FILOZOFIA (Prof P. Dybel)

Literatura:

Tatarkiewicz - „Historia filozofii”,

A. Sikora „Od heraklita do Russela”,

Literatura pomocnicza:

Dion Scott-Kakures „Wstęp do filozofii”

Filozofia - co to jest?

Chłopski filozof - myśli, snuje rozważania, raczej negatywny oddźwięk, jest to wiedza oderwana od rzeczywistości, snuje rozważania zamiast działać.

Istota filozofii - wiedza w jakiś sposób bezinteresowna, pytań nie stawia się po to ty tę wiedzę praktycznie wykorzystać, pytania zadaje się dla samych pytań. Nie przeprowadza się tu dowodów. Ta filozoficzna refleksja jest nieskończona, nie ma wiedzy dostatecznej.

Wiedza filozoficzna ma charakter teoretyczny, pochodzi od greckiego słowa teoria - jak coś wygląda, jakie cos jest, nie przedkłada się praktykę.

Filozofia a nauka

Filozofia - jest to dziedzina wiedzy oderwana od rzeczywistości kulturowej. Nie jest przedkładana na naukę, ale nie ma końca.

Greccy filozofowie byli naukowcami, odkrywcami. Więc w jakimś sensie filozofia ma coś wspólnego z nauką. Pośrednio da się przedłożyć filozofię na praktykę. Gdyż gdyby nie te pytania które zadali greccy filozofowie nie było by rozwoju nauki.

Racjonalność - pytanie o przyczynę, o zasadę, rozumowe wyjaśnienie rzeczywistości.

W filozofii przedmiotem pytań i rozumowania jest byt jako całość.

Byt - to co istnieje, to czego cechą jest to że istnieje. Czy istnieje coś takiego jak społ.? - pytanie filozoficzne.

Filozofia - refleksja nad samymi podstawami, pyta jakie są założenia, które stoją za jakąś nauką. Nauka nie pyta o znaczenie w przeciwieństwie do filozofii.

Naukowiec odkrywa a filozof zastanawia się jakie to ma znaczenie - konsekwencje.

Filozofia tj. próba racjonalnego, teoretycznego wyjaśnienia świata.

Filozofia a religia, mistycyzm

PRESOKRATYCY - pierwsi filozofowie greccy

HESJOT - tworzył mityczne poematy - teogonia, opisywał w nich jak bogowie stworzyli świat. On tak naprawdę próbował odpowiedzieć na pytanie jak powstał świat i tu filozofia i religia maja wiele wspólnego.

HERMENEUTYKA - współcześni filozofowie, rodzaj refleksji

Filozofia różni się do religii i mitu ale nie stoi do nich w opozycji, są to po prostu inne pytania i inny rodzaj refleksji.

Filozofia a literatura

Podstawowa literatura europejska - to Iliada Homera _ideał harmonii, racjonalność, symetria, harmonia umysłu i rozumu, jest to duch grecki. Świat starożytnej Grecji oddziaływał na późniejsze dokonania.

Typ tej refleksji; dwa czynniki:

• Co cechowało tą religię - szczególny charakter religijny, ich bogowie - to był w krzywym zwierciadle świat ludzi, bogowie czyli podobni do ludzi. Ale religia to był tylko jeden element ich świata. Ich religia nie była religią dogmatów. Powstawało wiele koncepcji filozoficznych

• Element polityczny - demokracja, obywatel był człowiekiem wolnym

FILOZOFIA - bezinteresowna miłość mądrości, / nie wiedza która może być jakoś

wiedza dla niej samej a nie dla wykorzystana

korzyści

Przedmiot filozofii - wszystko, świat jako całość, byt

Metoda filozofii - racjonalność, argumentowanie, chce objaśniać świat

Cel filozofii - czysto teoretyczny, wiedza dla niej samej

PODZIAŁ FILOZOFII STAROŻYTNEJ:

1. okres naturalistyczny - filozofowie zajmują się rzeczywistością przyrodniczą, nurt: „jońscy filozofowie przyrody”, pitagorejczycy, atomiści

2. okres humanistyczny - etyka staje się główną wiedzą, nurt: sofiści i Sokrates

3. okres wielkich syntez - koncepcje: Platon i Arystoteles, są najbardziej rozbudowane

4. okres helenistyczny - podupada państwo ateńskie, są 3 nurty, które łączy jedno: odpowiedź na pytanie jak należy żyć; nurty: stoicyzm, epikureizm, sceptycyzm, wpływy religii żydowskiej i wschodu

5. okres religijny - wpływy chrześcijańskie, nurt: neoplatonizm

Ad. 1. OKRES NATURALISTYCZNY

JOŃSCY FILOZOFOWIE PRZYRODY

Jest to dziedzina otwarta. Jońscy pytają o ARCHE - źródło, genezę wszystkiego, pytają o zasadę wszystkiego. To ich cechuje. Założenia: świat zdaje się sprowadzić do jednego, to założenie nazywa się MONIZMEM - wszystko daje się sprowadzić do jednego ostatecznie.

Tales na pytanie co jest zasadą wszystkiego - odpowiedział - woda, źródło i kres. Obserwował świat stąd jego spostrzeżenia - bez jedzenia żyjemy dłużej niż bez picia. Woda dla niego była bogiem, powiedział „wszystko jest pełne bogów, woda jest bogiem.

W starożytności twierdzili, że:

świat powstał niezależnie do wszystkich bogów; materializm jest niezależny; pytania o to skąd się wziął świat należy szukać w tej materii bo bogowie nie maja z tym nic wspólnego.

Anaksy-Mauder - ARCHE to bezkres, a-peiron - jest zasadą wszystkich rzeczy, nieśmiertelna i niezniszczalna. Owa nieskończoność nie ma swej zasady, jest boska. Rzeczy powstają z bezkresu (rozdzielenie, przeciwieństwo). W nim jest zimno - ciepło, na początku one też były zmieszane. Wszystko jest jakby w ruchu, bezkres jest dynamiczny.

Anaksymenes - zasadą jest powietrze, założenie to opierał na obserwacji, powietrze jest ważniejsze niż woda.

Heraklit - zasadą jest ogień. „Nie można dwa razy wchodzić do tej samej rzeki”. Stworzył dynamiczny obraz świata, walka przeciwieństw i to jest źródło świata. Uznał, że cały świat jest w ruchu, przeobraża się.

Do tej samej rzeki wstępujemy i nie wstępujemy (bo substancje w rzecze już są inne, gdy wchodzimy drugi raz), jesteśmy i nie jesteśmy.

Heraklit tkwi u początku nurtu w którym podkreśla się konflikt i walkę (np. u Hekla w postmoderniźmie), tą dynamikę świata.

Wykł. 2

cd. 1) OKRES NATURALISTYCZNY

PITAGOREJCZYCY

• mają jedną zasadę bytu, ale pojmują ją bardzo abstrakcyjnie - jest nią liczba.

• pojmowali ją w sposób dosłowny, materialny, przestrzennie, realnie 2, 3 czy 6 itp.

„Wszystko daje się ująć za pomocą liczb”

Twierdzili, że świat jest zbirem i relacji liczbowych , nie ma niczego takiego co by nie dało się przełożyć na liczby. To oni stwierdzili, że od długości struny zależy dźwięk np. harfa.

Dopatrywali się w świecie pewnego porządku - muzyka sfer niebieskich

ORFIZM - typ religijności obcy przeciętnemu grekowi, traktowali religię, boga bardzo poważnie, wierzyli w reinkarnację, twierdzili, że dusza po śmierci, błąka się i po iluś latach wchodzi w inne ciało. Wchodząc w to ciało dusza pokutuje za swe czyny z poprzedniego wcielenia, „wędrówka dusz”. Był to nurt właściwy elitom greków np. Platon.

PARMENIDES - kosmologię przekształca w ontologię, czyli coś co można nazwać „teorią bytu”, powstaje teoria bytu uwolniona od mitologii. Sformułował prawo:

„byt jest i nie może nie być”, są to podstawy logiki europejskiej.

Nie można dwóch mieć sprzecznych opinii, albo coś jest albo nie ma, a skoro czegoś nie ma to zajmujemy się tym.

Głosi on kulturę bytu, jest tylko jeden byt. Jest niesprzeczny. Nie powstaje i nie ginie, nie ma dla niego czegoś takiego jak czas i ruch, jest to dla niego iluzja.

Stworzył szkołę - jego uczniem był Zenon z Edei, który próbował udowodnić prawdziwość tez Parmenidesa. Dowodził, że nie ma czasu i ruchu np. Achilles (bóg, szybki biegacz) goniący żółwia .

Tw., że Achilles nigdy nie dogoni żółwia A Ż

Problem był w tym jak to obalić i dopiero Arystotelesowi się to udało.

ATOMIŚCI

Przedstawiciele: DEMOKRYT I LEUCYP.

• Zasadą wszystkiego są atomy.

Atomy - to takie małe ciała, nie widzialne gołym okiem, różniące się od siebie, miały zaczepy, poprzez które się łączyły. Byt to różne kombinacje atomów.

To co postrzegalne zmysłowo - iluzja

To co postrzegalne umysłem - nie

• Wykraczali poza granice poznania zmysłowego.

Uważali, że jest próżnia, miejsce w którym te atomy łączą się ze sobą.

Jest byt i niebyt, byt i próżnia.

Atomy są w wiecznym ruchu i samoczynnie się poruszają, nie ma boga który z zewnątrz wprawia je w ruch.

Uważali, że dusza ma charakter materialny, też składa się z atomów, ale mniejszych, wrażliwszych. Ich główny przedmiot zainteresowani to byt, przyroda.

rof

2) OKRES HUMANISTYCZNY

Punkt ciężkości przesuwa się na człowieka.

SOFIŚCI

Zajmowali się językiem, są pierwszymi którzy biorą pieniądze za nauczanie.

Odegrali olbrzymią rolę w rozwoju demokracji ateńskiej, oraz rozwinęli rolę języka greckiego.

Skupili się przede wszystkim na formie języka, ale zapominali o treści, zignorowali prawdę esencjonalność treści. „Czarny kot, biały kot, to ten sam kot”. W języku można wykazać wszystko jeśli się go odpowiednio potraktuje. Wystarczy odpowiedni argument.

Przedstawiciel - PITAGORAS. (Protagoras???)

• człowiek jest miarą rzeczy, nie ma czegoś takiego jak miara obiektywna, wszystko zależy od tego jak to człowiek ujmie, jak określi.

Przełom w filozofii greckiej to etyka SOKRATESA.

Zainteresowania przyrodą schodzą na drugi plan, a na pierwszy plan wysuwa się człowiek, który szuka prawdy.

„Wiem, że nic nie wiem” - tylko głupiec mówi że wie wszystko.

Wiedza zawsze będzie niepełna, cząstkowa, i zawsze człowiek będzie próbował zgłębiać prawdę.

Metoda dialektyczna:

1. etap wątpiący - elenktyczny

2. etap maieutyczny - położniczy

Sokrates pomagał prawdzie wyjść, pomagał urodzić się jej.

Metoda ta następuje poprzez konfrontację (anegdota z ośmieszaniem ucznia na rynku), różnych punktów widzenia czasem sprzecznych, wyławiać należy to co ogólne - Indukcja. Dochodzenie do prawdy. Ważny jest element samopoznania.

• to co etyczne w człowieku wiąże się z wiedzą którą on posiada i zdobywa.

Wiedza = dobro

Celem człowieka dla Sokratesa był stan eudemonii - harmonii z samym sobą. Rodzaj głosu wewnętrznego (doimonion), ale to nie jest sumienie.

Sokrates przesuwa punkt ciężkości z ontologii, z przyrody na człowieka - człowiek to istota myśląca, mówiąca która dąży do dobra. Celem jego jest samowiedza i troska o duszę.

3) EPOKA WIELKICH SYNTEZ

PLATON

Dokonuje przełomu w filozofii, odkrywa transcendencję, czyli wykraczanie poza.

Wg niego nie jest tylko tak że istnieje byt i nie byt, gdyż po stronie tego bytu jest jakaś realność, której nie możemy uchwycić zmysłowo i intelektualnie.

I żeglowanie - myślenie potoczne

II żeglowanie - realność ideii (przekracza poziom potocznej refleksji)

Są 2 rodzaje: byt idealny i byt.

Świat składa się z 2 substancji:

• z tego co cielesne, materialne

• z tego co poznajemy zmysłowo

Te 2 elementy w człowieku kłócą się ze sobą, dlatego człowiek powinien porzucić to co cielesne. Powiedział że idee realne (2) partycypują w bycie (1). Jak odbieram tylko zmysłami to partycypuję w idealnym. Zadaniem filozofów jest oddzielenie tego co idealne a zmysłowe.

Centralne pojęcie Platona - to idea - przedmiot intelektu, a nie zmysłu, są niecielesne, niezmienne, samoistne i są jedne, bytują w sensie pełnym.

Jaskinia Platona

Świat zmysłów to są takie cienie, to co widzimy

Świat realny, materialny - to te cienie, które są odbiciem czegoś co jest realne.

Słońce - prawda absolutne, najwyższa, symbol

Człowiek może zbliżyć się do tej prawdy?

Miłość (uczta) - istnieją dwa rodzaje doznań:

• eros wszeteczny (zmysłowe)

• eros idealny (miłość duchowa)

Koncepcja państwa.

Platon miał pasję polityczną, chciał stworzyć idealne państwo.

Stworzył 3 typy klas społ.:

• filozofowie, władza ustawodawcza, są najbliżej prawdy

• wojownicy, strażnicy, władza wykonawcza, są dzielni

• rzemieślnicy, kupcy, rolnicy , motłoch, obiekt państwa kierują się tylko tym co zmysłowe, gonią za przyjemnościami

• (niewolnicy)

Proces kształcenia się filozofa trwa ok. 30 lat (gimnastyka, umysł, dialektyka).

Wykł. 3

ARYSTOTELES - uczeń Platona

Najpierw głosił idee Platona, a po 20 latach pracy głosił swoje poglądy i idee odmienne od platońskich.

Różnica:

Platon twierdził, że po między sferą bytu idei a rzeczywistością jest wyraźny podział, który implikuje konflikt między nimi

• Z kolei Arystoteles twierdził, że to co duchowe a cielesne to zależność między elementami, które zachodzą na siebie. Zrywa z idealizmem obiektywnym Platona

Twierdzi, że są pojęcia rzeczy a nie idee, to co sprawia że krzesło nim jest to związek tego co formalne z materią (forma i materia).

Materia to jest możność, potencja.

Forma to co stanowi o tym krześle i to jest akt.

Czyli dopiero dzięki sprawnej mocy formy krzesło staje się krzesłem.

Podkreśla ścisły związek tych 2 aspektów: tego co stanowi formę i tego co jest materią.

• Człowiek stanowi jedność ciała i duszy.

Nie ma bytów idealnych gdyż mamy tylko pojęcie rzeczy i to one sprawiają że rzeczy są takie jakie są.

Arystoteles kładzie nacisk na to co konkretne (Platon tw. że są tylko idee).

Istnieją tylko konkretne jednostki a to co ogólne to pojęcia, które sobie wyobrażamy.

4 przyczyny bytu rzeczy:

1. materialna (materia to możność)

2. formalna (jest to pojęcie danej rzeczy, to co nadaje formę)

3. sprawcza (ktoś tworzy garnek - jest sprawcą)

4. celowa (ktoś kto tworzy garnek ma na myśli konkretny garnek, służący jakiemuś celowi)

Pojęcie celowości świata, czyli teologiczna natura świata - świat ma jakiś cel, celem jest bóg.

Bóg jako cel tego świata jest przyczyną ruchu świata, jest poruszycielem rzeczy, a nie stwórcą. Jest wieczny, nieruchomy (najwyższą formą ruchu jest bezruch, wszystko tam jest ze sobą tożsame). Bóg jest bogiem filozoficznym.

Najwyższy byt jest przyczyną samego siebie. „Myśl, która myśli samą siebie”. Jest to ontologia Arystotelesa.

Fundamentalne rozróżnienie między bogiem a innymi bytami jest takie, że inne byty nie mogą być przyczyną samych siebie.

• Etyka

Arystoteles twierdzi, że najwyższym dobrem człowieka nie jest szukanie dobra transcendentnego (coś co wykracza poza zmysłowe), ale ma charakter immanentny - bo ważne jest aby człowiek działał zgodnie z samym sobą, z rozumem.

Rozumnie zachowuje się wówczas gdy wybieramy zachowania które są pośrodku skrajności (nie są skrajne)np.

Zuchwalstwo Tchórzostwo

Męstwo

(zachowanie etyczne)

• Sfera polityczna

Myśl grecką cechuje traktowanie istoty człowieka jako coś politycznego. O człowieku stanowi jego polityczność, człowiek jest polis (nie ma sfery prywatnej).

Człowiek jest częścią wspólnoty tego państwa. Jest jego podmiotem i przedmiotem. Arystoteles mówił, że człowiek to zwierze polityczne.

Utożsamia to co polityczne z tym co etyczne. Działanie polityczne to działanie etyczne i jest to idealna sytuacja tzw. POLITIA (dziś nazywamy to demokracją), idealny ustrój o charakterze politycznym.

Jemu demokracja kojarzyła się z demagogią, czyli demokracja zwyrodniała.

W innych ustrojach też to można znaleźć:

• rządy mniejszości - rządy arystokracji, w momencie wdarcia się korupcji stają się rządami oligarchii,

• monarchia - rządzi jeden (gdy król jest mądry), a potem staje się tyranią (gdy król staje się despotą)

• rządy większości - demokracja, może przekształcić się w demagogię

Najlepszym ustrojem jest - politia

• rządy większości (to wiąże się z jego epoką i z ideą środka).

Żył w Atenach - państwie - mieście, uważał że tak jest najlepiej gdyż wszyscy się znali.

3 formy organizacji społ., które tworzą państwo:

1. rodzina

2. wioska

3. państwo - miasto

państwo tworzą obywatele (niewolnicy, rzemieślnicy - nie byli obywatelami państwa)

4) OKRES HELENISTYCZNY

Jego nurty: (IV, III w.p.n.e.)

1. epikureizm

2. stoicyzm

3. sceptycyzm

Cechy okresu:

• rozpad, upadek „państewek greckich” i przekonania, że istnieje harmoniczna więź między jednostkami a państwem

Filozofowie - próby szukania szczęścia indywidualnego, w izolacji od państwa:

• nie ma już państw,

• jest despotyzm (Aleksader Wielki)

• nastawienie na jednostkę

• świat przestaje się ograniczać do „swojego podwórka”. Zaczynają inaczej myśleć o innych ludziach, kulturach

I EPIKUREIZM

Pierwszy filozof, który głosił te tezy to EPIKUR

Wszyscy znaczący przedstawiciele kierują się przeciwko Arystotelesowi i Platonowi. Podważają ich filozofię:

• podkreślają to co zmysłowe, staje się to głównym źródłem doznań świata

• rozum to czyste spekulacje, nic z tego nie wynika

• najważniejsze doznania to szczęście i ból, zastanawiają się jak człowiek ma się odnieść do tych doznań.

Człowiek powinien dążyć do maksymalnej przyjemności. Ale epikureizm nie jest tożsamy z hedonizmem.

Epikurejska teoria szukania przyjemności:

• brak bólu, najwyższa przyjemność to stan gdy nie doznaje się cierpienia i bólu,

• przyjemność w sensie zmysłowym też nie jest dobra, ten pościg za przyjemnością

• najwyższa przyjemność - brak bólu

Dążenie do umiaru.

LUKRECJUSZ w Rzymie - kontynuator Epikura

Epikur głosił swego rodzaju ascetyzm, brak doznań przyjemnych i nie przyjemnych. Postawa harmonii i dystansu to punkt „0”. Przyjemności tylko takie które są potrzebne do życia, jedzenia a nie obżarstwo.

Człowiek lęka się śmierci w sposób niezrozumiały. Twierdził on, ze nie można się lękać czegoś o czym się nie ma pojęcia, bo gdy przychodzi śmierć to już nas nie ma. Lęk przed śmiercią jest głupotą.

II STOICYZM (Kochanowski)

„Stoicki spokój” - rys stoicyzmu, rodzaj ascetyzmu. Nacisk położony jest nie na przyjemność/nie przyjemność a na spokój. Obojętnie co by się działo wokół nas powinniśmy zachować spokój, gdyż to co się dzieje to „marność nad marnościami”.

Postaw stoicka, zakłada zdystansowanie się wobec jakichś wartości.

ZENON z Kiton - przedstawiciel

Postawił na to co zmysłowe. Twierdził, że cały świat materialny ma charakter boski. Najważniejsze jest jak żyć aby być szczęśliwym.

Celem człowieka jest życie zgodne z naturą, a naturą człowieka jest rozum(coś co należy do tego co naturalne, najwyższa forma życia materialnego).

Głosił dystans wobec świata.

Kierując się rozumem człowiek urzeczywistnia swoją naturę, rozumną naturę.

Pojęcie ARETE - cnota:

• styl, sposób życia, pewne wartości, które człowiek ma realizować:

• mądrość

• umiarkowanie

• męstwo

• sprawiedliwość

Dążenie do myślenia o człowieku jako o jednostce, która może osiągnąć harmonię, pokój wewnętrzny, równowagę absolutną.

Wg. Zenona jest to możliwe poprzez elementy cnoty i dystans do świata.

Zarzuty mu stawiane: to jest egoizm, dystans w odniesieniu do cierpienia innych).

Pojęcie MĘDRCA / MISTRZA

• który w sposób najpełniejszy realizuje te dyrektywy życiowe

Każdy może stać się mędrcem. Idealny przykład tego co każdy z ans może. Jest to ideał, cel.

III SCEPTYCYMZ

(wątpienie, nieufność)

PIRRON - przedstawiciel

Nie ma czegoś takiego jak zmysły, wartości dobre i złe, byt, to wszystko jest relatywne

Niezróżnicowanie i złudzenie, to jest umowa.

Nic nie istnieje naprawdę, nam się tylko tak wydaje, że coś jest takie a nie inne.

Zostaje obyczaj, tradycja i cnota - jest to powstrzymywanie sięod poglądów gdy dystansujemy się do świata. Poczucie że nie ma żadnej prawdy.

Kartezjusz już nie będzie wątpił, ale ma to służyć określonemu celowi.

Do tej pory można rozróżnić filozofów na:

1 grupę - materialiści (atomiści, po części epikurejczycy, stoicy - postawa monistyczna

2 grupę - dualiści (istnieje i rozum i to co zmysłowe, Platon, Arystoteles

PLOTYN

Skrajne przeciwieństwo materializmu.

Wszystko jest duchowe - SPIRYTUALIZM.

Materializm jest formą duchowości, cały świat to różne formy tego co duchowe.

Człowiek ma szansę dotrzeć do najwyższego - do boga. Bóg to JEDNIA

Poziom psyche - duchowe

Poziom nous - rozum

Poziom jednia - do boga

Jest to rodzaj mistycyzmu. Plotyn jest monistą - ta jedna substancja jest duchowa a nie materialna.

Ciało jest formą duszy. Odegrał duży wpływ na chrześcijan.

WYKŁ. 4

EPOKA ŚREDNIOWIECZA

(1000 lat)

Chcieli połączyć biblię z filozofią grecką.

5/6 w.n.e. - próby formułowania doktryn w ramach chrześcijaństwa.

Różnice: epoka średniowiecza a filozofia starożytna

bóg - stwórca, światło / nie ma boga, jest coś, materialnie bóg jest osobą, ma charakter osobowy / pojmowany bardziej abstrakcyjnie, mistycznie

dogmat trójcy świętej / całkiem obce, absurd

Podstawowe różnice nieprzezwyciężalna:

życie ma określony cel, celem jest zbawienie / nie

człowiek jako istota uparta, która zgrzeszyła / zupełnie obca myśl

indywidualna dusza / wędrówka dusz

(tym samym można mnie rozliczyć za to co robię)

człowiek jest wolny, czynienie błędów, zła /

Inne rozumienie czasu i historii / struktura kolista, następuje powrót

(pojawia się cel dziejów, więc historia ma do punktu wyjścia

charakter linearny)

Chodziło im o to by te 2 teorie jakoś ze sobą połączyć.

Pojęciowość, pomysły, myślenie abstrakcyjne to bierze z filozofii greckiej chrześcijańtwo.

Święty Tomasz jest nie do pomyślenia bez Arystotelesa (Platon, Plotyn, Arystoteles, ascetyzm, sceptycyzm).

Wszędzie w chrześcijaństwie możemy odnaleźć pierwowzór starożytnej Grecji.

W tym okresie fala barbarzyńców zalała całą Europę, nastąpiło mieszanie się kultów i filozofii.

ŚW. AUGUSTYN

Inspiruje się Platonem i Plotynem. Cechy jego poglądów:

• nie ma różnicy między teologią a filozofią - „rozumiem po to aby uwierzyć, wierzę po to aby zrozumieć”

• sposób dowodzenia boga (ma obsesję dowiedzenia boga)

„dowód noologiczny” istnienie boga tzn. jeśli zagłębię się to napotkam w sobie samym coś niespotykanego, wiecznego.

• rozum mi mówi , że bóg istnieje „we wnętrzu człowieka mieszka prawda”

• metafora wnętrza człowieka

• uważa że możemy wywieść pewną teorię czasu zagłębiając się wewnątrz siebie „tak na co dzień, jak żyje pośród ludzi, wiem co to czas, a gdy mi zadajesz to pytanie to zaczynam się nad tym zastanawiać i stwierdzam, że nie wiem...”

Poglądy na człowieka:

• dualizm (dziedziczy po Platonie): człowiek składa się z 2 substancji:

• duszy i ciała

• w pewnym okresie życia związał się z heretykami, po czym żarliwie się nawracał

• myślenie o człowieku jako o konflikcie ciała z duszą, ciało przeszkadza dojść do boga

• człowiek jest wolny, ale o tym czy człowiek dostąpi bożej łaski decyduje bóg

Poglądy na państwo:

• w społeczności istnieją 2 państwa (modele):

• państwo boże (civitas deli), miłość do boga

• państwo ziemskie (civitas terras), miłość do samego siebie

istnieją w duszach ludzkich.

Św. Augustyn --------- św. Tomasz

dwa bieguny średniowiecza,

różnią się w tezach dojścia do boga

ŚW. TOMASZ

Chciał zostać anonimowym zakonnikiem, ascetą.

Był człowiekiem wolnomyślącym, uchodził za niezbyt rozgarniętego. Ale jego dzieła są bardzo dobrze rozpracowane, analityczne, scholastyczne.

Oddzielić teologię a filozofię

(opiera się na objawieniu) (buduje na rozumie, racjonalna, argumentacja)

wszystko co teologiczne ma / ona ma przygotować do wiary, bronić jej

wyższość nad filozofią

Uważał, że człowiek poznaje siebie poprzez świat zewnętrzny. Człowiek o istnieniu boga może wywnioskować na podstawie świata zewnętrznego.

Wprowadził 5 dowodów na istnienie boga:

1. wszystko w świecie ma swoją przyczynę ale na końcu jest przyczyna idealna, ostateczna - bóg,

2. świat nie jest samoistny, jest od czegoś zależny - od samoistnej natury - boga,

3. wszystkie rzeczy są przypadkowe, która jest efektem konieczności, a koniecznością jest - bóg,

4. niedoskonałość rzeczy - odsyła do doskonałości,

5. celowość rzeczy - wszystko ma swój cel, a najwyższym celem jest - bóg

Istnienie boga wypływa z jego istoty, a człowiek jest bytem skończonym, dąży do istnienia, nigdy nie uzyska istoty

Głosił jednostkowość bytu. Twierdził, że forma i materia to dwa aspekty tego samego, każda forma ma już jakąś materię. Jedność formy i materii.

Człowiek to jedność duszy i ciała. Ciało nie stoi na przeszkodzie dobra.

Dusza to forma ciała.

FILOZOFIA NOWOŻYTNA

Dzieli się na okresy:

1. odrodzenie 15,16 w.

2. wielkie systemy filozoficzne 17w. (Kartezjusz, Pascal)

3. oświecenie 18w.

4. okres wielkich systemów idealistycznych 19w.

1) ODRODZENIE

Bardzo rozwinęła się sztuka i kultura. Filozofia z tego okresu nie ma wielkich „autorów”, którzy dorównywaliby poprzednim.

Powstaje nowa koncepcja świata Następuje niezależność nadań naukowych od teologii.

Jordano Bruno (spalony na stosie za swe poglądy):

• twierdził, że w przyrodzie panuje wolność, świat jest nieskończony, dopuszcza swobodę badań naukowych.

Wykł. 5

1) ODRODZENIE - epoka przełomowa

1. zostanie na nowo odczytana starożytność, jako epoka z pokrewnymi ideałami

• zaczyna się czytać filozofów greckich po grecku (a nie jak do tej pory po łacinie), wychodzą różnice w przekładzie dzieł

2. tworzy się nowe podejście do świata

• wyzwolenie nauk od wszechwładzy teologii (J. Bruno spalony na stosie)

Następuje konflikt między tymi którzy chcą wyzwolić naukę z władzy teologii z tymi,

którzy tego nie chcą.

Symbolem tego konfliktu jest J. Bruno, który głosił:

• nieskończoność świata, dla teologów było to nie do przyjęcia, gdyż tylko bóg jest nieskończony

• cała natura jest ciałem boga

• nie można zmuszać ludzi do przyjmowania wiary, powinna być zachowana wolność wobec wiary

Michał Montaigne:

• preferował typ filozofii nie systematycznej („Próby”)

• nawiązuje w swym dziele do dwóch nurtów: sceptyzmu i epikureizmu

• kładzie mocny nacisk na refleksje z perspektywy człowieka (świat, bóg z perspektywy człowieka, a nie odwrotnie)

Franciszek Bacon:

• ojciec brytyjskiego empiryzmu

Wiąże się z nim - stworzenie podstaw pod nowoczesne rozumienie nauki. Nauka ma interpretować fakty i opracować metody indukcji, uogólniać. Należy oddzielić naukę od teologii.

Najpierw trzeba wyzwolić się od szeregu złudzeń. „teoria złudzeń”:

• złudzenie plemienne (charakterystyczne dla całego rodzaju ludzkiego, są to różne wyobrażenia o sobie, o genezie, to co nie sprawdzone np. mity, podania)

• złudzenie jaskini (indywidualne, każdy na swój temat)

• złudzenia rynkowe (które wynikają z natury języka, rynek jest miejscem gdzie ludzie mówią najwięcej)

• złudzenie teatru (hipostazy pojęć - jakiemuś pojęciu przypisujemy byt realny, a on jest tylko pojęciem)

REFORMACJA

• nurt religijny, który odstaje od odrodzenia. Wraz z nią pojawiają się silne tendencje do rygoryzmu, problem boga, Jachve, groźnego i okrutnego.

LUTER

W tym czasie kościół katolicki był w kryzysie:

• pobierano np. pieniądze za instytucję odpustu

• problem Papieża i jego autorytetu (Luter podważa dotychczasowy system religijny)

• koncepcja wolnej woli i wolności (Luter twierdzi, że nikt nie może wpłynąć na decyzję boga, o tym kto dostąpi łaski bożej. Absolutna władza boska, człowiek nie ma tu nic do zdziałania. W katolicyźmie natomiast możemy żyć zgodnie z przykazaniami i dostąpimy łaski bożej)

Plagianizm - człowiek może zadecydować o tym czy dostąpi łaski

Protestantyzm - reformacja

• pewne elementy wychodzą naprzeciw odrodzeniu, a niektóre cofają się w ciemne średniowiecze.

Odrodzenie nie wydało wielkich filozofów, natomiast było wielkie w myśli humanistycznej i w sztuce.

2) WIELKIE SYSTEMY FILOZOFICZNE - WIEK 17

Nie używa się terminu barok, ale wiek 17 - tendencje scjentystyczne

Nurt który stawia na rozum, racjonalność

Stoi u źródeł racjonalizmu europejskiego.

KARTEZJUSZ

Jego filozoficzną obsesją było wynalezienie metody, która zagwarantowałaby postęp naukowy i byłaby wolna od błędów.

Jak tego dowodził:

• permanentne, radykalne wątpienie we wszystko

• chciał poprzez podważenie wszystkiego dojść do czegoś co nie daje się podważyć

• wychowanie i szkoła - należy w to wątpić, gdyż to nie jest pewne

• poznanie zmysłowe - też nie daje absolutnej gwarancji, że to co poznajemy jest prawdziwe

• wątpliwe jest to czy istnieje ścisła granica między jawą a snem

= tym co zostaje jest fakt, że myślimy - nawet jeśli jest to sen, i to jest fakt niepodważalny.

„myślę więc jestem”

waga tego poznania - w oparciu o rozum można wiele stworzyć

Z samego umysłu możemy wynieść obiektywną prawdę o świecie. Umysł - podstawa poznania świata.

Człowiek staje się przedmiotem, który orientuje wokół siebie świat.

Jest jednym z ojców oświecenia europejskiego głosił, że świat składa się z 2 substancji:

1-substancja idealna - rozum

2-substancja zmysły - materia

jest to dualizm kartezjański - człowiek składa się z rozumu i zmysłów.

Bóg ustala jedność ciała i rozumu.

PASCAL

- podobnie jak Kartezjusz, był filozofem ale też dokonywał rzeczywistych odkryć. Był geniuszem na polu nauki.

Jest sceptyczny wobec ludzkiego rozumu, który jest ograniczony, jest bezbronny wobec fenomenu boga.

Rozum powinien ustąpić logice serca

Tezy Pascala:

• dopuszcza możliwość prowadzenia badań naukowych

• oprócz rozumu jest coś jeszcze, człowiek musi wykroczyć poza rozum

• poznanie tego co boskie jest dla Pascala najbardziej istotne

• twierdzi, ze bóg - jest bogiem nieznanym, ukrytym, jest tajemnicą

Pascal był związany z nurtem katolickim, który był źle widziany przez Papieża i innych - jansenizmem.

Główne spory między nimi to: - kwestia łaski (o to kto decyduje o łasce).

LIEBNITZ

• stworzył system filozofii nazywany monadologią.

Twierdził, ze świat składa się z monad, każda jest zamknięta w sobie, sama wprowadza się w ruch, jest wieczna, nieśmiertelna, różna od każdej innej

„monady nie mają okien”

uszeregował monady od najprostszej. Najwyższą monadą jest bóg.

SPINOZA

• hiszpański Żyd

Odszedł od wiary żydowskiej. Jego poglądy:

• biblia to żadne słowo boże, należy ją badać jak każde inne dzieło kulturowe

• początkuje filozofię hermeneutyki oświeceniowej

• był ateistą

• jego bóg przenika wszystko, bóg jest wszystkim i niczym, utożsamiany z substancją świata

Wykł. 6

3) OŚWIECENIE

Istnieją europejskie 2 tradycje oświeceniowe:

1. oświecenie brytyjskie (początek 100 lat wcześniej) - tradycja empiryczna

2. oświecenie francuskie (II połowa 18 w.) - tradycja racjonalna

Podstawa oświecenia francuskiego był Kartezjuszem, racjonalizm często wiązał się z ateizmem i deizmem (mimo iż Kartezjusz był wierzący).

Ad. 1

Oświecenie brytyjskie.

1. Bacon, podkreślał oddzielenie nauki od teologii. Próbował opracować system w sposób naukowy, niezależny od teologii. Dokonywał prób metody indukcyjnej, krytykował to co nazywał „złudzeniami” - obecnie są to przesądy. W jakimś sensie jest ojcem tradycji empirycznej, która kładzie nacisk na tradycję.

2. Hops, filozof polityczny. Relacja niesymetrycznych zależności - jest to racjonalny system polityczny.

3. Locke, początkuje właściwe oświecenie brytyjskie. Wg niego źródłem poznania jest to co doświadczamy w sposób zmysłowy (a nie myślenie). Postulował:

• Wyznaczenie granicy ludzkiemu rozumowi

• Antyracjonalizm

• Przekonanie, iż nie ma czegoś takiego jak wiedza wrodzona, to kim się stajemy zależy od wychowania, środowiska

• To co nas kształtuje to doświadczenie

• Wszelkie poznanie zaczyna się od tego co szczegółowe, konkretne

• Reguły w przyrodzie nie są z góry określone np. nie ma idealnego trójkąta, tylko na przykładzie konkretnego trójkąta możemy uogólniać i mówić że wszystkie są idealne

Wszystkie idee mają swe źródło w doświadczeniu. Są 2 rodzaje doświadczeń:

1. doświadczenia zewnętrzne

2. doświadczenia zewnętrzne (w umyśle, idee)

Idee wg Platona- coś idealnego obiektywnie

Idee wg Locke'a- wrażenia zmysłowe

Te wrażenia Są różnego rodzaju np. idea drewna, idea koloru itp.

Pod tymi wrażeniami jest obiektywne podłoże, ale nie jest ono nam dostępne. Rzeczywistość jest nam dana poprzez wrażenia.

Świat wg Locke'a poznajemy poprzez idee. Wyróżniał idee:

• proste

• złożone (powiązanie idei prostych)

Tradycja empiryzmu brytyjskiego wiąże się z liberalizmem, z wolnością (J.S.Mill)

Locke:

• odważnie głosił zasady tolerancji religijnej

• Potwierdził że każdy ma indywidualnego boga

• Empiryzm kładzie nacisk na to co szczególne, indywidualne

• Czysta karta, to implikuje równość wobec ludzi

• Z tym wiąże się postulat reformy społ., która uwzględniałaby tą równość ludzką

Poglądy społ. Locke'a:

• Społeczeństwo jest to wynik umowy między ludźmi

• Człowiek jest z natury dobry, dzięki tej umowie może zupełnie zrealizować się

• Prawo to jest nakaz, któremu jednostka powinna podporządkować się we własnym interesie

• Ustrój: harmonia między ludźmi, między grupą rządzącą a społeczeństwem itd.

(Hops, z kolei twierdził, że człowiek zawarł umowę tłumiąc swoje zwierzęce instynkty wbrew sobie, gdyż człowiek jest z natury aspołeczny, ale musiał to zrobić, gdyż inaczej ludzie by się pozabijali)

4. Berkeley, odrzucał postulat obiektywnego podłoża Locke'a - po co zakładać że istnieje podłoże niezależne od zmysłów skoro nie możemy do niego dotrzeć - to abstrakcja. Twierdził:

• Świat jest wiązką wrażeń

• Poza tymi wrażeniami nic nie ma

• O tym czego nie widzę, nie mogę powiedzieć, ze tak jest, nie ma obiektywnego podłoża

• To co nie jest mi dane empirycznie, nie mogę w żaden sposób określić

• Zdawał sobie sprawę z absurdalności tej tezy i próbował to udowodnić

• Tłumaczył, że „bozia” sprawia, że jest jak jest, dobry bóg podtrzymuje istnienie tego świata, bóg jest wszechmogący

• Jest to teoria idealizmu subiektywnego

• Byt = postrzeganie

• Świat istnieje o tyle o ile go postrzegam

• Stało się to rodzajem mistycyzmu

5. Hume, filozof codzienności, zdrowego rozsądku. Twierdził, że:

• Cały rozum ludzki jest zawarty w granicach doświadczeń, dostępnych zmysłami

• Centralnym tematem filozofii jest człowiek i na nim powinna się koncentrować

• Rozum - to zdrowy rozsądek

• Działanie umysłu - łączenia wrażeń

• Materiałem wiedzy są impresje - idee to impresje

• Jest to bardzo antyscholastyczne

• Negował prawo przyczynowości (nie można na podstawie jednego doświadczenia uogólniać)

• Możemy skłaniać się ku prawdopodobieństwu ale nie możemy twierdzić praw

• Nawyk - w każdym doświadczeniu stwierdzamy jedynie następstwo, a nie przyczynę ogólną, uniwersalną

• Dla niego wszelkie prawa i reguły sprowadzają się do nawyku

• Zadeklarowany ateista

• Krytykuje pojęcie cudu, wszystko co wiąże się z bogiem i co niezrozumiałe

• Twierdzi, że pojęcie boga bierze się z lęku i trwogi

• Najbardziej ceni ludzkie życie, które jest niezależne od boga i może bez boga żyć godnie

• Wierzy w sprawiedliwy porządek społ. oparty na zmyśle etycznym

• Człowiek jest szczęśliwy w społ.

• Państwo - tylko funkcje nadzorcze

Ad. 2

Oświecenie francuskie

- nastawione bardziej racjonalistycznie.

1. de Lambert, projekt encyklopedii, to nie tylko systematyzacja wiedzy, ale próba przekazania jak bardzo to co odkrywa nauka jest tak dalekie teologii. Miała również wymiar polityczny oraz spełniała funkcje popularyzacyjne.

2. Wolter, aplikacja poglądów Kartezjusza i brytyjskiego empiryzmu. Zjadliwy, złośliwy, ale znakomity publicysta

3. Didero, popularyzował idee tolerancji, trochę myślenia utopijnego. Krytyka przesądów i mitów

4. Rousseau, pogranicze oświecenia i romantyzmu. Autor pewnych utoii przyszłego porządku społ.. Głosił:

• Powrót człowieka do natury

• Cywilizacja wypaczyła człowieka

• Im coś bardziej przeszłe tym lepsze, doskonalsze

• Otwiera tradycję romantyczną

• Dużą rolę przyznaje uczuciom, emocjom

NIEMIECKI IDEALIZM

Przedstawiciele:

Kant, Hegel, Fichte, Scheling

1. J. Kant

Łączył tezy Kartezjusza i empiryzmu.

Próba syntezy rozumu i zmysłów, pokazuje jak rozum i poznanie zmysłowe implikują się wzajemnie.

1. Twierdzi, że na poziomie poznania zmysłowego mamy do czynienia z czymś a-priori, czymś danym z góry. To a-priori jest już na poziomie poznania zmysłowego np. czas i przestrzeń. Już jest obecny jakiś porządek, już zmysły są jakąś formą np. forma przestrzeni: coś obok czegoś, coś nad czymś itp. Lub forma czasu: coś następuje po czymś. Czas i przestrzeń mają charakter transcendentny (to co warunkuje poznanie), są jednymi z warunków możliwości poznania czegoś, umożliwiają to poznanie.

2. Wyróżnia pojęcie intelektu, poj. wielkości, coś co jest możliwe, faktyczne, konieczne. Pojęcie intelektu = doświadczenia zmysłowe tworzą jedność

3. Rozum, który ma idee

Sprzeczność rozumu: skończoność i nieskończoność, tego człowiek nie może rozstrzygnąć. Jednak te pojęcia są konieczne gdyż są to idee regulatywne - czyli są niezbędne byśmy mogli uporządkować świat, regulują nasze poznanie np. idea boga, pojęcie całości świata, idea duszy.

(Dla niego jest absurdalne dowodzenie boga. Nie możemy dowieść istnienia duszy, to jest pewien konspekt ale to jest potrzebne).

Rozum to są właściwie te 3 idee, które są obciążone jakąś sprzecznością.

Teoria sądów.:

1. sądy analityczne i syntetyczne

2. sądy a-priori i a-posteriori

a-priori - operują tym co dane z góry np, matematyka, logika

a-posteriori - cos dane później, muszę coś dostrzec coś doświadczyć aby to poznać np. rodzaj wnioskowania pośredniego

Wprowadza pojęcie sądów syntetycznych a-priori, następuje synteza na poziomie tego co dane z góry, uzyskujemy jakiś postęp, coś więcej od tego co nam dane np. geometria

Sądy syntetyczne a-posteriori, postrzegam rzeczywistość, doświadczam i łącze wnioski

Sądy analityczne a-posteriori, nonsens, nie istnieją

Sądy analityczne a-priori

Etyka

• ma charakter formalny tzn. nie jest to etyka normatywna, nie określa jakie normy człowiek ma przestrzegać

• podstawowa zasad etyki: „postępuj tak aby zasada twojego postępowania stała się postępowaniem powszechnym”

• postępować tak aby inni ludzie uznali je za godne naśladowania

• zakłada, ze człowiek ma „dobrą wolę”, z natury jest dobry

• zachowani etyczne to takie, kiedy inny człowiek nie jest środkiem do celu ale celem samym w sobie, człowieka nie należy traktować jak instrumentu

• z tym wiąże się pojęcie ludzkiej wolności tzn kiedy postępuje zgodnie z zasadami etycznymi, zgodnie z nakazami rozumu - wtedy jest prawdziwie wolny, gdy kieruje się zmysłami - nie jest wolny

I książka

Krytyka czystego rozumu

(rozpatrywanie, rozważanie

II książka

Krytyka praktycznego rozumu

(imperatyw kategoryczny - to ta maksyma etyczna)

III książka

Krytyka władzy sądzenia

Wykł. 7

Cd. Niemieckiego idealizmu

Fichte

Imperatyw kategoryczny …

Twierdził, że człowiek jest wolny. Uznawał istnienie jedynie rozumu praktycznego (zaprzeczał teorii Kanta). Twierdził, że człowiek jest istotą etyczną gdyż jest wolny. To co etyczne ma w sobie zasadę moralnego postępowania.

Twierdził również, że świat zewnętrzny jest wytworem człowieka (to jest element różnicujący go od Kanta), człowiek w jakimś sensie kreuje świat. To co fizyczne, biologiczne podlega zasadom praktycznego rozumu. Na początku człowiek „stwarza” siebie - stwierdzenie że ja to ja - jest to źródło wszelkiego poznania. Cały świat jest wytworem rozumu - idealizm.

Świat ma naturę idealną - materialność jest pozorem.

Jednak to stanowisko rodzi trudności:

- jak jest możliwe że ja odróżniam innych ludzi od rzeczy, jak dochodzę do tego, pytanie dlaczego świat jest intersubiektywny. Stwierdził więc, że to bóg ustanawia tą jedność.

Twierdził, że człowiek w swoim rozwoju powinien przezwyciężać egoizm. Tworzymy społ. bo naszym przeznaczeniem jest życie w społ., a celem jest walka z egoizmem.

Człowiek posiada zmysł tego co ogólne. A to co uniwersalne, co ogólne ma wyższość nad tym co jednostkowe.

Systemy filozoficzne:

1. Idealizm - zakład istnienie dynamicznej relacji miedzy człowiekiem a światem, człowiek może go przekształcać, jest istotą która działa.

2. dogmatyzm - zakłada istnienie świata materialnego.

Fichte zakładał, że na końcu historii nastąpi taka epoka w której zapanuje uniwersalizm (utopia), nastąpi rozwój tego co ogólne a degradacja tego co jednostkowe.

Kładł nacisk na to co etyczne.

Scheling

• kładł nacisk na to co estetyczne

• związany z niemieckim romantyzmem, podkreślał znaczenie intuicji

głosił kult sztukitwierdził, że przyroda ma naturę duchową, z tym związany jest kult natury i przyrodytwierdził, że nie ścisłego rozgraniczenia między filozofią a religią (zbliżał się do panteizmu - tego co boskie)poszukiwał absurduwszystko ma jednolitą naturę duchowąstworzył teorię bytu skończonego: tworzą go przeciwieństwa, ma charakter biegunowy. Jedność a różnorodność. Byt jest zarówno jednością i różnorodnością. Natura bytu sama w sobie jest sprzecznatwierdził, że poznanie zmysłowe jest niższą formą niż poznanie rozumoweogląd intelektualny - taki, który chwytuje istotę rzeczy, to co ogólne, to co istotnemiał przekonanie, że człowiek zmienia rzeczywistość, ingeruje w niąna początku człowiek działa bardzo subiektywnie, dopiero potem wytwory te obiektywizują sięprzejście od tego co indywidualne do tego co ogólne, człowiek tworzy historię właśnie dlatego, że jest wstanie zostawić to co jednostkowe a skupić się na tym co ogólne, uniwersalneHegelautor, który czyni z samej historii problem filozoficznypróbuje odkryć logikę historii ludzkiejtwierdzi, że wszystko podlega jakiejś zasadzieistnieje rozdźwięk między intencjami człowieka a skutkamisens naszych działań zawsze nas przekracza. Twierdzi, że człowiek nie jest istotą, która panuje nad historią. Historią rządzi pewna konieczność. Ta konieczność jest duchem.Heglowska filozofia dziejów: próba pokazania rozwoju historii na tle konfliktów siłDialektyka heglowska: walka to nie tylko niszczenie, destrukcja. Historia to ciąg syntez, które rodzą się w walce. A wszystko zmierza do stanu idealnego osiągnięcie władzy absolutnejrelacje jednostka - historia: duch dziejów, jednostka jest tylko instrumentem ducha dziejów. Podobnie jest z całymi narodami i kulturamizakładał, że historia ma wydźwięk pozytywny - postęp. Jednym z elementów jest postęp wolności (najpierw pan, potem arystokracja, następnie zniesiono niewolnictwo itd.) pojęcie alienacji - wyobcowania, człowiek tworzy wytwory, które potem nad nim panują. A historia jest ciągłą próbą przeciwstawienia się temuObecnie zarzuca mu się błąd w rozumieniu postępu wolności (teraz uzależniają nas komputery).Krytycy HeglaK. Markszaczynał jako lewicowy heglistatwierdził, że skoro dziejami rządzi jakiś duch, jakaś logika, to czemu nie spróbować dokonać rozpoznania logiki, która określa jaki porządek społ. w przyszłości będzie lepszy i zacząć działać zgodnie z tym porządkiemrozumie historię jako proces ciągły, ale odrzuca np. pojęcie ducha historii, odrzuca to idealistyczne u Heglahistoria to rodzaj interakcji człowieka z tym co przyrodniczepotem głosi, że kluczem do rozumienia historii nie jest logika ale porządek ekonomicznyKoncepcja dziejów Marksa:Twierdził, że dziejach ludzkości istnieją podstawowe systemy ekonomiczne:system o charakterze wspólnoty komunistycznej (harmonia ze światem zewnętrznym, człowiek produkował tyle ile trzeba a potem dzielił)gdy człowiek zaczyna produkować więcej niż potrzeba tworzy się niewolnictwo. Podstawowa zasada ekonomiczna - produkować więcej. Niewolnik jest podstawowym elementem systemu antycznegofeudalizm - pozbawiony praw niewolnik nie będzie zainteresowany lepszą pracą. Ale jeśli zamienimy to na gospodarkę feudalną: pracuje dla siebie a tylko część oddaje panu feudalnemu. Rozwój sił wytwórczych powoduje zmianę produkcji, następuje rozwój rzemiosła, powstają manufakturysystem kapitalistyczny - nastąpił konflikt rzemieślniczy o manufaktury i rozwój fabryk. Nastąpił nowy podział pracy, nowa technologia - to wszystko wymaga nowych technologii i stosunków produkcji, czyli nowego systemu ekonomicznegoWspólne cechy systemów:- zawsze mamy do czynienia z formą zależności jednego człowieka od drugiego- forma kapitalizmu- robotnik jest wyzyskiwany przez kapitalistę, bo jest narzędziem do produkowania rzeczyKonkluzja: jak zaprojektować nowy system, w którym nie byłoby tych zależności, gdzie człowiek byłby partnerem dla drugiego człowieka.Projektuje ustroje: socjalizm a potem komunizm. Twierdzi, że te ustroje mogą pojawić się tylko w krajach rozwiniętych. W krajach słabo rozwinięty stworzy się z tego „jakiś potwór”.Marks nie docenił elastyczności kapitalizmu:- tego że robotnicy walczyć będą o swoje prawa- że zostaną opracowane prawa, koncepcje, które będą hamowały kryzysyMaterializm historyczny:- ma charakter aktywny, dynamiczny, to przekształcanie przyrody przez człowieka, ta relacja między człowiekiem a naturą ma charakter historyczny - zmienia się.Wykł. 8 To co jest siłą produkcji u Marksa to:Siły produkcji (wytwórcze), zmiany człowieka, stosunek do przyrody, w związku z tym konflikt ze stosunkami społecznymi (ideologia burżuazji, kościoła).Wg niego zawsze w końcu zwycięża to co ma większą produkcyjność. Siłą napędową historii - ekonomia, a człowiek zawsze wybierze efektywny system.Ekonomia polityczna socjalizmu jest trudna do zrozumienia.Marks - materialista - pojęcie duszy to abstrakcja, iluzja, fragment ideologii klasy rządzącej która podtrzymując pojęcie duszy podtrzymuje porządek społ., religia pełni funkcję realizowania ładu społ.August Comte- ojciec pozytywizmu / filozofia pozytywna czyli zajmująca się tym co użyteczne i rzeczywiste, def. antymetafizyczna, antyheglowska, zajmowanie się faktem.Pojęcie faktu - to co jest fizykalnie uchwytne, mówienie o psychologii jest niedopuszczalne, degraduje psychologię, o tym co psychiczne możemy mówić pośrednio np. możemy o psychologii mówić po mimice ale to też są przypuszczenia, nie może to stanowić nauki.Poznanie świata - jako świata faktów ma budować ład społ., filozofia jako nauka pozytywna ma rozwiązywać wszelkie konfliktySocjologia na szczycie nauk.Filozofia nie może stawiać pytań o pierwsze przyczyny, trzeba ograniczyć się do tego co dane, ważną funkcję pełni poszukiwanie tego co stałe oraz związków pomiędzy faktem a zjawiskami społ. (innymi faktami).Tłumaczenie faktów pozwala nam przewidywać przyszłość. Pojęcie pozytywny znaczy ścisły, pewny, naukowy, użyteczny, konstruktywny, dający się obliczyć obiektywnie.Comte traktuje socjologię jako naukę przyrodniczą. Może stosować metodę historyczną - porównanie różnych form istnienia ludzkiego (porównywanie obrazów epok ze sobą).Comte jest:antyheglowski - zupełnie inaczej rozumie logikęheglowski - zajmuje się logiką rozumuKoncepcja historii:etap mitologiczny - duchowy, gdzie króluje mit, prymitywn7yetap metafizyczny - miejsce mitu najmują abstrakcyjne pojęcie, postęp w stosunku do 1 etapuetap nauk pozytywnych - liczą się tylko fakty, liczy się naukaUważa że w socjologii dokonuje się synteza wszystkich innych nauk.Metafora - społeczeństwa jako organizmu, całość, która nie jest sumą elementów.Odrzuca empiryzm z jego psychologią, pytanie o to jaki jest świat uważa za bezsensowne. Zadaniem socjologii jest opis i analiza a nie tworzenie teorii poznania. W społ. przyszłości nie będzie się liczyć jednostka ale „my”. Propaguje altruizm, człowiek ma się wtopić w tłum, działać na rzecz innych.. liczy się ludzkość, działanie na rzecz jej rozwoju, podejście antyindywidualistyczne. Społeczeństwo idealne to takie , gdzie wszyscy będą żyć dla siebie, a socjologia ma za zadanie tworzyć taki ład.Krytykuje Hegla poprzez pozycję indywidualistyczną.Soren KierkegaardOdrzuca pojęcie zapośredniczenia Hegla (to co indywidualne i to co ogólne daje się zapośredniczyć. Czyli rodzaj syntezy przeciwieństw, coś umożliwia syntezę np. pewna osoba zapośrednicza sąd mój i kogoś innego, i prowadzi do porozumienia między nami, postuluje jakąś syntezę tego co sprzeczne, Hegel wierzy że wszystko da się zapośredniczyć).Kierkegaard uważa że nie możliwe jest zapośredniczenie tych pojęć. Wg niego istnieje przepaść między tym co skończone a co nieskończone, nie da się zapośredniczyć, człowiek jest istotą głęboko rozdartą, chciałby osiągnąć jedność z Bogiem, a nie jest w stanie. Odrzuca zapośredniczenie dokonywane na drodze rozumu.Jego twórczość filozoficzna - rozdarcie, wątpienie. Zadaniem człowieka jest zwalczanie tego co niemożliwe przez głęboką, prawdziwą wiarę.Wiara ma coś z absurdu, zwraca uwagę na najmniejsze świadectwa wiary, ja wierzę mimo, że tego nie pojmuję (możliwe zniwelowanie pęknięcia między bogiem a człowiekiem poprzez bezwzględne wykonywanie poleceń boga).3 rodzaje ludzkiej egzystencji:estetyczna - (najbardziej prymitywna) zaspokojenie własnych zmysłów, co gruncie rzeczy prowadzi do destrukcji, braku ciągłości, rozdarciaetyczna - (poziom osiągnięty przez Hegla) kierowanie się tym co wspólne, ogólne, dobre dla ogółu nakazem jakiejś instytucji, jednak zatraca się to co indywidualne, taki człowiek nadal będzie odczuwał sprzecznośćreligijna - (możliwość rozwiązania konfliktów) jedynym ratunkiem jest wiara, która ma w sobie coś z absurdu, człowiek w sposób irracjonalny przezwycięża pęknięcie, jest to najwyższy poziom, który człowiek może osiągnąćPojęcie wolności, która nie jest niczym danym, a wiąże się z nią pewne ryzyko, z wiarą związane ryzyko, przesycona ciągłym niepokojemBył prekursorem egzystencjonalizmu.Wg niego ważna jest egzystencja, a nie istota, przy czym jest ona napiętnowana rozdarciem. Przezwyciężenie rozdarcia jest możliwe ale jest to chwilowe, zawsze trzeba ponawiać wysiłek poszukiwanie tego co boskie..Fryderyk NietzschePochodzenie polskie, nienawidził burżuazji niemieckiej, wracał do korzeni polskich (pisze po niemieckie - korzenie kulturowe niemieckie).Jest to filozof bardziej współczesny, często się o nim pisze, inspirujący, aktualny w filozofii współczesnej, radykalny, krytyk kultury europejskiej (jej zakłamania), w podejściu subiektywny, wskazał pewne słabości tej kultury. Daje nowe spojrzenie na rzeczy znane. Nowe spojrzenie krytyczne na kulturową przeszłość.Dwie tradycje średniowieczne: (silna krytyka Nietzschego)antyczna - z filozofii greckiejżydowska - judeo-chrześcijańskaAd. 1.Narodziny: próba odczytania antyku, greckiej kulturyElement apollińskiElement dionizyjski- to co kojarzymy z harmonią, umiarem, cnotą, co znajduje wyraz w posągach, świątyniachWg Nietzschego „duch apolliński”Dionizos, bóg wina, nieobliczalny, znajdujący się blisko natury, w upojeniu ma wizjeWg Nietzschego symbolizuje to co w życiu kreatywne, niepokoje życia. Bardzo ważna jest ta tradycja w kulturze greckiej jednak zdominowana przez apollińską Te dwa elementy tworzą kulturę grecka, jednak element dionizyjski pomiędzy.Historia filozofii greckiej - herezja Nietzschego, okres wielkich syntez (Platon), że to nie apogeum a upadek filozofii, bo tu nad wszystkim zaczyna dominować element rozumu, wyparty zostaje całkowicie element dionizyjski, degeneracja myśli greckiej, utracony kontakt z tym co kreatywne w tej kulturze.Ad. 2.Bezlitosna krytyka tradycji judeo-chrześcijańskiej. W odległej przeszłości wymyślony obraz boga monoteistycznego jako uosobienia prawdy, ocenia to bardzo negatywnie, gdyż wg niego bóg jest wymysłem kapłanów, którzy chcą zmienić lud (Jahwe). Pojęcie Jahwe uzasadnione dziejami narodu żydowskiego, żydzi mogli przetrwać tylko dzięki temu pojęciu, ale konsekwencje późniejsze są tragiczne, prawdziwa degradacja w chrześcijaństwie.Wszyscy głównie ludzie słabi, przeciętni utwierdzają swą dominację nad zdolnymi poprzez religię. Hasło „miłość bliźniego” to egoistyczny interes ludzi przeciętnych, którzy chcą wyeliminować kreatywność jednostekJest to interpretacja w kategoriach nieco psychologicznych:egoistyczny interes miernej większościferalna konsekwencja dla kultury, stłamszony element kreatywności jednostek wybitnych, co służyło rozwojowi kulturyDwa plany Nietzschego:plan powszechny - zewnętrzny, nakazy, normypodłoże wskazuje że w normach element egoistyczny, hipokryzjaNależy uwolnić siły jednostek twórczych i dopiero ruszymy do przodu.Koncepcja nadczłowieka:Wypaczona przez faszyzm. Człowiek który ma nadejść, ktoś kto symbolizuje zmieniony stosunek do kreatywnych jednostek, jest ich elementem, permanentne przewartościowanie wszystkich wartości. Nietzsche był nihilistą (wg Tatarkiewicza), nihilizm wg niego jest elementem postępu, jest cieniem a nie alternatywą. Chciał zerwać z podziałem: nihilizm a myślenie pozytywne. On jest antynihilistą.W nowej wytworzonej kulturze będą ci co dominują i ci co będą podlegali, dominować będą .te jednostki twórcze, wielkie umysły, jednostki silne.(Siostra Nietzschego jawnie antysemicka, racjonalistka, w jego rękopisach dopisywała zdania. Jedyna osoba której ufał i utrzymywał kontakt).Istniał pogląd, ze Nietzsche to wściekły ateista, słowa jego „bóg umarł”, polemika z tym sądem, co znaczą te słowa, co za bóg (tłumaczenie bóg filozofów, wg Heideggera - bóg jako konstrukcja pojęciowa, wg niego Nietzsche nic nie mówi o bogu).Dwoisty stosunek Nietzschego do chrześcijaństwa:krytykapunkt odniesienia, nie byłoby Nietzschego gdyby nie było chrześcijaństwa.Krytykował słabość chrześcijaństwa.Filozofia:pragmatyzm amerykańskifilozofia analitycznaPRAGMATYZM AMERYKAŃSKIWilliam JamesPrzedstawiciel pragmatyzmu - nurtu, który twierdził, że o wszystkich pojęciach prawdziwości teorii możemy mówić z perspektywy skutków tej teorii, na ile jest ona użyteczna w praktyce. Pojecie każdego przedmiotu wyczerpuje się.Każde twierdzenie teoretyczne ma być oceniane pod względem praktycznych konsekwencji - teorie są nieprawdziwe jeśli są niepragmatyczne. Prawda ma naturę teologiczno - celowościową.Rozwija metodę pragmatyczną - interpretacja pod kątem użyteczności. Wg Jamesa ważne jest aby teoria była użyteczna a nie kopią rzeczywistości. W filozofii zawsze dochodzą osobiste cechy tego co filozoficzne (osobowość filozofa ma w pływ na jego filozofię). Nie ma obiektywnej prawdy, której poszukujemy.NURT ANALITYCZNYTrzy ośrodki:Wielka Brytania - Cambridge uniwersytet (G. Moore, B. Russel)Wiedeń - Koło Wiedeńskie (M. Schlick, L. Wittensten, R. Camap)Szkoła lwowsko - warszawska (Twardowski, T. Kotarbiński, T. Ajdukiewicz, W. Tatarkiewicz)Antymetafizyczna postawa - zerwać z tymi rzeczami, o których nie można powiedzieć nic pewnego, filozofia ma się zająć analizą języka, nie opisywać świata, krytyka filozofii jest możliwa od tej pory, gdyż można krytykować język którym pisali.Dwie postawy w ramach trzech ośrodków:postawa logicznego empiryzmufenomenologia analitycznaAd. 1.Istnieje człowiek, który ma język, istnieje rzeczywistość zewnętrzna wobec człowieka, obiektywna postawa odrzuca wszelki idealizm. Analiza wykazuje na ile to co ja mówię pokrywa się z faktami, z tym co rzeczywiste. Neopozytywizm czerpie z pozytywizmu Comte'a.Ad. 2.Można i należy badać pod kątem analitycznym, źródło logika matematyczna, mechanizmy prawa przeformułowane na dokonania analizy języka. Analiza może służyć poznaniu. Próbują dokonać takiej analizy języka, stworzyć idealny język, paradygmat języka naukowego, wolny od sprzeczności. Wtedy to samo rozumienie pojęć spowoduje brak konfliktów i nieporozumień (gdyż każdy inaczej rozumie pojęcie). Za pomocą analizy matematyczne można stworzyć taki idealny język. Filozofia to nie poznanie rzeczywistości a pożyteczna analiza języka dla nauk przyrodniczych i ścisłych.Nurt analityczny w ścisłym znaczeniu słowa - trzeba język potoczny analizować, krytycznie go opisać. Zrywają z ideą stworzenia idealnego języka, a postulują zajęcie się językiem potocznym.Gdyby nie analiza języka to nauka nie mogłaby się rozwijać.Orientacja bardziej liberalna, fenomenologia językowa, gdyż oni biorą język za całość, fenomen, nie degradują języka potocznego. Wittenstein - zmienia poglądy. Języka należy opisywać w kategoriach gier językowych, gdyż my w różnych środowiskach posługujemy się innymi językami, mającymi swe prawa i zasady (w domu, na egzaminie, pijani).Opisać należy te zasady języka. Żaden język nie jest gorszy, są inne. Opisywać te reguły które rządzą językiem którym się posługujemy różnych kontekstach i sytuacjach. Wykł. 9

Filozofia współczesna - II poł. XIX w. aż po czasy współczesne:neotomizmegzystencjalizmfenomenologia i hermeneutykapoststrukturalizmNEOTOMIZMInaczej neoscholastykaPierwszy przedstawiciel:J. MaritainNurt pochodzi od tomizmu - od św. Tomasza, ale jest istotnie przekształcony.nawiązuje do tomizmuwg Maritaina nie da się utrzymać pewnych wyobrażeń św. Tomasza dotyczących kościoładlatego też nie podobało się to „kościołowi”, ale z czasem wiele tez neotomizmu zostało uznane przez kościółGłosi (ontologia):poznanie ma charakter realnyistnienie ma charakter konkretny, jednorazowyAd. 1Nastawienie na realność świata. Istnieje jakiś świat niezależnie od nas, zewnętrzny, stworzony przez boga, nie przez człowieka.Umysł ludzki zależy od świata (odwrotność Kartezjusza i Kanta - nie od rozumu). Rzeczy poznajemy bezpośrednio. Ta teoria bytu - to twierdzenie, że istnieją tylko rzeczy jednostkowe (anty platońskie), są one realne, istnieją na zewnątrz, my poznajemy je bezpośrednio, nie kreujemy ich.Antropologia - poglądy na człowieka:Św. Tomasz - głosił jedność duszy i ciała, bóg stworzył świat, więc ciało nie może być czymś złym.Wg Maritaina:dusza i ciało - są to substancje odrębne, ale osobno są niezupełne, jedynie w połączeniu stają się zupełne, są doskonałeczłowiek jest osobą - pojęcie centralne, tzn., że człowiek jest niepowtarzalny, jednorazowy, wyjątkowy (wywodzi się to z metafizyki i teologii)człowiek jest wolny - wiąże się ściśle z pojęciem osoby, jestem bytem wolnym, nie podlegającym determinacjomma sceptyczną wizję rozwoju kultury europejskiej, twierdzi, ze wiara, bóg, religia - teraz ich miejsce zajmuje człowiek. Jest to bardzo niebezpieczne, gdy człowiek zajmuje miejsce boga i uzurpuje sobie prawo do decydowania i stanowieniadlatego postuluje przejście z podejścia antropologicznego na teologiczne ale nie w znaczeniu kościoła średniowiecznego. Twierdzi, że musi nastąpić odrodzenie kościoła, ale to odrodzenie musi być nowe, kościół musi się zmienić, przeobrazić. Powinien być z dala od polityki.Drugi przedstawiciel:E. Mounierskrajnyzrywa z nieufnością i wrogością Marksa, którą zeprezentuje kościółtwierdzi, ze nie można odczytywać Marksa i jego tez dosłownie, gdyż musiał mieć on jakiś powód by tak twierdzićnależy skupić się na jego głównej tezie zniesienia nierówności społ.odnowienie kościoła musi dokonać się poprzez klasy społ., w nawiązaniu do niższych klas społ.neguje koncepcje liberalistyczneo istocie człowieka stanowi osoba (tu zaczyna różnić się od Marksa) indywidualna, wolnata indywidualna jednostka realizuje się jedynie we wspólnocie„być tzn. kochać”Miłość chrześcijańską należy zrównać z myśleniemDzięki tej miłości człowiek wychodzi z izolacjiRelacje między ludźmi tworzą się na podłożu miłościOdrzuca tomizm jako doktrynę kościołaKlasy plebejskie mogą wnieść „ducha” w KościółEGZYSTENCJALIZMPrzedstawiciel:J. P. Sortre Nacisk położony na być- istnienie jest ważne, istotneZ pojęciem istnienia ludzkiego wiąże się pojęcie wolności z neotomizmuDla Maritaina i Mouniera pojęcie wolności ma odniesienie do boga, ma jakąś miarę, kryterium - dobre, złe, Sorter odrzuca założenie kryterium, które by pozwalało powiedzieć, że ta decyzja jest dobra lub zła. Twierdzi, że nie mamy miary podejmowania decyzji, wolność jest przekleństwem (dyskusja o eutanazji), każda decyzja jest w jakimś sensie złaCzłowiek, który podejmuje decyzję nie wie dlaczego ją podejmuje, trudno jest przewidzieć jak ktoś się zachowa w danej sytuacji (zawsze można powiedzieć nie, chociaż w 99% ludzie mówią tak)Egzystencja poprzedza esencję tzn. do tej pory dla filozofów istotne było pytanie „co to jest byt?”, dla Sortre'a istotne jest istnienie (krzesło ma być). Istnienie nie jest dodatkiem do istoty (do herbaty potrzebny jest wrzątek, egzystencja jest niezbędnym warunkiem istnienia)Sorter twierdzi, że nie ma sytuacji gdy egzystencja = esencji. Egzystencja wypływa z istoty boga, twierdzi, że to człowiek tworzy boga i projektuje goKonflikt między tym co ja myślę o sobie a tym co myślą inni o mniePiekło to my (oni mnie uprzedmiotawiają)Po wojnie zbliżył się do MarksizmuFENOMENOLOGIA I HERMENEUTYKAPrzedstawiciel:E. HusserlNadał nowy sens nazwie fenomenologiaFenomenologia - jest to opis fenomenów, opis rzeczy tak jak one się nam faktycznie jawiąFormułuje hasło: ku rzeczom samymPrzeciwstawia się neokantystom (dla niego była to gra pojęciami)Filozofię trzeba odnowić, opisywać rzeczy takimi jakie się jawiąTwierdził, ze nie istnieją rzeczy poza mną, odrębne ode mnie, ja z góry jestem nakierowany na świat. Nastawienie na rzecz - tzn. intencjonalność, świadomość jest zawsze świadoma czegoś, wychylona ku światom, rzeczom.Świadomość jest niezbędnym warunkiem tego, że ja postrzegam. Żeby cokolwiek zobaczyć, opisać, musimy mieć tego postrzeganie. Świat jaki się jawi, jawi się jako konstytuowany przez świadomość. Cokolwiek widzę gdyż już jestem ukierunkowany na ten świat. Twierdzenie, że świat jest zewnętrzny wobec nas - to fikcja, aby się od tego uwolnić należy zrobić: redukcję fenomenologiczną (zawieszenie świata):należy pozbyć się przekonania, że świat istnieje na zewnątrz mnie, aby przekonać się jak ten świat się jawi w mojej świadomości. Należy jedynie zawiesić tę tezę a nie odrzucić.Twierdzi, ze u podstaw całego procesu poznania tkwi:Ja transcendentne (podobnie u Kanta), jest to warunek poznania czegokolwiek. Opis jak jawi się świat w ja transcendentalnym wydobywa istotę rzeczy. Dwa aspekty intencjonalności:noeza (strona subiektywna, sposób w jaki ujmuje daną rzecz)noemat (strona przedmiotowa, strona samej owej rzeczy)Potem zmodyfikował swoje poglądy.Ja transcendentne - określone przez kontekst kulturowy, społ. zawsze znajduje się w jakiejś rzeczywistości - świat życia (np. ja rozumiem siebie jako członek pewnej społeczności).Husserl zdawał sobie sprawę z historii umotywowania z którą podmiot patrzy na świat. Dokonuje krytyki współczesnej nauki i kultury, twierdząc, ze nauka straciła kontakt z rzeczywistością. Dokonuje rozróżnienia na to co:immanentne (to co się zjawia we mnie, analizuje to co śniłam, jak one mi się jawią)transcendentne (ukierunkowane na rzecz, która jest na zewnątrz, ale jak tą rzecz ujmuje się w sposób immanentny)Są transcendentne przedmioty i immanentne uczucia.Uczniem Husserl'a był HeideggerTwierdził, że fenomenologia Husserl'a ignoruje - bycie.Bycie - to nie jest pewne orzeczenie na temat bytu, wiąże się z tym, ze jest zawsze przez nas jakoś rozumiane. Bycie ma dla człowieka zawsze jakiś sens. W swoim dziele „Bycie i czas” próbuje odpowiedzieć na pytanie o bycie, o sens bycia. Twierdzi, że aby móc na nie odpowiedzieć trzeba najpierw opisać sposób bycia tego kto zadaje pytanie.Analiza bytu codziennego / bycie otoczłowiek istnieje oto - w sensie już w istniejącym świecie, zawsze już jestem w jakimś świecie, więc nie ma sensu pytać o początek. To co było przedtem jest dla mnie niewyobrażalne.Tak samo jest ze śmiercią, gdy żyję śmierć jest dla mnie niedostępna, niewyobrażalna, jest ostateczną możliwością bycia, jest możliwością niemożliwościCzłowiek rozumie swoje bycie - motyw hermeneutycznyZawsze rozumiemy siebie w jakiś sposób, nasza egzystencja jest sensowna. Jestem otwarty na rozumienie - poświadczeniem tej otwartości jest to, ze ja rozumiem to już w określony sposóbNie ma lepszego ani gorszego rozumienia bycia, są to tylko różne wykładnie rozumienia, różne sensyIstotę człowieka konstytuuje to, że rozumie siebie w określony sposóbHeidegger postuluje zmianę znaczenia słowa hermeneutyczny.Twierdzi, ze hermeneutyka to nie jest już tylko dziedzina wiedzy, gdyż wiąże się ściśle z rozumiejącym odniesieniem człowieka.Wszelkie rozumienie, ja rozumując interpretuję, zawsze jest wykładnią.Do Heidegger'a nawiązuje H. G. GadamerRozumienie jest już interpretacją, nie można tego oddzielićWychodząc z tego założenia tworzy …………Rozmowa z przeszłością:Polega na tym, w jaki sposób odnosimy się do przeszłości, jako partnera do rozmowy. Przeszłość to „ty”, ktoś kto coś nam mówi, nie jest obiektem badań, ale partnerem rozmowyCzęsto owa przeszłość mówi nam coś czego nie rozumiemy lub uznajemy to za głupie itp., mamy kłopoty ze zrozumieniem jakiegoś tekstu gdyż nie znamy kontekstuChodzi o to żeby przezwyciężyć tą różnicę poprzez zdobycie wiedzy o tym kontekścieTa rozmowa będzie miała charakter konfrontacji, należy dać sobie coś powiedzieć mimo tych różnicPOSTSTRUKTURALIZMPo strukturalizmieNowe rozumienie języka u podstaw poststrukturalizmuPrzedstawiciel:F. de SarssureStworzył nową koncepcję językaJest to system, który opiera się na opozycjach znaczących np. opozycja a i b, gdyby w języku nie byłoby liter to nie bylibyśmy w stanie mówićJęzyk to system różnic które są przez nas wykorzystywane w jakimś sensie język jest autonomicznyLevistrosStrukturaliści:R. BarthesM. FoucaultJ. LacanJ. DerrikaDla nich abstrakcją jest system językowy, gdyż nie ma charakteru historycznego. Próbują pokazać, ze struktura języka ma charakter otwarty, istnieją w języku również opozycje ale ….

1

---