PRZEDSIĘBIORSTWO

- podstawowa jednostka działająca w ramach systemu gospodarczego, nastawiona na osiąganie zysku poprzez zaspokajanie potrzeb innych podmiotów gospodarczych i/lub osób fizycznych

przedsiębiorstwo:

(model produkcyjny = technologiczny),- układ techniczny przetwarzający energię i materię w dany produkt o założonych parametrach użytkowych

(model organizacyjny)- układ funkcji zarządzania, celów i misji przedsiębiorstwa, struktury organizacyjnej, szczebli i poziomów kierowania, procesu podejmowania decyzji

(model prawny),- podmiot praw i obowiązków, którego forma i ustrój są określone przez system prawny

(model behawioralny),- system społeczny, w którym kluczowym zagadnieniem jest skłonienie pracowników do działania zgodnie z wymaganiami kierownictwa

(model etyczno-kulturowy)- system, w którym analizuje się zachowania ludzi pod katem przyjętych norm moralnych i wzorców zachowań

przedsiębiorstwo:

• jednostka prowadząca działalność gospodarczą, mająca na celu zaspokojenie potrzeb innych podmiotów życia społecznego poprzez wytwarzanie produktów i świadczenie usług, przy czym działalność ta jest motywowan chęcią uzyskania korzyści majątkowych i jest realizowana na ryzyko właściciela

Podsystemy przedsiębiorstwa - model przedsiębiorstwa wg H. Leavitt'a

podsystem techniczny - technologia i technika wykorzystywana w procesach przekształcania elementów wejścia w elementy wyjścia przedsiębiorstwa,

podsystem struktury (formalno-organizacyjny) - podział zadań, sposób koordynacji i integracji procesów, zakres uprawnień i odpowiedzialności,

podsystem celów i wartości - relacja przedsiębiorstwa z otoczeniem; cele związane są z zaspokajaniem potrzeb społecznych, wartości czerpane z otoczenia kulturowego oraz indywidualne cele, interesy i wartości poszczególnych pracowników,

podsystem psychospołeczny - poszczególni pracownicy i zespoły pracownicze oraz ich wzajemne interakcje wynikające z pełnionych funkcji organizacyjnych, tworzy potencjał ludzki przedsiębiorstwa,

podsystem zarządzania - utrzymuje równowagę pomiędzy poszczególnymi podsystemami oraz pomiędzy przedsiębiorstwem i otoczeniem,

otoczenie bliższe - systemy, z którymi przedsiębiorstwo jest w bezpośrednich stosunkach

(klienci, konkurenci, kredytodawcy, itd.)

otoczenie dalsze - systemy, z którymi przedsiębiorstwo ma pośrednie stosunki i nie ma na nie wpływu (system prawny, otoczenie naturalne, kulturowe)

PROCES PRODUKCYJNY - zespół działań, w wyniku których przedmioty pracy przekształcane są za pomocą środków pracy i z udziałem siły roboczej w gotowy wyrób,

przedmioty pracy - surowce i materiały,

środki pracy - maszyny i urządzenia wytwórcze,

środki produkcji - przedmioty pracy + środki pracy,

siła robocza (praca ludzka) - całokształt fizycznych i umysłowych możliwości pracownika.

Procesy produkcyjne komórki produkcyjnej można podzielić ze względu na podstawowy cel realizowany przez komórkę:

- podstawowe procesy produkcyjne,

- przygotowawcze procesy produkcyjne,

- pomocnicze procesy produkcyjne,

- procesy zarządzania.

Podstawowe procesy produkcyjne - procesy, w czasie których powstają wyroby i usługi;

obejmują operacje realizowane w procesach technologicznych.

zasada proporcjonalności: podział zadań procesu produkcyjnego w taki sposób, aby wszystkie operacje, stanowiska robocze i komórki produkcyjne były dostosowane do siebie pod względem możliwości produkcyjnych zapobiegając wewnętrznym zakłóceniom.

zasada liniowości: warunek jednokierunkowości przebiegu, bez nawrotów i skrzyżowań, drogi przemieszczania przedmiotów pracy pomiędzy poszczególnymi komórkami produkcyjnymi powinny być jak najkrótsze.

zasada równoległości: wytwarzanie poszczególnych wyrobów w cząstkowych procesach produkcyjnych w tym samym czasie, co powoduje skracanie długości cyklu produkcyjnego.

zasada ciągłości: eliminowanie z procesu przerw wpływających niekorzystnie na kształtowanie parametrów produkcyjnych, organizacyjnych i ekonomicznych.

zasada koncentracji: skupienie czynników produkcji w określonym obszarze produkcyjnym w celu większego stopnia ich wykorzystania.

zasada specjalizacji: ograniczenie różnorodności zadań produkcyjnych i asortymentu produkcji celem ułatwienia organizacji i planowania oraz zwiększenia efektywności produkcji.

zasada rytmiczności-równomierności: planowanie przebiegu produkcji w ustalonych rytmach, co ma zapewnić regularne powtarzanie tych samych zjawisk w odniesieniu do tego samego odcinka czasu (taktu).

zasada elastyczności: szybkie i łatwe przystosowywanie procesu produkcyjnego do nowych warunków zależnych od konkretnej sytuacji.

Przygotowawcze procesy produkcyjne

(procesy przygotowania produkcji) - procesy,w czasie których powstają projekty wyrobów i usług, technologii i procesów produkcyjnych.

techniczne przygotowanie produkcji - zespół prac związanych z projektowaniem i wprowadzeniem nowych oraz doskonaleniem istniejących konstrukcji wyrobów, projektowaniem i wprowadzeniem procesów technologicznych oraz technologicznego oprzyrządowania i obsługi technicznej produkcji.

Fazy procesu przygotowania produkcji w całym cyklu życia wyrobu:

1. badania i studia wstępne - badania rynkowe i marketingowe mające na celu określenie zapotrzebowania rynku na produkty,

2. przygotowanie konstrukcyjne - projektowanie wyrobu, jego częścii zespołów, wykonanie prototypu lub/i serii próbnej oraz badania sprawdzające poprawność

przyjętych rozwiązań konstrukcyjnychi zastosowanych materiałów,

3. przygotowanie technologiczne - projektowanie i obsługa procesów technologicznych wyrobu i jego montażu, w tym opracowanie technologii jego wytwarzania i wdrożenia,

4. przygotowanie organizacyjne - projektowanie organizacji komórek produkcyjnych, form organizacyjnych, rozmieszczenia stanowisk roboczych, harmonogramowania produkcji oraz systemu sterowania produkcją,

5. przygotowanie rozruchu - działania niezbędne do osiągnięcia poziomu parametrów produkcyjno-organizacyjnych obowiązującego dla ustabilizowanej produkcji,

6. przygotowanie eksploatacji wyrobu - system dystrybucji i obsługi klienta, naprawy i konserwacji oraz organizacji serwisu technicznego,

7. przygotowanie likwidacji - zadania związane z wyłączeniem wyrobuz produkcji i użytkowania przez klientów, zwalnianiem zdolności produkcyjnych, wycofaniem produkcji oraz recyklingiem i zabezpieczeniem ekologicznym środowiska.

Pomocnicze procesy produkcyjn- procesy stanowiące obsługę procesu podstawowego oraz związane z wytwarzaniem wyrobów wspomagających procesy technologiczne, a niebędące produkcją towarową; do procesów pomocniczych należą:

- gospodarka materiałowa,

- gospodarka magazynowa,

- gospodarka transportowa,

- gospodarka narzędziowa,

- gospodarka konserwacyjno-remontowa,

- gospodarka energetyczna, - kontrola jakości.

Procesy zarządzania- procesy informacyjno-decyzyjne przebiegające w ramach struktury organizacyjnej w celu dostarczenia do ogniw decyzyjnych kompletnych informacji, a następnie - podejmowania decyzji.

PROCES TECHNOLOGICZNY- podstawowa część procesu produkcyjnego; obejmuje zespół działań, w czasie któryc następuje zmiana kształtu, właściwości fizycznych, chemicznych, itp.

Proces technologiczny składa się z podstawowych elementów:

proces pracy - proces realizowany przy udziale człowieka, np. malowanie, kucie, toczenie,

proces naturalny - proces będący wynikiem oddziaływania sił przyrody, np. hartowanie, fermentowanie,

proces kontroli- proces weryfikowania, czy wyrób spełnia wymagania zawarte w specyfikacji

A) Charakter przemian, którym podlegają przedmioty pracy, pozwala dzielić procesy technologiczne na:

procesy liniowe - obrabiane przedmioty nie ulegają w trakcie obróbki ani dzieleniu, ani łączeniu z innymi przedmiotami,

procesy rozdzielcze - z jednego materiału otrzymuje się w wyniku podziału wiele jednostek produktu,

procesy scaleniowe - otrzymanie jednego produktu poprzez łączenie odrębnych elementów.

C) Rodzaj użytych środków pracy oraz sposób oddziaływania wykonawcy na obrabiany przedmiot, pozwalają dzielić procesy technologiczne na:

procesy ręczne - wykonawca siłą swoich mięśni oraz prostego narzędzia zmienia kształt obrabianego przedmiotu; wynik procesu zależy od zdolności

i umiejętności wykonawcy,

procesy maszynowo-ręczne - wykonawca działa na przedmiot częścią roboczą maszyny, która zastępuje prace jego mięśni; wynik procesu zależy od fachowości wykonawcy,

procesy maszynowe półautomatyczne - wykonawca podejmuje działania pomocnicze, jak zakładanie i zdejmowanie przedmiotu obrabianego, nadzór nad prawidłową pracą maszyny; efekt procesu jest uzależniony od przygotowania maszyny

i fachowości robotnika,

procesy maszynowe automatyczne - wykonawca jedynie kontroluje i reguluje pracę

maszyny; o wyniku decyduje sprawność maszyny i nadzorującego pracownika,

procesy zautomatyzowane - realizacja w nowoczesnych centrach obróbczych, całkowita eliminacja udziału człowieka w procesie obróbki; roboty zastępują pracę fizyczną, komputery pełnią funkcje sterowania,

procesy aparaturowe - wyroby uzyskuje się przez poddanie materiału wejściowego przemianom chemicznym; pracownik jedynie obsługuje aparaturę.

operacja technologiczna - zespół działań realizowanych bez przerwna jednym przedmiocie lub równocześnie na grupie przedmiotów, na jednym stanowisku roboczym, przez jednego wykonawcę lub kilku współpracujących ze sobą, w procesie technologicznym

wyróżnia się: operacje technologiczne

- operacje kontroli,

- operacje transportu,

- operacje składowania.

zabieg technologiczny - część operacji dotycząca obróbki jednej powierzchni, np. toczenie zgrubne,

mniejsze jednostki operacji to:

- czynności: założenie przedmiotu, nastawienie noża, uruchomienie obrabiarki,

- ruchy robocze: uchwycenie przedmiotu, zwolnienie szczęk, Operacja jest związana ze stanowiskiem roboczym.

stanowisko robocze - część powierzchni produkcyjnej zakładu wyposażonej w odpowiednie narzędzia produkcji, używane przez jednego lub kilku robotników do wykonywania określonej operacji; powierzchnia ta obejmuje również miejsce do przechowywania obrabianych przedmiotów oraz używanych przyrządów i narzędzi.

struktura produkcyjna przedsiębiorstwa - zbiór jednostek wytwórczych produkcji podstawowej i pomocniczej wraz z występującymi między nimi powiązaniami.

Podstawowymi elementami struktury produkcyjnej są stanowiska robocze. Łącząc się w jednostki wyższego rzędu tworzą strukturę produkcyjną. Podstawowe stopnie struktury produkcyjnej to:

- stanowisko robocze,

- gniazdo produkcyjne,

- oddział,

- wydział,

- zakład,

- przedsiębiorstwo.

Sposób grupowania stanowisk roboczych decyduje o formie struktury produkcyjnej:

gniazdo technologiczne - łączenie stanowisk jednorodnych, wyposażonych

w jednakowe maszyny i urządzenia, wykonujące te same operacje technologiczne

gniazdo przedmiotowe - łączenie stanowisk, na których można wykonać określoną część,

zespół lub wyrób

linia produkcyjna - łączenie różnorodnych stanowisk ustawionych jedno za drugim zgodnie

z przebiegiem procesu technologicznego

Zakres specjalizacji stanowisk roboczych decyduje o typie produkcji.

Typy produkcji:

- produkcja jednostkowa,

- produkcja seryjna,

- produkcja masowa.

produkcja jednostkowa - wytwarzanie jednego lub najwyżej paru egzemplarzy danego wyrobu;

- jest produkcją adresowaną, wykonywana na zamówienie konkretnego odbiorcy i użytkownika,

- stanowiska robocze są wyposażone w uniwersalne maszyny i urządzenia, przystosowane do wykonywania nieokreślonej liczny różnych operacji,

- stanowiska robocze są z reguły grupowane w gniazda technologiczne,

- trudna do organizowania, planowania i kierowania,

- wysokie wymagania w zakresie kwalifikacji załogi - konieczność ciągłego przestrajania maszyn i dostosowywania do różnych procesów technologicznych,

- wzrost kosztów, niska efektywność

produkcja seryjna - wytwarzanie oznaczonej liczby (serii) wyrobów o podobnej technologii;

- jest produkcją adresowaną, przeznaczona dla konkretnego odbiorcy ,

- stanowiska robocze są wyposażone zarówno w maszyny uniwersalne jak i specjalne przystosowane do wykonywania określonej liczby operacji,

- stanowiska robocze są grupowane w gniazda przedmiotowe i technologiczne z przewagą

przedmiotowej struktury,

- eliminacja strat czasu na przeznaczonego na przestawianie maszyn,

- obniżenie kosztów produkcji i zwiększenie efektywności w porównaniu do produkcji jednostkowej

Produkcję seryjną dzieli się na:

wielkoseryjną

liczba wykonywanych operacji na stanowisku roboczym: od 2 do 6,

średnioseryjną

liczba wykonywanych operacji na stanowisku roboczym: od 6 do 20,

małoseryjną

liczba wykonywanych operacji na stanowisku roboczym: od 20 do 40.

produkcja masowa - wytwarzanie określonego wyrobu w jednym lub w kilku wariantach;

- duże rozmiary jednorodnej produkcji,

- stanowiska robocze są wysoko specjalizowane,

- stanowiska robocze są grupowane w linie produkcyjne,

- linie produkcyjne wyposażone są w transport międzyoperacyjny

- krótki czas transportu,

• duża wydajność pracy, znaczne obniżenie jednostkowych kosztów produkcji.

Forma organizacji przebiegu produkcji - charakter powiązań pomiędzy stanowiskami pracy w zakresie produkcji poszczególnych wyrobów

forma (nierytmiczna) gniazdowa- zmienny kierunek i nierównomierny przebieg obróbki przedmiotów pracy,- powiązania między stanowiskami są przypadkowe i nieregularne,

- brak powtarzalności operacji na poszczególnych stanowiskach roboczych

forma rytmiczna (potokowa)- liniowe rozmieszczenie stanowisk roboczych,

- przypisanie konkretnych operacji do konkretnych stanowisk,

- powtarzanie w ściśle określonych odstępach czasu jednakowych operacji

Poziomy możliwości przedsiębiorstwa (określają poziom zgodności pomiędzy tym, co jest potrzebne a tym, co jest możliwe w działalności przedsiębiorstwa):

przepustowość - poziom możliwości produkcyjnych trwale osiągniętych w ubiegłym okresie,

zdolności produkcyjne - poziom możliwości produkcyjnych realny dla bieżącego okresu planistycznego,

moc produkcyjna - poziom możliwości produkcyjnych realny w dalszym okresie planistycznym,

perspektywiczna mo - c produkcyjna poziom możliwości produkcyjnych przewidywany w dalszej przyszłości

Czynnikami kształtującymi poziom zdolności produkcyjnej

w poszczególnych jednostkach struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa są:

- zapotrzebowanie na określone wyroby wyrażone ilością, asortymentem, jakością

wyrobów, zrównoważeniem popytu z podażą,

- czynniki produkcji; zwiększenie produktywności przez efektywne wykorzystanie środków pracy, przedmiotów pracy i siły roboczej,

- organizacja procesów produkcyjnych; optymalizacja kombinacji różnych czynników produkcji, norm technicznych, właściwy dobór typu produkcji i formy produkcji

zdolność produkcyjna - wielkość produkcji, o danej strukturze asortymentowej, możliwa do wytworzenia w określonej jednostce organizacyjnej przedsiębiorstwa, w określonym czasie i określonych warunkach produkcyjno-orgnizacyjnych, ekonomicznych i zarządzania.

przedm

3

---