FORMY AKTYWNOŚCI SPOŁECZNEJ W SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ

na podstawie obserwacji aktywności mieszkańców osiedla Zabrze- Helenka

Praca dotycząca aktywności społecznej i przybieranych przez nią form w społeczności lokalnej. Przedmiotem obserwacji jest społeczność lokalna zabrzańskiego osiedla Helenka.

Michał Mikosz

„Pierwszym obowiązkiem jest pracować.

Tylko przez pracę staje się obywatelem użytecznym.

W każdym stanie próżnowanie, czyni człowieka

szkodliwym sobie samemu i innym.”

Stanisław Staszic

„Zdaje mi się tak, że na szczycie świata myśli świeci

idea Dobra i bardzo trudno ją dojrzeć,

ale kto ją dojrzy, ten wymiarkuje,

że ona jest wszystkiego przyczyną wszystkiego,

co słuszne i piękne.”

Platon

Spis treści

1.Wstęp str.4

2.Pojęcie aktywności społecznej str.6

3.Pojęcie bierności społecznej str.11

4.Przykłady aktywności społecznych str.16

5.Przykłady organizacji czasu młodzieży str.21

6.Inicjatywa społeczna jako szczególna forma
aktywności społecznej str.26

7.Formy promowania aktywności społecznej str.29

8.Zakończenie str.34

9.Załączniki:

-Aktywność społeczna w liczbach str.36

-Wyniki badań CBOS str.37

-Wyniki badań os. Helenka str.40

-Nagranie z V Ogólnopolskiego Forum

Inicjatyw Pozarządowych dysk CD I

-Film: „Blokersi” dysk CD II

-Film: „Oni” dysk CD III

Wstęp

Pisząc na temat aktywności społecznej trzeba mieć o niej pojęcie nie tylko z książek czy artykułów w kolorowych czasopismach. Należy również podejmować wszelkiego rodzaju inicjatywy lub pomagać w realizacji zadań, przedsięwzięć i inicjatyw już istniejących w naszej społeczności.

Niestety wielu ludzi przechodzi obok kręcąc głową lub machając dłonią. Większość z nich tłumaczy swoją bierność społeczną brakiem czasu lub umiejętności. Z obserwacji i badań CBOS wynika, że aktywność społeczna Polaków zmniejsza się, jednakże z obserwacji dokonanych na obszarze, którego dotyczy niniejsza praca oraz na obszarach przygranicznych można zauważyć tendencję wzrostową w temacie zaangażowania ludzi w dzieła pomocy społecznej i nie tylko. Co ciekawe inicjatywę przejmują ludzie młodzi.

Owa tendencja obala jedno z tłumaczeń bierności społecznej: „NIE POTRAFIĘ, WIĘC NIE ROBIĘ”. Z pozoru młodzi ludzie, którzy nie za bardzo wiedzą, co i jak mają robić, jednak ich chęć pomocy i potrzeby zaangażowania się w dzieła pomocy tak ich motywują, że długie godziny, dni, tygodnie poświęcają na zdobywanie przydatnych wiadomości oraz na przyswajanie i kształtowanie swoich zainteresowań i umiejętności, które są wykorzystywane w późniejszej pracy społecznej.

W pracy będzie dominować temat inicjatyw społecznych dotyczących pracy z młodzieżą i dziećmi, która warunkuje poglądy późniejszych pokoleń na temat prac społecznych, podejmowania inicjatyw i angażowania się w życie publiczne.

W kolejnych rozdziałach będę rozpatrywać różne czynniki wpływające na aktywność społeczną oraz formy aktywności na obszarze zabrzańskiej dzielnicy, w której aktywność społeczna jest propagowana i dobrze kojarzona. To właśnie w Zabrzu- Helence znajduje się Centrum Wsparcia Kryzysowego Dzieci i Młodzieży, Punkt Pomocy Koleżeńskiej oraz placówka księży Salezjanów, w której prowadzone jest tzw. Oratorium i Salezjańska Organizacja Sportowa. Oczywiście to nie wszystkie formy społecznego zaangażowania społeczności Helenki. Wszak znajduje się tu również Szkoła Podstawowa nr.30 oraz Publiczne Gimnazjum nr.24, które prowadzą różnego rodzaju formy zaangażowania i organizacji czasu dzieci i młodzieży. Należy pamiętać, że również Kościół ma swój wpływ na życie publiczne. Usytuowana w Zabrzu- Helence parafia pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła prowadzi różne grupy parafialne w tym skierowane ku młodzieży wspólnoty: Wspólnotę Liturgicznej Służby Ołtarza oraz Wspólnotę Dzieci Maryi.

Motta pracy już na wstępie sugerują, że w pracy będzie się nieustannie przewijał motyw „Dobrej pracy”, czyli pracy społecznej z korzyścią dla ogółu społeczeństwa i samego siebie.

Istotą aktywności społecznej jest chęć oddania się innym w pracy bezinteresownej i niejednokrotnie ciężkiej, wymagającej wielu wyrzeczeń. Jednak jak rzekł Stanisław Staszic:
„W każdym stanie próżnowanie, czyni człowieka szkodliwym sobie samemu i innym”, więc należy propagować prace społeczne w jak najszerszym gronie, stać się aktywnym społecznie i angażować się w liczne dzieła, które służą pomocy innym ludziom.

Nim przejdę do kolejnych zagadnień i działów pracy, chciałbym uzasadnić wybór aktywności społecznej za przedmiot pracy. Sądzę, że potrzebny jest wzrost aktywności społecznej, zwłaszcza wśród młodych ludzi. Należałoby pokazywać im możliwości płynące z pracy społecznej oraz zagwarantować im rozwój w tym kierunku, a nawet myśleć o rządowych dofinansowaniach tego sektora życia społecznego, który jest bardzo istotny w każdym społeczeństwie.

Sądzę, że aktywność społeczna jest dobrym punktem oparcia w rozwoju świadomości społecznej, gdyż przez jej propagowanie, zachęca się ludzi do czynów, o których być może nawet by nie pomyśleli. Społeczeństwo jest jedną całością, więc nie należy się od nikogo odwracać i wyrzucać na margines, nie należy się również samemu alienować i żyć jedynie własnym życiem.

Przejawy aktywności społecznej nie muszą wyrażać się w bezpośrednim zaangażowaniu w działalność organizacji lub fundacji, ale choćby przez samo wsparcie finansowe np. przez przekazanie jednego procenta na rzecz wybranej organizacji publicznej. Nic w ten sposób nie tracimy, a wręcz możemy pomóc wielu ludziom. Warto czasem spojrzeć na świat przez pryzmat potrzeb innych, a nie tylko oglądać się za tym, co mogę jeszcze zagarnąć dla siebie.

Jeżeli ktoś faktycznie nic nie robi, bo „nie potrafi”, to nie widać problemu w podglądaniu pracy innych i stopniowemu nabieraniu przekonania do pomocy i umiejętności. Każdy miał kiedyś swoje początki i nie każdy od razu umiał robić to, czym się później zajmował pomagając innym. Należy zachęcić ludzi, by chociaż zobaczyli, na czym to wszystko polega, jeśli im nie będzie odpowiadać, to trudno, jednak większość zostaje, gdy zobaczy innych w „akcji”.

Istotnym zagadnieniem jest również sama definicja społeczności lokalnej:

ZBIOROWOŚĆ ZAMIESZKUJĄCA WYODRĘBNIONE, STOSUNKOWO NIEWIELKIE TERYTORIUM, JAK NP. PARAFIA, WIEŚ, CZY OSIEDLE , W KTÓREJ WYSTĘPUJĄ SILNE WIĘZI WYNIKAJĄCE ZE WSPÓLNOTY INTERESÓW I POTRZEB, A TAKŻE Z POCZUCIA ZAKORZENIENIA I PRZYNALEŻNOŚCI DO ZAMIESZKIWANEGO MIEJSCA.

Pojęcie to jest o tyle istotne, że definiuje zakres obserwacji, które zostały wykorzystane do napisania pracy.

Pojęcie aktywności społecznej

Pojęcie aktywności społecznej jest z pozoru tak łatwym do wytłumaczenia i do zrozumienia, że mało kto w ogóle się nad nim zastanawia. Należałoby jednak zauważyć, że wszelkie definicje słownikowe można na bieżąco uzupełniać o dodatkowe pojęcia i informacje.

Najogólniejsza definicja aktywności społecznej brzmi:

STAN PRZECIWSTAWNY BIERNOŚCI. OZNACZA SILNĄ DĄŻNOŚĆ DO ODDZIAŁYWANIA NA OTOCZENIE, ROZUMIANE JAKO SWOISTY ZESPÓŁ ZADAŃ
O SPOŁECZNYM ZNACZENIU.

Nasuwa się pytanie o jedno użyte słowo, ściślej mówiąc zastanawiające jest określenie bierności społecznej. Omówię je jednak w kolejnym rozdziale.

Aktywnością społeczną można nazwać wszelkie podjęte inicjatywy lub działania mające na celu dążenie do dobra publicznego. Ludzie aktywni społecznie realizują się bez względu na wysokość zapłaty lub nawet jej brak, wystarczająca jest sama satysfakcja z czynionego dobra lub osiągnięcia postawionego sobie celu. Aktywność społeczna jest zjawiskiem coraz popularniejszym wśród młodych ludzi, którzy przez pomoc organizacjom pozarządowym oraz fundacjom nabierają doświadczeń i umiejętności.

Zjawisko to przybiera różne formy, w zależności od poszczególnych czynników:

-zakresu prowadzonych przez organizację działań;

-wychowania w rodzinie;

-wzorców społecznych środowiska, normy społeczne;

-hierarchii wartości społecznych (dobro wspólne czy egoizm);

-wychowania w szkole, popieranie inicjatyw dzieci i młodzieży;

-sytuacji ekonomicznej, możliwość bezinteresownego poświecenia wolnego czasu;

-dostępu do informacji o możliwym zaangażowaniu i stopień promocji aktywności obywatelskiej;

-postawy patriotycznej, tradycji rodzinnych;

-obrazu polityki w mediach oraz w poczuciu społecznym.

Każdy z powyższych czynników trzeba rozpatrywać z osobna, gdyż mimo ich powiązań, każdy wywiera swój silny wpływ na działania społeczności lokalnej oraz podejmowanie wszelkich inicjatyw, które mogę mieć z kolei silny wpływ na zawiązanie więzi i pociągnięcia za dziełem kolejnych ludzi.

I Zakres prowadzonych przez organizację działań

Pierwszy podstawowy czynnik, który warunkuje zakres możliwych działań organizacji. Regulacje prawne oraz regulamin wewnętrzny, który powinien być tworzony wraz z podjęciem inicjatywy ściśle określają kompetencje organizacji oraz formy przedsięwzięć, które może ona podjąć. Zakres działań jest ściśle powiązany z grupą, do której organizacja wychodzi. Przykładem może być organizacja/fundacja, która zajmuje się młodzieżą. Może ona organizować obozy lub inne akcje, w których udział będzie brać młodzież. Należy jednak pamiętać, że tego rodzaju akcje objęte są kontrolami i muszą spełniać szereg stawianych warunków np. wykwalifikowana kadra posiadające stosowne zaświadczenia umożliwiające pracę z dziećmi i młodzieżą.

II Wychowanie w rodzinie

Wychowanie w rodzinie warunkuje zachowania zarówno młodego, jak również dojrzałego członka społeczności. Łatwo zauważyć, że większość ludzi, którzy biorą czynny udział w życiu społecznym wyszło z „dobrych domów”, w których nauczono ich podstawowych wartości moralnych, którymi kierują się w pracy społecznej. Z pozoru wychowanie w rodzinie nie warunkuje charakteru człowieka oraz modelu jego pracy i zachowań. Można jednak zaobserwować pewną tendencję, mianowicie przekazywanie nauk, których uczył się w domu innym, którzy niekoniecznie mają możliwość wynieść je z własnego rodzinnego domu. Gdy następuje przekazanie wzorca zachowań, odbierający bodziec przechwytuje również chęć pomocy innym, gdyż i jemu jej udzielono i również podejmuje się pracy na rzecz społeczeństwa, przez co staje się bardziej aktywny społecznie.

III Wzorce społeczne środowiska, normy społeczne

Ważnym aspektem wychowawczym jest ukazywanie wzorca zachowań na konkretnych przykładach oraz wpajanie norm społecznych, które obowiązują w społeczności lokalnej i nie tylko. Człowiek musi widzieć, żeby wiedzieć. Należy pokazać, jak ma się zachować wobec innych ludzi, zaproponować pomoc innym. Należy również przekazywać pewne prawdy, które są znane i przyjęte, prawa, którymi rządzi się społeczność oraz normy społeczne, które niejednokrotnie promują aktywny tryb życia społecznego. Trzeba jednak uświadomić sobie, by również postępować tak, jak się uczy i samemu stawać się swoistym wzorem, natomiast starając się być wzorem należy pamiętać, by przekazywać prawidłowe dla ogółu wartości, nie zaś subiektywnie selekcjonowane życiowe morały.

IV Hierarchia wartości społecznych (dobro wspólne czy egoizm)

Wartości społeczne obowiązujące w danej społeczności układają się w swoistą drabinę. Wielu ludzi jest ściśle zapatrzonych w swoje dobro i tylko do niego dążą, nie myśląc o sytuacji innych obywateli. W momencie wyboru między dobrem wspólnym a własnym człowiek niejednokrotnie staje w obliczu dylematu moralnego i musi podjąć trudną decyzję, która może zaważyć na jego przyszłym życiu. Z całą pewnością opcja postawienia innych ludzi nad siebie jest trudniejsza, aczkolwiek szlachetniejsza i bardziej ceniona w społeczeństwie, w którym realizowane są pewne inicjatywy społeczne. Każdy człowiek ma swoją indywidualną hierarchię wartości, której nie powinien zmieniać pod presją środowiska, w którym żyje, jednak wśród wartości powinny się znajdować te, którą dotyczą życia społecznego i wspólnotowego.

V Wychowanie w szkole, popieranie inicjatyw dzieci i młodzieży

Wychowanie w szkole ma na celu przygotowanie dziecka do odpowiedniego życia w wieku dorosłym. Chcąc promować wolontariat oraz inne formy aktywności społecznej, nie należy blokować dziecięcych inicjatyw, wręcz należy je popierać (jeżeli są one zgodne z obowiązującymi normami i wartościami społecznymi). Powszechnie wiadomo, że dzieci udzielają się społecznie chętniej niż dorośli. Może same nie do końca wiedzą, o co w tym wszystkim chodzi, ale mają konstruktywnie zorganizowany czas wolny i nie nudzą się, a przy tym mają satysfakcję, że pomogły. Jeżeli nauczymy je podejmowania inicjatyw społecznych i dążenia do ich realizacji już w młodym wieku, możemy mieć pewność, że i w życiu dorosłym.

VI Sytuacja ekonomiczna, możliwość bezinteresownego poświecenia wolnego czasu

Finanse są nieodzownym elementem każdego przedsięwzięcia, zatem i działań społecznych- powstawanie i działalność organizacji pozarządowych. Strona merkantylna wywiera bezpośredni wpływ na możliwości pracy organizacji, gdyż wiele z nich wymaga dodatkowych kosztów, niejednokrotnie kwoty są bardzo duże i organizacje poszukują wsparcia sponsorów i pobierają symboliczne opłaty od ludzi, w stronę których kierują swoje działania. Jednak sytuacja ekonomiczna nie dotyczy organizacji samej w sobie, ale również jej personelu. Z pewnością łatwiej jest podjąć inicjatywę społeczną komuś, kto bez wykonywania pracy ma zapewnione utrzymanie np. emeryci, renciści czy młodzież utrzymywana przez rodziców. Ze względu na brak zajęć związanych z pracą, mają czas, by poświęcić się pracy z innymi ludźmi, która niejednokrotnie przybiera charakter wolontaryjny, polegający na poświęceniu czasu za niewielkie wynagrodzenie lub wynagrodzenie w formie uśmiechu na twarzy ludzi, którym się pomogło.

VII Dostęp do informacji o możliwym zaangażowaniu i stopień promocji aktywności obywatelskiej

Dzieło, choćby najlepiej funkcjonujące, nic nie zdziała, jeśli nie zareklamuje się od strony możliwego zaangażowania. Wielu ludzi chętnie podejmuje się wszelkich działań społecznych, jeśli tylko im się to umożliwi oraz poinformuje o możliwości pomocy innym i organizacji swojego wolnego czasu bardziej produktywnie niż siedzenie w domu i oglądanie telewizji. Z pewnością jeszcze więcej ludzi podjęłoby się inicjatyw społecznych, gdyby te były odpowiednio rozpropagowane w społeczeństwie. Należy również promować aktywność społeczną, poprzez ukazanie korzyści płynących z pomocy innym, jednak należy unikać informacji dotyczących korzyści materialnych, które mogą okazać się dość niezadowalające i mogą odstraszyć potencjalnego współpracownika.

VIII Postawy patriotyczne, tradycje rodzinne

Patriotyzm- zjawisko, uczucia coraz rzadziej dostrzegane, a jednak mające duży wpływ na życie społeczne. Patriotyzm jako miłość do ojczyzny, jako kraju, nie ma większego wpływu na aktywność społeczną, ale w znaczeniu miłości do ojczyzny, jako społeczeństwa zamieszkującego kraj, nabiera coraz większego znaczenia. Z owej miłości do narodu wynika wiele inicjatyw społecznych, które pociągają za sobą rzesze ludzi, o podobnych poglądach. Podobnie się ma sprawa tradycji rodzinnych. Pielęgnowane tradycje, które dotyczą pomocy innym oraz tak z pozoru prozaicznych, jak szacunek do chleba, wywierają duży wpływ na kształtującą się psychikę człowieka. Jeżeli będzie on w dorosłym życiu kultywował te tradycje i przekonania, w duchu których został wychowany, to widząc potrzebującego, od razu spróbuje mu udzielić stosownej pomocy.

IX Obraz polityki w mediach oraz w poczuciu społecznym

Obraz polityki, głównie społecznej, jaki kreują masmedia nie jednokrotnie nie tylko nie zachęca młodych ludzi do podejmowania decyzji dotyczących podjęcia się pracy społecznej, ale wręcz często zniechęca społeczeństwo do podejmowania i promowania inicjatyw społecznych. Dlaczego tak jest? Odpowiedź jest prosta. Politycy starają się promować aktywność społeczną, jednak starania Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej często zderzają się z wprowadzonymi wcześniej ustawami, które z pozoru nie mają wpływu na jego działania, jednak po głębszej analizie można dostrzec dość spore ograniczenia. Media, zwłaszcza opozycyjne, pokazują jednak ową sytuację jako nieudolność MPiPS, co często jest zafałszowane. Społeczeństwo właśnie ten obraz polityki odbiera i rezygnuje z podejmowania inicjatyw społecznych. Jednak polityka w poczuciu społecznym jest odbierana nieco inaczej. Dostrzegane są prospołeczne działania polityczne, które mają na celu promocję aktywności społecznej. Społeczeństwo widząc usilne starania władz (niekonieczne wysokiego szczebla, ale również na szczeblu miejskim) również zaczyna promować aktywność społeczną, poprzez podejmowanie czynów społecznych.

Każdy z wcześniej wymienionych czynników warunkuje działania z osobna, jednak ostateczne pole działań organizacji jest uwarunkowane od nich wszystkich jednocześnie, choć z pozoru niektóre mogą nie mieć wpływu, gdyż jest on nie widoczny dla człowieka niezorientowanego. Przykładem może być wpływ polityki i jej obrazu. Większość ludzi nie zastanawia się nad jej wpływem na nasze zachowanie lub go nie dostrzega, jednak powołując organizację lub podejmując każdą inną inicjatywę społeczną, musimy sprawdzić, czy jest zgodna z prawem, które stanowią organy polityczne, ale również czy nie toczy się postępowanie legislacyjne, które może niekorzystnie wpłynąć na naszą ideę.

Gdyby zapytać przechodniów na ulicy, czy na co dzień stykają się oni z dowolną formą aktywności społecznej, część z nich- możliwe, że nawet dość liczna- odpowiedziałaby, że nie. Nic bardziej mylnego. Pokazuje to, że pojęcie aktywności społecznej jest źle lub nie pełnie rozumiane. Otóż każdy z nas na co dzień spotyka się z różnymi formami aktywności społecznej od szkoły począwszy, poprzez różne organizacje i fundacje po Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej.

Tak więc należy zauważyć, że pojęcie aktywności społecznej nie jest tak proste, jakby się mogło wydawać. Powinno się również kłaść większy nacisk w propagowaniu podejmowania inicjatyw społecznych na możliwe ich formy i dobre przekazanie pełnego sensu pojęcia „aktywność społeczna”. Większą uwagę powinny również poświęcić szkoły, które uczą dzieci i młodzież życia społecznego. W końcu należałoby również uświadamiać rodziców, od których dzieci czerpią wzorce zachowań, by również pokazywali bezinteresowność w pomocy innym i zachęcali do niej dzieci.

Pojęcie bierności społecznej

Bierność społeczną można by omawiać dużo dłużej od aktywności społecznej. Jest częściej zauważana i wywiera na społeczeństwie większy wpływ. Ogólna definicja brzmi:

BRAK ZAANGAŻOWANIA I INICJATYWY, OBOJĘTNOŚĆ CZŁOWIEKA W RÓŻNYCH SYTUACJACH SPOŁECZNYCH. WYSTĘPUJE NAJCZĘŚCIEJ NA SKUTEK NIEKORZYSTNEGO ODDZIAŁYWANIA WYCHOWAWCZEGO. PRZYCZYNĄ BIERNOŚCI SPOŁECZNEJ MOGĄ BYĆ RÓWNIEŻ ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO JEDNOSTKI.

Można jednak, podobnie jak w przypadku aktywności społecznej, rozwinąć tę definicję. Człowiek jest obojętny nie tylko przez brak zachowań społecznych, ale również przez brak choćby samego pomyślenia i przez odrzucenie choćby namiastki myśli o możliwości potencjalnego zaangażowania się w jakieś dzieło społeczne lub w najdrobniejszą inicjatywę związaną w ścisłym sensie z pomocą i aktywnością społeczną.

Często jednak człowiek jest bierny z przyczyn od niego niezależnych, wyuczonych lub ograniczających jego zdolność do świadomego podjęcia działania w realizacji inicjatywy, która wynikła z jego konceptu lub została mu zaproponowana przez ludzi wywodzących się z jego środowiska. Człowiek może być ograniczony w życiu społecznym przez nieprawidłowy rozwój psycho- emocjonalny, związany z niewłaściwym wychowaniem lub brakiem prawidłowych wzorców, będących przejawami aktywności społecznej lub wręcz w dzieciństwie i wieku młodzieńczym zostały mu przekazane wartości zbliżone do braku szacunku wobec dobrowolnej pracy społecznej, które prowadzą do skrajnej pogardy wobec wszelkich przejawów aktywności społecznej oraz najdrobniejszych inicjatyw podejmowanych w środowisku społeczności lokalnej.

Bywają również przypadki, gdy człowiek faktycznie jest tak ograniczony sytuacją życiową, że nie jest w stanie podjąć inicjatywy społecznej, gdyż nie pozwala mu na to jego stan majątkowy, przez który musi pracować ciężej i dłużej niż wielu ludzi, a co za tym idzie kolejną przyczyną może być brak czasu, który mógłby on poświęcić na działania społeczne. Jednak czas może być ograniczeniem nie tylko w przypadku ludzi ubogich, ale również średniozamożnych oraz wręcz bogatych. We współczesnym społeczeństwie widać nieustający bieg. Ludzie wciąż się spieszą i są wiecznie spóźnieni i nie mają wręcz możliwości zobaczyć, że są podejmowane inicjatywy społeczne na skalę lokalną. W przypadku „masowych” akcji ludzie bogaci zawsze stoją na zaszczytnym miejscu- niestety często tylko po to, by być na pierwszych stronach gazet czy na „ludzkich językach”.

Częstym problemem jest ludzka psychika, która uniemożliwia pełne życie publiczne. Można zauważyć, że ludzie cisi i spokojni są rzadziej zaangażowani niż ludzie, którzy potrafią otoczyć się większą ilością ludzi. Sangwinicy mają większą siłę przebicia i mają wrodzoną zdolność do kierowania ludźmi. W społeczeństwie jest jednak wielu flegmatyków, którzy nie mają takich możliwości jak sangwinicy. Flegmatycy wychodzą z założenia, że nie są w stanie podjąć się zaangażowania w dzieło społeczne, jednak są oni równie bardzo potrzebni jak sangwinicy. Ich zdolność oceny ludzi i ich obserwacja są bardzo istotnym elementem rozwojowy każdej organizacji. Mało tego często pomaga się ludziom spokojnym, do których sangwinicy nie potrafią dotrzeć. Tak więc należałoby walczyć z biernością społeczną wśród flegmatyków.

Są jednak ludzie, którzy są bardzo nieśmiali i nie potrafią nawiązać żadnych kontaktów interpersonalnych, co w dużym stopniu ogranicza ich zdolność do angażowania się w jakąkolwiek formę inicjatywy społecznej, wymagającej nawiązywania nowych znajomości. Są jednak formy aktywności społecznej, które nie ograniczają się do pracy i kontaktów międzyludzkich. Istnieje bowiem możliwość pracy na rzecz społeczności lokalnej, która ogranicza się do pracy fizycznej i w samotnym charakterze. Pracą taką może być choćby uprzątnięcie chodnika czy wzięcia kilku śmieci z pobliskiego lasu czy łąki lub chociaż z trawnika.

Niestety jest również część społeczeństwa, która nie jest ograniczona przez żadne czynniki od niej niezależne. Większość ludzi, którzy wykazują wysoki poziom bierności społecznej, nie ma po prostu ochoty nic robić dla swojej miejscowości. Niemal wszyscy uważają aktywność społeczną za potrzebną, jednak sami się nie angażują, a potem oceniają poziom aktywności za słaby lub niezadowalający. Nie powinno się krytykować poziomu aktywności społecznej, jeżeli nie bierze się żadnego udziału w życiu społecznym.

Co jest zastanawiającym, ludzie nawet nie wiedzą, że wokół nich są podejmowane jakiekolwiek inicjatywy społeczne. Może gdyby nagłośnić sprawę inicjatyw społecznych i możliwość zaangażowania się, byłoby inaczej, ale nie ma co gdybać. Należy walczyć z obojętnością ludzką wynikającą z niewiedzy.

Najgorszą grupą ludzi, którzy nie przejawiają się żadną aktywnością społeczną są materialiści, którzy swoim ślepym dążeniem do zdobywania własnego majątku zapominają i nie dostrzegają ludzi potrzebujących, których jest wokół nich wielu. Przeważnie ludzie ci nie chcą widzieć problemów innych, gdyż uważają ich za gorszych od siebie i nie chcą zniżyć się do „ich poziomu”, bo przecież „pomoc jest poniżająca i dla mięczaków”.

Wśród materialistów możemy wyróżnić trzy podstawowe grupy:

- skąpcy- ludzie, którzy nie pozwolą sobie na oddanie choćby najdrobniejszej części swojego majątku, mimo ich pokaźnej majętności, z reguły są to ludzie osamotnieni i zgryźliwi, których pieniądz tak zaślepił, że nie dopuszczają do siebie wiadomości o biedzie, już dawno wykreślili to pojęcie ze swojego słownika, często nie mają pojęcia, co się dzieje poza ich otoczeniem, a i w nim mogą stać się symbolem pogardy i przedmiotem intryg

- „biegacze”- wciąż biegną przed siebie w gonitwie za pieniądzem, można ich przyrównać do osła, któremu daje się kij na marchewce przed łeb, a ten ślepo podąża za ową marchewką, podobnie sprawa się ma z „biegaczami”, którzy są zaślepieni pogonią za pieniądzem i cały czas powtarzają, że będą pomagać, gdy już dotrą do celu, czyli kiedy zgromadzą pokaźny majątek, a i wtedy to nie będzie za darmo, niestety większość nieświadomie staje się potem skąpcami

- ludzie „uczciwi”- wychodzą z założenia, że organizacje aktywne społecznie okradają uczciwych ludzi, podobnie jak Robin Hood i oddają owe „skradzione pieniądze” biednym, którzy przez to również stają się złodziejami, wśród nich panuje przekonanie, że biedni, którym się pomaga, powinni iść do pracy i zapracować na otrzymane pieniądze, to największa grupa ludzi, uważających aktywność społeczną za niepotrzebną i wręcz jest tak dominująca w tym poglądzie, że można odnieść wrażenie, jakoby była jedyną.

Nie każdy brak aktywności społecznej możemy nazwać biernością. Czasem ludzie nie udzielają się czynnie w różnych dziełach społecznych, jednak rozmawiają między sobą, jak również z innymi ludźmi i zdarza się, że nieświadomie wyjdą z inicjatywą społeczną. Niekoniecznie muszą się podjąć jej realizacji, mogą to zrobić ci, którzy usłyszeli dany koncept. W tym przypadku inicjator nie jest aktywny społecznie, ale jako że jego inicjatywa jest realizowana, nie możemy go również nazwać człowiekiem biernym społecznie. Podobnie wygląda sytuacja tak zwanych „skradzionych pomysłów”. Podsłuchany pomysł jest realizowany, jednak nie przez pomysłodawcę, ale czy dlatego moglibyśmy go nazwać biernym? Moim zdaniem nie bardzo. Owszem jeżeli taka sytuacja zaistnieje, często pomysłodawca rzeczywiście staje się biernym, gdyż nie podejmie żadnej inicjatywy z obawy przed kolejnym przykrym zdarzeniem, zaś ten, który wykorzystał nieswój pomysł, nie będzie potrafił podjąć kolejnych inicjatyw i działań społecznych, gdyż nie będzie w stanie sam wpaść na odpowiedni pomysł.

Trzeba się również zastanowić nad pojęciem bierności społecznej w oparciu o brak wyuczonej postawy asertywności wobec przeciwnych aktywności grup społecznych, które wywierają na jednostce społecznej nacisk i pod presją otoczenia staje się ona podatne na sugestie grupy, przez co powiela schemat braku zaangażowania w życie społeczne.

Asertywność jest bardzo pożądaną cechą w działalności organizacji społecznych, gdyż nie można ulec presji większości społeczeństwa, która uważa, że aktywność społeczna jest potrzebna, natomiast sama nie angażuje się w nic. Asertywna postawa pozwala na wyłamanie się spośród tej grupy osób i włączenie się w czynną działalność społeczną. Po wyłamaniu się asertywność jest nadal bardzo ceniona, gdyż organizacje nie narzucają swojego planu działania bez możliwości wprowadzenia zmian, na które mają wpływ nie tylko przełożeni, ale również wykazujący się postawą asertywną współdziałacze, którzy potrafią powiedzieć „NIE”, gdy im się nie spodoba pewien sposób postępowania, lecz to nie wystarczy. Muszą oni jeszcze potrafić przedstawiać konkretne argumenty oraz konstruktywne idee wprowadzania zmian, by działalność była usprawniona, co nie zawsze jest proste. Łatwiej bowiem coś skrytykować niż zaproponować.

Ważnym aspektem, który również należałoby rozpatrzyć jest hierarchia wartości moralnych, które były przekazane przez rodziców i nauczycieli w procesie wychowawczym wieku młodzieńczego oraz wszelkie zaniedbania, których się dopuszczono. Rodzice odgrywają ważną rolę w przyszłym życiu społecznym dzieci, gdyż to właśnie oni powinni pokazywać pociechom właściwe podejście dotyczące kwestii aktywnego zaangażowania w życie społeczeństwa, do którego należą od urodzenia do śmierci. Człowiek już w wieku młodzieńczym powinien być uczony wrażliwości na problemy innych, potrzebujących pomocy. Jeżeli dziecko już za młodu będzie uczone wrażliwości, to można być niemal pewnym, że w dorosłości również nie będzie obojętne, a co za tym idzie, będzie bardziej aktywne społecznie niż człowiek, któremu nie zagwarantowano prawidłowych wzorców zachowań. Można zauważyć pewną prawidłowość, mianowicie ludzie „wychowani” w rodzinach patologicznych bardzo rzadko podejmują inicjatywy mogące pomóc innym, gdyż uważają, że im również nie udzielono pomocy, gdy tego potrzebowali. Jeżeli jednak owa pomoc została udzielona, jest wysokie prawdopodobieństwo docenienie jej i powielenia w późniejszym życiu. Musi ona być udzielona wystarczająco wcześnie, natomiast by to było możliwe, społeczeństwo musi być bardziej aktywne niż do tej pory, by można było pociągnąć kolejnych ludzi.

Powszechne stanowisko wobec bierności społecznej potępia ją, ale nie widać większej poprawy w dążeniu do promowania aktywności i podejmowania inicjatyw, które mogą zmniejszyć poziom bierności i obojętności społeczeństwa. Jeżeli stanowisko zostanie poparte większym zaangażowaniem jednostek społecznych, to można będzie liczyć również na wzrost aktywności społecznej ogółu społeczności lokalnej i całego społeczeństwa, którego struktura opiera się między innymi na wzajemnej pomocy i współpracy, a zatem podejmowaniu wspólnych inicjatyw, mogących wspomóc integrację społeczną.

Przykłady aktywności społecznych

Jak już wcześniej wspomniałem, każdy z nas, choć często o tym nie wiedząc, spotyka się z aktywnością społeczną w życiu codziennym. Jest bardzo dużo przykładów aktywności społecznej. Wręcz tak dużo, ilu jest pomysłodawców, którzy mają coraz ciekawsze pomysły. Jednak w tym rozdziale zajmę się jedynie kilkoma przykładami, które są bardzo widoczne w naszej dzielnicy.

Zacznijmy od oświaty, która ma znaczący wpływ na aktywność społeczną oraz sama wnosi wiele inicjatyw. Głównym zadaniem szkół jest edukacja, rozumiana nie tylko jako przekazanie podstawowych informacji, ale również jako przekazanie wiadomości dotyczących życia po zakończeniu edukacji w szkole (rzeczywisty koniec edukacji nigdy nie następuje, gdyż człowiek uczy się całe życie). Poprzez swoją powszechność szkoły mogą wychodzić ze swoimi inicjatywami do dużej liczby ludzi, czasem większej niż można by pomyśleć. Głównymi inicjatywami są zajęcia pozalekcyjne prowadzone przez nauczycieli lub instruktorów, na które uczęszcza młodzież danej szkoły. Weźmy za przykład publiczne gimnazjum numer 24, które organizuje szereg zajęć poza lekcyjnych, w tym kół zainteresowań, które rozwijają uczniów i ich talenty (poniższy tekst jest cytowaną wypowiedzią jednej z uczennic tegoż gimnazjum, co świadczy o powszechności i dostępności tego typu zajęć):

-grupa taneczna- uczą się układów i potem z nimi jeżdżą do innych szkół

-aerobik

-kółko plastyczno- fotograficzne

-SKS- siatkówka rozwijanie umiejętności siatkarskich, jak na każdym sks-ie. Pan Wojcieszczak prowadzi jeszcze tenisa sks-ie z panem Kurkiem to tez jest tylko siatka, czyli rozwijanie umiejętności i jeżdżą czasami gdzieś ze składem na jakieś turnieje

-kółko teatralne- teatr; wystawiamy różne sztuki dla naszej szkoły i dla innych, zazwyczaj są to kabarety różnego rodzaju, coś śmiesznego. Na początku są prowadzone rozgrzewki dykcyjne, potem przechodzimy do rzeczy. Zdarza się nam brać udział w różnych konkursach i często jest tak ze coś się wygra

-gimnastyka maluchów- jest dla młodszych ;ćwiczenia rozciągające

-klub globtrotera- pan Rogowski opowiada o krajach w których był, pokazuje zdjęcia, filmiki

-j. angielski- zazwyczaj się na nim poprawia, ale pani Bier przerabia z danymi osobami, które przychodzą rożne materiały, szykują się do konkursów, oglądają filmy i jeszcze szykują różne prezentacje na wyjazdy z Comeniusa

-kółko dziennikarskie

-kółko europejskie- na nie chodzą chyba z cztery osoby i też szykują się do konkursów, robią gazetki i prezentacje na wyjazdy z Comeniusa

-taniec nowoczesny i towarzyski- mało kto chodzi bo szkoda kasy, ale też uczą się układów, poczucia rytmu itd.

-j. niemiecki- pani opowiada o ich kulturze, co jedzą; douczają się języka.

Nie tylko gimnazjum numer 24 prowadzi zajęcia pozalekcyjne, w Salezjańskim Zespole Szkół Publicznych również jest proponowanych dużo możliwości spędzania wolnego czasu między innymi:

-chór

-kółko informatyczne

-kółko biologiczne

-kółko chemiczne

-zajęcia sportowe (w zakresie działalności SALOS- u)

-oratorium- świetlica środowiskowa

-możliwość zaangażowania się w prace na terenie szkoły.

Z SZSP w Zabrzu wybiorę do omówienia Oratorium, gdyż jest doskonałym przykładem aktywności społecznej (głównie wśród młodzieży) i walce z obojętnością. Oratorium jako świetlica środowiskowa zajmuje się organizacją czasu dzieci i młodzieży oraz wychowaniem przez zabawę, pracę i modlitwę, które są bardzo dobrym połączeniem. Przez zabawę dzieci uczą się życia w większej grupie z określonymi zasadami, przez pracę uczą się samodzielności, a podczas modlitwy wyciszają się. Organizowane są wyjazdy jednodniowe (w zakresie działalności samego Oratorium) oraz półkolonie i wyjazdy wakacyjne (w zakresie kompetencji SALOS- u). Istotnym jest fakt, że oratorium bez pomocy młodzieży miałoby niewystarczającą kadrę wychowawczo- organizacyjną, przez co mogłoby stracić swój status społeczny. Oratorium jest darmowe, a możliwości spędzenia czasu jest wiele. Wracając jednak do młodzieży pracującej na rzecz świetlicy, należy wspomnieć, iż owa praca i zaangażowanie ma charakter wolontaryjny.

Możliwe jest również czynne zaangażowanie w rozwój placówki, poprzez pomoc w różnego rodzaju remontach lub drobnych pracach porządkowych. Zdarza się czasem, że jest to rodzaj kary za drobne przewinienia takie, jak palenie papierosów. Często jednak uczniowie sami z siebie wykazują chęć zaangażowania, za co są nagradzani w postaci podwyższonej oceny za sprawowanie.

Szeregiem inicjatyw wykazuje się Rada Dzielnicy, która kładzie duży nacisk na sport. Organizowane są turnieje sportowe oraz najgłośniejsza impreza piłkarska na Helence, czyli Helenka Cup. Jednak Rada Dzielnicy nie zajmuje się jedynie sportowym aspektem życia publicznego. Rada dba o wygląd i funkcjonowanie naszej dzielnicy. Trzeba przyznać, że od momentu powstania Rady z inicjatywy mieszkańców, osiedle zaczęło się rozwijać w szybszym tempie. Istotnym jest fakt, iż Rada składa się z wolontariuszy, którzy poświęcają się rozwojowi naszego osiedla zarówno w zakresie wyglądu, jak również życia społecznego.

Ważnym przykładem aktywności społecznej jest również wspólnota Kościoła. Od zarania dziejów Kościół jest silnie zaangażowany w życie społeczne poszczególnych parafii. Kościół rozwija w wiernych poczucie aktywności społecznej poprzez organizowanie zbiórek pieniężnych lub zbiórek żywności na rzecz potrzebujących. Dodatkowo przy każdej parafii prężnie działają wspólnoty, które zrzeszają młodych i starszych parafian. Wśród nich można wyróżnić między innymi:

-Wspólnota Liturgicznej Służby Ołtarza

-Wspólnota Dzieci Maryi

-Żywy Różaniec

-Franciszkański Zakon Świeckich

-Wspólnota Miłosierdzia Bożego

-Rada Parafialna oraz szereg jeszcze innych.

Przykładem aktywności społecznej jest również działalność na rzecz promowania dzielnicy. Można tutaj przedstawić działalność redakcji strony internetowej www.helenka.net , która jest doskonałym źródłem informacji dotyczących osiedla. Na forum tejże strony wypowiadają się mieszkańcy Helenki, ale również ludzie z pozoru nie mający z nią nic wspólnego. Można zaobserwować wzrost zainteresowania pracą na rzecz osiedla oraz wszelkiego rodzaju propozycjami zmian dotyczących funkcjonowania osiedla. Niejednokrotnie w wyniku rozmów forumowiczów powstaje wiele inicjatyw społecznych, które zrealizowane korzystnie wpływają na obraz naszego osiedla.

Trzeba również pamiętać, że sami mieszkańcy podejmują indywidualne inicjatywy społeczne, to znaczy sami podejmują się organizacji i przebiegu swoistych form aktywności społecznych.

Za przykład mogą posłużyć organizowane festyny, nad których przebiegiem organizacje podejmują tylko patronat, zaś wszystko pozostałe wychodzi „spod dłuta” zaangażowanych mieszkańców, którzy chcą coś zrobić dla reszty mieszkańców.

Należałoby jeszcze wspomnieć o Centrum Wsparcia Kryzysowego Dzieci i Młodzieży, które działa na Helence. Co prawda nie powstał on z inicjatywy mieszkańców a władz samorządowych, ale trzeba mu poświęcić trochę uwagi, gdyż jest ważnym punktem rozwojowym aktywności społecznej, gdyż wychowankowie ośrodka wymagają wzmożonej opieki wychowawczej, do której nie każdy jest stworzony, a wychowawcy podejmują czyn społeczny, jednak tym razem odpłatny. W ośrodku działa grupa teatralna, dzięki której wychowankowie mogą się poświęcić konkretnemu zajęciu, oprócz niej jest również proponowanych więcej zajęć.

Oczywiście jest wiele więcej przejawów aktywności społecznej zabrzańskiego osiedla, jednak te są najlepiej dostrzegalne. Każda forma aktywności społecznej pociąga za sobą rzesze ludzi, którzy chcieliby pomóc. Czasem ta pomoc jest anonimowa, co może odzwierciedlać dwie możliwości:

-bezinteresowny czyn społeczny- czyn, który zasługuje na pochwałę, gdyż unika się faryzejskiej postawy, postawy obłudy, działania w myśl zasady : „Widzą, że robię, to będą mnie wychwalać za moje dobre uczynki.”, szkoda tylko, że taka postawa jest rzadko spotykana we współczesnym skomercjalizowanym świecie, w którym nawet pomoc jest na sprzedaż

-ukryty czyn społeczny- czyn, który w przeciwieństwie do opisanego wyżej nie zasługuje na pełną pochwałę, owszem jest czynem „nie na pokaz”, ale polega nie na bezinteresowności a jedynie na wstydzie z udzielanej pomocy, wielu ludzi nie chce, by ich widziano, kiedy próbują pomóc, myśląc w bardzo prymitywny społecznie sposób: „Nie mogą mnie zobaczyć, bo jak zobaczą to wyśmieją albo nazwą słabym.”, jednak wbrew pozorom ludzie, którzy mogą „wyśmiać” sami często pomagają, a z innych nabijają się jedynie z powodu tego, że sami nie chcą pokazać swojej pomocy, by samemu nie być zbluzganym. I tu koło się zamyka

Niestety coraz częściej aktywność społeczna jest elementem reklamy dużych firm, które chełpiąc się swoją pomocą, próbują zjednać sobie kolejnych potencjalnych klientów. Na szczęście w społecznościach lokalnych jest to jeszcze nie wykorzystywane aż tak bardzo. Owszem zdarza się, że pomoc nie jest bezinteresowna, gdyż ludzie chcą, by ich dobrze pamiętano. Wynika to z potrzeby uznania, która jest silnym elementem ludzkiej psychiki.

W obliczu rozpowszechniającej się w ostatnim czasie idei pomocy, powstają kolejne organizacje i fundacje, które mają na celu pomoc innym, jednak i te niejednokrotnie są kierowane przez ludzi dążących do osiągnięcia własnych celów.

Żadna organizacja lub fundacja, jak również żadna inicjatywa społeczna nie może zaistnieć bez zaplecza finansowego, zetem aktywnością społeczną można również nazwać wszelkie wsparcie finansowe, dzięki któremu można rozwijać inicjatywę oraz wesprzeć współpracę między organizacjami.

Można zatem uznać, że form aktywności społecznej jest bardzo dużo. Wystarczy się jedynie rozejrzeć, by za chwilę zobaczyć wokół siebie świat żyjący inicjatywami podjętymi przez społeczność lokalną, a dokładniej tę jej część, która jest gotowa poświęcić trochę swojego czasu i wykazać się odrobiną dobrych chęci.

Przykłady organizacji czasu młodzieży

Wiele organizacji wykazujących silną aktywność społeczną wychodzi naprzeciw poważnemu aspektowi degradacji poczucia wspólnoty społecznej oraz przyjmowania podstawowych wartości moralnych za cele życia społecznego, czynnikiem tym jest młodzieńcza nuda. Do tej pory mało kto zajmował się tym problemem na skalę lokalną i ponadlokalną, jednak jest on dobrze widoczny, gdy rozpatruje się różnego rodzaju formy aktywności młodzieżowej, które występują zarówno jako pozytywne, jak również negatywne. W obliczu współczesnego upadku obyczajowości łatwiej zauważyć negatywny aspekt aktywności młodzieżowej.

Młodzieńcza nuda często przejawia się aktami agresji czy dewastacji mienia publicznego. Uderza więc często w nasze bezpieczeństwo, dlatego ważne jest, by wychodzić naprzeciw młodzieży z konstruktywnymi propozycjami zajęć i organizacji wolnego czasu, które nie tylko zapewnią nam poczucie zwiększonego bezpieczeństwa, ale możliwe, że pomogą do tej pory znudzonej młodzieży odkryć i rozwijać swoje talenty.

Naprzeciw młodzieńczym problemom wychodzą nie tylko organizacje pozarządowe, ale również oświatowe poprzez organizowanie licznych kół zainteresowań, na których każdy może kształtować swoje zdolności i zainteresowania. Szkoły wychodzą naprzeciw najmłodszym choćby przez samą edukację. Wiele szkół prowadzi edukację społeczną, której wpływ jest zauważalny u coraz większej liczby młodych ludzi, którzy kończą naukę. Szkoły po zakończeniu zajęć lekcyjnych oferuję nie tylko koła zainteresowań, ale również zajęcia sportowe (tak zwane SKS) oraz douczania. Wiele szkół prowadzi również świetlice dla dzieci, których rodzice długo pracują lub po prostu chcących się bawić ze swoimi rówieśnikami. Podczas zajęć świetlicowych dzieci wzajemnie pomagają sobie w nauce i zadaniach. Jest to bardzo ważne, gdyż uczą się w ten sposób nawiązywania kontaktów interpersonalnych, dzięki którym będą miały mniejszy problem w nawiązywaniu kontaktów w życiu dorosłym. Szkoły organizują czas dzieci i młodzieży na tyle, ile mogą. Niestety nie wszystkie. Część szkół po zakończonych zajęciach lekcyjnych zamyka swoje drzwi i nie chce mieć nic wspólnego z pozalekcyjnym dziełem wychowawczym. Na szczęście istnieją również placówki, które to nadrabiają, prowadząc tak zwane świetlice środowiskowe. Taką placówką jest Salezjański Zespół Szkół Publicznych, który jest prowadzony przez Zgromadzenie Salezjańskie. Salezjanie idący za charyzmatem świętego Jana Bosco wychodzą do młodzieży. W swojej placówce prowadzą organizację sportową, do której w przeciwieństwie do innych szkół mogą uczęszczać osoby spoza szkoły salezjańskiej. Zakres dyscyplin sportowych oferowanych przez SALOS jest stosunkowo duży. W ramach zajęć sportowych organizowane są treningi piłki nożnej, siatkówki i koszykówki, a ponadto istnieje możliwość wzięcia udziału w organizowanych w placówce salezjańskiej treningów sztuk walki (kickboxing oraz karate). Jednak oprócz zajęć sportowych SALOS prowadzi świetlicę środowiskową, tak zwane Oratorium na wzór pierwszego oratorium księdza Bosco z Valdocco. Do oratorium uczęszczają dzieci z rodzin o różnym statusie finansowym i społecznym. Dzieci mają zagwarantowaną stałą opiekę podczas trwania zajęć, do których zaliczają się między innymi:

-gry i zabawy integracyjne

-gry i zabawy ruchowe

-godzina nauki

-bilard

-dart

-możliwość skorzystania z komputerów połączonych z Internetem

-koła zainteresowań na przykład muzyczne, gitarowe, plastyczne.

W ramach oratorium organizowane są wyjazdy, półkolonie oraz obozy. Podczas wszystkich akcji dzieci są pod stałą opieką wykwalifikowanych wychowawców i animatorów. Najciekawszym jest fakt, że księża Salezjanie wychodząc naprzeciw młodzieżowej nudzie jednają sobie młodzież, wśród której później znajdują grupę osób, które powracają w charakterze już nie uczestników a wolontariuszy, którzy z chęcią i oddaniem poświęcają swój wolny czas na zajęcia z dziećmi, które potrzebują poświęcenia im uwagi, rozmowy czy zrozumienia.

Oprócz Salezjańskiego Zespołu Szkół Publicznych działa również publiczne gimnazjum numer 24 oraz szkoła podstawowa numer 30, które również proponują swoim uczniom szereg zajęć pozalekcyjnych. W przytoczonych w rozdziale czwartym propozycjach zajęć pozalekcyjnych w gimnazjum numer 24 wielu uczniów odnajduje te, które są skierowane do niego i każdy odbiera to indywidualnie. Oczywistym jest, że nie trafi się do każdego ucznia, gdyż zainteresowania są naprawdę różne, wręcz można by stwierdzić, że jest ich niemal tak wiele jak uczniów, a nawet można troszkę to uściślić do grup społecznych czy subkultur. Nawet po uściśleniu rozpiętości zainteresowań ciężko jest wymyśleć alternatywy spotkań z „kumplami”, których obecność sama w sobie jest fajna i ciężko z nią rywalizować.

Najczęstszym środkiem, przez który trafia się do młodzieży niezmiennie pozostaje sport, który niemal cała młodzież lubi, dlatego podejmowane są inicjatywy, angażujące młodzież w czynny wypoczynek od nauki i obowiązków. Organizowane są turnieje, udostępniane są boiska, ale również społeczność wychodzi z coraz nowszymi propozycjami zagospodarowania tak zwanych „nieużytków”, czyli gruntów, które nie są w żaden sposób eksploatowane. Inicjatywy te dotyczą zarówno młodzieży, jak również dzieci. To właśnie w wyniku tego typu inicjatyw powstają nowe place zabaw i boiska, a używane do tej pory są odrestaurowywane, przykładem może być tutaj boisko szkoły podstawowej numer 30, gdzie został wybudowany nowy kompleks sportowy, tak zwany „Orlik”.

Współczesna młodzież musi mieć niejako „podsunięte pod nos” formy zaangażowania, by zająć się czymś pożytecznym. W dobie komputerów i konsumpcji młodzież jest pochłonięta przez wirtualny świat gier komputerowych, które prowadzą do wzrostu agresji, przez co istnieje pogorszenie się standardów bezpieczeństwa publicznego. Młodzież musi mieć zorganizowaną jak największą ilość wolnego czasu.

Część placówek poza zajęciami pozalekcyjnymi wychodzi również do młodzieży z mniej popularną formą zaangażowania. Jest to forma, która niejako przygotowuje do dorosłego życia. Mowa tu o pracach społecznych na rzecz szkoły. Polegają one między innymi na pomocy w remontach i uprzątnięciu terenu szkoły. Jest to o tyle interesująca forma spędzania wolnego czasu, że zdarza się, iż za zaangażowanie jest oferowana zapłata i w ten sposób zamiast wykwalifikowanych ekip remontowych, szkoły wynajmują swoich uczniów, oferując im tym samym rozwój i możliwość zarobienia na swoje indywidualne potrzeby.

Organizacja czasu młodzieży, choć z pozoru prosta, to w rzeczywistości taka nie jest. Wymaga uwzględnienia wielu czynników, które niejednokrotnie się wykluczają lub wzajemnie nie współgrają. Czasem trzeba się zastanowić czy sama młodzież nie ma jakiegoś konceptu na spędzenie swojego wolnego czasu. Często bywa tak, że przedstawiciele grup młodzieżowych mają swoje pomysły, często bardzo interesujące, jednak nie mówią o nich, gdyż mogą w ten sposób stracić uznanie grupy, jeżeli pomysł nie jest zgodny z wyznawanymi przez nią wartościami lub boją się odrzucenia i braku akceptacji ze strony społeczeństwa, jeśli pomysł się nie spodoba. Należałoby się konsultować z młodzieżą w sprawie podejmowania jakiejkolwiek inicjatywy, która bezpośrednio jej dotyka. Niestety rzadko ktoś o tym myśli. Czasem wystarczy tylko podglądać niektóre zachowania młodzieży, by odpowiednio do nich dobrać zajęcia i formy spędzania wolnego czasu. Przykładem mogą być grafficiarze czy breakdancerzy, którzy wychodząc na ulice przyciągają rzesze ludzi, których fascynuje sztuka na budynkach lub taniec uliczny. Czemu nie organizować imprez lub stałych form im odpowiadających. Grafficiarze mogą malować na przykład reklamy na wyznaczonych budynkach, breakdancerzy mogą uczyć dzieci podstaw breakdance'u. Jest również wiele innych zajęć, którymi młodzież mogłaby się zająć, przekazując wiedzę dalej. Streetball czy freestyle football to sporty rzadziej uprawiane, jednak przyciągające oko i chętnych do nauki. Czemu nie założyć szkółki, w której młodzież z półświatka będzie mogła trochę dorobić, a przy tym zaangażować się społecznie?

Wielu przedstawicieli młodzieży można spotkać w pubach czy innych „knajpach osiedlowych”, gdzie bez pamięci oddają się spożywaniu alkoholu w gronie „przyjaciół”. Można by otworzyć knajpkę typowo młodzieżową, w której alkohol byłby sprzedawany za okazaniem dowodu osobistego i w odpowiednich ilościach. Trzeba pamiętać, że młodzież wbrew powszechnej opinii potrafi bawić się i bez alkoholu. Jeżeli jednak zapewni się jej taką możliwość. W pubach można zauważyć młodych ludzi nie tylko pijących, ale również korzystających z innych znajdujących się tam rozrywek takich jak stoły bilardowe czy automaty do gry. Jest to również alternatywa spędzenia wolnego czasu w gronie znajomych.

Nuda jest główną przyczyną młodzieżowych aktów agresji, jeżeli staniemy naprzeciw niej i postaramy się zapewnić młodzieży konstruktywne spędzenie wolnego czasu, to poziom agresji w społeczeństwie spadnie, a przynajmniej zatrzyma się na pewnym poziomie. Wiele organizacji już walczy z ową nudą w codzienności, są jednak „organizacje”, które okresowo zajmują czas młodym ludziom.

Kościół wychodzi naprzeciw młodym ludziom poprzez stworzone dla nich wspólnoty, między innymi oazy, Wspólnota Dzieci Maryi oraz Wspólnota Liturgicznej Służby Ołtarza. Nie jest zorganizowany cały dzień, ale jakaś jego część. Czasem wystarczy spotykać się raz w tygodniu. Zazwyczaj w struktury kościelne wchodzi młodzież, która wie, czego tam szuka, młodzież świadoma swojego zaangażowania w życiu społecznym. Często bowiem jest stawiana za wzór, choć czasem nie jest lepsza od tej „zepsutej” młodzieży z pubów. Jednak wielu przedstawicieli tych wspólnot wynosi pewne wartości poza nie i je propaguje wśród rówieśników, przez co ma zorganizowany dodatkowy czas i staje się aktywny społecznie.

Niejednokrotnie młodzież sama podejmuje inicjatywę zorganizowania sobie czasu przez łączenie się w grupy i pomoc innym. Czasem zdarza się nawet, że „prymitywny” ruch młodych pociągnie za sobą całe rzesze ludzi starszych. Właśnie w podobny sposób powstają organizacje pozarządowe, które swoje działania kierują do młodzieży, która jeszcze nie odnalazła swojego miejsca w świecie i nie wie, co ma z sobą robić i czym się zająć. W takich przypadkach rozgrywa się walka między aktywnymi społecznikami a grupami biernych obywateli, którzy mają znaczną przewagę, dlatego tak istotny jest nasz wkład w organizację czasu młodzieży i tworzenie interesujących propozycji zajęć, które mogą pomóc zaangażować młodzież w czyny społeczne, mogące pomóc w rozwoju społeczności oraz samorozwoju młodego człowieka.

Inicjatywa społeczna jako szczególna forma

aktywności społecznej

Na wstępie należałoby rozróżnić inicjatywę społeczną od aktywności społecznej. W tym celu przypomnę definicje tych dwóch pojęć.

INICJATYWA SPOŁECZNA TO ŚWIADOME PODJĘCIE DECYZJI O ROZPOCZĘCIU DZIAŁAŃ, MAJĄCYCH NA CELU OSIĄGNIĘCIE ŚCIŚLE OKREŚLONEGO SPOŁECZNEGO CELU, KTÓRY BEZPOŚREDNIO WPŁYWA NA ROZWÓJ SPOŁECZEŃSTWA, W KTÓRYM DZIAŁANIA TE SĄ PODEJMOWANE.

AKTYWNOŚĆ SPOŁECZNA TO STAN PRZECIWSTAWNY BIERNOŚCI. OZNACZA SILNĄ DĄŻNOŚĆ DO ODDZIAŁYWANIA NA OTOCZENIE, ROZUMIANE JAKO SWOISTY ZESPÓŁ ZADAŃ O SPOŁECZNYM ZNACZENIU.

Można zauważyć, iż definicje te są do siebie bardzo podobne, aczkolwiek wynika z nich jedna zasadnicza różnica. Aktywność społeczna nie zaistnieje bez podejmowania inicjatyw społecznych, gdyż te są zalążkiem każdego działania i przejściem „od słów do czynów”. Zależność między inicjatywą społeczną a aktywnością w życiu społecznym można przyrównać do prostej zależności z zakresu matematyki, mianowicie do zależności zachodzącej pomiędzy kwadratem i prostokątem.

„KAŻDY KWADRAT JEST PROSTOKĄTEM, LECZ NIE KAŻDY PROSTOKĄT JEST KWADRATEM.”

W przypadku inicjatywy i aktywności brzmi to podobnie, jednak trochę inaczej:

„KAŻDA PODJĘTA INICJATYWA SPOŁECZNA JEST FORMĄ AKTYWNOŚCI SPOŁECZNEJ, ALE TYLKO SPECYFICZNE FORMY AKTYWNOŚCI W ŻYCIU SPOŁECZNYM I PUBLICZNYM MOŻNA OKREŚLIĆ MIANEM INICJATYWY SPOŁECZNEJ.”

Zasadnicza różnica, pomagająca w rozróżnieniu tych dwu podobnych zjawisk społecznych, wynika z ogólnych definicji obu pojęć. Aktywność składa się z wszystkich działań prowadzących do rozwoju społecznego członka społeczności lokalnej oraz jej ogółu, natomiast inicjatywa społeczna to zapoczątkowanie działania społecznego przez wystąpienie z konstruktywną koncepcją podjęcia działań społecznych, prowadzących do poprawienia warunków życia społecznego.

Mało kto rozróżnia aktywność społeczną i inicjatywę, gdyż występują między nimi tak silne powiązania, że momentami wręcz się na siebie nakładają, co jest zrozumiałe przez fakt, jakim jest przynależność inicjatywy społecznej do szeroko rozumianej grupy form aktywności społecznej. Inicjatywa społeczna jako początek każdego rodzaju dzieła lub czynu społecznego jest już namiastką aktywności społecznej. Wynika z tego pewna prawidłowość. Człowiek wychodzący z pewną inicjatywą do ludzi, nawet jeśli nie zostanie ona zrealizowana, wykazuje się predyspozycją do podjęcia inicjatywy społecznej lub konkretnego działania, a zatem można go określić mianem człowieka aktywnego społecznie, który włącza się w życie społeczne. Niekoniecznie musi to właśnie on prowadzić do urealnienia i wprowadzenie w życie inicjatywy. Załóżmy, że przedstawi swój pomysł znajomemu, jednak sam jest zbyt nieśmiały, by przedstawić go większej liczbie osób, poprosi owego znajomego o przemyślenie danej koncepcji oraz o ewentualne późniejsze przedstawienie jej poszczególnym grupom społecznym. Zatem możemy z pełnym spokojem określić jego działanie jako inicjatywę społeczną, jednak jeszcze nie możemy uznać jego działań podchodzące już pod aktywność społeczną, gdyż w rzeczywistości to owy znajomy stał się aktywnym społecznie członkiem społeczności.

Inicjatywa jest szczególną i wręcz wyjątkową formą aktywności społecznej, gdyż za każdą inicjatywą idzie również konkretne dzieło, które bezpośrednio wpływa na rozwój aktywności społeczności lokalnej. Żadne dzieło nie zaistniałoby bez wcześniejszego podjęcia inicjatywy, zatem jeżeli na aktywność społeczną składają się działania prowadzące do rozwoju społeczności lub mające na celu pomoc społeczną, które są zapoczątkowane przez konkretnych ludzi, którzy wymyślili własną koncepcję, która z czasem przeistoczyła się w inicjatywę społeczną, to poziom aktywności społecznej jest silnie uzależniony od ilości podejmowanych inicjatyw. Poziom aktywności jest wprost proporcjonalny do ilości podejmowanych inicjatyw społecznych. Bywa także, że w wyniku podjęcia jednej inicjatywy powstanie wiele organizacji pozarządowych, które będą prowadziły podobne działania, jednak mogą uzyskać różny status społeczny. Jako, że inicjatywa ma swoją specyfikę, łatwo ją wyróżnić spośród wielu „pospolitych” pomysłów.

Z obserwacji wynika, iż osoby wykazujące chęć podejmowania wszelkiego rodzaju aktywności, potrafią przejąć inicjatywę w grupie oraz bezproblemowo radzą sobie z nawiązywaniem nowych kontaktów interpersonalnych oraz potrafią sobie doskonale radzić w takowych kontaktach zarówno w życiu zawodowym, jak również w życiu prywatnym. Ponadto ludzie, którzy podejmą choć jedną inicjatywę, często podejmują kolejne, które są „coraz śmielsze”, to znaczy inicjatorzy w swoich pomysłach wykazują się spojrzeniem w coraz odleglejszą przyszłość, przy równoczesnym rozszerzaniu konceptów na kolejne „obszary” społeczności lokalnej, wśród której żyją i której problemy dostrzegają, a następnie próbują z nimi walczyć przez podejmowanie działań społecznych, do których potrzebują pomocy całej społeczności, której zaangażowanie korzystnie wpływa na wzrost aktywności społecznej.

Można również zauważyć wpływ inicjatywy społecznej na ogólne zachowania członków społeczności lokalnej, który ma działanie z reguły korzystne, aczkolwiek czasem zdarzają się przypadki osób, które są tak negatywnie nastawione do działalności społecznej, że odrzucają każdy konkretny argument przemawiający za korzyściami płynącymi z podejmowania inicjatyw społecznych. W momencie podejmowania coraz większej ilości inicjatyw społecznych, nawet przez te same jednostki społeczne, wzrasta średni wskaźnik zaangażowania ogółu społeczności w rozwój życia kulturalnego oraz społecznego, rozumianego tutaj jako wszelkie interakcje zachodzące w społeczności lokalnej.

Kolejną wartą podkreślenia różnicą jest fakt, że aktywnym społecznie może być praktycznie każdy, natomiast nie każdy potrafi wyjść z inicjatywą społeczną. Wynika to z tego, że podjęcie inicjatywy wymaga dodatkowych, zwiększonych umiejętności dostrzegania problemu i odnajdywania sposobów walki z nim. W przypadku aktywności społecznej, kiedy inicjatywa jest już podjęta, sprawa jest dużo prostsza, jako że problem już jest nakreślony i działania są już podjęte, natomiast kolejni dochodzący działacze muszą tylko zdeklarować swoją chęć pomocy.

Można by się zastanowić czy ta różnica nie wynika głównie z cech osobowości. Jak już wcześniej wspomniałem osoby „żywsze” o sangwinicznym usposobieniu, wykazują się większą tendencją do podejmowania jakichkolwiek inicjatyw związanych bezpośrednio z rozwojem społeczności. Flegmatycy muszą mieć niejako podane na tacy możliwości zaangażowania się w działalność prospołeczną, gdyż często nie potrafią wykazać inicjatywy, mimo tego, że zauważyli problem oraz wymyślili sposób walki z nim. Wynika to z faktu, iż brak im siły przebicia.

Wyjątkowość inicjatywy społecznej pośród wszelkich innych form aktywności społecznej polega na jej stosunkowej rzadkości. Wielu ludzi angażuje się bowiem w różnego rodzaju dzieła i akcje społeczne, jednak niewielu potrafi wyjść do ludzi z konkretną inicjatywą. Często zdarza się, że mimo oryginalnego pomysłu, inicjatywa nie jest możliwa do zrealizowania przez uwarunkowania prawne czy brak poparcia społecznego, co wpływa niekorzystnie na podejmowanie kolejnych inicjatyw, gdyż „kto raz się sparzył, na zimne dmucha”. Strach i nieśmiałość w połączeniu z nieumiejętnością nawiązywania kontaktów interpersonalnych to główne powody tak małego poziomu liczby podejmowanych inicjatyw.

Formy promowania aktywności społecznej

Przed głębszym wniknięciem w formy zaangażowania w promowanie aktywności społecznej, należy zastanowić się, co owo promowanie oznacza i czym się przejawia. Otóż w szerszym pojęciu promowanie aktywności społecznej to wszelkiego rodzaju działania podejmowane w celu zwiększenia zainteresowania istotą pomocy oraz działalności społecznej wśród społeczności lokalnej oraz zachęcenie jej do podejmowania inicjatyw społecznych. Tak rozumianą „reklamę” proaktywną możemy dostrzec niemal na każdym kroku w postaci billboardów lub ulotek, reklam w telewizji i w radiu, ale to nie jest pełna działalność promocyjna. Przez promocję czynów społecznych możemy również rozumieć samo zaangażowanie w dowolnej organizacji społecznej funkcjonującej w obrębie określonej społeczności, ale działanie to musi być w pełni jawne oraz dobrowolne.

Istnieje wiele form propagowania aktywności społecznej, od słownego informowania o płynących z niej korzyściach począwszy, przez ulotki i broszury, na czynnym zaangażowaniu skończywszy. Gdyby zapytać każdego przechodnia, czy spotkał się gdzieś z promocją aktywności społecznej lub dla lepszego zrozumienia pytania z propagowaniem pomocy innym, to z pewnością każdy odpowie, że tak. Najczęściej z propagandą społeczną można spotkać się w środkach, które mogą dotrzeć do szerszej liczby jednostek społecznych, czyli w środkach masowego przekazu.

Wiele organizacji wykorzystuje pomoc mediów audiowizualnych w celu ukazania problemu pomocy inny oraz krzewienie aktywności społecznej wśród odbiorców. Przez media audiowizualne rozumie się telewizję oraz radio. Coraz częściej zdarza się, że reklamy dzieł społecznych są darmowe, gdyż mnożą się organizacje i fundacje prowadzone przez firmy posiadające własne rozgłośne czy studia telewizyjne, przez co ograniczają koszty z emisją reklam promujących ich działalność. Idea piękna, ale czy w ten sposób nie popadamy w kolejną skrajność, mianowicie wyścig „pomoc niosących”? Szczerze powiedziawszy komercjalizacja ogarnia już nawet te sfery życia społecznego i działalności publicznej, które powinny być od niej w pełni wolne.

Jednak nie trzeba być bogatym człowiekiem, żeby czynnie włączyć się w dzieło pomocy innym ludziom. Ludzie bezrobotni i bez większego statusu majątkowego również potrafią wykazywać się inicjatywą promocyjną, promują aktywność społeczną przez swoje bezpośrednie zaangażowanie w działalność społeczną, z której wcześniej może skorzystali. Promocja wśród społeczności lokalnej odbywa się na wielu płaszczyznach. Najpospolitszą formą zaangażowania w promowanie aktywności społecznej jest zwykła rozmowa. Niby nic wielkiego, ale to właśnie przez rozmowę ze znajomymi przekazujemy najwięcej informacji dotyczących własnego zaangażowania, są to informacje o tyle ważne, że to właśnie bezpośrednio nabyte informacje od osób, które udzielają się społecznie najbardziej oddziałują na ludzką psychikę i warunkuje odpowiednie zachowanie, którym niejednokrotnie jest ciekawość, za którą podążając, słuchacz może sam zobaczyć, na czym to wszystko polega, następnie może mu się spodobać i pozostanie aktywnym działaczem społecznym.

Zakładając, że zaproponowana działalność spodoba się naszemu znajomemu i zaangażuje się on w nią, to można być pewnym, że informacje o niej przekaże następnym znajomym, a oni swoim i w ten oto sposób, „pocztą pantoflową” następuje nieświadoma autopromocja wśród grup społecznych, z których wywodzą się kolejni znajomi, którzy zaznajomili się z ideą aktywności społecznej.

Działalność prospołeczna jest wręcz najlepszą formą, którą może przybrać propagowanie aktywności społecznej wśród otoczenia i środowiska, w którym się przebywa. Jest to dostrzegalne głównie wśród młodzieży, która wciąż się jeszcze uczy i ma dość dużo czasu na poświęcenie się działalności prospołecznej. Pewne zauważalne zachowania szybciej przejmowane są przez kolejnych członków grupy młodzieżowej, jeżeli widać duże zaangażowanie się oraz konkretny sposób na organizację wolnego czasu.

Promowanie działalności społecznej na obszarze społeczności lokalnej jest nieco trudniejsze zarówno do wykonania, jak również zauważenia. Wielu mieszkańców osiedla Helenka sądzi, że nie podejmowane są inicjatywy społeczne. Wynika to z tego, że nie nagłaśnia się pewnych form aktywności jako aktywności. Ludzie wiedzą, że coś istniej, ale nie wiedzą, że wchodzi to już w zakres działania społecznego, a przez to w sferę aktywności społecznej. Dlatego należałoby częściej podejmować rozmowy dotyczące zagadnienia aktywności społecznej. Można by wręcz wprowadzić zajęcia obejmujące ten temat, podobnie jak powstał filmowy klub dyskusyjny przy gimnazjum numer 24, może również powstać grupa założona z inicjatywy mieszkańców, która działałaby społecznie, a przy tym oddałaby się czynnej promocji aktywności społecznej w swojej miejscowości poprzez spotkania dyskusyjne, które z reguły cieszą się dużym zainteresowaniem, choćby przez wzgląd na ludzką ciekawość. Temat inicjatyw społecznych można również podejmować nie tylko w świecie rzeczywistym, ale również w świecie wirtualnym, przez fora dyskusyjne czy portale społecznościowe, które mają na celu komunikację „osiedla z jego mieszkańcami”. Przykładem takiegoż portalu może być wspomniany już wcześniej portal helenka.net, który prężnie działa już od kilku lat i cieszy się coraz większą popularnością. Na forum dyskusyjnym podejmowanych jest wiele tematów błahych i nie mających wiele wspólnego z rzeczywistym życiem społeczności Helenki, jednak obok tych znajdują się tam również tematy bezpośrednio dotykające problemów społecznych dotyczących zabrzańskiego osiedla i jego mieszkańców. Internauci chętniej dyskutują na tematy społeczne w świecie wirtualnym niż w tak zwanym „realu”. Wywołane to jest głównie większą liczbą odbiorców przekazywanych informacji, ale również anonimowością w sieci, która jakkolwiek by nie było, bezpośrednio wpływa na rodzaj, treść i tematy wypowiedzi internautów.

W ten oto sposób został poruszony temat kolejnej formy zaangażowania się w promowanie aktywności społecznej. Wielu ludzi nieświadomie staje się swego rodzaju promotorami idei aktywności prospołecznej, tworzą portale społecznościowe, które z każdym dniem zyskują coraz większą popularność, udzielają się na forach dyskusyjnych, komunikują się ze światem przez internet, który jest źródłem nie tylko wielu niebezpieczeństw, ale również propozycji i inicjatyw społecznych, które często wynikają po dłuższej rozmowie. Niejednokrotnie można zauważyć, że pewne tematy poruszane są trochę częściej przez pewne grupy, a rozmowy trwają stosunkowo długo. Często bywa tak, że nowy forumowicz wyciągnie z tych rozmów pewną inicjatywę, o której się co prawda głośno nie powiedziało, następnie spróbuje podjąć działania, dążące do realizacji pomysłów znalezionych na forum dyskusyjnym.

Internet poprzez swoją powszechność jest doskonałym środkiem przekazu informacji oraz źródłem nowych inicjatyw społecznych. Jest najbardziej spopularyzowanym środkiem masowego przekazu, przez co dociera do większej liczby obywateli, do większej nawet od telewizji czy radia. Ma to znaczący wpływ na promocję aktywności społecznej na szeroką skalę. Za pośrednictwem internetu można obserwować ludzkie zachowania i reakcje na pewne bodźce, a następnie wyciągać wnioski, które z kolei mogą wpłynąć na rozwój naszych inicjatyw i rozszerzenie zakresu naszych działań. We współczesnym świecie wirtualnym każdy może założyć swojego bloga czy serwis www. Owa sytuacja bardzo ułatwia propagowanie idei prospołecznych różnych organizacji, które za pomocą własnych stron internetowych mogą przekazać informacje dotyczące ich statusu, zakresu działań, form podejmowanych inicjatyw oraz mogą zachęcić do wzięcia czynnego udziału w realizacji podjętych inicjatyw i planów.

Znanym już od wieków środkiem przekazu informacji oraz reklamy są ulotki i broszury informacyjne oraz plakaty, które również są bardzo powszechną formą dotarcia do większej liczby osób. Często spotyka się informacje o koncertach czy imprezach charytatywnych. Czasami na tej samej ulotce poruszany jest również problem pomocy i społecznego zaangażowania w dzieło pomocy innym, bardziej potrzebującym. Często taka forma spotyka się z dość niepochlebną krytyką w słowach: „i znów mi skrzynkę zaśmiecają” albo „już nie było innych śmieci, żeby na klatce zostawić”. Nie należy się jednak tym zrażać, gdyż ludzie mimowolnie czytają te „śmieci”, która mają zamiar od razu wyrzucić.

Należy korzystać również z innych form masowego przekazu, by zachęcić obywateli do udzielania pomocy innym. Wręcz narzuca się skojarzenie z telewizją POLSAT czy TVN, które prowadzą swoje fundacje oraz nadają częste komunikaty reklamowe dotyczące ich aktualnych zbiórek pieniężnych za pomocą telefonii komórkowej lub przelewów bankowych. Telefonie komórkowe są również bardzo zaangażowane w dzieło pomocy potrzebującym. Nie tylko poprzez udostępnianie swoich usług, ale również przez bezpośrednią promocję idei pomocy za pośrednictwem sms-ów. Niejednokrotnie są one wręcz irytujące, gdyż zostają odebrane przez nas kilkakrotnie, jednak sieci telefonii komórkowej mają za cel szersze dotarcie do ludzi. Poruszając sprawę propagandy przez sms, należy wspomnieć również o tych jakże irytujących i niejednokrotnie wręcz bulwersujących łańcuszkach, które jednak czasem mimo fikcyjnej treści skłaniają do prawdziwych przemyśleń dotyczących kwestii zaangażowania się w pomoc innym. Wszak w łańcuszkach występują przypadki zmyślone, jednak podobne mają często swoje miejsce i można naprawdę pomóc potrzebującej osobie.

Przez swoje zaangażowanie w dzieło pomocy potrzebującym, przez udostępnianie darmowych kont, banki mają wpływ na propagowanie aktywności społecznej. Zawsze aktywność społeczna była i jest nadal bardziej zauważana w przypadku większych firm, które mają dostęp do majątku innych ludzi oraz dużej liczby pieniędzy. Banki przez zaangażowanie społeczne zyskują również reklamę, co niestety często jest jedynym powodem zaangażowania w akcje społeczne.

Propagowanie aktywności społecznej odbywa się na wielu płaszczyznach. Nie trzeba być ściśle nastawionym na głośne mówienie o korzyściach płynących z aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym i publicznym, wręcz nie należy ukierunkowywać swoich działań na masową i głośną propagandę, gdyż to może nie tylko nie zachęcić prostych obywateli, ale wręcz ich odrzucić, a to za sprawą monotematyczności działań promocyjnych. Przeważnie wystarczy po prostu robić swoje, czyli poświęcić się własnemu zaangażowaniu w życie społeczne bez wskazywania na prawidłowość takiego zachowania. Należy bowiem szanować przekonanie i hierarchię wartości innych ludzi, nie zaś bezwzględnie narzucać swoją, dlatego najlepszą formą zaangażowania w promowanie aktywności społecznej jest sama aktywność, która mówi sama za siebie i nie potrzebuje większego nagłośnienia, jeżeli zostanie zauważona, można być pewnym, że nie pozostanie bez odzewu.

Zakończenie

Kończąc pracę chciałbym jeszcze raz naznaczyć, jak ważną rolę w życiu społecznym odgrywa aktywność społeczna i inicjatywy jednostek społecznych, którymi są zwykli obywatele- członkowie społeczności lokalnej. Otóż bez podejmowania konkretnych inicjatyw, tryb życia społeczności lokalnej jest poważnie zachwiany. Jednostki społeczne nie mogą czuć się w żaden sposób ograniczone w swej działalności, jeśli tylko są one zgodne z ogólnie przyjętymi wartościami moralnymi, które obowiązują w danej społeczności. Podobnie powinno się uczulać ludzi na podstawowe problemy ludzkie, które dotykają członków społeczności lokalnej.

Bardzo ważne jest, żeby nagłaśniać potrzebę podejmowania inicjatyw społecznych, które mogą wywrzeć wpływ na rozwój wspólnoty. Organizacje pozarządowe i fundacje działają coraz prężniej, jednak bez wsparcia ze strony społeczeństwa nie mogą się same promować wśród społeczności lokalnej. Nie można również narzucać ludziom wymagań, które ciągnie za sobą potrzeba aktywności społecznej. Trzeba szczególnie propagować aktywność społeczną i podejmowanie inicjatyw społecznych wśród młodych ludzi, którzy są twórcami przyszłego kształtu społeczeństwa i to właśnie oni mają wpływ na samorozwój społeczności lokalnej.

Aktywność społeczna jest niejednokrotnie opacznie rozumiana. Ludzie, którzy spotykają się na co dzień, nie wiedzą, że w ich miejscowości są podejmowane inicjatywy społeczne. Często poziom aktywności społecznej nie zadowala obywateli, którzy żyją w określonej społeczności lokalnej. Powód tak niskiego wskaźnika aktywności społeczeństwa jest dość prozaiczny i momentami wręcz bulwersujący. Otóż tak nisko oceniana przez społeczeństwo aktywność, zasługuje na swoją ocenę z powodu działań, a właściwie ich braku ze strony osób, które najwięcej krytykują i nie są w stanie wyrazić żadnej konstruktywnej opinii lub przynajmniej podać kilka sensownych argumentów na poparcie swojego niezadowolenia.

Brak aktywności w społeczeństwie często prowadzi do pogłębiania się patologii społecznych, które niekorzystnie wpływają na obraz społeczności lokalnej. Zamiast podejmować inicjatywy, ludzie stoją bezczynnie z boku i spokojnie patrzą, jak inni ludzi staczają się na samo dno ludzkiej egzystencji. Bezdomność, brak odpowiednich warunków do życia, głód- to wszystko następuje w wyniku braku zaangażowania społecznego. Ktoś może zarzucić mi operowanie skrajnościami, ale nikt nie może mi powiedzieć, że tym ludziom nie da się pomóc poprzez organizację akcji społecznych lub po prostu założenie organizacji porządku publicznego. Owszem do prostych to nie należy, ale jest to możliwe. A ludzie, który takowe organizacje mogą pomóc, odzyskują utraconą wiarę w lepsze jutro.

W załącznikach znajdują się dwa filmy:

-Blokersi

-Oni

Pokazują one, co się dzieje, gdy nie dostrzega się problemów ubóstwa, bezdomności i zachowań współczesnej młodzieży, która dąży do samorealizacji i odnalezienia swojego miejsca w społeczeństwie na swój własny, nie zawsze godny pochwały sposób. Filmy pozornie nie są związane z tematem pracy, jednak pokazują życie takie, jakim jest, gdy zabraknie aktywnej społeczności, która nie zauważa problemów, a gdy zauważy, nie podejmuje żadnych inicjatyw, które mogą przeciwdziałać takiej kolei rzeczy.

Kolejne załączniki to wyniki badania, które zostało przeprowadzone wśród mieszkańców Helenki drogą internetową w celu uzyskania większej ilości materiału badawczego oraz wyniki badań Centrum Badań Opinii Społecznych dotyczących aktywności społecznej. Dodatkowo załączam dane statystyczne z roku 2005, dotyczące działalności organizacji pozarządowych w roku 2004.

Dodatkowym załącznikiem jest zapis audio z V Ogólnopolskiego Forum Inicjatyw Pozarządowych, które dotyczyło propagowania aktywności społecznej oraz zapotrzebowania na inicjatywy.

Aktywność społeczna w liczbach

W Polsce do końca kwietnia 2004 roku zarejestrowanych było 45 891 stowarzyszeń i 7 210 fundacji (na podstawie danych z rejestru REGON, stan na kwiecień 2004 roku). Aby oszacować rozmiary całego trzeciego sektora, do liczby tej należałoby dołączyć 14 000 ochotniczych straży pożarnych, 3 524 organizacje społeczne (komitety rodzicielskie, koła łowieckie oraz komitety społeczne), 17 113 związków zawodowych, 15 244 jednostki kościołów i związków wyznaniowych, 5 515 organizacji samorządu gospodarczego i zawodowego oraz mniej liczne grupy związków pracodawców i partii politycznych. Tak więc, jeśli chcielibyśmy traktować wszystkie wymienione tu typy podmiotów jako „trzeci sektor”, liczyłby on blisko 109 tys. zarejestrowanych podmiotów2.

Regiony, w których liczba zarejestrowanych organizacji w stosunku do liczby mieszkańców jest największa, to: województwo mazowieckie (18, 75 organizacji na 10 tys. mieszkańców), pomorskie (16, 42 organizacji na 10 tys. mieszkańców), dolnośląskie (15, 09 organizacji na 10 tys. mieszkańców), zaś najmniej zarejestrowanych organizacji jest w województwie świętokrzyskim (10, 3 organizacji na 10 tys. mieszkańców), opolskim (10, 69 organizacji na 10 tys. mieszkańców). Statystycznie co druga zarejestrowana organizacja ma siedzibę w miejscowościach mniejszych, iż byłe miasta wojewódzkie.

Łączną liczbę członków organizacji w Polsce w 2004 roku można szacować na ok. 8 milionów.

W ostatnich latach obserwuje się wzrost aktywności społecznej obywateli mierzony zwiększeniem się liczby rejestrowanych nowych organizacji pozarządowych. Niewątpliwie za główną przyczynę tego stanu można uznać wzrastającą świadomość społeczną, co do możliwości i zasadności rozwiązywania istotnych problemów lokalnych, społecznych we własnym zakresie.

Fragment z raportu z badań pt: SPOŁECZEŃSTWO OBYWATELSKIE, § Organizacje pozarządowe w społeczności lokalnej, Projekt jest realizowany przez Regionalne Centrum Informacji Europejskiej przy Wyższej Szkole Informatyki i Zarządzania z siedzibą w Rzeszowie wraz z siecią 15 ośrodków RCIE z całej Polski. Autor: Renata Stefaniak, Rzeszów, 2005

Wyniki badań CBOS

Wyniki badań os. Helenka

Uważasz, że w Twojej okolicy są podejmowane inicjatywy społeczne?
TAK	27%
		NIE	73%

Uważasz, że aktywność społeczna jest potrzebna?
TAK	82%
		NIE	9%
		NIE MAM ZDANIA	9%

Bierzesz udział w działalności na rzecz społeczności lokalnej?
TAK	18%
		NIE	82%

Jak oceniasz aktywność społeczną w Twojej miejscowości?
JEST ZADOWALAJĄCA	1%
		MOŻE BYĆ	36%
		NIE ZACHWYCA MNIE	45%
		JEST SŁABA	18%

. Za: M. Załuska, J. Boczoń, „Organizacje pozarządowe w społeczeństwie obywatelskim”, wyd. Śląsk, Katowice 1998 str. 155

Charakter wolontaryjny- nieodpłatny charakter pracy na rzecz określonej społeczności lub na rzecz określonego celu

Masmedia- masowe media publiczne, czasopisma, telewizja, radio

Za: Encyklopedia WIEM, wyd. FOGRA

Ludzkie zachowanie, skierowane na innych ludzi i uwzględniające ich reakcje. Pojęcie wprowadzone przez Maxa Webera.

Sangwinik (łac. sanguis, czyt. sangwis - krew) - najbardziej ustabilizowany typ charakteru. Sangwinik to osoba o podejściu do życia, otwarta na relacje interpersonalne, towarzyska, beztroska. Lubi być w centrum zainteresowania, władcza i dominująca, czasem dumna i spoglądająca na innych "z góry". Jest emocjonalna i spontaniczna, ma duże poczucie humoru, potrafi przyciągać do siebie ludzi. Tryska energią i entuzjazmem, jest twórcza, lubi komplementy, szybko przeprasza. Sangwinik cechuje się temperamentem reprezentującym silny, zrównoważony i ruchliwy układ nerwowy (wg teorii Pawłowa). Zgodnie z koncepcją czterech temperamentów Hipokratesa- Galena dominującym narządem w organizmie sangwinika jest serce, a dominującym „humor”- krew.

Flegmatyk (gr. φλεγμη - śluz) cechuje się temperamentem reprezentującym silny, zrównoważony i bezwładny układ nerwowy (wg teorii Pawłowa). Według Hipokratesa dominującym narządem w organizmie flegmatyka jest mózg, a dominującym "humorem" - śluz. Flegmatyk to osoba pogodna, o wysokim poziomie samokontroli, zrównoważona emocjonalnie, zdystansowana, obiektywna w ocenie i obserwacji, łagodna, solidna, w relacjach interpersonalnych najczęściej nieufna i chłodna, dyplomatyczna, pojednawcza, cierpliwa, cicha, dowcipna, potrafiąca poświęcić dużo czasu sprawie czy człowiekowi, lubiąca obserwować ludzi, potrafiąca współczuć, preferująca pracę nie wymagającą pośpiechu i tempa, powolna w działaniu, potrafiąca słuchać, potrafiąca zachować spokój nawet w trudnych sytuacjach

w psychologii społecznej i socjologii zaliczany do zbiorowości społecznej zbiór co najmniej trzech osób, którego członkowie współdziałają ze sobą na zasadzie odrębności od innych, w celu zaspokajania własnych potrzeb, charakteryzujący się trwałą strukturą i względnie jednolitym systemem norm i wartości.

SALOS- Salezjańska Organizacja Sportowa- organizacja sportowa powstała z inicjatywy księży Salezjanów, zajmuje się jednak nie tylko sportem, ale również działalnością społeczną przez proponowanie dzieciom ciekawej organizacji czasu i włączanie się w inicjatywy mieszkańców.

Rada Dzielnicy HELENKA- powstała w połowie stycznia 2004 roku z inicjatywy mieszkańców osiedla Helenka, a głównie Komitetu organizacyjnego. Rada Osiedla jest organizacją ponadpolityczną, funkcjonującą z szacunkiem dla tradycji chrześcijańskiej oraz wartości dziedzictwa narodowego. W realizowanych przez Radę zadaniach znaczące miejsce zajmuje sprzeciw wobec bierności, chęć rozbudzenia w lokalnym środowisku samorządności i zmiana wizerunku dzielnicy (zerwanie ze stereotypem "sypialni"). Pracę na rzecz społeczności lokalnej Rada traktuje jako najwyższy priorytet. Skupia ludzi, którzy chcą spożytkować swoją aktywność na rzecz poprawy poziomu życia, rozwoju gospodarczego i ekonomicznego HELENKI. Rada Osiedla liczy na udział ludzi młodych. Jest to szczególnie istotne dla dalszego rozwoju dzielnicy i jej mieszkańców. [cyt. za www.helenka.net]

Czyn społeczny - w okresie PRL-u nazywano tak nieodpłatne prace wykonywane na rzecz ogółu, zwykle w dni wolne. Czyny społeczne najczęściej były organizowane przez zakłady pracy, szkoły, organizacje partyjne i młodzieżowe. W czynie społecznym były wykonywane prace, przez niektórych uważane za zbyteczne, które miały jedynie przekazywać ducha wspólnego dzieła dla Ojczyzny, Polski Ludowej. Realizowano też większe przedsięwzięcia, jak np. budowa kolejki naziemnej "ELKA" w Chorzowie a także prace sezonowe (sianokosy, żniwa, wykopki ziemniaków, wykopki buraków cukrowych, zamiatanie jesiennych liści). [cyt. za www.wikipedia.pl]

Tutaj nie rozumiany jest tutaj jako wynalazek PRL-u, ale jako działalność na rzecz społeczności lokalnej lub ogółu społeczeństwa

Graffiti - napisy lub symbole zamieszczane na ścianach i murach, zazwyczaj w sposób nielegalny. Dzieli się na malowanie "z ręki", a więc za pomocą samych farb oraz na malowanie z szablonów polegające na przykładaniu do ściany wcześniej wykonanych szablonów i pokrywaniu wolnych obszarów farbą.

Graffiti uliczne wykonywane jest też czasem za pomocą innych technik - np. pędzla i wodnej farby akrylowej, naśladuje się tutaj jednak zawsze efekty uzyskiwane za pomocą klasycznej metody z farbami w sprayu. Do malowania graffiti najczęściej używa się sprayu (farba w aerozolu w puszkach) do tagów - markerów.

Breakdance - (pierwotna nazwa breakin' lub bboying) rodzaj tańca wymagający dobrych predyspozycji fizycznych, kondycji oraz wysokiego poczucia rytmu. Osoba tańcząca breakdance to b-boy/biboj (mężczyzna) lub b-girl/bigerl (kobieta). Nazwa ta powstała od słowa "breakboy" gdyż pierwsi tancerze tańczyli do tzw. breakbeatów. Po raz pierwszy słowa bboy użył DJ Kool Herc na jednej z międzyblokowych imprez. Taniec ten narodził się w 1969 roku w Bronksie, dzielnicy Nowego Jorku. Polega on na wykonywaniu ewolucji akrobatycznych połączonych z czystym rytmicznym tańcem, tworząc w ten sposób nierozerwalną całość.

Streetball jest odmianą koszykówki, w którą gra się najczęściej na asfalcie, bruku, kostce lub też na sali. Streetball to rodzaj koszykówki, w której nie kładzie się nacisku na zasady, stosuje się tylko te elementarne. Nikt tu nie liczy czasu na wyprowadzenie akcji. Nie patrzy się na błędy. Streetball jest także bardziej siłowy, więc zdarza się więcej fauli, ale tylko te brutalne są wychwytywane przez innych graczy, gdyż rzadko się zdarza, by na boisku był sędzia. Gracze sami ustalają zasady gry i się ich trzymają. Mecze rozgrywane są na 1 lub 2 kosze. W streetballu nie zawsze gra się w drużynach 5-osobowych, zdarza się także grać w 3 lub 2-osobowych składach. Miejsce mają także pojedynki 1 kontra 1. Rzuty punktowane są tak jak w zwykłej koszykówce lub: 2 za rzut zza linii 6,25 m i 1 z innego miejsca boiska.

Freestyle football - sztuka wykonywania trików piłką, głównie nogami, ale również innymi częściami ciała. Jest to nowa dyscyplina sportu, która liczy zaledwie kilka lat i nie jest bardzo rozpowszechniona. Freestyle football wywodzi się z piłki nożnej i powstał na drodze udoskonalania i wymyślania nowych sztuczek piłkarskich. Jednak pomiędzy zwykłą piłką nożną, a freestylem można zauważyć wiele różnic. Przede wszystkim we Freestyle Football nie gra się dla zwycięstwa, lecz dla samego piękna gry. Mimo niepozorności tej dyscypliny, wymaga ona bardzo dużej ilości treningu, poświęcenia, cierpliwości, wytrwałości i znoszenia bólu. Za ojca freestyle'u uważany jest Diego Maradona.

Tutaj rozumiane jako propozycja zajęć niecałodniowych a jedynie kilkugodzinnych lub krótszych i niecodziennych.

Status społeczny - pozycja, jaką jednostka zajmuje w grupie społecznej. Pozycja ta może mieć charakter przypisany, lub osiągnięty. O pozycji przypisanej mówimy wtedy, gdy jednostka nie ma wyboru, co do jej zajmowania (lub nie zajmowania). Pozycja osiągana to taka, którą jednostka zyskuje poprzez swoje działania.

Propaganda (od łac. propagare - rozszerzać, rozciągać, krzewić) - celowe działanie zmierzające do ukształtowania określonych poglądów i zachowań zbiorowości lub jednostki, polegające na perswazji intelektualnej i emocjonalnej (czasem z użyciem jednostronnych, etycznie niewłaściwych lub nawet całkowicie fałszywych argumentów). Gdy propaganda zmierza do upowszechnienia trwałych postaw społecznych, poprzez narzucenie lub zmuszenie odbiorców do przyjęcia określonych treści, wtedy stanowi jeden z elementów indoktrynacji.

Serwis społecznościowy (inaczej: portal społecznościowy) - rodzaj interaktywnych stron WWW, które są współtworzone przez sieci społeczne osób podzielających wspólne zainteresowania lub chcących poznać zainteresowania innych. Większość portali społecznościowych dostarcza użytkownikom wielu sposobów komunikacji, np.: czaty, komunikatory, listy dyskusyjne, blogi, fora dyskusyjne, itp.

Tutaj w rozumieniu portalu skierowanego do określonej społeczności lokalnej.

Blog (od ang. weblog — sieciowy dziennik, pamiętnik) — rodzaj strony internetowej, na której autor umieszcza datowane wpisy, wyświetlane kolejno. W polskim internecie jest prawie 2,84 miliona blogów. Liczba ta dotyczy jednak wszystkich blogów, kiedykolwiek założonych na polskich platformach blogowych. W rzeczywistości znacznie bardziej dokładniejszą liczbą jest liczba blogów czynnych, czyli takich, które są w dalszym ciągu prowadzone przez autorów. W rzeczywistości liczba ta może być nawet 10-krotnie niższa. Według różnych definicji blog czynny to taki, do którego dołączono co najmniej jeden wpis w ciągu ostatnich 3 miesięcy.

Blogi mają zazwyczaj system archiwizacji wpisów, system kategorii (tagów), możliwość komentowania przez czytelników wpisów, a także zestaw odsyłaczy (zwyczajowo umieszczany w kolumnie bocznej): do blogów polecanych przez autora (blogroll) i innego rodzaju stron WWW. Ogół blogów - traktowanych jako mediu komunikacyjne - określa się mianem blogosfery. Angielskie wyrażenie „weblog” zaczęto czytać jako „we blog” - „my blogujemy”.

Blog może być monotematyczny (na przykład blog polityczny, blog o określonych nowinkach) lub ogólny.

Łańcuszki to wiadomości, które nakazują adresatowi skopiowanie treści łańcuszka i rozesłanie dalej. Przykładowe łańcuszki to chleb watykański czy łańcuszek św. Antoniego. Występowały już od dawna, prawdopodobnie od upowszechnienia poczty. Obecnie zmorą internautów są krążące po sieci łańcuszki internetowe.

Można wyróżnić kilka podstawowych typów łańcuszków: Prośba o pomoc pewnej osobie, najczęściej choremu dziecku. Najczęściej łańcuszek taki mówi o rzekomej drobnej kwocie przeznaczanej przez duże firmy na opisany cel za każde przesłanie łańcuszka dalej. Może to być także apel o dostarczenie konkretnej grupy krwi lub bezpośrednie wsparcie finansowe. Łańcuszek szczęścia. Wiadomość wróżąca wielkie szczęście w nagrodę za przesłanie jej do określonej liczby osób, oraz pecha osobom, które wiadomość zignorują. Coś za darmo. Wiadomości obiecujące nagrody (najczęściej telefony komórkowe) za rozpowszechnianie łańcuszka. Zawiadomienie o jakimś wydarzeniu, zachęta do rozesłania go dalej. Ostrzeżenie o groźnym wirusie komputerowym. Horror. Taki łańcuszek opisuje jakąś straszną historię (np. o kimś zabitym przez duchy), a na końcu umieszcza szantaż w stylu: Jeśli nie prześlesz tej wiadomości do X osób, dosięgnie to także ciebie. Humorystyczne. Zabawne łańcuszki nie zawierające gróźb. Przykładem takiego łańcuszka jest wirus albański. Głównym powodem, dla którego łańcuszki są szkodliwe, jest fakt, że w większości przypadków są one nieprawdziwe. Są to efekty wygłupów lub bardzo niskich lotów dowcipów, tworzonych przez osoby nie zdające sobie sprawy z zagrożenia jakie inicjują.

Formy aktywności społecznej w społeczności lokalnej

Formy aktywności społecznej w społeczności lokalnej

41

40

---