Państwowa Inspekcja Sanitarna

Państwowa Inspekcja Sanitarna (PIS, sanepid) jest instytucją powołaną do realizacji zadań z zakresu zdrowia publicznego. Sprawuje nadzór m.in. nad warunkami higieny w różnych dziedzinach życia, gromadzi dane epidemiologiczne. Jej celem jest także zapobieganie powstawaniu chorób, głównie zakaźnych i zawodowych. Jak zorganizowana jest Inspekcja Sanitarna w Polsce? Jakie uprawnienia przysługują inspektorom? Czy i gdzie można odwołać się od ich decyzji? Odpowiadamy w poniższym artykule

ORGANIZACJA PIS

Organami Państwowej Inspekcji Sanitarnej są:

• główny inspektor sanitarny,

• państwowy wojewódzki inspektor sanitarny,

• państwowy powiatowy inspektor sanitarny,

• państwowy graniczny inspektor sanitarny — dla obszarów przejść granicznych drogowych, kolejowych, lotniczych, rzecznych i morskich, portów lotniczych i morskich oraz jednostek pływających na obszarze wód terytorialnych.

(źródło: www.gis.gov.pl)

Państwową Inspekcją Sanitarną kieruje główny inspektor sanitarny jako centralny organ administracji rządowej. Jest on powoływany przez premiera, na wniosek ministra zdrowia, spośród osób należących do państwowego zasobu kadrowego. Odwołuje go także premier.

Główny inspektor sanitarny koordynuje i nadzoruje działalność państwowych inspektorów sanitarnych. Jego organem doradczym i opiniodawczym w sprawach objętych zakresem działania inspekcji jest Rada Sanitarno-Epidemiologiczna.

Rada składa się z przewodniczącego, sekretarza i 15 członków, których powołuje i odwołuje, na wniosek głównego inspektora sanitarnego, minister zdrowia spośród pracowników nauki i osób posiadających przygotowanie praktyczne z dziedziny sanitarno-epidemiologicznej. Kadencja Rady trwa trzy lata.

Główny inspektor sanitarny kieruje Głównym Inspektoratem Sanitarnym. Inspektorat jest centralnym urzędem administracji rządowej, ustala ogólne kierunki działania PIS.

W skład Głównego Inspektoratu wchodzą:

• Departament Zdrowia Publicznego i Promocji Zdrowia,

• Departament Bezpieczeństwa Żywności i Żywienia,

• Departament Przeciwepidemiczny,

• Departament Higieny Środowiska,

• Departament Prawny,

• Departament Ekonomiczno-Administracyjny,

• Departament Nadzoru i Kontroli,

• Biuro Głównego Inspektora,

• Biuro Dyrektora Generalnego,

• Wydział Informatyzacji.

Główny Inspektorat Sanitarny
ul. Długa 38/40
00-238 Warszawa
tel. [phone]
fax [phone]
e-mail: [e-mail]
www.gis.gov.pl

Terenowymi organami Państwowej Inspekcji Sanitarnej są państwowi inspektorzy sanitarni, pod kierunkiem których działają stacje sanitarno-epidemiologiczne. Stacje mają status zakładów opieki zdrowotnej. Placówki wykonują badania laboratoryjne w zakresie nadzoru sanitarnego.

Każde województwo posiada wojewódzką stację sanitarno-epidemiologiczną. Stacji tej podlegają z kolei stacje powiatowe i graniczne. Stacjami kierują odpowiednio wojewódzki, powiatowy i graniczny inspektor sanitarny.

Zastrzeżenie:
Obszar działania powiatowego inspektora sanitarnego może obejmować kilka powiatów.

Państwowy inspektor sanitarny jest zobowiązany przynajmniej raz w roku przedstawić radzie powiatu i sejmikowi województwa informacje o stanie bezpieczeństwa sanitarnego podległego mu obszaru.

Wojewódzkie stacje sanitarno-epidemiologiczne (linki):
WSSE w Białymstoku
WSSE w Bydgoszczy
WSSE w Gdańsku
WSSE w Gorzowie Wielkopolskim
WSSE w Katowicach
WSSE w Kielcach
WSSE w Krakowie
WSSE w Lublinie
WSSE w Łodzi
WSSE w Olsztynie
WSSE w Opolu
WSSE w Poznaniu
WSSE w Rzeszowie
WSSE w Szczecinie
WSSE w Warszawie
WSSE we Wrocławiu

Wykaz powiatowych i granicznych stacji (PSSE i GSSE)

Państwowa Inspekcja Sanitarna podlega ministrowi zdrowia.

KTO MOŻE ZOSTAĆ INSPEKTOREM PIS

Państwowym inspektorem sanitarnym może być osoba, która:

• jest obywatelem polskim,

• ma pełną zdolność do czynności prawnych oraz korzysta w pełni z praw publicznych,

• jest lekarzem i uzyskała kierunkową specjalizację w trybie przewidzianym w odrębnych przepisach albo posiada inne wyższe wykształcenie i uzyskała specjalizację z dziedziny medycyny,

• swoją postawą obywatelską daje rękojmię należytego wykonywania zadań pracownika organu państwowego,

• posiada stan zdrowia pozwalający na zatrudnienie na określonym stanowisku.

Główny inspektor sanitarny powołuje wojewódzkiego inspektora sanitarnego, ten ostatni natomiast — inspektorów granicznego i powiatowego. W postępowaniu kwalifikacyjnym uczestniczy wojewoda.

Powołanie na stanowisko państwowego inspektora sanitarnego następuje na okres pięciu lat.

Ważne:
Pracownik Inspekcji Sanitarnej, który wykonuje czynności kontrolne, bez zgody właściwego państwowego inspektora sanitarnego nie może:

• prowadzić działalności gospodarczej, zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w jej prowadzeniu,

• wykonywać dodatkowych zajęć zarobkowych.

Główny inspektor sanitarny może w każdym czasie odwołać państwowego wojewódzkiego, powiatowego i granicznego inspektora sanitarnego, jeżeli przemawia za tym interes służby, a zwłaszcza jeśli działalność tego inspektora bądź podległej mu jednostki zagraża prawidłowemu wykonywaniu zadań Państwowej Inspekcji Sanitarnej lub narusza bezpieczeństwo sanitarne na terenie danej jednostki. Odwołanie w tym trybie następuje w drodze decyzji administracyjnej i wymaga szczegółowego uzasadnienia na piśmie.


ZADANIA INSPEKCJI

Inspekcja Sanitarna została powołana w celu ochrony zdrowia przed niekorzystnym wpływem czynników szkodliwych i uciążliwych, zwłaszcza w celu zapobiegania powstawaniu chorób zakaźnych i zawodowych. W związku z tym PIS zajmuje się nadzorem i kontrolą nad warunkami:

• higieny środowiska,

• higieny pracy w zakładach pracy,

• higieny radiacyjnej,

• higieny procesów nauczania i wychowania,

• higieny wypoczynku i rekreacji.

• zdrowotnymi żywności, żywienia i przedmiotów użytku,

• higieniczno-sanitarnymi, jakie powinien spełniać personel medyczny, sprzęt oraz pomieszczenia, w których są udzielane świadczenia zdrowotne.

Do zadań Państwowej Inspekcji Sanitarnej należy również wydawane opinii co do zgodności z warunkami sanitarnymi określonymi przepisami Unii Europejskiej przedsięwzięć i inwestycji, których realizacja jest wspomagana przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa ze środków pochodzących z funduszy unijnych.

Swoje zadania Inspekcja wykonuje poprzez:
1) sprawowanie zapobiegawczego nadzoru sanitarnego

Działania PIS:

• uzgadnianie projektów planów zagospodarowania przestrzennego województwa, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz ustalanie warunków zabudowy i zagospodarowania terenu pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych,

• uzgadnianie dokumentacji projektowej pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych dotyczących:

• budowy oraz zmiany sposobu użytkowania obiektów budowlanych, statków morskich, żeglugi śródlądowej i powietrznych,

• nowych materiałów i procesów technologicznych przed ich zastosowaniem w produkcji lub budownictwie,

• uczestniczenie w dopuszczeniu do użytku obiektów budowlanych, statków morskich, żeglugi śródlądowej i powietrznych oraz środków komunikacji lądowej,

• inicjowanie przedsięwzięć oraz prac badawczych w dziedzinie zapobiegania negatywnym wpływom czynników i zjawisk fizycznych, chemicznych i biologicznych na zdrowie ludzi.

2) sprawowanie bieżącego nadzoru sanitarnego

Działania PIS:

• kontrola przestrzegania przepisów określających wymagania higieniczne i zdrowotne dotyczących m.in.:

• higieny środowiska, zwłaszcza wody do spożycia, czystości powietrza atmosferycznego, gleby,

• utrzymania należytego stanu higienicznego nieruchomości, zakładów pracy, instytucji, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej, dróg, ulic oraz osobowego i towarowego transportu kolejowego, drogowego, lotniczego i morskiego,

• warunków produkcji, transportu, przechowywania i sprzedaży żywności oraz warunków żywienia zbiorowego,

• nadzoru nad jakością zdrowotną żywności,

• warunków zdrowotnych produkcji i obrotu przedmiotami użytku, materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, kosmetykami oraz innymi wyrobami mogącymi mieć wpływ na zdrowie ludzi,

• higieny pomieszczeń i wymagań w stosunku do sprzętu używanego w szkołach i innych placówkach oświatowo-wychowawczych, szkołach wyższych oraz w ośrodkach wypoczynku,

• przestrzegania przez osoby wprowadzające substancje lub preparaty chemiczne do obrotu na terytorium Polski oraz przez użytkowników substancji lub preparatów chemicznych obowiązków wynikających z Ustawy z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych (Dz. U. Nr 11, poz. 84, z późn. zm.),

• przestrzegania obowiązków wynikających ze stosownych rozporządzeń Wspólnoty Europejskiej,

• kontrola przestrzegania przepisów dotyczących wprowadzania do obrotu produktów biobójczych i substancji czynnych oraz ich stosowania w działalności zawodowej.

3) prowadzenie działalności zapobiegawczej i przeciwepidemicznej w zakresie chorób zakaźnych i innych chorób powodowanych warunkami środowiska

Działania PIS:

• dokonywanie analiz i ocen epidemiologicznych,

• opracowywanie programów i planów działalności zapobiegawczej i przeciwepidemicznej oraz kontrola ich realizacji,

• ustalanie zakresu i terminów szczepień ochronnych,

• wydawanie zarządzeń i decyzji lub występowanie do innych organów o ich wydanie — w wypadkach określonych w przepisach o zwalczaniu chorób zakaźnych,

• wydawanie decyzji o stwierdzeniu choroby zawodowej lub decyzji o braku podstaw do jej stwierdzenia,

• planowanie i organizowanie sanitarnego zabezpieczenia granic państwa,

• nadzór sanitarny nad ruchem pasażerskim i towarowym w morskich i lotniczych portach oraz przystaniach,

• udzielanie poradnictwa w zakresie spraw sanitarno-epidemiologicznych lekarzom okrętowym i personelowi pomocniczo-lekarskiemu zatrudnionemu na statkach morskich, żeglugi śródlądowej i powietrznych,

• kierowanie akcją sanitarną przy masowych przemieszczeniach ludności, zjazdach i zgromadzeniach.

4) prowadzenie działalności oświatowo-zdrowotnej

Działania PIS:

• inicjowanie przedsięwzięć zmierzających do zaznajamiania społeczeństwa z czynnikami szkodliwymi dla zdrowia, popularyzowanie zasad higieny i racjonalnego żywienia, metod zapobiegania chorobom oraz umiejętności udzielania pierwszej pomocy,

• udzielanie porad i informacji w zakresie zapobiegania i eliminowania negatywnego wpływu czynników i zjawisk fizycznych, chemicznych i biologicznych na zdrowie ludzi,

• ocena działalności oświatowo-zdrowotnej prowadzonej przez szkoły, placówki oświatowo-wychowawcze, środki masowego przekazu, zakłady opieki zdrowotnej itp.

UPRAWNIENIA INSPEKTORÓW

Państwowy inspektor sanitarny jest uprawniony do kontroli zgodności budowanych obiektów z wymaganiami higienicznymi i zdrowotnymi. Stwierdzone w toku kontroli nieprawidłowości wpisuje do dziennika budowy z wyznaczeniem terminu ich usunięcia.

Państwowy inspektor sanitarny w związku z wykonywaną kontrolą ma prawo:

• wstępu o każdej porze dnia i nocy, na terenie miast i wsi, do zakładów pracy oraz wszystkich pomieszczeń i urządzeń wchodzących w ich skład, obiektów użyteczności publicznej, obiektów handlowych, ogrodów działkowych i nieruchomości, obiektów będących w trakcie budowy, a także do środków transportu i obiektów z nimi związanych, w tym również na statki morskie, żeglugi śródlądowej i powietrzne,

• żądania pisemnych lub ustnych informacji oraz wzywania i przesłuchiwania osób,

• żądania okazania dokumentów i udostępniania wszelkich danych,

• pobierania próbek do badań laboratoryjnych,

• wstępu do mieszkań — w razie podejrzenia lub stwierdzenia choroby zakaźnej, zagrożenia zdrowia czynnikami środowiskowymi, a także jeżeli w mieszkaniu jest lub ma być prowadzona działalność produkcyjna lub usługowa.

Zastrzeżenie:
Wstęp do mieszkań osób korzystających z immunitetów dyplomatycznych na mocy ustaw, umów bądź zwyczajów międzynarodowych jest dozwolony jedynie w porozumieniu z właściwym przedstawicielem dyplomatycznym.

Jeśli inspektor PIS stwierdza naruszenie wymagań higienicznych i zdrowotnych, wydaje decyzję, w której nakazuje usunięcie uchybień.

W przypadku istnienia bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia ludzi inspektor może nakazać:

• unieruchomienie zakładu pracy lub jego części (stanowiska pracy, maszyny lub innego urządzenia),

• zamknięcie obiektu użyteczności publicznej,

• wyłączenie z eksploatacji środka transportu,

• wycofanie z obrotu środka spożywczego, przedmiotu użytku, materiału przeznaczonego do kontaktu z żywnością, kosmetyku lub innego wyrobu mogącego mieć wpływ na zdrowie ludzi,

• likwidację hodowli lub chowu zwierząt.

Decyzje w tych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonaniu.

Inspektorowi — jeżeli w czasie kontroli stwierdzi, że z powodu nieuwzględnienia obowiązujących wymagań higienicznych zostało zagrożone życie lub zdrowie ludzi — przysługuje również prawo zgłoszenia sprzeciwu wobec:

• uruchomienia wybudowanego lub przebudowanego zakładu pracy lub innego obiektu budowlanego,

• wprowadzenia nowych technologii lub zmian w technologii,

• dopuszczenia do obrotu materiałów stosowanych w budownictwie lub innych wyrobów mogących mieć wpływ na zdrowie ludzi.

Na skutek wniesienia sprzeciwu kwestionowane działania są wstrzymywane do czasu wydania decyzji przez inspektora PIS wyższego stopnia.

Książka kontroli sanitarnej

Zgodnie z przepisami doraźne zalecenia, uwagi i wnioski wynikające z kontroli sanitarnej zakładu pracy inspektor wpisuje do książki kontroli sanitarnej. Każdy zakład pracy (każdy oddział, filia) jest obowiązany posiadać taką książkę.

Książkę kontroli sanitarnej należy okazać inspektorowi na każde żądanie. Inspektor wpisuje do niej: swoje imię, nazwisko i stanowisko służbowe, datę i godzinę kontroli, stwierdzone naruszenia wymagań higienicznych i zdrowotnych, wydane doraźne zalecenia, uwagi i wnioski oraz terminy ich wykonania, podpis. Pod podpisem inspektora podpisuje się kierownik zakładu pracy lub upoważniona przez niego osoba.

Jeżeli stwierdzone naruszenie uzasadnia wydanie decyzji administracyjnej lub wszczęcie administracyjnego postępowania egzekucyjnego, inspektor sporządza protokół kontroli.

Odwołanie od decyzji inspektora

W postępowaniu przed organami Państwowej Inspekcji Sanitarnej stosuje się przepisy kodeksu postępowania administracyjnego. Od decyzji inspektora można się odwołać. Odwołanie wnosi się do organu inspekcji wyższej instancji.

Organami wyższego stopnia są:

• w stosunku do powiatowego i granicznego inspektora sanitarnego — wojewódzki inspektor sanitarny,

• w stosunku do wojewódzkiego inspektora sanitarnego — główny inspektor sanitarny.

Odwołanie nie wymaga szczególnego uzasadnienia, wystarczy, że strona wyrazi w nim niezadowolenie z wydanej decyzji. Odwołanie należy wnieść za pośrednictwem organu, który decyzję wydał, w terminie 14 dni od dnia jej otrzymania. Wniesienie odwołania wstrzymuje wykonanie decyzji, jeżeli nie został jej nadany rygor natychmiastowej wykonalności. W uzasadnionych przypadkach organ nadrzędny może jednak wstrzymać ów rygor.

Strona może dochodzić odszkodowania za szkody, jakie poniosła na skutek wydania decyzji przez inspektora.


SANKCJE I KARY

Za utrudnianie lub udaremnianie działalności państwowych inspektorów sanitarnych grozi kara. Jest nią areszt do 30 dni, ograniczenie wolności lub grzywna.


RESORTOWE INSPEKCJE SANITARNE

Dwa ministerstwa — MON oraz MSWiA — posiadają własne inspekcje sanitarne. Są nimi:

• Wojskowa Inspekcja Sanitarna oraz

• Państwowa Inspekcja Sanitarna MSWiA.

Podstawa prawna:
1) Ustawa z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (t.j.: Dz. U. z 2006 r. Nr 122, poz. 851)
2) Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie nadania statutu Głównemu Inspektoratowi Sanitarnemu (Dz. U. Nr 247, poz. 1818)

W artykule wykorzystałam materiały ze stron: www.gis.gov.pl oraz pl.wikipedia.org.

Magdalena Stec

---