AMORTYZACJA

Składniki aktywów trwałych jednostki gospodarczej:

- środki trwałe

oraz

- wartości niematerialne i prawne

z powodu ich długotrwałego uczestniczenia w działalności gospodarczej ulegają stopniowemu zużyciu. Dlatego wraz z upływem czasu systematycznie zmniejsza się wartość początkowa tych składników, a równowartość ich zużycia stanowi koszt działalności jednostki gospodarczej.

Równowartość zużycia składników środków trwałych korygująca ich wartość początkową do wartości netto jest nazywana umorzeniem środków trwałych. Z kolei zaś ta sama równowartość zużycia, lecz zaliczana w koszty działalności jednostki gospodarczej, jest określana jako amortyzacja środków trwałych.

W danym okresie czasu amortyzacja i umorzenie są sobie równe, natomiast w poszczególnych okresach amortyzacja jest stała a umorzenie wzrasta z okresu na okres.

Ze względu na przyczyny powstawania zużycia składników trwałych zużycie to można podzielić na dwa rodzaje:

1. zużycie fizyczne

Oznacza zużycie substancji materialnej, z której dany składnik jest zbudowany. Zużycie fizyczne następuje zarówno na skutek używania składnika w działalności jednostki, jak i z przyczyn naturalnych, związanych ze starzeniem się zasobów majątkowych. Na wysokość zużycia fizycznego wywierają wpływ: rodzaj i jakość składnika, intensywność i warunki jego eksploatacji, jakość obsługi, jakość konserwacji, warunki atmosferyczne itp.

2. zużycie ekonomiczne

Nazywane jest także zużyciem moralnym i oznacza utratę wartości użytkowych składników spowodowanych postępem technologicznym. W wyniku tego postępu niektóre składniki środków trwałych tracą swoją wartość, pomimo że nie zostały jeszcze zużyte pod względem fizycznym. To powoduje konieczność zastępowania ich nowymi składnikami, bardziej nowoczesnymi i tańszymi w eksploatacji. Zużycie ekonomiczne wpływa na skrócenie okresu użytkowania składników środków trwałych.

Proces stopniowego zużywania się składników środków trwałych powinien mieć swoje odzwierciedlenie w ewidencji księgowej. Ewidencja ta obejmuje:

1. korektę wartości początkowej składników środków trwałych o kwotę ich umorzenia,

2. obciążenie kosztów działalności jednostki gospodarczej kwotą amortyzacji.

W związku z powyższym powstaje problem obliczenia wartości zużycia składników środków trwałych, którą według takich samych zasad nalicza się w zakresie umorzenia środków trwałych i ich amortyzacji.

Wartość zużycia ustala się w postaci tzw. odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych).

Wartość ta zależy od trzech podstawowych czynników:

1. wartości składnika środków trwałych, stanowiącej podstawę, od której oblicza się zużycie,

2. przewidywanego okresu użytkowania składnika środków trwałych,

3. rozłożenia zużycia w czasie.

Metody amortyzacji

Przyjmując jako kryterium sposób rozkładania w czasie odpisów od wartości składników środków trwałych, można wskazać dwie metody obliczania zużycia:

1. metoda amortyzacji liniowej

2. metoda amortyzacji degresywnej.

A)

Metoda amortyzacji liniowej opiera się na założeniu, że składniki środków trwałych zużywają się jednakowo w każdej jednostce czasu przez cały przewidywany okres ich ekonomicznej użyteczności, bez względu na to, jak intensywnie są wykorzystywane w działalności gospodarczej. Odpisy amortyzacyjne równomierne są dokonywane w wysokości takich samych stawek amortyzacyjnych w całym okresie ekonomicznej użyteczności składnika środków trwałych. Odpisów tych dokonuje się bieżąco od wartości początkowej poszczególnych środków trwałych.

Przy stosowaniu metody amortyzacji liniowej roczna stawka amortyzacyjna jest obliczana według wzoru:

A = Wp/n

gdzie:

A - roczna kwotowa stawka amortyzacji

Wp - wartość początkowa składnika

n - przewidywany okres ekonomicznej użyteczności składnika w latach

np. A = 10 000 zł/4 lata = 2 500 zł na rok

Stawka amortyzacyjna może być również wyrażona jako procent od wartości początkowej składnika środków trwałych. Korzysta się wtedy ze wzoru:

a% = 100%/n

gdzie:

a% - roczna stopa amortyzacji w procentach

np. a% = 100%/4 lata = 25% na rok

W celu obliczenia kwoty rocznej stawki amortyzacyjnej należy roczną stopę amortyzacyjną pomnożyć przez wartość początkową składnika środków trwałych:

A = (a% x Wp)/100%

np. A = (25% x 10 000 zł) / 100% = 250 000 zł/100% = 2 500 zł/rok

Odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych) dokonuje się według okresów sprawozdawczych. Najczęściej tymi okresami są poszczególne miesiące. W celu ustalenia miesięcznej stawki amortyzacyjnej należy roczną kwotę odpisu podzielić przez 12 (miesięcy).

Am= A/12

gdzie:

Am - miesięczna stawka amortyzacji

np. A12 = 2 500/12 m-cy = 208,33 zł/m-c

B)

Metoda amortyzacji degresywnej przyjmuje założenie, że zużycie składników środków trwałych kształtuje się różnie w poszczególnych jednostkach czasu jego użytkowania. Powoduje przyspieszenie obliczania amortyzacji w pierwszych latach użytkowania i w związku z tym koszty amortyzacji są wyższe w pierwszych latach użytkowania tego środka.

Amortyzację poszczególnych środków trwałych oblicza się przy zastosowaniu stawek amortyzacyjnych podawanych w wykazie dla poszczególnych środków trwałych, podwyższonych odpowiednimi współczynnikami - maksymalnie 2.

Amortyzacja degresywna powinna ustąpić miejsca amortyzacji liniowej w roku następnym po roku w którym nastąpiło zrównanie się amortyzacją liczoną metodą liniową.

Według tej metody amortyzację liczymy od wartości bieżącej.

Przepisy

Zasady dokonywania odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych) od wartości początkowej środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych zostały uregulowane przepisami Ustawy o rachunkowości.

Z obowiązku dokonywania odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych są zwolnione jedynie grunty niesłużące wydobyciu kopalin metodą odkrywkową.

Przepisy Ustawy o rachunkowości nie rozstrzygają jednak o tym, jakie metody amortyzacji powinny jednostki stosować. Istniej zatem możliwość stosowania różnych metod amortyzacji. Wybór w zakresie metody amortyzowania środków trwałych został pozostawiony samym jednostkom gospodarczym.

Rozpoczęcie amortyzacji następuje nie wcześniej niż po przyjęciu środka trwałego do użytkowania, a jej zakończenie - nie później niż z chwilą zrównania odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych z wartością początkową środka trwałego lub przeznaczenia go do likwidacji, sprzedaży lub stwierdzenia niedoboru, z uwzględnieniem przewidywanej przy likwidacji ceny sprzedaży netto pozostałości środka trwałego.

Odpisów umorzenia i amortyzacji dokonuje się co miesiąc od miesiąca następnego po którym środek trwały został przyjęty do eksploatacji. Amortyzację i umorzenie księguje się co miesiąc.

Wartość środków trwałych pomniejszonych o dotychczasowe umorzenie daje wartość bieżącą (księgową lub netto).

Niedopuszczalna jest zmiana metody amortyzacji w trakcie użytkowania i amortyzowania środka trwałego.

Istnieje możliwość amortyzowania środków trwałych w sposób uproszczony i stosowania amortyzacji jednorazowej. Taki sposób amortyzacji można ustalić dla środków trwałych o niskiej wartości (poniżej 3 500 zł).

Zasady dokonywania odpisów amortyzacyjnych od wartości niematerialnych i prawnych są takie same, jak zasady dokonywania odpisów od środków trwałych. Wyjątek stanowią jedynie odpisy amortyzacyjne od dodatniej wartości firmy. Jednostka dokonuje odpisów amortyzacyjnych od wartości firmy w okresie nie dłuższym niż pięć lat. Odpisów amortyzacyjnych od wartości firmy dokonuje się metodą liniową i zalicza się je do pozostałych kosztów operacyjnych.

Ewidencja amortyzacji i umorzenia

Do ewidencji umorzenia aktywów trwałych (środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych) są przeznaczone dwa konta syntetyczne:

- „Umorzenie środków trwałych”,

- „Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych”.

Są to konta korygujące w stosunku do kont „Środki trwałe” oraz „Wartości niematerialne i prawne”.

Konta „Umorzenie środków trwałych” i „Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych” mogą wykazywać salda kredytowe. Salda te oznaczają dotychczasowy stan umorzenia rozpatrywanych składników aktywów trwałych.

Ewidencja

1. Odpisy amortyzacyjne (umorzeniowe) środków trwałych.

2. Odpisy amortyzacyjne (umorzeniowe) środków trwałych, spowodowane trwałą utratą wartości.

3. Odpisy umorzeniowe w przypadku likwidacji środka trwałego spowodowanej zdarzeniami losowymi.

4. Aktualizacja odpisów amortyzacyjnych środków trwałych, których wycena została zaktualizowana na podstawie odrębnych przepisów.

5. Wyksięgowanie dotychczasowego umorzenia środka trwałego postawionego w stan likwidacji, przeznaczonego jako aport na poczet udziału w innej jednostce, uznanego za niedobór.

---