Geneza i rozwój pomocy społecznej.
XVIII, XIX w.- rozszerzono zakres pomocy społecznej
Ojczyzną pracy socjalnej są Stany Zjednoczone- I szkoła pracy socjalnej- utworzona w 1897r.
Pojęcie pracy socjalnej pojawiło się dopiero w 1917r.
Mary Richmond jako pierwsza wydała książkę o diagnozie społecznej.
1920r.- Chicago- powstał pierwszy Uniwersytet pracowników socjalnych
1922r.- Mary Richmond opublikowała metodę indywidualnego przypadku
1925r.- Helena Radlińska utworzyła w Warszawie Wyższą Niepubliczną Uczelnię- Studium Pracy Społeczno - Oświatowej
Definicja Pomocy Społecznej wg Waltera A. Friedlandera- pomoc społeczna jest zorganizowanym systemem świadczeń i instytucji społecznych mających za zadanie dopomóc jednostkom i grupom w osiągnięciu zadawalającego poziomu życia, stanu zdrowia, stosunków osobistych i społecznych co pozwoli w pełni rozwinąć im możliwości oraz będzie sprzyjała pomyślności pozostając w harmonii z potrzebami ich rodzin i otoczenia.
W szerokim ujęciu pomoc społeczna obejmuje dobrostan i interesy wielkiej liczby ludzi uwzględniając ich potrzeby cielesne, psychiczne, emocjonalne, duchowe i ekonomiczne.
Definicja pomocy społecznej wg rady ds. kształcenia w zakresie pracy socjalnej- ma ona na celu usprawnienie społecznego funkcjonowania jednostek, tak indywidualnie, jak i w grupie poprzez działania skierowane na ich stosunki społeczne rzutujące na interakcje między człowiekiem a jego otoczeniem. Działania te dzielą się na trzy grupy funkcjonalne:
Odnowienie utraconej lub osłabionej zdolności
Zapewnienie zasobów indywidualnych i zbiorowych
Zaspokojenie społecznej dysfunkcji
Praca społeczna nastawiona jest na pożądane wyniki gdy pracownik socjalny nastawiony jest na działanie poznawcze.
Cele szczegółowe pracy socjalnej:
Pomagać ludziom w nabywaniu umiejętności rozwiązywania problemów oraz zdolności do radzenia sobie w trudnych sytuacjach.
Pomóc jednostkom uzyskać środki, zasoby
Uczulić organizacje na potrzeby jednostek
Ułatwić interakcje między jednostkami w ich środowisku
Oddziaływać na interakcje między organizacjami i instytucjami
Aby osiągnąć te cele pracownicy pracują z innymi ludźmi
W różnych okresach obiekt oddziaływania ulega zróżnicowaniu, może to być klient, inni ludzie z jego środowiska, lub obie te kategorie
W Polsce pojęcie Pracy Socjalnej zdefiniowano w Ustawie o Pomocy Społecznej z 28.11.1990r.
Praca Socjalna to działalność zawodowa skierowana na pomoc osobom i rodzinom we wzmacnianiu lub odzyskiwaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie oraz na tworzenie warunków sprzyjających temu celowi.
Termin Praca Socjalna jest wieloznaczny i nieostry.
Praca Socjalna a pojęcia bliskoznaczne:
Praca opiekuńcza
Praca psychosocjalna
Praca socjalno- wychowawcza
Praca kulturalno- wychowawcza
Praca opiekuńcza jest elementem pracy socjalnej i związana jest z opieką nad osobami niesamodzielnymi, czy to z racji wieku (dzieci, młodzież, starcy), czy to z powodu stanu zdrowia (chorzy, inwalidzi).
Praca psychologiczna to połączenie pracy socjalnej z pracą psychologiczną.
Etyczne aspekty pracy socjalnej.
Cechy pracownika socjalnego:
Radość życia- uznanie, że wszyscy ludzie i on sam stale muszą sobie radzić z problemami
Brak konformizmu- uznanie, że większość rozwiązań w życiu ma charakter tymczasowy
Samoświadomość, autentyczność, szacunek dla samego siebie i wiara w siebie
Pragnienie zwiększenia u ludzi swobody wyboru i kontroli nad własnym życiem
Odwaga mówienia klientom o realnych problemach
Odwaga podejmowania ryzyka niepowodzenia w realizacji celów pracy socjalnej
Wrażliwość na uczucia, wątpliwości, lęki i wzruszenie emocjonalne klienta
Pracownik socjalny powinien kierować się w swojej pracy takimi wartościami, jak:
Poszanowanie godności osobistej
Szacunek
Uczciwość
Tolerancja
Opiekuńczość
Życzliwość
Empatia
Gotowość do niesienia pomocy
Wrażliwość na krzywdę i nieszczęście
Równość wszystkich ludzi
Bezpieczeństwo
KODEKS ETYCZNY Polskiego Towarzystwa Pracowników Socjalnych powstał w 1979r.
Przekazuje pewne wartości, takie jak:
Działanie na rzecz dobrobytu społecznego
Poprawa warunków bytu osób , rodzin i grup
Działania, zaangażowania na rzecz sprawiedliwości społecznej
Pracownik socjalny bierze odpowiedzialność za drugiego człowieka, a także dokonuje w swojej pracy wyborów o charakterze etycznym
Formy Pomocy Społecznej
Ratownictwo (pomoc doraźna)- odznacza się tym, że wymaga rozpoznania warunków natychmiastowego działania, stwierdza istnienie potrzeby i możliwości ratunku, który niesie zagrożonemu niebezpieczeństwem, bez względu na jego uprawnienia i przynależność do grupy społecznej. Przykładami działań ratowniczych są: pierwsza pomoc dla powodzian, działalność noclegowni dla bezdomnych, dożywianie dzieci w szkołach, przedszkolach
Opieka- dawanie oparcia, wsparcia, zaspokajanie potrzeb, których jednostka nie umie, nie może lub nie jest w stanie samodzielnie zaspokoić, aby zachować równowagę biologiczną, psychiczną i społeczną; Państwo realizuje swoją poprzez: przedszkola, szkoły, pomoc społeczną, ośrodki zdrowia
Pomoc- zapewnia możność utrzymania i podwyższenia kultury, spożytkowania wszystkich sił ludzkich; wg Heleny Radlińskiej; dopomaga rozwojowi jednostek i wzrostowi wszystkiego co zostało uznane za dobro; pomoc liczy się ze świadomym uczestnictwem, ze współpracą pomagających i korzystających z pomocy w pełni za siebie odpowiedzialnych
Kompensacja, inaczej równoważenie- skierowanie aktywności na cele podobne do tych, których nie potrafimy osiągnąć; kompensacja społeczna- wyrównywanie braków środowiskowych, utrudniających pomyślny bieg życia jednostki lub grup- instytucje- rodziny zastępcze, domy dziecka, kuratorzy sądowi; kompensacja biologiczna, np. przyznanie protezy- równoważenie braków, które występują
Koordynacja- jest procesem współpracy, który ma na celu połączenie ludzi, instytucji dla wzajemnego wzmacniania, oddziaływania umożliwiającego zwiększenie skuteczności świadczeń ponadto, co można osiągnąć pojedynczo, np. zbieranie funduszy
Konsultacje- proces zasięgania opinii eksperta, uzyskiwanie informacji i wskazówek od osoby, której wiedza o danej dyscyplinie może być przydatna innym wykwalifikowanym osobom w innych dziedzinach, np. konsultacje z psychiatrą, psychologiem, socjologiem, pedagogiem
Metoda- świadomie i konsekwentnie stosowany, oraz dający się powtarzać sposób postępowania prowadzący do założonego celu
Podmiotowość- to stan, do którego trzeba dążyć; odpowiada ideałowi niezależnej jednostki, podmiotowość zyskuje się w relacjach z drugim człowiekiem
Wartości- to normy i zasady postępowania, które umożliwiają pełny rozwój oraz chronią przed wyrządzaniem krzywdy sobie i innym; do podstawowych wartości zalicza się:
Prawo do życia
Pokój
Tolerancja- wymaga akceptacji
Wolność
Prawda
Sprawiedliwość
Miłość
Postawa- jest to względnie stała, zabarwiona emocjonalnie gotowość do reagowania w pewien spójny, czy konsekwentny sposób wobec pewnej osoby, grupy ludzi lub sytuacji (wyuczona skłonność, odpowiedź na oczekiwanie społeczne); rodzaje postaw: akceptacja, odrzucenie (specyficznym rodzajem odrzucenia jest stereotyp, uprzedzenie)
Deprywacja (wyobcowanie)- jest to ciągłe niezaspokojenie jakiejś potrzeby biologicznej, bądź psychologicznej; jest jednym z głównych źródeł stresu, obok zakłóceń, przeciążenie i zagrożenie, może wystąpić na przykład gdy opuszczamy dom rodzinny
Zasady- wytyczne postępowania
Korelacje- wzajemne powiązanie, współzależność
Integracja- wzajemne dopełnianie się, łączenie różnych elementów w całość
Bezpieczeństwo- stan bądź proces gwarantujący istnienie podmiotu oraz możliwość jego rozwoju- potrzeby społeczeństwa w dziedzinie bezpieczeństwa:
Potrzeba bezpieczeństwa i porządku publicznego
Potrzeba bezpieczeństwa powszechnego
Potrzeba ochrony zdrowia, oraz bezpieczeństwo sanitarno- epidemiologiczne
Potrzeba ochrony środowiska i gospodarki odpadami
Potrzeba dorobku kulturowego i tożsamości narodowej
Potrzeba bezpieczeństwa ekonomicznego
Potrzeba oświaty i wychowania
Potrzeba bezpieczeństwa narodowego
Bezpieczeństwo socjalne- to gwarancja zaspokojenia potrzeb socjalnych jednostek i rodzin zabezpieczające przed niedostatkiem lub obniżeniem poziomu życia
Akceptacja- przyjmowanie, wyrażanie zgody, przyjęcie, aprobata, potwierdzenie dla czegoś lub kogoś; w stosunku do ludzi, sprzyjanie przemianie jednostki, czyli umacnianie w drugiej osobie procesu stawania się w celu realizacji swoich możliwości
Wychowanie- jedna z form działalności społecznej człowieka; na tę działalność wychowawczą składa się wiele operacji, procesów oraz czynników mających na celu wpływanie na fizyczny, umysłowy, duchowy i moralny rozwój człowieka
Wsparcie- działania sił lub ich części, które pomagają, zabezpieczają, uzupełniają lub wspierają działania każdego innego rodzaju sił
Planowanie- element zarządzania polegający na decydowaniu o podjęciu działań zorientowanych na wywołaniu zjawisk, które nie zaistniałyby samoistnie; rodzaje planowania:
Strategiczne- powyżej 5 lat
Długoterminowe- 2-5lat
Średnioterminowe- od kilku miesięcy do roku
Krótkoterminowe- do 3 miesięcy
Bieżące
EUROPEJSKA KARTA SPOŁECZNA- podpisana 18.10.1961r. w Turynie (zmiany w 1991r.- druga karta uchwalona w 1996r.- zabezpiecza bezpieczeństwo socjalne, pomoc socjalną i medyczną, korzystanie z pomocy opieki społecznej, prawo osób niepełnosprawnych fizycznie i umysłowo do szkolenia zawodowego, rehabilitacji i zabezpieczenia społecznego, prawo osób niepełnosprawnych do niezależności, socjalnej integracji i uczestnictwa w życiu społecznym
USTAWA O POMOCY SPOŁECZNEJ
Jednostka organizacyjna pomocy społecznej:
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej
Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie
Ośrodek Pomocy Społecznej
Dom Pomocy Społecznej
Placówka specjalistycznego poradnictwa w tym rodzinnego
Placówka opiekuńczo- wychowawcza
Ośrodek adopcyjno- opiekuńczy
Ośrodek wsparcia
Ośrodek interwencji kryzysowej
Mieszkanie chronione- forma pomocy społecznej- zapewnia opiekę całodobową.
Ustawa z dnia 27.08.1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych dotyczy osób, których niepełnosprawność została potwierdzona orzeczeniem.
Orzeczenie lekarza orzecznika ZUS:
O całkowitej niezdolności do pracy- niezdolność do samodzielnej egzystencji, traktowana jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności
O częściowej niezdolności do pracy, oraz celowości przekwalifikowania jest traktowana na równi z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności
Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu niezdolną do pracy, albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającej czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych
Zespoły orzekające o niepełnosprawności:
Powiatowe- pierwsza instancja; powołuje i odwołuje starosta
Wojewódzkie- druga instancja; powołuje i odwołuje wojewoda
Rehabilitacja osób niepełnosprawnych- oznacza zespół (usprawnienie pod względem społecznym, ekonomicznym) działań w szczególności organizacyjnych, leczniczych, psychologicznych, szkoleniowych, edukacyjnych i społecznych zmierzających do osiągnięcia przy aktywnym uczestnictwie tych osób możliwie najwyższego poziomu ich funkcjonowania w jakości życia i integracji społecznej.
Rehabilitacja społeczna- umożliwia osobom niepełnosprawnym uczestnictwo w życiu społecznym:
Wyrabianie zaradności osobistej i pobudzanie aktywności społecznej osoby niepełnosprawnej
Wyrabianie umiejętności samodzielnego wypełniania ról społecznych
Likwidację barier w szczególności architektonicznych, urbanistycznych, transportowych, technicznych w komunikowaniu się i dostępie do informacji
Kształtowanie w społeczeństwie właściwych postaw i zachowań sprzyjających integracji z osobami niepełnosprawnymi
Podstawowe formy aktywności:
Świetlice środowiskowe
Warsztaty zajęciowe
Turnusy rehabilitacyjne
Ustawa o świadczeniach rodzinnych- ust z dn. 28.11.2003r., z późniejszymi zmianami- określa warunki nabywania prawa do świadczeń rodzinnych oraz zasady ustalania, przyznawania i wypłacania tych świadczeń.
Świadczeniami rodzinnymi są:
Zasiłek rodzinny, oraz dodatki do zasiłku rodzinnego
Świadczenia opiekuńcze (zasiłek pielęgnacyjny i świadczenia pielęgnacyjne)
Zapomoga wypłacana przez gminy
Jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka
DIAGNOZA SPOŁECZNA
Termin diagnoza pochodzi z języka greckiego, diagnosis i oznacza rozpoznanie, rozróżnianie.
Mary Richmond- 1917r.- diagnoza społeczna to rozpoznanie natury i przyczyn trudności jednostek, grup, społeczności poprzedzające zazwyczaj działania interwencyjne
Działania interwencyjne, korygujące, wspomagające czy kompensujące- mogą być ukierunkowane na wywołanie zmian w samej jednostce jej wiedzy, postawach, stanie psychosomatycznym, albo też na zmiany w jej bezpośrednim otoczeniu.
Klasyfikacja sytuacji trudnych:
Sytuacja deprywacji- są to sytuacje, w których nie są zaspokojone jakieś podstawowe potrzeby fizjologiczne (głód, pragnienie) jak i potrzeby psychologiczne (deprywacja informacji, utrata sensu życia), społeczne (izolacja społeczna)
Sytuacje przeciążenia- powstają wtedy gdy człowiek podejmuje zadania, które przekraczają granice jego odporności nerwowej, możliwości umysłowych, sił fizycznych co w konsekwencji prowadzi do zaburzeń w zachowaniu i stanów nerwicowych.
Sytuacje utrudnienia- są następstwem pojawienia się w otoczeniu człowieka jakiś braków, np. środków niezbędnych do wykonania jakiegoś zadania, informacji koniecznych do podjęcia decyzji oraz przeszkód fizycznych lub symbolicznych, np. zakazów i nakazów, wymagań, ograniczeń, które wpływają dezorganizująco na możliwości działania celowego (wykonania zadania)
Sytuacje konfliktowe- człowiek staje wobec sprzecznych wartości, musi wybierać miedzy jednakowo korzystnymi lub jednakowo niekorzystnymi celami, albo narazić się na przykrość w dążeniu do czegoś na czym mu zależy
Sytuacje zagrożenia- powstają wtedy, gdy istnieje zwiększone prawdopodobieństwo naruszenia jakiejś wartości cenionej przez podmiot działający, życia, zdrowia jego samego i jego bliskich, własności, pozycji społecznej, dobrego imienia, własnego dzieła, poglądów, dobrego samopoczucia lub samooceny.
Klasyfikacja potrzeb człowieka wg teorii hierarchii potrzeb amerykańskiego psychologa Abrahama Masłowa.
Potrzeby fizjologiczne- to podstawowy poziom bezpieczeństwa osobistego i rodziny:
Pragnienie
Głód
Sen
Przedłużenie gatunku
Potrzeby bezpieczeństwa:
Potrzeba dachu nad głową
Pewność zatrudnienia
Emerytura
Opieka zdrowotna
Możliwość rozwoju dzieci
Potrzeby miłości i przynależności związane z uczestnictwem w życiu społecznym, organizacji kontaktu z współpracownikami, poczuciem bycia członkiem zespołu
Potrzeby szacunku i uznania- godności, niezależności, wolności- realizowania przez awanse, powierzanie odpowiedzialnych zadań, samodzielność, uznanie
Potrzeby samorealizacji
związane są z pełnym zaangażowaniem pracownika w pracę (pragnienie wykorzystania własnego potencjału)
potrzeby wiedzy i rozumienia (potrzeba nauki, skończenia szkoły)
zdobycia umiejętności wykonywania określonych zawodów
estetyczne (harmonii i piękna)
FAZY DIAGNOZY
Rozpoczynanie interwencji
Gromadzenie informacji o obecnej sytuacji klienta
Ocena rezultatów