Finanse międzynarodowe dr B. Puszer

Wykład 1 25.09.2011 r.

Literatura:

- Bukowski, Misala „Biznes i finanse międzynarodowe” 2011

- Kosztowniak, Misztal, Pszczółka, Szelągowska „Finanse i rozliczenia międzynarodowe”

- Bogacka - Kisiel; „Międzynarodowe stosunki finansowe”

10 testowych, 10 do uzupełnienia; 2 opisowe

Podstawowe zagadnienia dotyczące finansów międzynarodowych:

Finanse międzynarodowe - dziedzina nauki, która zajmuje się transakcjami finansowymi o charakterze trans granicznym; przepływ pieniądza o charakterze międzynarodowym;

Transakcje międzynarodowe mogą być klasyfikowane:

1. Z punku widzenia podmiotu (tego kto zawiera transakcję)- transakcja zawarta pomiędzy rezydentem (osoba fizyczna która ma miejsce zamieszkania w danym kraju; nieważne jakie ma obywatelstwo; podmioty gospodarcze prowadzące działalność gospodarczą, mającą siedzibę w danym kraju; korpus dyplomatyczny danego kraju) i nie rezydentem (osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania za granicą itp.)

2. Z punktu widzenia waluty w której jest zawierane

Można je podzielić na trzy podstawowe kategorie:

1. Transakcje zawierane w walucie zagranicznej - transakcja zawarta między rezydentem i nie rezydentem, w walucie jednego z partnerów; dla tej transakcji obowiązuje prawo waluty kraju w której dokonuje się płatności; najbardziej popularne transakcje

2. Transakcje zawierane w eurowalucie -pojawiły się w latach 50 (1956); przeprowadzana jest w eurowalucie; eurowaluta jest to waluta wykorzystywana w krajach trzecich (waluta która jest wykorzystywana poza krajem jej emisji); charakteryzują się tym, że nie obowiązuje do nich jurysdykcja kraju w którym jest przeprowadzana;

3. Transakcje globalne - najmłodszy typ transakcji międzynarodowych; są równocześnie przeprowadzane na kilku rynkach; najczęściej te transakcje dotyczą papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i kredytów;

Podmioty finansów międzynarodowych

Regulacje	Podmioty
Umowy międzynarodowe (traktaty, konwencje, układy, pakty, konkordaty ipt)	Stanowiące prawo Państwa Organizacje międzynarodowe Ponadpaństwowe (UE) Międzypaństwowe Światowe (ONZ, MFW, BŚ) Regionalne (EBOR, EBI)
Jednolite zwyczaje: - kredytowe - inkaso - INCOTERMS	Działające w ramach ustanowionego prawa (mogące stanowić zwyczaje międzynarodowe - uzanse) - organizacje pozapaństwowe (Międzynarodowa Izba Handlowa w Paryżu) - Banki, giełdy, fundusze inwestycyjne, przedsiębiorstwa itp. - osoby fizyczne zawierające transakcje zagraniczne

Transakcje międzynarodowe do skutku mogą dochodzić wykorzystując różne formy komunikacji.

Biorąc pod uwagę typ powiązań, jak też organizacyjne formy komunikowania się, dostęp do rynków, sposoby zawierania transakcji finansowych, możemy wskazać na:

• Stosunki bilateralne (umowy zwłaszcza międzypaństwowe, bez pośrednictwa wyspecjalizowanych organizacji czy instytucji)

• Stosunki mieszane ( w byłych państwach socjalistycznych pośrednictwo wyspecjalizowanych central handlu zagranicznego lub banków)

• Pośrednictwo wyspecjalizowanych organizacji międzynarodowych (MFW, BŚ, giełdy itp.)

• Korzystanie ze zorganizowanych form kontraktów takich jak giełdy, wystawy, konkursy, targi

• Kontakty bezpośrednie między zainteresowanymi stronami

• Tworzenie przedstawicielstw, filii , centrów handlowych poza granicami macierzystego kraju itp.

Rozwój transakcji międzynarodowych zależy od wielu czynników wewnętrznych państwa oraz od otoczenia międzynarodowego. Do głównych czynników wpływających na stan i tendencje zmian międzynarodowej sytuacji finansowej oraz sytuacji poszczególnych segmentów międzynarodowego rynku finansowego możemy zaliczyć:

• Tendencje zmian globalnych i regionalnych gospodarki w skali światowej, nierównomierność wzrostu gospodarczego

• Pojawienie się obszarów przyspieszonego rozwoju (wschodzące rynki światowe) lub wygaszenie dynamiki rozwoju takich obszarów

• Zachwiania popytu, podaży, stabilności cen określonych, znaczących w wymianie światowej, produktów, znaczący wpływ tych zmian na bilans handlowy, bilans obrotów bieżących lub cały bilans płatniczy państw

• Wewnętrzne perturbacje finansowe, niezrównoważenie budżetu, przekroczenie rozsądnego poziomu zadłużenia publicznego i / lub międzynarodowego

• Zachwianie równowagi płatniczej różnych państw pod wpływem ewolucji rynku międzynarodowego, zwłaszcza w zakresie inwestycji bezpośrednich i portfelowych

• Międzynarodowe konflikty militarne, polityczne, gospodarcze, akcje terrorystyczne, zagrożeni sanitarne itp.

Możliwe efekty i ryzyko związane z obecnością na rynkach międzynarodowych i obecnością zagranicznej konkurencji na rynku krajowym to przede wszystkim:

• Ekonomia skali - wzrost produkcji i zysków związanych z rozszerzeniem rynków zbytu

• Efekty dźwigni finansowej związane z możliwością wykorzystania zagranicznych źródeł finansowania przez przedsiębiorstwa

• Możliwość finansowania deficytu finansów publicznych poprzez wykorzystanie kredytów zagranicznych i emisję zagraniczną papierów dłużnych (obligacji); przy długotrwałym wykorzystaniu tej możliwości pojawia się kwestia zadłużenia publicznego zagranicznego, którego obsługa może mieć znaczący wpływ na bilans płatniczy

• Likwidacja lub zmniejszenie terytorialnych dysproporcji rozwojowych, zwiększenie szans rynkowych sektorów gospodarczych w związku z finansowaniem „pomocowym”

• Możliwość osiągania ponadprzeciętnych efektów na rynkach zagranicznych, gdzie takie szanse istnieją (najczęściej okupywanie zwiększeniem ryzyka transakcji)

• Możliwość prowadzenia transakcji na różnych rynkach w czasie ciągłym, wykorzystania szans chwilowych (strefy czasowe)

• Wsparcie finansowe, przede wszystkim organizacji międzynarodowych, w przypadku czasowego zachwiania równowagi bilansu płatniczego państwa

System wielowalutowy (wielo - dewizowy) jest oparty na zasadach:

- wielość walut - transakcje finansowe mogą być zawierane w dowolnej walucie

- charakteryzuje się tym, że występują w nim waluty o różnych zakresach wymienialności

typy wymienialności - wewnętrzna; - zewnętrzna; - standardową; - pełną (całkowitą, absolutną)

- każda waluta musi mieć z góry określony reżim kursowy przez władze monetarne

- koniec wymienialności walut na złoto; złoto może być pieniądzem rezerwowym;

Z punktu widzenia prawnego „wymienialność pieniądza oznacza zagwarantowaną przez władze pieniężne i faktycznie istniejącą możliwość wymiany jakiegoś rodzaju lub formy pieniądza występującego w ramach danego państwowego systemu pieniężnego na inne rodzaje lub formy pieniądza funkcjonujące jako pieniądz lub uznawane za pieniądz w innych państwowych systemach pieniężnych oraz możliwość wykorzystania wymienionych środków pieniężnych zgodnie z celem wymiany”. Oznacza to, że posiadacz własnej waluty może ją na żądanie wymienić na waluty obce. Ma on do tego prawo i władze państwowe zapewniają mu w swoim ustawodawstwie taką możliwość.

Zasady dotyczące typów wymienialności :

1. Wymienialność wewnętrzna

• Występuje swoboda zawierania transakcji bieżących przez nie rezydentów ; rezydenci chcąc dokonać wymienialność muszą mieć zgodę; Dotyczą transakcji z tytułów dochodów z pracy i kapitału; Dokonywanie transferów jednostronnych (darowizny, stypendia, renty itp.);

• Występuje obowiązek odsprzedaży dewiz państwu;

• Importerom zapewnia się swobodny dostęp do dewiz w celu regulowania zobowiązań

• Waluta nie może być jako waluta fakturowań i jako waluta płatności - nie może być wykorzystana w transakcjach międzynarodowych

2. Wymienialność zewnętrzna

• Swoboda w zawieraniu transakcji bieżący przez nie rezydentów;

• Waluta może być używana jako waluta fakturowań i płatności

• Władze monetarne zobowiązują się wymienić własną walutę na walutę o wyższym standardzie wymienialności

3. Wymienialność standardowa

Najbardziej rozpowszechnionym standardem wymienialności jest publiczne zobowiązanie się rządu kraju członkowskiego do przestrzegania warunków art. VIII Statusu Międzynarodowego Funduszu Walutowego. W ramach tego zobowiązania rząd gwarantuje, że:

• Nie będzie stosował ograniczeń dewizowych, w zakresie transakcji bieżących z zagranicą bez względu na to, czy jej strony są rezydentami, czy nie rezydentami

• Nie będzie uczestniczył w dyskryminujących inne kraje porozumieniach walutowych

• Będzie stosował politykę jednolitego kursu walutowego

• Wykupi własną walutę przedstawioną mu przez władze monetarne innego kraju członkowskiego MFW, jeśli pochodzi ona z transakcji bieżących

Wymienialność standardowa występuje w trzech odmianach:

- restrykcyjna - występuje obowiązek sprowadzenia dewiz z zagranicy; występuje obowiązek odsprzedaży dewiz państwu; waluta nie powinna być walutą fakturowań i płatności

- mniej liberalna - obowiązek sprowadzenia dewiz z zagranicy; władze monetarne powinny wprowadzać walutę do transakcji międzynarodowych; jakie transakcje kapitałowe, finansowe będą objęte reklamentacją;

- wymienialność liberalna - jest oparta na 4 podstawowych zasadach; jeżeli waluta ma szansę zostać walutą międzynarodową;

4. Wymienialność pełna (całkowita, zupełna)

• Oznacza nieograniczoną możliwość przeprowadzania transakcji międzynarodowych (jest to wymienialność która polega na pełnej swobodzie w zakresie przeprowadzania wszystkich transakcji międzynarodowych);

Wykład 2 16.10.2011

Funkcje walut międzynarodowych

Funkcje pieniądza	Zastosowanie przez rezydentów innych krajów nie ten, w którym waluta jest emitowana
	Obrót prywatny	Obrót oficjalny
Środek akumulacji	Pozyskiwanie środków (walut finansowania). Przechowywanie zasobów finansowych (waluta inwestycyjna)	Waluta, w której utrzymywane są rezerwy dewizowe (waluta rezerwowa)
Środek wymiany	Wykonywanie płatności w ramach kontraktu międzynarodowego (waluta transakcyjna) Realizacja transakcji dewizowej dotycząca wymiany do różnych walut (waluta pośrednicząca)	Waluta służąca do przeprowadzania przez władze monetarne interwencji rynku walutowym (waluta interwencyjna)
Miernik wartości	Wyrażenie cen i fakturowanie dostaw (waluta notowań oraz fakturowań)	Waluta, wobec której mogą być stabilizowane kursy innych walut (kotwica stabilizacyjna)

Warunki do spełnienia, aby waluta była walutą międzynarodową:

1. Wysoka pozycja kraju emitującego walutę w gospodarce światowej, a przede wszystkim światowym eksporcie;

2. Powszechne zaufanie co do przyszłej wartości waluty - może być osiągnięte na wiele sposobów np. dobrze prowadzona polityka gospodarcza, stosunkowo niska inflacja, właściwie prowadzona polityka budżetowa;

3. Dobrze rozwinięty rynek finansowy - posiada instrumenty o różnym stopniu ryzyka, rynek otwarty - występuje swoboda w zakresie zawierania transakcji,

Kurs walutowy - jest to cena jednej waluty wyrażona w drugiej walucie

Zasady podawania cen

Waluta bazowa	Waluta, której ilość w danym kursie jest stała (zazwyczaj 1 lub 100)
Waluta kwotowana	Waluta, której ilość w danym kursie zmienia się w kolejnych kwotowaniach
Waluta kupna BID	Cena, po której dealer jest gotowy kupić jednostkę (lub 100 jednostek) waluty bazowej. Po kursie kupna klient wymienia walutę bazową na kwotowaną
Kurs sprzedaży OFFER lub ASK	Cena, po której dealer jest gotowy sprzedać jednostkę (lub 100 jednostek) waluty bazowej. Po kursie sprzedaży klient wymienia walutę kwotowaną na bazową
Duża figura	Część, ceny której dealerzy nie kwotują
Pestki	Dwie ostatnie cyfry w zapisie kursu walutowego, które są kwotowane przez dealerów (inaczej punkty)
Prowizja	Opłata kwotowa lub procentowa związana z przeprowadzeniem transakcji wymiany

Różnicę między kursem BID i OFFER nazywamy SPREADEM. Marża to wielkość, jaką bank dodaje do kursu sprzedaży i odejmuje od kursu kupna waluty kwotowanej na rynku międzybankowym:

I rynek hurtowy I

4,1370 4,1380 4,2216 4,2226

MARŻA SPREAD MARŻA A

I rynek detaliczny I

Sposób podawania ceny waluty krajowej w stosunku do walut obcych nazywa się kwotowaniem albo inaczej mówiąc notowaniem.

Notowanie bezpośrednie - określenie zmiennej ilości jednostek waluty krajowej w stosunku do stałej liczby jednostek waluty obcej

Notowanie pośrednie - określenie zmiennej ilości jednostek waluty obcej w stosunku do stałej liczby jednostek waluty krajowej

Przykład 1.3
W Polsce kwotowanie:

PLN/EUR jest dla nas kwotowaniem pośrednim

EUR/ PLN jest dla nas kwotowaniem bezpośrednim

Natomiast na terenie Unii Gospodarczej i Walutowej jest odwrotnie. Kwotowanie:

PLN/ EUR jest dla Niemca kwotowaniem bezpośrednim

EUR/ PLN jest dla Francuza kwotowaniem pośrednim

Źródła podaży walut obcych:

• Wpływy z eksportu towarów i usług

• Odsetki otrzymane z zagranicy

• Transfery z zagranicy

• Kredyty otrzymane z zagranicy

• Napływ kapitału krótkoterminowego

• Zagraniczne inwestycje bezpośrednie i portfelowe

• Spadek rezerw dewizowych

Źródła popytu na waluty obce:

• Wydatki na import towarów i usług

• Odsetki zapłacone z zagranicy

• Transfery zagranicę

• Kredyty udzielone zagranicy

• Odpływ kapitału krótkoterminowego

• Inwestycje bezpośrednie i portfelowe zagranicą

• Wzrost rezerw dewizowych

Czynniki determinujące poziom kursów walutowych

Ekonomiczne			Pozaekonomiczne
strukturalne	techniczne	koniunkturalne	polityczne	instytucjonalne	psychologiczne
- poziom rozwoju i struktura gospodarki	- intensywność i struktura przemian technicznych	- tempo wzrostu PKB	- stopień stabilizacji politycznej	- stosowane rozwiązania systemowe	- oczekiwania społeczeństwa i świata biznesu
- poziom konkurencyjności gospodarki	- poziom rozwoju zaplecza technicznego funkcjonowania rynków	- tempo inflacji	- stopień ryzyka politycznego	- stopień liberalizacji rynków	- poziom ryzyka finansowego
- sytuacja w bilansie płatniczym			- zmiany stóp procentowych	- „szoki polityczne”	- stosowana polityka pieniężna, fiskalna itp.
									- częstotliwość i sposoby interwencji banku centralnego

System kursowy (reżim kursowy, polityka kursowa) - zbiór zasad i narzędzi określających zmiany kursu walutowego oraz możliwości i zakres wpływu banku centralnego na poziom kursów walutowych.

Klasyfikacja dokonana przez MFW wg porozumień dotyczących powiązania walut krajowych z innymi walutami, również ich płynności:

• Porozumienia wymiany bez oddzielnego środka płatniczego (exchange arrangements with separate legal tender)

• Kursy walutowe powiązane (currency board arrangements)

• Inne konwencyjne stałe powiązania (other conventional fixed arrangements)

• Powiązane kursy wymiany widełkami wahań (pegged exchange rate within horizontal bands)

• Powiązania pełzające (crawing peg)

• Pełzające kursy walutowe z widełkami wahań (exchange rates within crawing bands)

• Kursy walutowe płynne sterowane (managed floating)

• Kursy płynne niezależne (independent floating)

Wykład 3 27.11.2011

Czynniki determinujące wybór reżimu kursowego:

• Wielkość gospodarki - czym większa gospodarka (wzrost gospodarczy)tym większe korzyści przynosi polityka kursów płynnych, im słabszy wzrost tym korzystniejsze korzystanie z kursów stałych;

• Stopień otwarcia gospodarki - mierzony ilością przepływów kapitałów, im większa swoboda tym korzystniejsze z kursów płynnych

• Stopień dywersyfikacji struktury produkcji (eksportu) -czym bardziej rozproszona produkcja tym korzystniejsza będzie polityka kursów płynnych;

• Geograficzna koncentracja handlu - chodzi o walutę fakturowań i walutę handlową; transakcje zagraniczne skoncentrowane na obszarach gdzie występuje ta sama waluta zagraniczna, czy bardziej rozproszone, im bardziej rozproszone - tym korzystniejsze kursy płynne

• Stopień rozbieżności krajowej stopy inflacji z inflacją światową

• Poziom rozwoju gospodarczego kraju

• Stopień mobilności siły roboczej

• Stopień mobilności kapitału

• Częstotliwość występowania krajowych szoków ekonomicznych - jeżeli występują szoki ekonomiczne wewnętrzne w kraju tym korzystniejsze jest korzystanie z kursów stałych

• Częstotliwość występowania zagranicznych szoków ekonomicznych - jeżeli w gospodarce światowej mamy do czynienia z częstymi szokami ekonomicznymi tym korzystniejsze korzystanie z polityki kursów stałych

• Wrażliwość gospodarki na realne szoki ekonomiczne - przepływ czynników otoczenia do danej gospodarki, jak mocno czynniki otoczenia zewnętrznego mogą wpływać na zmiany czynników kraju - czym większa wrażliwość tym kursy płynne

• Wiarygodność polityki ekonomicznej - czym bardziej wiarygodny kraj tym bardziej korzystne korzystanie z kursów płynnych

Międzynarodowe przepływy kapitałów (TRANSFER) - ruch kapitałów odnotowany w bilansie płatniczym;

Międzynarodowe przepływy kapitałów mogą być ujmowane w różnych kryteriach:

1. Najstarsze kryterium - z punktu widzenia odpłatności i zwrotności

1. Bezzwrotne nieodpłatne - popularnie mówi się o nich, że mają charakter jednostronny; mogą wynika z różnych okoliczności i sytuacji; przepływa kapitał od rezydenta do nie rezydenta bez konieczności ich zwrotu; np. transfery z tytułu dochodów z pracy i kapitałów, emerytury,

2. Bezzwrotne odpłatne - „tzw. wieczny kredyt”; nie ma określonego dokładnego terminu zwrotu pożyczonego kapitału; ten kapitał gwarantuje dawcy określoną stopę zwrotu; np. przepływ kapitałów w postaci akcji, udziałów przez inwestorów zagranicznych; tzw. wieczne obligacje

3. Nieodpłatne a zwrotne - charakteryzują się tym, że dawca kapitału przekazuje ten kapitał na z góry określony okres czasu natomiast za udostępnienie tego kapitału nie żąda żadnych korzyści finansowych; np. kredyt handlowy,

4. Odpłatne zwrotne - stanowią one najważniejszą formę międzynarodowych przepływów kapitałowych, charakteryzują się udostępnieniem kapitału na z góry określony czas przy z góry określonej cenie; np. kredyty, dłużne papiery wartościowe, pożyczki fasadowe i klasyczne, instrumenty pochodne.

2. Z punktu widzenia motywu w których zachodzą transfery

1. O charakterze humanitarnym - głównym ich motywem jest chęć niesienia pomocy; (czasami jest to konieczność); mogą być wszelkiego typu z kryterium 1,

2. O charakterze politycznym - są przepływami które wynikają z zawartych porozumieć (umów), są wynikiem działań podejmowanych przez kraj; np. kary, odszkodowania

3. O charakterze ekonomicznym - dominują! - głównym celem jest zysk;

3. Z punktu widzenia kierunku - istotna jest pozycja netto (różnica pomiędzy operacjami aktywnymi i pasywnymi); klasyfikację tę wykorzystuje się pokazując pozycję inwestycyjną danego kraju;

1. Eksport kapitałów (operacje aktywne)

2. Import kapitałów (operacje pasywne)

4. Z punku widzenia własności transferów

1. Przepływy prywatne - przepływy które zachodzą między podmiotami sfery prywatnej; te przepływy powinny być przepływami dominującymi!

2. Przepływy publiczne - jeżeli jedną ze stron jest jednostka sektora finansów publicznych (rząd, jednostka skarbu państwa); ilość tych przepływów powinna być jak najmniejsza!

3. Przepływy organizacji międzynarodowych - jednym z podmiotów organizacja międzynarodowa

5. Z punktu widzenia formy

1. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ) - nie ma jednolitej definicji, najczęściej są to inwestycje dokonywane przez przedsiębiorstwo mające siedzibę na terenie jednego kraju i przedsiębiorstwo mające siedzibę na ternie innego kraju w celu osiągnięcia trwałych korzyści; trwałe korzyści mogą być osiągnięte poprzez budowę nowego przedsiębiorstwa, rozbudowę przedsiębiorstwa, poprzez przejęcie w całości lub w części istniejącego przedsiębiorstwa, nabycie udziałowych papierów wartościowych, inwestorem bezpośrednim może być jednostka która posiada min. 10% +1 akcje (udział)

Forma inwestycji	Charakterystyka
Przedsiębiorstwa zależne	Polegają na tworzeniu nowych lub przejmowaniu istniejących już za granicą przedsiębiorstw, nad którymi firma sprawuje kontrolę
Oddziały	Nie stanowią samodzielnych jednostek gospodarczych i nie mogą być rejestrowane poza granicami kraju macierzystego jako niezależne towarzystwa przemysłowe lub handlowe, nie posiadają osobowości prawnej
Przedsiębiorstwa siostrzane - stowarzyszone	Przedsiębiorstwa, w których udział firmy macierzystej nie musi wynosić 100%, posiadają one odrębną osobowość prawną i są zarejestrowane w krajach przyjmujących jako oddzielne jednostki gospodarcze o własnych statutach organizacyjno - prawnych
Obejmowanie udziałów lub tworzenie joint venture	Obejmowanie udziałów odnosi się do kapitału zakładowego (akcyjnego lub udziałowego) wnoszonego w postaci pieniężnej lub jako aport rzeczowy oraz dopłaty do kapitału, mogą to być udziały większościowe 50% lub mniejszościowe. Joint venture czyli wspólne przedsięwzięcie jest rodzajem spółki, która powstaje w rezultacie dwóch lub więcej stron zamierzających wspólnie prowadzić działalność gospodarczą
Przekazywanie licencji	Zawieranie porozumień dotyczących produkcji, technik zarządzania, metod nowoczesnego marketingu, przekazywanie patentów, know - how, praw autorskich
Reinwestowanie zysków	Przypadająca na inwestora bezpośredniego te części zysku, która pozostaje w przedsiębiorstwie bezpośredniego inwestora i jest przeznaczona na jego rozwój. Począwszy od 1997 roku zgodnie z metodologią OECD i MFW, reinwestowane zyski wyliczane są na bazie netto, co oznacza, że są one pomniejszone o straty bilansowe roku sprawozdawczego
Kredyty i pożyczki	Kredyty i pożyczki zaciągnięte przez przedsiębiorstwo bezpośredniego inwestowania od wspólników zagranicznych, w roku 2004 od tej formy BIZ zaliczono także kredyty handlowe zaciągnięte pomiędzy podmiotami kapitałowo powiązanymi
Pozostałe	Zalicza się darowizny udzielone przedsiębiorstwom bezpośredniego inwestowania oraz zamiana zadłużenia pomiędzy podmiotami kapitałowo powiązanymi (konwersja). Od 2002 r do instytucji bezpośrednich zaliczono oprócz występujących już wcześniej (od 1999 r) dwóch składników napływu kapitałów tj. konwersji dywidend oraz kredytów i pożyczek na udziały, uwzględniono kolejny element, tj. konwersję innych zobowiązań na udziały

Cechy inwestycji bezpośrednich

Kategorie różnicujące	Inwestycje bezpośrednie
Najczęstszy inwestor	Korporacje międzynarodowe
Cel inwestycji	Sprawowanie efektywnej kontroli nad działalnością ze strony inwestora zagranicznego
Najważniejsze motywy	Uwzględnienie przez inwestora nie tylko stopy zysku i strat, lecz również wielu innych czynników
Horyzont czasowy	Korporacja rozpatruje daną lokatę przez pryzmat korzyści, jakie przyniesie dana inwestycja z punktu widzenia maksymalizacji długookresowej stopy zysku
Czas trwania inwestycji	Inwestycja długoterminowa
Rodzaj aktywów przekazywanych przez inwestora	Inwestycja obejmuje cały „pakiet” aktywów finansowych, rzeczowych, technologicznych, know - how,
Szybkość wejścia na rynek i wycofania się z rynku	Zarówno wejście na rynek i jego opuszczenie to proces długotrwały
Stabilność inwestycji	Wysoka stabilność; inwestor zainteresowany jest stałym strumieniem dochodu
Zakres kontroli inwestora	Inwestor ma większy lub mniejszy wpływ na rentowność danego przedsiębiorstwa
Możliwość stosowania zachęt przez kraje przyjmujące inwestycje	Skomplikowany i kosztowny proces zachęt dla inwestorów
Stosunek opinii publicznej w kraju przejmującym inwestycje	Duża świadomość społeczeństwa, o rozmiarach inwestycji

Determinanty napływu BIZ

• Warunki ekonomiczne - zakres infrastruktury; stan gospodarki i perspektywy jej rozwoju (wielkość PKB, inflacji, wielkość eksportu i importu, zatrudnienia, bezrobotnych)

• Warunki formalno instytucjonalne - przynależność do ugrupowań integracyjnych i organizacji międzynarodowych, stabilność polityczna, polityka fiskalna, monetarna w zakresie stóp procentowych, celna, kursowa, wpływ państwa na ceny, polityka dewizowa, w zakresie wywozu zysku, podatkowa, wymogi formalno prawne dotyczące zakładania i prowadzenia działalności, częstotliwość zmian prawa, przejrzystość przepisów prawnych,

• Warunki naturalne - położenie geograficzne, klimat, zasoby naturalne, ukształtowanie terenu,

• Warunki społeczno kulturowe - religie w danym kraju, obyczaje handlowe i społeczne, struktura wiekowa społeczeństwa oraz wykształcenie; struktura klasowa społeczeństwa, częstotliwość występowania niepokojów społecznych, rola związków zawodowych, korupcja, etyka pracy,

2. Zagraniczne inwestycje portfelowe (ZIP) - z reguły są utożsamiane z papierami wartościowymi, dotyczą transakcji związanych z zakupem papierów wartościowych; definicje:
   - „ zakup akcji przedsiębiorstw bez przejmowania kontroli nad nimi”;
   - „lokaty kapitału w zagranicznych papierach wartościowych, głównie obligacjach i akcjach, w celu osiągnięcia wyższego niż z krajowych papierów wartościowych dochodu w postaci: dywidend i odsetek, wyników gry giełdowej z tytułu różnic kursów akcji i obligacji, a także dochodów z tytułu różnic kursów walutowych w związku z transferem kapitału portfelowego oraz dochodów z jego zastosowania”.
   - inwestycji obejmujących stan należności z tytułu zagranicznych papierów wartościowych, będących w portfelach rezydentów (sektora rządowego, bankowego, pozarządowego i poza bankowego) i odpowiednio - stan zobowiązań wobec nie rezydentów z tytułu papierów udziałowych i papierów dłużnych emitowanych na rynkach zagranicznych oraz krajowych, znajdujących się w portfelach inwestorów zagranicznych”
   - „inwestycje zagraniczne polegające na zakupie przez nabywców instytucjonalnych i indywidualnych zagranicznych papierów wartościowych, w celu uzyskania określonej stopy zwrotu, przesyłanej w postaci procentów lub dywidend do kraju macierzystego. Są podejmowane głównie w celu czerpania korzyści ze wzrostu cen akcji lub uzyskania dywidendy, a także dywersyfikacji portfela inwestycyjnego w celu minimalizacji ryzyka”.

Wykład 3 18.12.2011

Kategorie różnicujące	Inwestycje bezpośrednie	Inwestycje portfelowe
Najczęstszy inwestora	Korporacja międzynarodowa	Jednostkowy kapitał prywatny
Cel inwestycji	Sprawowanie efektywnej kontroli nad działalnością ze stron inwestora zagranicznego	Nie prowadzą do ustanowienia efektywnej kontroli strony inwestora zagranicznego nad działalnością przedsiębiorstw
Najważniejsze motywy	Uwzględnienie przez inwestora nie tylko stopy zysku i strat	Korzystna stopa procentowa i niskie ryzyko są głównymi motywami
Horyzont czasowy	Korporacja rozpatruje daną lokatę przez pryzmat korzyści jakie przyniesie dana inwestycja z punktu widzenia maksymalizacji długookresowej stopy zysku	Inwestor zainteresowany jest głównie akcjami przedsiębiorstw zagranicznych przynoszących najwyższe korzyści w krótkim czasie
Czas trwania inwestycji	Inwestycja długookresowa	Inwestycja chwilowa
Rodzaj aktywów przekazywanych przez inwestora	Inwestycja obejmuje cały pakiet aktywów finansowych rzeczowych technologicznych, know-how	Inwestycja wyłącznie finansowa
Szybkość wejścia na rynek i wycofania się z rynku	Zarówno wejście na rynek i jego opuszczenie to proces długotrwały	Łatwość wejścia i wyjścia z rynku
Stabilność inwestycji	Wysoka stabilność; inwestor zainteresowany jest stałym strumieniem dochodu	Mała stabilność, inwestor nabywa akcje (obligacje) w zależności od aktualnych notowań
Zakres kontroli inwestora	Inwestor ma większy lub mniejszy wpływ na rentowność danego przedsiębiorstwa	Inwestor nie ma wpływu na rentowność przedsiębiorstwa w którym ma udziały
Możliwość stosowania zachęt przez kraj przyjmujący inwestycje	Skomplikowany i kosztowny proces zachęty dla inwestorów	W przypadku papierów rządowych łatwość zachęcenie inwestorów
Stosunek opinii publicznej w kraju przyjmującym inwestycje	Duża świadomość społeczeństwa o rozmiarach inwestycji	Mała świadomość społeczna o inwestycjach

Głównym celem podejmowania ZIP jest dywersyfikacja portfela inwestycyjnego w celu ograniczenia ryzyka oraz osiągnięcia wyższego zysku przez lokowanie funduszy w zagranicznych papierach wartościowych oferujących po uwzględnieniu różnic walutowych, wyższą realną stopę procentową. W wyjaśnieniu przyczyn podejmowania ZIP pomocna jest sformułowana w 1952 r przez H. Markowitza tzw. Teoria port folio. Według tej teorii poprzez odpowiednią dywersyfikację posiadanych aktywów finansowych inwestor może uzyskać tzw. portfel efektywny, który przy założonym poziomie zysku daje najniższe możliwe ryzyko lub też przynosi najwyższy możliwy zysk przy założonym poziomie ryzyka. Zakup papierów wartościowych za granicą daje inwestorowi możliwość dywersyfikacji portfela również pod względem geograficznym, a umieszczenie w portfelu aktywów zagranicznych może wydanie oprawić jego strukturę.

Czynniki decydujące o inwestycjach portfelowych:

Czynnik	Charakterystyka
Sytuacja makroekonomiczna gospodarek, w których lokowane są inwestycje portfelowe	Biorąc pod uwagę ten czynnik, można wskazań na fakt, że inwestorzy kierują kapitał do gospodarek, których sytuacja makroekonomiczna jest stabilna, natomiast w przypadku kiedy sytuacja nie jest stabilna, inwestorzy wycofują się z inwestowania w nim. Wyjątek jednak stanowi przeprowadzenie ataków spekulacyjnych na walutę kraju lokaty, kiedy to inwestor jest w stanie dokonać inwestycji nawet w gospodarkach niestabilnych
Poziom i dynamika stóp procentowych na rynku lokaty i na rynkach międzynarodowych	Wysokie stopy procentowe lub wzrost stopy procentowej w kraju lokaty względem kraju macierzystego inwestora najczęściej zwiększa rentowność inwestycji w dłużne papiery wartościowe i wówczas skłonność do inwestowania nie wzrasta
Dochodowość dłużnych papierów wartościowych	W przypadku kiedy dłużne papiery wartościowe wykazują zwiększoną w stosunku do kraju macierzystego dochodowość, wtedy oczekuje się wzrostu skłonności do inwestowania na nie, natomiast różnice w dochodowości tych papierów wartościowych wynikają między innymi z oprocentowania długoterminowych obligacji
Wahania kursu walutowego	Inwestycje portfelowe pozostają w ścisłym związku z kształtowaniem się kursu walutowego kraju przyjmującego. Po pierwsze, istotny jest aktualny poziom kursu, i po drugie, przewidywania co do możliwej aprecjacji / deprecjacji lokalnej waluty. Czynniki te w powiązaniu z kształtowaniem się stopy zwrotu z lokat, poziomem ryzyka, oceną możliwości reinwestowania oraz zróżnicowaniem portfela inwestycyjnego wpływająca napływ i odpływ kapitału portfelowego. Z drugiej strony, zmiany inwestycji portfelowych oddziałują na kurs walutowy zarówno nominalny jak i realny. Siła i zakres tego oddziaływania zależy od mechanizmu kursowego obowiązującego w danej gospodarce - czy obowiązujący system kursu stałego czy płynnego.
Wybrane wskaźniki makroekonomiczne wykorzystywane do oceny lokat przez inwestorów zagranicznych	Inwestorzy zagraniczni dokonując oceny lokat, biorą pod uwagę szereg różnych wskaźników, najważniejsze z nich to: - zagrożenie kryzysem płynności - ocenia się na podstawie relacji krótkoterminowego zadłużenia walutowego krajowych podmiotów gospodarczych do wielkości oficjalnych rezerw walutowych - zdolność do obrony kursu waluty krajowej - pokazuje relacja sumy krótkoterminowego zadłużenia walutowego - kapitał krótkoterminowy (w tym krótkoterminowych inwestycji portfelowych) w zestawieniu z deficytem obrotów bieżących - pokazuje zdolność do finansowania tego deficytu
Ogólny poziom ryzyka inwestycyjnego w danym kraju	Czynnik ten jest niezwykle trudny do dokładnego oszacowania, inwestorzy najczęściej opierają się na szacunkach licznych instytucji ratingowych. Wraz ze wzrostem poziomu ryzyka (czyli spadkiem danych instrumentów ratingu) rośnie niepewność inwestorów co do określonych papierów wartościowych, natomiast poprawa ratingu powoduje sytuację odwrotną - czyli wzrost zainteresowania ze strony inwestorów portfelowych. Poprawa oceny ratingowej ze strony najważniejszych instytucji ratingowych ma istotny wpływ na zmniejszenie ryzyka inwestowania w danym kraju ze strony inwestorów.

3. Kredyt transakcyjny - (kredyt handlowy). Jest to najstarsza forma przepływu kapitału. Jest to kredyt, który występuje między eksporterem, a importerem, a wynika z odroczonego terminu płatności. Może być udzielany przez bank importera bądź eksportera.

1. Kredyt importera - kiedy to importer kredytuje eksportera, mamy do czynienia kiedy transakcja dotyczy dóbr jednorazowych,;

2. Kredyt eksportera - kiedy to eksporter odracza termin płatności z tytułu sprzedanych towarów i usług;

4. Kapitał depozytowo - kredytowy (pożyczkowy) - podstawowe instrumenty:

1. Rachunki i depozyty (lokaty) - rachunki bieżące LORO i NOSTRO

2. Kredyty międzynarodowe - są to tradycyjne kredyty zagraniczne, najczęściej zawierane przez rządu lub banki;
   - kredyty eurowalutowe - zaciągane w innej walucie niż waluta kraju w której zawarto umowę;
   - kredyty konsorcialne (syndykalne) - kredyty udzielane na bardzo duże kwoty finansujące duże projekty, a specyfiką jest to że są udzielane przez konsorcjum bankowe albo przez grupę syndykacyjną;
   - kredyty organizacji międzynarodowych;

5. Pozostałe formy - te wszystkie przepływy kapitałów, których nie można zaliczyć do wcześniejszych grup:
   - przepływy jednostronne
   - transakcje z tytułu derywatów, instrumentami pochodnymi;
   - opcje,

Usystematyzowanie przepływów płacowych jest Bilans płatniczy.

Bilans płatniczy - sumaryczne i uporządkowane zestawienie wszystkich transakcji dokonanych przez rezydentów i nie rezydentów w określonym czasie. Wyraża on bezpośrednio poziom i strukturę obrotów płatniczych z zagranicą.

Statystyka bilansu płatniczego obejmuje:

• Bilans płatniczy w szerokim ujęciu

• Oficjalne aktywa rezerwowe

• Zadłużenie zagraniczne

• Międzynarodowa pozycja inwestowania

• Płynne aktywa i pasywa w walutach obcych

Bilans płatniczy ujmuje się te transakcje na dany moment; Jest zestawieniem sporządzanym na podstawie ogólnych zasad rachunkowości. Muszą występować transakcje debetowe i kredytowe. Debetowe - odzwierciedlają odpływ kapitału na rynki międzynarodowe. Kredytowe - odzwierciedlają napływ kapitału z rynków zagranicznych, który ma wpłynąć do kraju.

Międzynarodowe standardy dotyczące statystyki (SDDS) - zasady ujmowania przepływów kapitałowych, klasyfikując je na odpowiednie zestawy.

Wg tych standardów bilans płatniczy składa się z 4 grup:

1. Transakcje bieżące (rachunek obrotów bieżących, bilans bieżący) - są ujmowane wszystkie transakcje regulowane w miarę powstania i nie rodzą dla żadnej ze stron żadnych zobowiązań;

1. Rachunek towarowy (obrotów towarowych) - ujmowane są wartości eksportu i importu towarów; różnica pomiędzy wartością eksportu i importu można nazwać bilansem handlowym; wartość powiększona o koszty np. transportu i ubezpieczenia;

2. Rachunek usług - ujmowane są wpływy z tytułu eksportu i importu usług (usług finansowe, ubezpieczeniowe, bankowe, produkcyjne, transportowe, dotyczące podróży służbowych); wyświadczyli rezydenci na rzecz nie rezydentów - eksport (import odwrotnie); do usług zalicza się także opłaty związane z udostępnieniem patentów, praw autorskich, procesów produkcji, znaków handlowych i znaków towarowych;

3. Rachunek dochodów - ujmuje się dochody z pracy i kapitału; (wynagrodzenia, odsetki od obligacji, kredytów i lokat);

4. Rachunek transferów jednostronnych - odnosi się do wszelkiego typu przepływów nieodpłatnych i bezzwrotnych;

5. Rachunek obrotów niesklasyfikowanych - popularnie mówiąc ujmuje się „handel walizkowy” czyli zakupy dokonywane przez osoby podróżujące;

2. Rachunek kapitałowy i finansowy - ujmuje się przepływy kapitału finansowego we wszelkich formach
   /przepływy tych dwóch grup powinny zachować równowagę/

a) Rachunek kapitałowy - ujmuje on umorzenia długów (rezydentów wpływy; nie rezydentów wypływy), zakup aktywów niematerialnych (know - how), obroty aktywami niefinansowymi (zakup i sprzedaż nieruchomości),

b) rachunek inwestycji bezpośrednich -

c) rachunek inwestycji portfelowych
d) rachunek pozostałych inwestycji

e) rachunek finansowych instrumentów pochodnych

3. Saldo błędów i opuszczeń - ujmowane są transakcje, których nie można zaklasyfikować do wcześniejszych dwóch komponentów np. transakcje dotyczące pochodnych pozafinansowych, oraz ujmuje się transakcje, które banki centralne nie są wstanie zaklasyfikować do danych grup

4. Rachunek wyrównawczy - pokazane są operacje które z reguły przeprowadza bank centralny w celu przywrócenia równowagi w bilansie płatniczym;

Wykład 4 22.01.2012 r.

Bilans płatniczy

Wyszczególnienia	Ma (CT)	WN (DT)
I. Rachunek obrotów pieniężnych
Towary saldo bilansu handlowego	Wpływy z eksportu + Dodatnie +	Wydatki na import - Ujemne -
Usługi - transportowe - podróże zagraniczne - pozostałe usługi	Wpływy z eksportu (+)	Wpływy z importu (+)
Dochody	Wpływy (+)	Wydatki
Saldo obrotów towarowych i usług	Dodatnie	Ujemne
Transfery bieżące	Otrzymane +	Przekazane -
Saldo obrotów bieżących	Dodatnie	Ujemne
II. Rachunek kapitałowy i finansowy
Rachunek kapitałowy	Wpływy +	Wypływy -
Rachunek finansowy	Napływy kapitału +	Odpływ kapitału -
Inwestycje bezpośrednie	Spadek należności wzrost zobowiązań	Wzrost należności spadek zobowiązań
Inwestycje portfelowe	Spadek należności wzrost zobowiązań	Wzrost należności spadek zobowiązań
Pozostałe inwestycje zagraniczne	Spadek należności wzrost zobowiązań	Wzrost należności spadek zobowiązań
Pochodne instrumenty finansowe	Spadek należności wzrost zobowiązań	Wzrost należności spadek zobowiązań
III. Rachunek obrotów wyrównawczych
Zmiana rezerw walutowych	Spadek +	Wzrost -
IV. Saldo błędów i opuszczeń	Dodatnie +	Ujemne -

Do najważniejszych przyczyn zakłóceń równowagi bilansu płatniczego należy zaliczyć zmiany w rozmiarze i strukturze dochodu narodowego oraz zmiany w relacji cen krajowych i zagranicznych. Ponadto równowagę bilansu płatniczego mogą zakłócać takie czynniki jak:

1. Zmiany wzajemnej relacji światowych cen towarów eksportowanych i importowanych przez dany kraj czyli tzw. Terms of trade (są one dla każdego rodzaju czynnikiem zewnętrznym)

2. Zmiany wysokości stopy procentowej za granicą w stosunku do stopy krajowej

3. Klęski naturalne (np. nieurodzaj wywołany suszą lub powodzią)

4. Strukturalne zmiany w popycie zagranicznym na towary eksportowane przez dany kraj

5. Przyczyny polityczne

Istnieją dwie grupy środków, za pomocą których przywraca się w kraju mającym gospodarkę rynkową równowagę bilansu płatniczego:

1. Procesy przystosowawcze

2. Środki polityki gospodarczej

Zadłużenie zagraniczne - (podawane jako zadłużenie zagraniczne brutto) - suma podjętych i nieuregulowanych zobowiązań rezydentów danego kraju wobec nie rezydentów wynikająca z zawartych umów, dotycząca spłat kapitałów wraz z odsetkami lub bez, albo spłat odsetek wraz z kapitałem lub bez na dany moment.

Zadłużenie zagraniczne:

1. Forma własności

1. Zadłużenie publiczne
   - rządowe
   - przedsiębiorstw państwowych
   - sektora prywatnego (publicznie gwarantowane)

2. Zadłużenie prywatne
   - sektora prywatnego (publicznie niegwarantowanego)
   

2. Z punktu widzenia sektorów:

a) banku centralnego

b) sektora bankowego

c) sektora rządowego i samorządowego
- instytucji centralnych
- instytucji samorządowych
- fundusz ubezpieczeń społecznych
d) sektora pozarządowego i poza bankowego
- nie bankowych instytucji finansowych
- gospodarstw domowych
- przedsiębiorców niefinansowych (produkcyjno - handlowe i usługowe)

3. z punktu widzenia instrumentu
   a) kredytów finansowych i pożyczek

b) kredytów handlowych

c) kredytów inwestorów bezpośrednich

d) dłużnych papierów wartościowych
- długoterminowe
- krótkoterminowe

e) rachunków bieżących i depozytów

f) pozostałych zobowiązań

Czynniki decydujące o powstaniu zadłużenia zagranicznego:

1. przyczyny wewnętrzne - spowodowane błędną polityką gospodarczą przez dany kraj (powstanie bliźniaczych deficytów: pierwszy w rachunku bieżącym może być wynikiem braku kontroli nad importowanymi usługami i towarami i brakiem instrumentów które stymulowałyby import, błędów popełnianych w polityce kursowej, ucieczka kapitału krajowego za granicę, słabe bodźce eksportowe, konieczność finansowania realizowanych inwestycji z kapitału zagranicznego, drugi deficyt budżetowy przyczyną jest konieczność pozyskiwania kapitałów na rynkach zagranicznych aby sfinansować deficyt, subsydiowanie cen, gwałtowny wzrost wydatków czy niewłaściwej polityki podatkowej,)

2. przyczyny zewnętrzne :

• koniunktura gospodarcza

• kształtowanie się terms of trade

• kształtowanie się stóp procentowych

• swoboda w przepływie kapitału finansowego

• kierunki w polityce handlowej

Miary służące do oceny wielkości zadłużenia zagranicznego - miary czy dany kraj może się jeszcze zadłużać

1. pierwszą grupę tworzą miary odnoszą się do rachunków obrotów bieżących - stosunek wielkości zadłużenia zagranicznego do wielkości eksportu towarów lub eksportu towarów i usług;

2. druga grupa wskaźników ma związek ze stanem rachunku obrotów kapitałowych i finansowych bilansu płatniczego. Wyróżnia się w niej między innymi: stosunek rozmiarów długu zagranicznego do kwoty posiadanych oficjalnych rezerw walutowych,

3. trzecia grupa to miary odnoszące się do potencjału gospodarczego - dług zagraniczny do PKB lub dochodu narodowego;

Kraj dłużniczy

1. postawa kiedy dłużnik nie chce spłacać zobowiązań - „ogłoszenie niewypłacalności”

1. repudiacji
   Niewypłacalność
   a) koszty - konfiskata aktywów; zmniejszenie korzyści wynikających z wymiany międzynarodowej, przekreślenie możliwości zaciągania kredytów w przyszłości

2. korzyści - wzrost poziomu dochodu krajowego, spadek ciężaru obsługi długu.

c) moratorium - dłużnik negocjuje z wierzycielem warunku obsługi długu; - umorzenie całkowite lub częściowe długu, umorzenie może być warunkowe lub bezwarunkowe; - mogą być wykorzystane techniki rynkowe

2. postawa kiedy dłużnik chce spłacać zobowiązania -

1. terminowo

2. nieterminowo

• refinansowanie - zaciąganie nowych długów na spłatę wcześniejszych, technika stosowana dość powszechnie,
  - refundacja - pozyskanie kapitału na korzystniejszych warunkach, u tych samych wierzycieli lub nowych,
  -refinansowanie bezpośrednie - zaciąganie długu u tych samych wierzycieli,
  - refinansowanie pośrednie - zaciąganie długu u nowych wierzycieli

• restrukturyzacja
  - konsolidacja - łączenie wielu długów w jeden dług, skontrowanie się na jednym wierzycielu; może dotyczyć długów przeterminowanych lub terminowych, powstaje nowy dług na nowych warunkach;
  - funding - polega na zmianie warunków umów kredytowych w szczególności dotyczących wydłużenia terminu spłaty, stosunkowo rzadko stosowany,

• techniki restrukturyzacyjne

Zalety:

- powodują zmniejszenie wielkości sum przeznaczonych na obsługę długu o przesunięcie raty kapitałowej

- pozwalają krajom dłużniczym „złapać oddech”

- mogą wpłynąć na łagodzenie napięć płatniczych

- istnieje tendencja do ciągłej poprawy ich warunków

Wady:

- jedynie przenoszą na dalsze lata problem spłaty zadłużenia

- kłopoty płatnicze krajów dłużniczych przesuwane są w czasie, a nie rozwiązywane na bieżąco

- konieczność niejednokrotnie ponownej restrukturyzacji pociąga za sobą odpowiednie koszty w postaci marż i opłat bankowych

Jak wynika z powyższych analiz restrukturyzacja zadłużenia okazała się niewystarczająca, aby rozwiązać sprawy zadłużenia wielu krajów. Pojawiły się nowe techniki i nowe propozycje rozwiązania zadłużenia, w szerszym zakresie uwzględniające interesy krajów dłużniczych, w szczególności krajów biednych.

• Techniki rynkowe (konwersji)
  - samo spłata - wykup długu na rynku wtórnym najczęściej z określonym dyskontem, transakcja buy beck, najczęściej dotyczą tych długów, które rokują niewielkie nadzieje na spłaty,
  - zamiana długu na:
  a) udziały kapitałowe - stosują inwestorzy bezpośrednie, może występować w dwóch formach: bezpośredniej (dotyczy zamiany długów w proporcji 1:1 i odnosi się do długu prywatnego)i pośredniej (następuje częściowe umorzenie długów);

b)rozwój - charakteryzuje się tym, że wierzyciel przekazuje określonej instytucji część swoich wierzytelności aby te środki zostały przekazane na realizację konkretnych zadań

c) obligacje - kredyt jest zamieniany na emisję obligacji,

d) walutę krajową - najpowszechniejsza technika, stosują ją wszyscy, wierzyciel wyraża zgodę na spłatę długu w walucie krajowej a najczęściej wykorzystuje to na inwestowanie

e)dług - wierzyciele wymieniają się między sobą długami poszczególnych podmiotów,

f) towary (eksport) - dług spłacany towarami, eksport usług,

g) ochronę środowiska - charakteryzuje się tym, że wierzyciel przekazuje określonej instytucji część swoich wierzytelności aby te środki zostały przekazane na realizację konkretnych zadań

Głowna korzyść : zmniejsza się zadłużenie.

str. 14

---