TECHNOLOGIE INFORMACYJNE W ZARZĄDZANIU PAŃSTWEM


0x08 graphic
 WYŻSZA SZKOŁA SPOŁECZNO - EKONOMICZNA

0x08 graphic

TECHNOLOGIE INFORMACYJNE

Technologie informacyjne w zarządzaniu państwem

WYKŁAD

dr inż. Eugeniusz PIEDZIUK

0x08 graphic

WARSZAWA 2010

Technologie informacyjne w zarządzaniu państwem

Zapewnienie określonych wymagań użytkowników infrastruktury telekomunikacyjnej w czasie pokoju, na zwiększone zapotrzebowanie na połączenia krajowe i międzynarodowe, możliwe jest dzięki postępowi technologicznemu - głównie przez rozwój cyfrowych systemów transmisyjnych, komutacyjnych, i sygnalizacji a także za pomocą technik zarządzania. Rozwój ten doprowadził do rozbudowy krajowych i międzynarodowych sieci telekomunikacyjnych, które są w znacznym stopniu interaktywne i połączone wzajemnie.

Krajowymi sieciami telekomunikacyjnymi i informatycznymi tworzącymi infrastrukturę telekomunikacyjną, a patrząc z punktu widzenia ich wpływu na kształtowanie bezpieczeństwa ekonomicznego państwa są:

Sieć łączności rządowej jest to sieć telefoniczna eksploatowana dla potrzeb Kancelarii Prezydenta, Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu i administracji rządowej. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 4 lutego 2003 r. w sprawie szczegółowych warunków wykonywania działalności telekomunikacyjnej i używania urządzeń radiowych przez jednostki organizacyjne podległe i nadzorowane przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych należy zapewnienie prawidłowego funkcjonowania i korzystania z sieci łączności rządowej, a szczególnie pod względem bezpieczeństwa i warunków przesyłania informacji niejawnych. Decyzje uprawniające do korzystania oraz decyzje o pozbawieniu prawa do korzystania z sieci łączności rządowej podejmuje minister właściwy do spraw wewnętrznych.

Zadania jednostek administracji publicznej są realizowane przez wiele wydzielonych sieci teleinformatycznych typu Intranet. Są to wirtualne sieci teleinformatyczne budowane w oparciu o usługi operatorów komercyjnych, głownie TP S.A. Swoim zasięgiem obejmują jednostki administracji publicznej do poziomu powiatu, a użytkownicy różnych sieci znajdują się nieraz w tym samym budynku lub najbliższej okolicy. Sieci te utworzone zostały przez następujące jednostki: Ministerstwo Finansów, Główny Urząd Statystyczny, Wytwórnię Papierów Wartościowych, Agencja Modernizacji i Rozwoju Rynku Rolnego, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Ministerstwo Finansów oraz Urząd Regulacji Poczty i Telekomunikacji. Potrzeba utworzenia wydzielonej bezpiecznej infrastruktury teleinformatycznej dla instytucji administracji publicznej wynika z zapewnienia bezpieczeństwa obiegu informacji oraz m.in. z zagrożeń np. przestępczością komputerową, aktami wandalizmu i cyberterroryzmem.

Radiowe systemy łączności ruchomej są podstawowym narzędziem dla służb porządku publicznego i ratownictwa. Obecnie w kraju funkcjonuje ponad 2000 sieci dyspozytorskich analogowych systemów łączności ruchomej.

Od początku lat dziewięćdziesiątych w Warszawie i Krakowie eksploatowany jest przez Policję cyfrowy system ruchomej łączności radiowej firmy Ericsson pod nazwą EDAX. Są ta zamknięte regionalne systemy łączności radiowej składające się ze stacji bazowych pracujących w przyznanych częstotliwościach wykorzystywane przez dane służby. Natomiast w Warszawie, Łodzi, Krakowie i Szczecinie uruchomiono w jednostkach Policji pilotażowe instalacje systemu łączności TETRA współpracujące z Systemem Wspomagania Dowodzenia (SWD). System zapewnia połączenia głosowe i transmisji danych dla potrzeb zdalnego dostępu do baz danych Policji oraz przekazywania lokalizacji radiowozów do stanowiska dowodzenia.

Używane powszechnie przez służby systemy ruchomej łączności radiowej pracują w niechronionych kanałach radiowych i narażone są na podsłuch. Organizacja systemu łączności wynika z przydziału kanałów radiowych dla poszczególnych służb, co utrudnia łączność współdziałania między nimi. Z reguły systemy te nie posiadają możliwości automatycznej obsługi wywołań alarmowych i przekazywania danych o lokalizacji.

Ponieważ w latach dziewięćdziesiątych został wyłączony system łączności radiowej w paśmie 160 MHz, który tworzył zapasowy ogólnokrajowy system łączności dla jednostek administracji publicznej, i obsługiwany był przez Telekomunikacje Polską S.A., gdzie w każdym urzędzie do poziomu gminy były zainstalowane radiotelefony, to planowane jest zastąpienie radiowych systemów analogowych przez system TETRA.

Resortowa sieć telefoniczna MSWiA, nazywana siecią zintegrowaną, składa się z węzłów łączności zlokalizowanych w miastach będących siedzibą władz dawnych województw. Sieć posiada punkty styku z publiczną siecią telefoniczną PSTN/ISDN. Centrale tej sieci zlokalizowane są w węzłach łączności MSWiA. Organizację utrzymania sieci określa rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 4 lutego 2003 r. w sprawie szczegółowych warunków wykonywania działalności telekomunikacyjnej i używania urządzeń radiowych przez jednostki organizacyjne podległe i nadzorowane przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Sieć wykorzystywana jest wspólnie przez jednostki organizacyjne podległe lub nadzorowane przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych.

Zadania w zakresie organizacji i eksploatacji sieci telekomunikacyjnej zintegrowanej oraz koordynacji zadań eksploatatorów wykonuje koordynator sieci telekomunikacyjnej zintegrowanej. Koordynatorem sieci telekomunikacyjnej zintegrowanej jest Komendant Główny Policji.

Do zadań koordynatora sieci telekomunikacyjnej zintegrowanej należy:

telekomunikacyjnej;

Sieć teleinformatyczna MSWiA (sieć PESEL-NET) powstała w 1996 roku w wyniku modernizacji sieci analogowych łączy dzierżawionych zbudowanej specjalnie dla użytkowników systemu CBD PESEL. Początkowy obszar działania sieci PESEL-NET ograniczony był do użytkowników korzystających wcześniej z zasobów Centralnej Bazy Danych PESEL. Sieć realizowała dostęp z terminali lub stacji roboczych użytkowników do systemów centralnych.

Sieć PESEL-NET była projektowana dla potrzeb eksploatacji centralnych systemów informatycznych przez użytkowników zlokalizowanych na terenie dawnych miast wojewódzkich, pracujących w trybie transakcyjnym i małymi wymaganiami na przepustowość. Dobór sprzętu komutacyjnego oraz przepustowość łączy zostały zwymiarowane zgodnie występującymi w tym czasie potrzebami. Sieć PESEL-NET obejmuje obszar całego kraju funkcjonując na kanałach cyfrowych dzierżawionych od TP S.A.. Realizuje usługi transmisji danych z komutacją pakietów. Węzły sieci funkcjonują głównie w miastach będących siedzibami dawnych województw oraz niektórych powiatów. Można w niej tworzyć tzw. sieci wirtualne prywatne (VPN). Obecnie sieć wykorzystywana jest także dla potrzeb centralnych systemów informatycznych. Użytkownikami są głównie instytucje zlokalizowane w miastach -siedzibach dawnych województw.

Zaletą jest to, że obiekty, w których zainstalowane są węzły sieci, połączone są siecią kablową i znajdują się zwykle w centrum miasta lub miejscowości w sąsiedztwie większości urzędów. Dzięki temu kablowe łącza dostępowe są krótkie, nie przekraczając zazwyczaj od kilkuset metrów do kilku kilometrów. Możliwe jest, więc stworzenie na poziomie lokalnym sieci dostępowej o dużej przepustowości. Sieć transmisyjna TP S.A. pozwala na dalszy rozwój sieci PESEL-NET przez zastosowanie kanałów cyfrowych o większej przepustowości oraz zapewnienie dostępu nawet na poziomie poszczególnych gmin.

Sieć transmisji danych Policji POLWAN jest budowana w oparciu o łącza cyfrowe o przepływności 2 Mb/s (protokół Frame Relay) pomiędzy komendami wojewódzkimi Komendą Główną Policji. Tworzy szyfrowaną cyfrową Policyjną Sieć Transmisji Danych (PSTD), łączącą 17 węzłów wojewódzkich PSTD z węzłem centralnym zlokalizowanym w KGP udostępniającą użytkownikom z komend powiatowych (miejskich) policji i komisariatów centralne bazy danych (m.in. POSIGRAF, Krajowy System Informacyjny Policji KSIP).

Sieć teleinformatyczna Policji POLWAN budowana jest do poziomu Komend Powiatowych Policji. Jest budowana w oparciu o kanały cyfrowe 2Mbit/s dzierżawione od różnych operatorów telekomunikacyjnych. Z kanałów cyfrowych 2Mbit/s mogą być wydzielane kanały o przepływności n x 64 kbit/s. Do podłączania pozostałych jednostek, będą stosowane dzierżawione kanały cyfrowe n x 64Kbit/s.

Sieć telekomunikacyjna Straży Granicznej oprócz ruchomej sieci łączności radiowej obejmuje sieć telekomunikacyjną, której podstawą jest sieć z komutacją pakietów POLPAK z protokołem Frame Relay. Sieć zapewnia połączenia informatyczne i telefoniczne w ramach struktury organizacyjnej SG. Transmisje telefoniczne realizowane są w sieci transmisji danych w technologii VoIP. Usługa jest świadczona w formie outsourcingu.

Sieć obejmuje następujące jednostki:

Architektura sieci dostosowana jest do struktury organizacyjnej Straży Granicznej. Współpraca z innymi sieciami w tym telefoniczną siecią resortową MSWiA odbywa się przez punkty styku w Warszawie (Mapa 1.).

Niniejsze rozwiązanie jest przykładem integracji usług w oparciu o sieć z komutacją pakietów i odpowiada obecnym trendom rozwojowym. Natomiast rozwiązanie to pokazuje, niekorzystne zjawisko wyodrębnienia sieci łączności dla jednej służby porządku publicznego, która to wymaga współdziałania z innymi służbami. Jest to przykład braku koordynacji w ramach resortu spraw wewnętrznych.

Mapa 1. Sieć telekomunikacyjna transmisji danych

na potrzeby Straży Garnicznej

0x08 graphic

Źródło: Materiały prezentacyjne firmy NextiraOne, www.nextira.pl

Systemy alarmowania i ostrzegania Obrony Cywilnej są jednym z elementów systemu telekomunikacyjnego dla potrzeb bezpieczeństwa państwa. Organizacja systemów alarmowych jest jednym z przedsięwzięć obrony cywilnej, które mają ostrzegać ludność przed grożącym niebezpieczeństwem napadu z powietrza oraz skażeniem promieniotwórczym i chemicznym, a także o klęskach żywiołowych i zagrożeniu środowiska w celu umożliwienia jej odpowiedniego zareagowania. Do ogłaszania i odwoływania alarmów wykorzystuje się:

Systemy alarmowania zapewniają zaalarmowanie ok. 60% ludności w czasie do 1 minuty zamieszkałej w mieście i 5-7 minut zamieszkałej na terenach wiejskich. Do roku 1992 funkcjonował scentralizowany system alarmowania oparty na sieci telekomunikacyjnej będącej obecnie w posiadaniu Telekomunikacji Polskiej S.A. System ten obejmował 520 miast z liczbą ludności przekraczającą 10 tysięcy. Podstawowe elementy scentralizowanych systemów obejmowały:

System ten był budowany w latach 50 i 60 w oparciu o istniejące analogowe systemy teletransmisyjne. Wadą tego systemu była konieczność utrzymywania dużej liczby łączy oraz dużej liczby operatorów systemu. W latach 1989-1992 łącza w większości miast zostały rozłączone, pozostawiono tylko dla zakładów stanowiących zagrożenia dla ludzi i środowiska. Na wypadek nadzwyczajnych zagrożeń TP S.A. opracowała instrukcję przyłączeniową w celu możliwości ponownego zestawienia łączy w czasie 6 do 12 godzin.

Cyfryzacja sieci telekomunikacyjnej spowodowała trudności w eksploatacji sieci telegraficznej, która były podstawą funkcjonowania sieci alarmowania. W 2002 roku TP S.A. wyłączyła sieć teleksową, a wraz z nią sieć teletransmisji telegraficznej. TP S.A, której jednym z udziałowców jest France Telecom, kieruje się osiągnięciem zysku i nie wykazuje zainteresowania utrzymywaniem systemów związanych z bezpieczeństwem narodowym. Przykładem jest sieć radiotelefoniczna 160 MHz i morskie stacje brzegowe. Wobec powyższego stanu wdrożono w latach 1992- 96 system alarmowy ze sterowaniem radiowym.

Obecnie eksploatowane przez Państwową Straż Pożarną są systemy kilku producentów. Radiowy System Włączania Syren RSWS-2000 jest dedykowanym systemem tylko do sterowania syrenami alarmowymi przeznaczonym dla:

System ma budowę hierarchiczną i obejmuje: centralę wojewódzką, centrale lokalne i urządzenie włączające syrenę. Realizuje on tylko funkcje sterowania. Przesyłanie krótkich wiadomości tekstowych nie jest możliwe.

Sieci organizacji pozarządowych w czasie zaniedbanej infrastruktury telekomunikacyjnej stanowiły jedyny środek łączności będący w dyspozycji obywateli. Do lat dziewięćdziesiątych organizacje np. LOK, ZHP i PZK miały wyznaczone zadania obronne, były dotowane i wyposażane w demobilowy sprzęt łączności. W dobie Internetu i dostępności telefonów komórkowych spowodowany został spadek zainteresowania społeczeństwa krótkofalarstwem.

Ostatnio podejmowane są próby reaktywowania organizacji pozarządowych w działaniach na rzecz bezpieczeństwa państwa. Zostają przeprowadzane spotkania, narady i konferencje na, których są omawiane różne formy działalności organizacji przydatne dla wsparcia obronności będące przedmiotem działań Ligi Obrony Kraju, Związku Harcerstwa Polskiego, Polskiego Czerwonego Krzyża, Polskiego Związku Krótkofalowców. Uzgodniono wymianę doświadczeń i informacji na temat udziału organizacji pozarządowych w przedsięwzięciach związanych z obroną terytorialną Polski.

Nowym aspektem aktywności proobronnej jest tworzenie sieci wczesnego ostrzegania o zagrożeniach takich jak pożary, powodzie, karambole na drogach czy zagrożenie atakami terrorystycznymi. Została przyjęta propozycja współpracy w tworzeniu równoległej do państwowej sieci łączności na wypadek zagrożeń i katastrof. Sieć ta jest w trakcie tworzenia na bazie lokalnych porozumień pomiędzy sztabami zarządzania kryzysowego, a oddziałami i klubami Polskiego Związku Krótkofalowców.

Na uwagę zasługuje zniesienie obowiązku posiadania pozwolenia radiowego na używanie urządzeń nadawczych lub nadawczo-odbiorczych Radia Obywatelskiego w związku z wejściem w życie rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 26 lipca 2004 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie urządzeń radiowych nadawczych lub nadawczo-odbiorczych, co może przyczynić się do rozwoju sieci obywatelskich.

W sytuacji kryzysowej istnieje potrzeba połączeń telekomunikacyjnych pomiędzy władzami rządowymi, wojskowymi i cywilnymi oraz innymi ważnymi użytkownikami z pomocą sieci telekomunikacyjnej, takiej jak publiczna sieć komutowana. Połączenia w sieci telekomunikacyjnej są i powinny być traktowane jako podstawowe, zapewniające zwiększoną ilość połączeń, gdy usługi publiczne telekomunikacyjne mogą zostać ograniczone ze względu na uszkodzenia, zatory lub usterki.

Staje się więc koniecznością zaplanowanie adaptacyjnej i elastycznej struktury sieci teleinformatycznej na potrzeby zaistniałych sytuacji podczas realizacji zadań w stanach nadzwyczajnych, aby ograniczyć skutki możliwych uszkodzeń wynikające z występujących zagrożeń do minimalnego poziomu. Jeżeli nie zostaną podjęte natychmiastowe działania w celu kontrolowania i usuwania skutków zagrożeń, przeciążenie lub natłok może rozprzestrzenić się i zakłócić funkcjonowanie systemu telekomunikacyjnego w krajowych lub międzynarodowych częściach sieci teleinformatycznej. Degradacja ruchu telefonicznego spowoduje wzrost liczby niezrealizowanych połączeń.

W czasie szczególnych zagrożeń, sytuacji kryzysowych i wojny, publiczne sieci telekomunikacyjne muszą sprostać gwałtownym zmianom natężenia ruchu i zwiększonym potrzebom komunikacyjnym w zakresie wsparcia działań sojuszu. W czasie wojny, nawet po usunięciu skutków rozległych awarii, uwarunkowania na terenie kraju mogą być bardzo różne tak, że na niektórych obszarach nie ma wcale łączności, podczas gdy na innych łączność funkcjonuje normalnie. W takich okolicznościach działania cywilnej administracji łączności polegają zasadniczo na zapewnieniu ciągłości świadczenia najważniejszych usług telekomunikacyjnych, zarówno krajowych, jak i międzynarodowych we współpracy, o ile jest to konieczne, z innymi administracjami. W sieci może wystąpić przeciążenie i natłok z powodu wielu przyczyn, na przykład:

W celu zapewnienia maksymalnego wykorzystania usług świadczonych przez tą sieć we wszystkich sytuacjach organizuje się zarządzanie siecią, czyli zbiór działań jakie są potrzebne do monitorowania stanu i sterowania wszystkimi elementami sieci. O ile nie zostaną podjęte natychmiastowe działania w celu kontrolowania, skutków takich wydarzeń, przeciążenie lub natłok może rozprzestrzenić się i spowodować degradację ruchu telekomunikacyjnego w innych częściach sieci krajowych lub międzynarodowych. Działania z zakresu zarządzania siecią są ciągle rozwijane pod kątem ograniczenia skutków tych wydarzeń.

Techniki zarządzania siecią zapewniają sposoby przekierowania ruchu w sieciach, a sposób ich wykorzystania powinien uwzględniać parametry jakościowe sieci, które określają jakie działania są potrzebne. Współczesne systemy telekomunikacyjne są zaprojektowane w taki sposób, że wykorzystywanych jest wiele technik sterowania siecią w sposób automatyczny lub ręczny. Techniki sterowania mogą być zastosowane do zarządzania ruchem różnego typu lub nawet poszczególnymi połączeniami tego samego typu w zależności od miejsca do którego są kierowane i prawdopodobieństwa prawidłowego zestawienia połączenia.

Techniki sterowania mogą być ekspansywne lub restrykcyjne w zależności od zastosowanej metody sterowania, miejsca wykorzystania i wybranego do sterowania parametru ruchu. Przykładem sterowania ekspansywnego może być zabezpieczenie większej liczby dróg obejściowych na potrzeby najważniejszych połączeń. Przykładem sterowania restrykcyjnego może być odciążenie sprzętu komutacyjnego poprzez ograniczenie komutowanego ruchu.

Dotychczasowe doświadczenia wskazują, że w czasie kryzysu wzrasta zapotrzebowanie na usługi i obsługę zwiększonego ruchu w publicznej sieci komutowanej. Jeżeli nie są zastosowane techniki zarządzania siecią, wówczas liczba niezrealizowanych połączeń może być mniejsza można zastosować następujące techniki sterowania:

Techniki zarządzania i sterowania siecią przynoszą operatorom korzyści handlowe w czasie pokoju, ale podczas wojny i w sytuacjach kryzysowych będą miały zasadnicze znaczenie dla zachowania ciągłości świadczenia usług telekomunikacyjnych. z powodu takiego znaczenia należy wymagać od operatorów sieci publicznych, aby ich Centra Zarządzania Siecią NMC (ang. - Network Management Centre) były czynne bez przerwy i pożądane jest umiejscowienie ich w chronionych obiektach oddalonych od potencjalnych obszarów ataków. Łącza pomiędzy NMC i węzłami sieci powinny być uodpornione, bardzo niezawodne i zdublowane, o ile jest to możliwe lub powinna istnieć możliwość przejęcia ich funkcji lokalnie albo na poziomie regionalnym lub też w Centrach Komutacji. Dla zapewnienia możliwości zarządzania kryzysowego w sytuacji degradacji ruchu telekomunikacyjnego konieczne jest opracowanie i wdrożenie narodowego programu uprzywilejowanego dostępu do sieci.

Wnioski z ćwiczeń wskazują, że w czasie kryzysu zapotrzebowanie klientów na publiczne usługi komutowane wzrośnie. Powinny zostać wprowadzone funkcje sterowania w  obrębie zarządzania siecią, to wtedy liczba zrealizowanych połączeń będzie niższa niż normalnie. Zarządzanie ma na celu zapewnienie maksymalnego wykorzystania usług świadczonych w sieci, w każdej sytuacji. W sytuacjach, kiedy zastosowanie technik zarządzania siecią nie jest możliwe, należy zastosować metody blokowania prób uzyskania połączenia poprzez przeciążone węzły komutacyjne. Zablokowanie możliwości uzyskania połączenia przez grupę abonentów i zapewnienie dostępu abonentom specjalnym może być jedynym rozwiązaniem skutecznym.

Należy wymagać od operatorów telekomunikacyjnych planowania i przygotowania odpowiednich środków na potrzeby restrykcyjnego korzystania z publicznych sieci komutowanych w sytuacjach rozległych katastrof w czasie pokoju oraz w sytuacjach kryzysowych i podczas wojny. Działania te powinny być realizowane pod nadzorem administracji państwa, która może zażądać od operatorów telekomunikacyjnych ograniczenia świadczenia usług i przekazania łączy na potrzeby obronności kraju. Istotne jest, aby abonenci specjalni pełniący ważne funkcje na rzecz prawidłowego funkcjonowania państwa mieli zagwarantowany ciągły dostęp do publicznych sieci komutowanych dzięki właściwym porozumieniom z operatorami telekomunikacyjnymi.

W czasie pokoju funkcje i techniki sterowania w ramach zarządzania siecią przynoszą operatorom sieci korzyści komercyjne, natomiast w czasie kryzysu lub wojny będą miały zasadnicze znaczenie dla nieprzerwanego świadczenia usług telekomunikacyjnych. z uwagi na tak poważną ich rolę trzeba zapewnić ciągłość zatrudnienia w Centrach Zarządzania Siecią oraz lokować je w chronionych kwaterach daleko od potencjalnych celów ataku. Łącza komunikacyjne ośrodka z węzłami sieci winny charakteryzować się dużą odpornością. Jeśli to możliwe, centra zarządzania powinny dublować się lub należy zapewnić możliwość wykonania ich funkcji na szczeblu regionalnym lub lokalnym albo w Międzynarodowych Centrach Komutacyjnych.

Każdy kraj może budować sieci wydzielone od usług telekomunikacyjnych użytku publicznego na potrzeby władz krajowych w sytuacji wyjątkowej, w czasie kryzysu i wojny. Tego rodzaju sieci są zazwyczaj ograniczone pod względem pojemności ruchu. Uważa się za korzystne połączenie krajowych sieci awaryjnych w czasie pokoju lub w początkowym okresie sytuacji kryzysowej.

TECHNOLOGIE INFORMACYJNE PAŃSTWA

W SYTUACJACH KRYZYSOWYCH

Pośród problemów, które w obszarze bezpieczeństwa państwa nabierają szczególnej rangi, pojawił się problem pojmowania istoty i charakteru zagrożeń państwa, kierowania państwem w sytuacjach kryzysowych i związane z nim funkcje i zadania organów zarządzających z ich bazą techniczną oraz zasady i sposoby organizacji. Dla rozwiązania tych problemów zostały zdefiniowane pewne ustawy ustrojowe, szczególnie na poziomie terytorialnym oraz regulacje prawne definiujące zarządzanie w sytuacjach kryzysowych. Budowanie takiego systemu reagowania na wypadek szczególnych zagrożeń nie jest procesem łatwym. Szczególnie wtedy, gdy zarządzanie w sytuacjach kryzysowych będzie obejmować wszystkie aspekty zagrożeń i ich skutki (np. stan zagrożenia, konflikt lokalny, wojna, klęski żywiołowe, klęski ekologiczne itp.)

Dlatego zarządzanie państwem w sytuacjach szczególnych zagrożeń jest zadaniem dla poszczególnych szczebli administracji państwowej (zarówno centralnej jak i lokalnej), która realizuje swoje zadania przy pomocy powołanych na tych szczeblach zespołów reagowania kryzysowego i sieci stanowisk operacyjno-koordynacyjnych, tzw. centrów zarządzania kryzysowego. Szczególnego potraktowania wymaga system informacyjny (systemy teleinformatyczne), który powinien zapewnić stabilną i pewną komunikację pomiędzy organami zarządzania oraz podmiotami reagowania, od których zależy efektywność podejmowanych działań na zagrożonym terenie (Schemat 1.). Funkcjonowanie organów kierowniczych administracji państwowej w systemie zarządzania kryzysowego będzie możliwe w przypadku:

Schemat 1.

Atrybuty systemu informacyjnego państwa

0x01 graphic

Źródło: G. Różański, Rola infrastruktury technicznej w zabezpieczeniu funkcjonowania systemów
informacyjnych w stanach nadzwyczajnych, w: Kierowanie obronnością w aspekcie wykorzystania
środków najnowszej generacji, Materiały z konfer. nauk. Sz. Gen. WP, AON, Warszawa 2001,
s. 57.

System informacyjny (łączności) zabezpieczający stanowiska kierowania i zarządzania kryzysami powinien być więc systemem elastycznym, umożliwiającym jego etapową rozbudowę oraz powinien zapewniać współpracę z istniejącymi już systemami: publicznymi i prywatnymi, z systemami specjalnymi oraz z infrastrukturami telekomunikacyjnymi państw NATO i systemami krajów sąsiednich (nie będących w konflikcie). Celowym jest więc tworzenie takiego systemu, który będzie składał się z infrastruktury:

Ze względu na istniejące uwarunkowania w planowaniu, organizacji i wykorzystywaniu systemu telekomunikacyjnego (łączności), a zwłaszcza w sytuacjach kryzysowych, stawia się przed nim szereg specyficznych wymagań. Wymagania te zostały ujęte w następujących aspektach:

  1. Zapewnienia konsultacji i koordynacji w procesie planowania i wdrażania nowych różnorodnych systemów.

  2. Niezbędnego personelu i zarządzania.

  3. Technicznych aspektów systemu telekomunikacyjnego.

  4. Realizacji wymaganych usług telekomunikacyjnych.

W każdym kraju jest powołany specjalny organ zarządzający do nadzorowania - wydatkowania przydzielonych nakładów na krajowe systemy telekomunikacyjne, co w efekcie zapewni bezprzerwową łączność krajową i międzynarodową w sytuacjach szczególnych zagrożeń, kryzysu i wojny. Nakłady te powinny zapewnić regularne konsultacje, koordynację niezbędnych przedsięwzięć oraz wymianę informacji pomiędzy krajami członkowskimi i wewnątrz Sojuszu. Operatorzy telekomunikacyjni muszą posiadać możliwie najaktualniejsze informacje odnośnie wymagań obronnych, ażeby zaimplementować je w nadzorowanej sieci w dopuszczalnych terminach. Dlatego niezbędne są ciągłe konsultacje pomiędzy operatorami i właściwymi władzami krajowymi. Wielostronne konsultacje powinny zapewnić gwarancję uwzględnienia wymagań NATO w działaniach władz krajowych i operatorów telekomunikacyjnych mających na celu zapewnienie ciągłości świadczenia podstawowych, międzynarodowych usług telekomunikacyjnych.

W czasie sytuacji kryzysowych systemy telekomunikacyjne muszą być przygotowane na gwałtowne zmiany natężenia ruchu i zapewnić wymagane usługi wspomagające kierowanie działaniami obronnymi. W okresie kryzysu (zagrożenia wojennego), w przypadku podjęcia odpowiednich decyzji przez władze krajowe, operatorzy telekomunikacyjni powinni być przygotowani do wdrożenia (uruchomienia) wcześniej zaplanowanych zasobów telekomunikacyjnych na okres „W” Zasoby te powinny zapewnić - bezpieczną (utajnioną) wymianę informacji międzynarodowych (koordynacja kryzysu). W kraju powinny być zagwarantowane wymagane i wykwalifikowane zespoły ludzkie zdolne zająć się eksploatacją sieci telekomunikacyjnych w sytuacjach kryzysowych. Wyznaczony personel musi być przeszkolony np. dzięki uczestnictwu w specjalistycznych ćwiczeniach. Muszą być także zapewnione wystarczające i bezpieczne środki telekomunikacyjne dla powołanych na odpowiednich szczeblach Centrów Zarządzania Kryzysowego. Organy zarządzające muszą być przygotowane dla:

W celu zapewnienia sprawnego funkcjonowania najwyższych organów władzy, administracji państwa i sił zbrojnych w czasie przechodzenia ze stanu pokojowego na wojenny, już w czasie pokoju tworzy się odpowiednie struktury organizacyjne. Ich zadaniem jest zapewnienie utrzymania ciągłości kierowania oraz sprawnego przejścia gospodarki i sił zbrojnych ze struktury pokojowej na wojenną. W wielu krajach o rozwiniętych demokracjach struktury te są takie same lub zbliżone. System kierowania obronnością państwa, obok podsystemu militarnego i pozamilitarnego jest jednym z zasadniczych elementów systemu obronności. Jego rola polega na informacyjnym sprzężeniu poszczególnych elementów systemu obronności w jednolitą i sprawnie funkcjonującą całość. O jego efektywności decyduje nie tylko właściwy dobór kadr na kierownicze stanowiska i funkcje, ale i jego struktura gospodarcza, a przede wszystkim infrastruktura teleinformatyczna (telekomunikacyjna i informatyczna). Szczególnego potraktowania wymagają systemy teleinformatyczne, które muszą zapewnić stabilną i pewną komunikację pomiędzy organami zarządzania oraz podmiotami reagowania od których zależy efektywność podejmowanych działań na zagrożonym terenie.

Funkcjonowanie organów zarządzania w systemie zarządzania kryzysowego będzie możliwe w przypadku:

Tak, więc perspektywiczny system teleinformatyczny zabezpieczający kierowanie obronnością w stanach zagrożenia bezpieczeństwa państwa (np. przez centra zarządzania kryzysami) powinien być systemem elastycznym, umożliwiającym jego etapową rozbudowę oraz powinien zapewniać współpracę z istniejącymi już systemami: publicznymi i prywatnymi, z systemami specjalnymi oraz z infrastrukturami telekomunikacyjnymi państw NATO i systemami krajów sąsiednich (nie będących w konflikcie).

Sytuacje szczególnych zagrożeń bezpieczeństwa państwa wymagają podjęcia skutecznych działań w celu zapewnienia ciągłości świadczenia usług telekomunikacyjnych dla ludności oraz utrzymania dzierżawionych usług międzynarodowych. Szczególnie duże znaczenie ma zapewnienie łączności dyplomatycznej pomiędzy państwami członkowskimi NATO oraz łączności ważnej dla członków sojuszu w ramach struktur, a także pomiędzy sojuszem i innymi państwami. Łączność ta powinna umożliwić skuteczne działania na rzecz uniknięcia kryzysu, a jeśli działania te okażą się nieskuteczne, powinna umożliwić podejmowanie wysiłków na rzecz osiągnięcia pokoju.

W czasie kryzysów i wojny konieczne jest zastosowanie odpowiednich środków kontroli, po to zwłaszcza, aby umożliwić podjęcie odpowiednich działań w zakresie zestawiania łączy bezpośrednich i obejściowych pomiędzy członkami sojuszu i innymi państwami. W tym kontekście środki kontroli oznaczają zarządzanie łączami i ruchem obsługiwanym przez te łącza. Na żądanie właściwych władz krajowych operatorzy telekomunikacyjni powinni stosować odpowiednie środki kontroli w odniesieniu do usług publicznych i dzierżawionych usług międzynarodowych. Rozwiązania tego rodzaju mogą doprowadzić do poszerzenia zwykłych funkcji zarządzania siecią sprawowanych w czasie pokoju.

W celu zagwarantowania skutecznego kontrolowania międzynarodowych usług telekomunikacyjnych, zarówno publicznych, jak i dzierżawionych, ważne jest, aby wszystkie kraje członkowskie NATO wprowadziły uzgodnione środki kontroli jednocześnie respektując przy tym odpowiednie rozporządzenia NATO. W celu zapewnienia wysokiego poziomu usług telekomunikacyjnych możliwe jest budowanie sieci specjalnych, wydzielonych z sieci publicznych na potrzeby władz krajowych w sytuacjach szczególnych zagrożeń, kryzysów międzynarodowych lub wojny. Krajowe sieci specjalne mają z reguły ograniczoną pojemność i możliwości obsługi ruchu telekomunikacyjnego. W czasie pokoju lub we wczesnej fazie kryzysu korzystne jest łączenie poszczególnych krajowych sieci specjalnych ze sobą w celu zapewnienia łączności właściwym abonentom specjalnym. Wykonywanie tego rodzaju czynności zależne jest od skali wdrożenia odpowiednich systemów sygnalizacji umożliwiających współpracę sieci międzynarodowych i w efekcie wysoką jakość transmisji. W niektórych sytuacjach konieczna może się okazać rozbudowa tych sieci pod kątem obsługi ruchu dodatkowego, generowanego przez abonentów specjalnych.

W celu zagwarantowania użyteczności sieci specjalnych i ich łączy na potrzeby zestawiania połączeń w warunkach wojennych, systemy i łącza tych sieci muszą być maksymalnie uodpornione, by prawdopodobieństwo bezprzerwowej łączności było możliwie wysokie. Wymaga to zaimplementowania różnych tras przesyłania ruchu oraz zastosowania wielu dróg łączy obejściowych. Biorąc pod uwagę ograniczoną pojemność krajowych sieci specjalnych, kraje członkowskie NATO mogą wprowadzić kontrolę połączeń zewnętrznych przychodzących do sieci.

Podstawową cechą określającą stopień przydatności projektowanego systemu telekomunikacyjnego na potrzeby najwyższych organów władzy i administracji państwa jest możliwość hermetyzacji czyli zapewnienia najważniejszym abonentom priorytetowego dostępu do świadczonych usług. Cechą sieci hermetycznych jest to, iż tworzą one zamknięte systemy całkowicie niedostępne dla innych abonentów. Sieci takie, poprzez powszechne stosowanie urządzeń kryptograficznych, umożliwiają użytkownikom prowadzenie niejawnej korespondencji.

Zaspokojenie ciągle rosnących potrzeb użytkowników, systemów łączności w zakresie usług teleinformatycznych, będzie możliwe poprzez wykorzystanie nowych technik i technologii telekomunikacyjnych. Technologie te zapewnią organom kierującym sytuacjami kryzysowymi niespotykane dotychczas możliwości usługowe dotyczące: szybkiej wymiany danych, transferu dużych zbiorów informacji, rozproszonego przetwarzania danych, wymiany danych w czasie rzeczywistym, przekazywania obrazów ruchomych, itp.

Mobilne systemy radiotelefoniczne posiadają możliwości łatwego i wygodnego ich zastosowania w różnych uwarunkowaniach operacyjnych. Podyktowane to jest głównie zgodnością standaryzacyjną z innymi systemami, elastycznością wyboru pasma częstotliwości (dla systemów trankingowych) oraz łatwością zastosowania w koniecznych miejscach funkcjonowania systemu. Urządzenia wykonane w nowych technologiach teleinformatycznych są podatne na zarządzanie, co sprawia, że można dokonywać rekonfiguracji systemu dopasowując go do określonych wymagań i potrzeb stanów nadzwyczajnych. Zakłada się przy tym, że systemy współpracujące i podległe mogą być wykonane w różnych technologiach np.:

W ramach aktualnych tendencji rozwojowych systemu teleinformatycznego, wymieniane się trzy podstawowe grupy wymagań:

Planowany system teleinformatyczny (łączności) powinien umożliwiać przesyłanie informacji do korespondentów w sposób bezpieczny. Reorganizacja systemu obronności państwa pociągać będzie za sobą jego przebudowę, polegającą na dynamicznej zmianie funkcji i aktywności poszczególnych stanowisk, dokonywana w celu dostosowania struktury kierowania obronnością państwa do aktualnej sytuacji stanu nadzwyczajnego, możliwości realizacyjnych i potrzeb, spowoduje potrzebę rekonfiguracji systemu łączności.

Kierunki rozwoju organizowanego systemu teleinformatycznego powinne uwzględniać i nadążać za dynamicznymi zmianami struktury organizacyjnej stanowisk kierowania i dowodzenia. Realizacja zadań stawianych systemowi kierowania obronnością państwa będzie integralnie związana z permanentną dynamiczną rekonfiguracją jego struktury. Rekonfiguracja ta polegać będzie głównie na zmianie funkcji poszczególnych stanowisk kierowania i dowodzenia spowodowanej aktualną sytuacją występujących zagrożeń.Docelowy system łączności rozwijany na potrzeby bezpieczeństwa państwa do kierowania obronnością, przy zapewnieniu wysokiej niezawodności działania, powinien zapewnić ciągłość łączności oraz umożliwić bezpieczną wymianę informacji między poszczególnymi stanowiskami w postaci świadczenia wielu różnorodnych usług, a szczególnie multimedialnych umożliwiających przesyłanie różnego typu wiadomości i danych (Schemat 2.).

Schemat 2.

Elementy składowe systemu teleinformatycznego

na potrzeby kierowania bezpieczeństwem państwa

0x01 graphic

Źródło: W. Wojciechowski, M. Żochowski, Koncepcja zarządzania infrastrukturą teleinformatyczną sił zbrojnych w stanach nadzwyczajnych, w: Kierowanie obronnością w aspekcie wykorzystania środków najnowszej generacji, Materiały z konfer. nauk. Sz. Gen. WP, AON, Warszawa 2001, s. 66.

Wymagania najwyższych organów władzy, administracji państwowej i sił zbrojnych wobec telekomunikacji są szczególne. Zaliczyć do nich należy:

Realizacji przedstawionych wymagań i zadań powinny sprzyjać:

Spełnienie tych wymagań będzie możliwe jedynie w  systemie łączności wykorzystującym najnowsze techniki i technologie oraz zasady organizacji łączności, w którym wszystkie ogniwa (węzły komutacyjne) połączone ze sobą na zasadzie równorzędności tworzą strukturę niehierarchiczną, a stosowanie dynamicznego poszukiwania abonenta w sieci czyni taki system łączności odpornym na zniszczenia i podatnym na dynamiczną rekonfigurację całej sieci.

Perspektywiczny system łączności na potrzeby zapewnienia bezpieczeństwa i kierowania obronnością państwa, według przyjętych założeń, powinien stanowić zintegrowany pod względem organizacyjnym i technicznym zespół węzłów, traktów i linii łączności (stałych i rozbudowywanych według potrzeb oraz uzupełnianych doraźnie środkami polowymi), urządzeń komutacyjnych oraz końcowych, zapewniających korzystanie z niezbędnych usług telekomunikacyjnych wszystkim organom kierowania i dowodzenia funkcjonujących w ramach tego systemu.

EFEKTY ZASTOSOWANIA SYSTEMÓW INFORMACYJNYCH

Administracja składa się z kadry urzędników oraz zasobów informacyjnych, ja­kie posiadają. Na to wszystko nałożone są kompetencje skutkujące określonymi de­cyzjami. Określenie wirtualna administracja można z powodzeniem zastosować do kadry urzędniczej w takim mianowicie aspekcie, jak jej nieobecność w tradycyjnie pojętym biurze - system telepracy. Wizja ta wcale nie jest tak nierealna i w zasa­dzie do wykonania. Obok kadry urzędniczej pozostają jednak zasoby informacyjne. Owe zasoby w postaci szeregu danych i faktów, dokumentów źródłowych, są istot­ną przeszkodą w spełnieniu tej wizji. Współcześnie brak jest mianowicie ich od­wzorowania w dokumentach elektronicznych. Nie istnieje elektroniczny obieg do­kumentów źródłowych, choć trwają intensywne prace w tym kierunku. Zasoby informacyjne to wszelkie dane i informacja oraz techniki informacyjne posiadające wymierną wartość, mogące zostać użyte do produkcji dobra lub usługi.

Administracje rządowa i samorządowa w Polsce nie wykorzystują osiągnięć teleinformatyki w dużym stopniu. Skomputeryzowanie procedur mogłoby usprawnić pracę urzędów. Liczba źle skierowanych spraw, niedopełnień proce­duralnych z pewnością spadłaby wraz z dostępem do informacji o istniejącychprzepisach, kompetencjach, zakresie działania urzędów. Zwiększona zostałaby także kontrola nad ich funkcjonowaniem. Dotychczas wdrożono kilka syste­mów informatycznych w administracji rządowej. Są to: POLTAX - w Minister­stwie Finansów, PESEL - w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administra­cji oraz REGON -w Głównym Urzędzie Statystycznym. Podczas realizacji są ALSO (PULS i POMOST) - w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej, sys­tem ewidencji pojazdów - w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administra­cji, Kompleksowy System Informatyczny - w Zakładzie Ubezpieczeń Społecz­nych (KSI ZUS) i system w Głównym Urzędzie Ceł (CELINA). Realizacja więk­szości z tych systemów przebiegała i przebiega nieraz z naruszeniem zasad go­spodarności, dobrej praktyki informatycznej, a także obowiązującego prawa.

Ten stan rzeczy przynosi straty w budżecie państwa poprzez przekraczanie planowa­nych nakładów i opóźnianie wdrożeń przedsięwzięć. Jego powodem jest niesta­bilność przepisów, próby skomputeryzowania mało wydajnych struktur i proce­dur, niedostateczne przygotowanie zamawiających i brak koordynacji międzyre­sortowej, co powoduje nieprecyzyjne określanie wymagań, dublowanie się roz­wiązań i powstawanie systemów niekompatybilnych.

Informatyzacja zasobów informacyjnych urzędów to jeden z najważniejszych celów, jakie należy postawić przed rządem. Skala zagadnienia jest poważna, zaś środki przeznaczone na ten cel niewielkie. Korpus urzędniczy sam w sobie nie ma mocy sprawczej w kierunku zmian organizacyjnych i technologicznych. Scentra­lizowane zasoby informacyjne to istotne dla bezpieczeństwa państwa aktywa. Niestety wyniki dotychczasowych prac w tej dziedzinie nie napawają optymi­zmem. Kilka rozpoczętych projektów mimo upływającego czasu wciąż nie może doczekać się końca. Są to wielkie wpadki informatyczne, zaś ilość środków, jakie budżet państwa na nie przeznaczył, przekracza racjonalność ich wydatkowania.

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego rekomenduje podejście do wdra­żania projektów informatycznych w taki sposób, aby była zrealizowana:

Zinformatyzowanie zasobów to niezbędny krok, aby administracja mogła stać się zinformatyzowana. Wszystko jednakże zależy od celów strategicznych, jakie zostały zatwierdzo­ne na szczeblu rządu. Elektroniczna demokracja, mimo iż jest stanem świado­mości, to w aspekcie technologii, która składa się na elektroniczne rząd, jest już na obecnym etapie w zasięgu ręki. Inną sprawą jest faktyczna wiedza społeczeń­stwa oraz chęć korzystania z elektronicznej demokracji. Elektroniczna admini­stracja mimo dostępu do nowoczesnych rozwiązań technicznych, wciąż jeszcze nie istnieje. Tu jednak nie potrzeba zmian w świadomości

Opracował:

dr inż. Eugeniusz PIEDZIUK

Dz. U. z dnia 28 lutego 2003 r.

Współczesne rozwiązanie funkcji sieci Internetu działające w zakresie sieci lokalnej (LAN) i obejmującej swym zasięgiem ograniczony obszar - biuro, zakład, grupę przedsiębiorstw.

Dowolna topologia sieci fizycznej wybrana i przeznaczona do tworzenia do tworzenia struktury sieciowej ATM przez organizację wirtualnych połączeń logicznych, charakterystycznych dla tej technologii.

TETRA - standard systemu trankingowego umożliwiający usługę telefoniczną jak i teledacyjną.

Dz. U. Nr 24, poz. 159 z dnia 28 lutego 2003 r.

Wirtualna sieć prywatna (ang. VPN - Virtual Private Network) - pojęcie to do sieci logicznej funkcjonującej zwykle w publicznej rozległej sieci fizycznej. Sieć ta działa w sposób zbliżony do rzeczywistej sieci prywatnej, zapewniając jednak redukcję kosztów związanych z dzierżawą łączy.

Protokoł Frame Relay jest stosowany w technologii sieci rozległych - protokół transportowy w trybie pakietowym - podobnie jak protokoł X.25 tylko, że wykorzystuje prostszy mechanizm korekcji błędów i wykrywa błędy nagłówka, formatu oraz cyklicznego kodu nadmiarowego.

Internet w Policji, TELEINFO nr 40/2000, 2 października 2000 r.

Przekaz głosu w pakietach (ang. VoIP - Voice over Internet Protocol). Jest to aplikacja telefonii komputerowej, która pozwala na przekazywanie głosu przez sieci pakietowe jako dane cyfrowe.

Outsourcing telekomunikacyjny jest metodą prowadzenia biznesu z wykorzystaniem technologii implementowanych w systemach usługowych contact center (telecentra informacyjne). Polega on na dostarczaniu klientom poszukiwanych funkcji sieciowych i przetwarzaniu informacji wraz z gwarancją odpowiednich parametrów transmisji i niezawodności działania na podstawie zawartej odrębnej umowy.

W. Garbacz, Projekt ogólnopolskiej sieci IP na przykładzie Straży Granicznej, Prezentacja NextiraOne,

www.nextiraone.pl.

Por. W. Michalak, Ostrzeganie i alarmowanie ludności, AON, Warszawa 1998, s., 5.

Zob. www.platan.pl.

Zob. Świat Radio, 01/2004, s., 21.

Zob. Świat Radio, maj 2004 s., 45-46.

Por. System kierowania obronnością..., wyd. cyt., s. 134.

Por. J. Paczocha, Metodyka projektowania systemu telekomunikacyjnego dla potrzeb bezpieczeństwa państwa, WS-O, AON, Warszawa 2004.

A. Gontarz, Informatyczny centralizm, www.computerworld.com.pl.

A. Pawłowska, Zasoby informacyjne w administracji publicznej w Polsce, UMCS, Lublin 2002, s. 76.

Z. Stempnakowski, Droga do elektronicznego państwa, Zeszyty Naukowe US, Studia Infor-matica, nr 18, Szczecin 2006, s. 181.

Por.: B. Stokalski, B. Czerniejewski, Nos dla tabakiery, „ComputerWorld", 29 czerwca 2004, s. 30-31.

KBN, Cele i kierunki rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce, Warszawa, 28 XI 2000.

Z. Stempnakowski, eGovernment - czy już?, Wydział Zarządzania i Ekonomii Politechniki Gdańskiej, Gdańsk 2003, s. 151.

Por.: O. Kobyliński, W. Komorniczak, Dane na zawsze czy na chwilą -jakość danych w ad­ministracji publicznej, „ComputerWorld", 29 listopada 2005, s. 24-25

S. Kosielnicki, Polska resortowa od Bałtyku do Tatr -projekty ITw administracji, „Compu­terWorld", 21 grudnia 2004, s. 6.

24


Wyszukiwarka