odżywia i prowadzi siedzący tryb życia / prowadzi to do otyłości i nadwagi, co dalej powoduje choroby układu trawienia, krążenia itp./

• zapada na choroby związane z brakiem zachowania podstawowych zasad higieny osobistej np. żółtaczka, czerwonka, rak szyjki macicy, rak płuc itd.

• posiada niską świadomość na temat profilaktyki /o wielu chorobach dowiadujemy się zbyt późno/.

Aby to zmienić należy propagować zasady i metody dbałości o zdrowie nie tylko wśród dorosłych, ale przede wszystkim wśród dzieci /nawet tych najmłodszych/.

Szkoła jest instytucją, która ma bezpośredni wpływ na rozwój psychofizyczny dziecka, dlatego też powinna realizować wychowanie zdrowotne, które stanowi integralną część wychowania ogólnego. Kształtowanie u dzieci prawidłowych postaw i zachowań zdrowotnych, wyrobienie aktywnego stosunku do zdrowia własnego i zdrowia innych to podstawowy cel wychowania zdrowotnego. 

    Jednym z istotnych składników zdrowego stylu życia jest regularna aktywność fizyczna, umiejętność organizowania sobie czasu wolnego, wartościowanie sposobu jego zagospodarowania. Promowanie aktywności fizycznej musi być widoczne w kształtowaniu społeczeństwa na każdym etapie edukacji. Właściwe nauczanie i wdrażanie do realizacji prozdrowotnych stylów życia poczynając od najmłodszego pokolenia jest warunkiem poprawy stanu kondycji zdrowotnej ludności.

Promocja zdrowia jest procesem umożliwiającym człowiekowi zwiększenie kontroli nad swoim zdrowiem oraz stwarzającym możliwość jego poprawienia.

Naczelnym celem działalności szkoły jest dobro i wszechstronny rozwój dziecka. W trosce o rozwój dziecka szkoła realizuje różnorodne zadania edukacyjno-wychowawcze, wśród których jednym z najważniejszych jest edukacja prozdrowotna. Przekazując uczniom wiedzę o zdrowiu i kształtując postawy prozdrowotne uczymy zdrowego stylu życia warunkującego zachowanie zdrowia przez całe życie. Wczesna edukacja prozdrowotna ma wpływ na kształtowanie się i umacnianie w młodych ludziach zachowań sprzyjających zdrowiu, zwiększenie świadomości i przejmowanie odpowiedzialności za własne zdrowie

Program uwzględnia wstępne wiadomości i przedsięwzięcia zachęcające uczniów do zachowań prozdrowotnych, szczególnie w zakresie higieny osobistej, żywienia i umiejętności zachowania bezpieczeństwa w szkole i w drodze do szkoły. Wykorzystując nasze zainteresowania i umiejętności pragniemy „zarazić” nimi dzieci. Mamy nadzieję, że wybiorą spędzanie wolnego czasu w sposób aktywny i będą  zdrowymi ludźmi, żyjącymi w zgodzie z przyrodą.

Przy opracowaniu programu korzystałyśmy z materiałów pani Marianny Chorzyńskiej - Gula, której serdecznie dziękujemy.

CELE PROGRAMU:

cel bezpośredni odnoszący się do ucznia:

• ukazanie uczniowi wartości zdrowia jako potencjału, którym dysponuje,

• zapoznanie ucznia ze sposobami zachowania, umacniania i poprawy zdrowia,

• przekazanie i utrwalenie zasad zdrowego stylu życia,

• informowanie o różnorodności zagrożeń zdrowia człowieka i możliwościach ich minimalizowania lub eliminowania,

• rozwijanie zdolności samokontroli, samoobserwacji i samopielęgnacji zdrowia oraz do wspierania innych ludzi w tych zachowaniach,

• kształtowanie umiejętności różnorodnego rozwiązywania własnych proble- mów zdrowotnych,

• wyrabianie postawy odpowiedzialności za swoje zdrowie wraz z umiejętno-ścią przewidywania skutków własnych zachowań dla swojego zdrowia.

cel pośredni odnoszący się do środowiska domowego i szkolnego ucznia:

podnoszenie jakości działań podejmowanych na rzecz zdrowia ucznia przez osoby sprawujące nad nim opiekę (rodziców, opiekunów, nauczycieli) poprzez:

• uzupełnianie i wzbogacanie wiedzy o zdrowiu, jego wartości oraz jego zagrożeniach,

• ukazywanie możliwości wspomagania ucznia w działaniach na rzecz zdrowia i w niwelowaniu stanów zagrażających zdrowiu,

• przedstawienie możliwości zmian otoczenia dziecka na otoczenie zdrowsze.

PROBLEMATYKA

1. Promocja zdrowia.

• Jak dobrze być zdrowym!

2. Higiena osobista i higiena otoczenia.

• Dlaczego ludzie muszą się myć?

• Mój wygląd świadczy o mnie.

• Czy to, co mi smakuje jest zawsze dobre dla mojego organizmu?

• Zdrowe zęby, higiena jamy ustnej.

3. Zdrowie psychiczne.

• Jestem uczniem.

• Jak jest w szkole?

4. Ruch w życiu człowieka.

• Życie i ruch.

• Codzienna gimnastyka w życiu ucznia.

5. Zdrowy styl odżywiania.

• Czy to, co mi najbardziej smakuje jest zawsze dobre dla mojego organizmu?

• Zdrowe zęby, higiena jamy ustnej.

6. Życie w rodzinie.

• Tworzymy model zdrowego dnia.

• Moja rodzina.

7. Bezpieczeństwo w codziennym życiu.

• Bezpieczna droga do szkoły.

• Zabawy bezpieczne i niebezpieczne.

• Czy moja szkoła jest bezpieczna?

8. Życie bez nałogów.

• „Papierosiaki” - małe straszydła! Jak przed nimi uciec?

Każdy z bloków obejmuje zagadnienia występujące w trzech podstawowych sferach życia:

• sfera życia ucznia jako jednostki (zdrowie, organizm, możliwości i szanse rozwoju, błędy w troszczeniu się o siebie, stosunek do samego siebie),

• sfera życia ucznia jako członka rodziny i społeczności szkolnej (rodzina, dom, klasa, nauczyciele, wychowawcy, rówieśnicy, miejsca, sytuacje, działa- nia, systemy wartości wpływające na zdrowie ucznia),

• sfery życia ucznia jako członka społeczności pozarodzinnej i pozaszkolnej (obcy ludzie, społeczności lokalne, społeczeństwo).

Edukacja prozdrowotna nie stanowi odrębnego przedmiotu nauczania. Treści programu będą realizowane podczas zajęć zintegrowanych wplecione w treści programu podstawowego dla klasy I; w edukację polonistyczną, matematyczną, środowiskową, plastyczną, techniczna i motoryczno - zdrowotną.

PLAN REALIZACJI PROGRAMU

WRZESIEŃ

Blok tematyczny programu: Promocja zdrowia.

Temat zajęć: Jak dobrze być zdrowym!

Cele szczegółowe:

uczeń powinien:

1. poznać i zrozumieć:

• pojęcia: promocja zdrowia, zdrowie, zdrowie jednostki, rodziny, choroba, samopielęgnacja, niepełnosprawność,

• różne kategorie zdrowia i choroby,

• związek między własną aktywnością a stanem zdrowia,

2. umieć:

• stosować w swoim życiu zasady samokontroli i samopielęgnacji,

• znaleźć w najbliższym otoczeniu ludzi, którzy są liderami zdrowia i korzystać z ich wzoru,

• pomagać członkom swojej rodziny i innym osobom dbać o zdrowie,

3. mieć przekonanie o tym, że:

• zdrowie to pewien potencjał w życiu człowieka, który powinien być umiejętnie przez niego wykorzystywany,

• zdrowie człowieka sprzyja osiąganiu celów życiowych,

• zdrowie daje szansę na modyfikowanie środowiska człowieka zgodnie z jego potrzebami.

PAŹDZIERNIK

Blok tematyczny programu: Zdrowie psychiczne. Życie w rodzinie.

Tematy zajęć: Jestem uczniem.

Jak jest w szkole?

Tworzymy model zdrowego dnia.

Moja rodzina.

Cele szczegółowe:

uczeń powinien:

a) zdobyć, pogłębić i utrwalić podstawowe wiadomości na temat:

• zasad współżycia społecznego i relacji międzyludzkich,

• zasad potęgowania zdrowia psychicznego (odpoczynek bierny, czynny, sen, jako warunek prawidłowego rozwoju organizmu),

• istoty zdrowia psychicznego,

• zasad „dobrego” czyli zdrowego komunikowania się z innymi ludźmi,

b) umieć:

• stosować ćwiczenia mające na celu utrzymanie dobrego samopoczucia psychicznego,

• kontaktować się z ludźmi w sposób niekonfliktowy,

• akceptować różnorodność ludzkich osobowości i szanować prawo do bycia innym,

• stosować zasady pracy umysłowej,

• unikać konfliktów i sporów w swoim środowisku,

4. uzyskać przekonanie i pogląd o:

• odpowiedzialności za stan psychiczny własnego organizmu,

• konieczności postępowania zgodnie z podstawowymi zasadami współżycia społecznego.

LISTOPAD, GRUDZIEŃ

Blok tematyczny programu: Bezpieczeństwo w codziennym życiu.

Tematy zajęć: Bezpieczna droga do szkoły:

Zabawy bezpieczne i niebezpieczne.

Czy moja szkoła jest bezpieczna?

Cele szczegółowe:

uczeń powinien:

a) zdobyć, pogłębić i utrwalić podstawowe wiadomości na temat:

• zasad bezpieczeństwa zabawy i nauki,

• metod bezpiecznego posługiwania się przyrządami i urządzeniami codziennego użytku,

• zasad bezpiecznego kontaktowania się ze zwierzętami,

• zasad obowiązujących podczas nawiązywania kontaktów z osobami obcymi,

• znaków drogowych i przepisów bezpieczeństwa w ruchu drogowym,

• zasad udzielania pomocy innym osobom z zachowaniem bezpieczeństwa własnego i poszkodowanych,

b) umieć:

• eliminować te spośród własnych zachowań, które są niebezpieczne dla siebie i innych osób,

• określić miejsca i sytuacje niebezpieczne w szkole, domu, na placu zabaw,

• dbać o bezpieczeństwo własne i innych osób,

• korzystać z systemów ratownictwa, opieki i organów bezpieczeństwa publicznego (pogotowie ratunkowe, straż pożarna, policja),

• poruszać się pewnie po ulicy, zgodnie z zasadami ruchu drogowego,

• bezpiecznie się bawić,

c) uzyskać przekonanie, pogląd o:

• własnej odpowiedzialności za bezpieczeństwo w codziennym życiu,

• konieczności postrzegania w codziennym życiu określonych zasad bezpieczeństwa.

STYCZEŃ, KWIECIEŃ

Blok tematyczny programu: Higiena osobista i higiena otoczenia.

Tematy zajęć: Dlaczego ludzie muszą się myć?

Mój wygląd świadczy o mnie.

Czy to, co mi smakuje jest zdrowe dla mojego organizmu?

Zdrowe zęby, higiena jamy ustnej.

Cele szczegółowe:

uczeń powinien:

a) pogłębić, uzupełnić i utrwalić wiadomości na temat:

• zasad higieny osobistej i otoczenia,

• sposobów pielęgnacji ciała z wykorzystaniem różnorodnych, właściwie dobranych środków pielęgnacyjnych,

• wskazań higienicznych dotyczących ubioru,

b) zdobyć nowe wiadomości na temat:

• zależności między stanem zdrowia człowieka a warunkami środowiska jego życia oraz wykonywanymi czynnościami higienicznymi,

• sposobów hartowania organizmu człowieka,

• ekologicznych środków pomagających w utrzymaniu czystości ciała i otoczenia,

• korzystnych dla zdrowia parametrów higienicznych środowiska, życia i aktywności człowieka,

c) umieć:

• stosować zasady higieny w życiu codziennym,

• dbać o estetyczny wygląd (ubiór, uczesanie),

• hartować własny organizm zgodnie z obowiązującymi zasadami,

5. uzyskać przekonanie, pogląd o:

• odpowiedzialności za czystość i estetykę własnego ciała i najbliższego otoczenia,

• konieczności ochrony środowiska życia człowieka zgodnie z zasadami higieny i ekologii.

LUTY, MARZEC

Blok tematyczny programu: Ruch w życiu człowieka.

Tematy zajęć: Życie i ruch.

Codzienna gimnastyka w życiu ucznia.

Cele szczegółowe:

uczeń powinien:

1. zdobyć wiadomości o:

• istocie ruchu i jego znaczeniu dla ogólnego samopoczucia człowieka,

• metodach i warunkach uprawiania sportu,

• sposobach czynnego wypoczywania,

2. umieć:

• dobrać odpowiedni rodzaj sportu, korzystny dla swojego organizmu,

• przybrać prawidłową pozycję podczas nauki, oglądania telewizji, snu,

• wykorzystywać ruch w celu rozładowania napięcia psychicznego i odzyskania dobrego nastroju,

3. mieć przekonanie o:

• znaczeniu codziennych ćwiczeń fizycznych dla wzmacniania zdrowia,

• znaczeniu aktywności fizycznej dla jego całościowego rozwoju.

MAJ

Blok tematyczny programu: Zdrowy styl odżywiania.

Tematy zajęć: Czy to, co mi smakuje jest zawsze dobre dla mojego organizmu?

Zdrowe zęby, higiena jamy ustnej.

Cele szczegółowe:

uczeń powinien:

1. uzupełniać i pogłębiać wiedzę o:

• rodzajach produktów spożywczych i zawartych w nich składnikach odżywczych,

• odpowiednim doborze produktów żywnościowych w codziennych posiłkach,

• zanieczyszczeniach żywności,

2. umieć:

• ułożyć prosty jadłospis dla siebie,

• wybierać produkty, które zawierają dużo witamin (warzywa, owoce),

• dbać o higienę jamy ustnej.

CZERWIEC

Blok tematyczny programu: Życie bez nałogu.

Tematy zajęć: „Papierosiaki” - małe straszydła! Jak przed nimi uciec?

Cele szczegółowe:

uczeń powinien:

a) zdobyć podstawowe informacje o:

• istocie nałogów: nikotynizmu, alkoholizmu, narkomanii,

• związku między paleniem tytoniu, nadużywaniem alkoholu i stosowaniem środków odurzających a stanem zdrowia człowieka,

• sposobach bronienia się (odmawiania) przed namowami do używania, próbowania środków uzależniających,

b)umieć:

• stosować różne sposoby odmawiania w różnych sytuacjach życia ucznia,

• wskazać związek między paleniem tytoniu, nadużywaniem alkoholu i braniem środków narkotycznych a zmianami w funkcjonowaniu organizmu człowieka,

3. mieć przekonanie o:

• prawie człowieka do obrony przed dymem tytoniowym, nadużywanie alkoholu,

• odpowiedzialności za swoje zdrowie oraz skutki swojego zachowania związanego z nadużywaniem alkoholu, paleniem tytoniu i stosowaniem środków narkotycznych.

PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW

Najważniejszymi elementami w procesie poznania, zdobywania wiedzy
i umiejętności, kształceniu postaw w edukacji zdrowotnej będzie aktywizowanie uczniów, pozwolenie im na samodzielne poszukiwanie, obserwowanie, badanie sytuacji z różnych punktów widzenia, przy użyciu różnych zmysłów, wyrażanie swoich przeżyć za pomocą różnych form ekspresji. Ścisły wpływ na osiąganie założonych celów mają właściwie dobrane metody i formy pracy.

Metody pracy:

• spacery i wycieczki,

• zajęcia ruchowe i sportowe,

• spotkania, prelekcje i pogadanki,

• wywiady,

• metody audiowizualne,

• praca z literaturą,

• obserwacje,

• zabawy dramowe,

• konkursy.

Formy pracy:

• zajęcia z całą klasą z zastosowaniem aktywnych metod pracy,

• zajęcia warsztatowe wyzwalające swobodną ekspresję,

• zajęcia w grupach,

• indywidualna aktywność jednolita i zróżnicowana,

• gry i zabawy dydaktyczne wyrabiające nawyki zdrowotne.

Przewidywane osiągnięcia uczniów:

Uczeń:

• dba o higienę osobistą ciała i estetyczny wygląd,

• dobiera ubiór stosownie do pogody i formy aktywności,

• zachowuje prawidłową postawę ciała,

• dba o porządek i czystość wokół siebie, w szkole, w domu, w najbliższym środowisku,

• stosuje w praktyce poznane przepisy, zasady ruchu drogowego, bezpiecznie porusza się po ulicy,

• bezpiecznie korzysta z urządzeń elektrycznych,

• wie jak należy zachować się w kontaktach z nieznajomymi,

• umie zachować się w sytuacji zagrożenia, potrafi wezwać pogotowie ratunkowe, straż pożarną, policję,

• rozumie skutki zagrożeń cywilizacyjnych,

• wie jak prawidłowo odżywiać się, zna wartości odżywcze różnych produktów,

• rozumie znaczenie pojęcia "zdrowa żywność",

• potrafi zrobić kanapki, surówki,

• zna różne gry i zabawy ruchowe,

• uczestniczy w zabawach ruchowych, w turniejach klasowych
  i miedzyklasowych,

• potrafi właściwie zachowywać się podczas gier i zabaw, przestrzega reguł,

• bezpiecznie uprawia sporty zimowe,

• rozumie znaczenie ruchu na świeżym powietrzu dla zdrowia człowieka,

• zna miejsca czynnego wypoczynku w najbliższym otoczeniu,

• zna różne sposoby komunikowania się, przekazywania informacji
  i wyrażania uczuć,

• dostrzega problemy i potrzeby innych ludzi,

• okazuje życzliwość i pomoc osobom potrzebującym np. starszym, chorym, niepełnosprawnym,

• ma opiekuńczy stosunek do zwierząt.

Ewaluacja programu:

Narzędziami sprawdzającymi i badającymi zmiany między osiągnięciami początkowymi a końcowymi będą obserwacje zachowania dzieci w szkole
i poza nią, skale postaw, analiza wytworów dzieci. Formami sprawdzania osiągnięć, umiejętności i wiadomości będą różne konkursy, quizy, wystawy. Przy ocenianiu postaw będziemy brać pod uwagę zaangażowanie ucznia i jego aktywność podczas realizacji działań, samodzielność w rozwiązywaniu problemów, umiejętność pracy w grupie.

Informację zwrotną otrzymamy przez:

• analizę kart osiągnięć uczniów z zakresu wybranych treści edukacji zdrowotnej

• analizę wyników przeprowadzonych konkursów, wykonanych prac przez dzieci

• skierowanie ankiet rodziców i wyciągnięcie wniosków.

Literatura:

1. A. Kołodziejczyk , E Czermierowska , T. Kołodziejczyk " Spójrz inaczej. Program zajęć wychowawczo - profilaktycznych dla klas I - III szkół podstawowych. Wydawnictwo ATE s.c. Skarżysko Kamienna 1997.

2. Bezpieczeństwo na drodze podczas gier i zabaw ruchowych / Krystyna Żelich - Edukacja zdrowotna i Promocja zdrowia w szkole - 2001, nr 2, s. 30 - 39

3. Edukacja prozdrowotna w szkole podstawowej: propozycja programowa / Teresa Klepka / Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne. - 1999 nr 1 s.10 - 16

4. Edukacja zdrowotna / podstawa programowa - projekt do dyskusji / Lider 1997, nr 3, s. 4 - 8.

5. Profilaktyczny program zachowań prozdrowotnych uczniów klas I - IV szkoły podstawowej: "Jestem ostrożny, dam sobie radę" / Małgorzata Pawlak - Bibliogr. // Lider. - 2001, nr 11, s. 11-14

6. Profilaktyka zdrowotna w edukacji (program indywidualny) / Zdzisława E. Kloska. - Bibliogr. // Życie Szkoły. - 1999, nr 5, s. 336-339

7. Program edukacji prozdrowotnej dla uczniów klas I-III / Elżbieta Ugrynowicz // Lider. - 2002, nr 7/8, s. 25-28

„Musimy dbać o zdrowie, nie dlatego, że ono jest ważne, ale dlatego, że bez zdrowia wszystko inne jest nieważne".

PROGRAM

PROMOCJI ZDROWIA

W KLASIE I

---