CECHY FIZYCZNE MATERIAŁÓW

Gęstość - masa jednostki objętości materiału bez uwzględnienia porów wewnętrznych,

Gęstość pozorna - masa jednostki objętości materiału wraz z porami wewnątrz,

Gęstość nasypowa - masa jednostki objętości materiałów sypkich (w stanie luźnym lub wstrząśnionym),

Szczelność - procentowa objętość wolnych przestrzeni w materiale,

Nasiąkliwość - zdolność materiałów do wchłaniania wody i jej utrzymywania w maksymalnej zawartości,

Wilgotność - procentowa zawartość wody w materiale,

Higroskopijność - zdolność materiałów do wchłaniania wilgoci z otaczającego powietrza,

Szybkość wysychania - zdolność materiałów do wydzielania wody w określonych warunkach,

Kapilarność - zdolność podciągania wody przez kapilary ku górze,

Przesiąkliwość - podatność materiałów na przepuszczanie wody pod ciśnieniem,

Paro przepuszczalność - podatność materiałów na przepuszczanie pary wodnej pod ciśnieniem,

Mrozoodporność - odporność nasączonego materiału na wpływ niskich temperatur,

Przewodność cieplna - zdolność przewodzenia strumienia cieplnego do różnicy temperatur na powierzchniach materiałów,

Pojemność cieplna - zdolność kumulowania ciepła przez materiał przy jego ogrzewaniu,

Rozszerzalność cieplna - zmiana wymiarów pod wpływem zmiany temperatury,

Ogniotrwałość - jest to cecha mówiąca o zdolności zachowania kształtów pod długotrwałym działaniem wysokiej temperatury;

• ogniotrwałe - 1580˚C <

• trudnotopliwe - 1350 - 1580˚C

• łatwo topliwe - 1350˚C >

Ognioodporność - brak niszczącego działania ognia w temperaturze 825˚C,

• niepalne - szkło, azbest, ceramika, materiały kamienne,

• trudnopalne - tlą się, zwęglają przy czynnym źródle ognia,

• palne - rozpalają się płomieniem bez źródła ognia,

• łatwopalne - zapalają się pod wpływem wysokiej temperatury,

Rozróżniamy pięć klas odporności ogniowej.

IV - ciało nie rozpala się w temperaturze 825˚C prędzej niż po upływie 4 h,

II - 2 h

I - 1 h

0,5 - 0,5 h

h - poniżej 15 min,

radioaktywność - zdolność Materiałów do emitowania pierwiastków radioaktywnych do otoczenia,

CECHY MECHANICZNE MATERIAŁÓW

Wytrzymałość na ściskanie i rozciąganie

Wytrzymałość na zginanie

Sprężystość - zdolność materiałów do powracania do pierwotnej postaci po usunięciu działającej siły,

Plastyczność - zdolność do zachowania odkształceń trwałych po usunięciu siły

Ciągliwość - podatność materiału na znaczne odkształcenia plastyczne pod wpływem sił rozciągających,

Pełzanie - nieprzerwany wzrost odkształceń plastycznych po zmniejszeniu siły,

Relaksacja -zanik lub spadek naprężeń przy stałym odkształceniu,

Twardość - jest to odporność materiału na odkształcenia trwałe pod wpływem sił skupionych,

Twardość można badać następującymi metodami:

• skalą Mosha, metoda Brinella, metodą Rockwella,

ścieralność - podatność materiału na zmniejszanie masy, grubości i wymiarów pod wpływem czynników ścierających,

odporność na uderzenia - zdolność materiału do wytrzymywania nagłych dynamicznych uderzeń. Miarą jest praca niezbędna do zniszczenia próbki.

MATERAIŁY KAMIENNE

Ze względu na materiał z jakiego złożone są materiały budowlane dzielimy je na:

• Kamienne, Betonowe, Ceramiczne, Drewniane, Metalowe,

Ze względu na zastosowanie:

• Izolacyjne, podłogowe, ścienne,

Materiały kamienne wydobywa się ze złóż skał twardych usuwanych z wierzchnich warstw złoża.

Skała - jest to minerał lub mieszanina minerałów,

Minerał - substancja naturalna o stałym składzie chemicznym i fizycznym.

Klasy minerałów:

• pierwiastki - miedź, diament, złoto, platyna,

• siarczki - piryt,

• tlenki - kwarc, hematyt,

• chlorowce - sól kuchenna, fluorowce,

• solowce - węglany, azotany, siarczany, kalcyt, gips, kaolinit,

• węglanowce - asfalty, bursztyn

W zależności od sposobu powstawania:

• magmowe - powstałe przez zastygnięcie ognisto ciekłej magmy. Dzielą się na głębokie (granit, sjenit) i wylewne (andezyt, bazalt, porfir),

• osadowe - powstające jako osady pochodzenia chemicznego (alabaster, azbest), mechanicznego (wapienie, dolomity),

Podział skał osadowych pochodzenia mechanicznego:

• okruchowe - ostre krawędzie,

• zlepieńce - o krawędziach wygładzonych,

• piaski - średnica poniżej 2 mm (wapienie i kwarcowce),

• żwiry - okruchy skalne powyżej 2mm,

• piaskowce - drobiny piaskowe scementowane jakimś lepiszczem,

• metamorficzne - powstałe z przeobrażenia skał osadowych (marmury) lub magmowych (gnejsy),

Ze względu na właściwości materiały kamienne dzielimy na:

• ze względu na ciężar objętościowy,

• bardzo lekkie - ρ_poz <1500 kg/m³,

• lekkie - 1500 - 1800

• średnio ciężkie - 1800 - 2200,

• ciężkie - 2200 - 2600,

• bardzo ciężkie - >2600

• ze względu na przewodnictwo cieplne,

• ciepła λ < 0,65 W/ K·m

• zimne λ > 0,65 W/ K·m

• ze względu na nasiąkliwość wagową:

• bardzo nasiąkliwe n_w > 20%,

• średnio nasiakliwe 5- 20,

• mało nasiakliwe 0,5 - 5

• bardzo mało nasiąkliwe <0,5,

• ze względu na wytrzymałość na ściskanie:

• bardzo słabe < 15 MPa

• słabe 15 - 60

• średnio 60 -120

• o dużej wytrzymałości 120 - 200

• o bardzo dużej wytrzymałości > 200 MPa,

• ze względu na twardość

• twarde, miękkie,

• ze względu na zwięzłość (ilość uderzeń potrzebną na pęknięcie materiału),

• zła <6; średnia 6 - 12; dobra 13 - 15; bardzo dobra >15

• ze względu na ścieralność powierzchni

• bardzo duża, duża, średnia, mała, bardzo mała

• ze względu na mrozoodporność,

• ze względu na możliwość wypolerowania,

• dające się wypolerować (marmur, granit),

• nie dające się wypolerować (piaskowce),

Wpływ różnych cech na budowę wewnętrzną skały.

Cechy zależą od wielkości, formy, sposobu wykształcenia oraz wzajemnego powiązania materiałów skałotwórczych.

• zależnie od struktury krystalicznej:

• drobnokrystaliczna > 5mm

• średniokrystaliczna 1 - 5 mm

• drobnokrystaliczne< 1mm,

• skryto krystaliczna < 0,1 mm,

• struktura porfirowa - większe kryształy zatopione są w strukturze skrytokrystalicznej.

• struktura ziarnista - składa się z różnych ziaren;

• gruboziarnista - psfefitowa

• średnioziarnista - psamitowa,

• drobnoziarnista - politowa,

• równo i różnoziarnista,

• w zależności od tekstury - przestrzenne rozmieszczenie i stopień wypełnienia przez składnik przestrzeni w skale,

• bezładna - swobodna,

• warstwowa - podział na warstwy,

• falowata, łupkowa, migdałowcowa,

• ze względu na stopień wypełnienia przestrzeni:

• zbita, porowata, pęcherzykowata, komórkowa, gąbczasta, jamista,

Procesy związane z obróbka skał.

• obróbka - doprowadzenie do żądanej formy,

• przeróbka - zastosowanie procesów uszlachetniających prowadzących do otrzymania kruszywa (sortowanie, kruszenie, płukanie),

• procesy termiczne - polegające na podgrzewaniu materiału do temperatury większej od temperatury topnienia i spiekaniu z innym materiałem,

Procesy obróbki

• łupanie,

• płytowanie - rodzaje faktur:

• łupana, grotowana, groszkowana, dłutowana, krzesana, gradzinowana,

• szlifowanie,

• polerowanie,

Kruszywa.

• naturalne (naturalnie ukształtowane),

• łamane (ostre krawędzie),

Piaski.

• rzeczne - zaokrąglone krawędzie (grubr i miałkie),

• z jezior - zawierają więcej mułu i szczątków organicznych, morskie, kopalinowe, wydmowe, górskie, piasek

• Żwiry powyżej 2 mm,

• kopalne, rzeczne, żwir + piasek + kamienie = pospółka

Elementy uzyskiwane z materiałów kamiennych.

• kamień polny,

• zwykle o kształcie owalnym, stosowany do murów dzikich,

• kamień łamany o kształcie nieregularnym,

• ma różne kształty i wymaga zwykle przycinania na miejscu budowy zaostrzonym dłutem lub kilofem,

• β - przeznaczony do wykonywania fundamentów i murów,

• I - do wykonywania dróg i budowli inżynierskich,

• K - do wykorzystania na kruszywa,

• kamień łupany,

• otrzymuje się z eksploatacji odpowiednich złóż skał magmowych, osadowych lub metamorficznych,

• stosuje się do wykonywania murów warstwowych i rzędowych,

• w zależności od kształtu i zastosowania rozróżnia się dwa rodzaje kamieni łupanych:

• warstwowy,

• rzędowy - powinien stanowić bryłę zbliżona kształtem do prostopadłościanu,

• rozróżnia się pięć klas wytrzymałości kamienia łupanego:

• I - 200 MPa, II - 120 MPa, III - 60 MPa, IV - 15 MPa, V - 6 MPa,

• bloki surowe, ciosy i bloczki,

• bloki surowe otrzymuje się obrabiając kamień łamany za pomocą dłut na prostopadłościenne bloczki,

• do warstw licowych murów stosuje się ciosy licowe, których powierzchnie zewnętrzne poddane są specjalnej obróbce,

• kamienne płyty okładzinowe - dokładnie uformowane (przetarte) do licowania ścian budowli inżynierskich,

• wapienie miękkie grubość 40 mm,

• piaskowce, dolomity 30 mm,

• pozostałe, granit 20 mm,

• płyty cokołowe,

• wbudowane, okładzinowe, częściowo wbudowane,

• płyty na posadzki,

• posadzki wewnętrzne: skały o dużej ścieralności (marmur 25-30) skały twarde od 25-60, płyty jednolite lub z kawałków wykonane z płytowych odpadów kamiennych

• posadzki zewnętrzne (granit, piaskowiec na bazie kwarcu), o kształtach kwadratu lub prostokąta,

• elementy łupane z płyt tartych,

• kamienne podokienniki - ze skał nienasiąkliwych (granit, piaskowce na bazie kwarcu), wewnętrzne ze skał miękkich (marmurów, wapieni twardych),

• elementy schodowe,

• elementy drogowe,

• płytki chodnikowe )granit),

• kostki (bazaltowe, granitowe),

• łaczniki, łuki,

• płyty przetarte surowe - powierzchnie płaskie wyrównane najdokładniej, powierzchnie boczne nieobrobione,

CERAMIKA

Wyroby ceramiczne są materiałami formowanymi z mas, których głównym składnikiem jest glina, a następnie wypalane lub spiekane w temperaturach 800˚- 1000˚ C.

Ze względu na strukturę wyroby ceramiczne dzielimy na:

• wyroby o czerpie porowatym, o nasiąkliwości wodą około 6-22%. Należą do nich: wyroby ceglarskie, wyroby glazurowane, wyroby ogniotrwałe,

• wyroby o czerpie spieczonym, ścisłym, o nasiąkliwości wodą do 6%. Należą do nich wyroby klinkierowe, terakota, kamionka kanalizacyjna,

• wyroby ceramiki półszlachetnej i szlachetnej. Zaliczamy do niej: porcelanę, fajans, wyroby sanitarne, elektryczne,

Surowce na wyroby ceramiczne.

• gliny ilaste, łupki, gliny morenowe, gliny wstęgowe, mułki, susza powstały z wypalania, materiały odpadowe z elektrowni, gruz i inne szczątki budowlane,

Przebieg procesu produkcji materiałów ceramicznych.

• urabianie masy, sezonowanie, mieszanie i odławianie zanieczyszczeń, formowanie, prasowanie i wyciskanie, suszenie, wypalanie, stygnięcie,

Wady i uszkodzenia wyrobów ceramicznych.

• Powstałe przy doborze składników,

• margle, sole, mechaniczne, duże kamyki, niedostateczny przerób gliny,

• wady formowania,

• wady w procesie suszenia,

• niedostateczne, zbyt długie, zbyt szybkie chłodzenie,

• transport i składowanie,

Ceramiczne materiały ścienne.

• cegła pełna,

• 250x125x65,

• klasy wytrzymałości; 5-20 MPa,

• waga 3,3 - 4 kg,

• stosowane na ściany nośne, działowe, fundamenty, płyty Kleina, elementy nadproży,

• cegła klinkierowa

• produkowana w dwóch klasach: 2,5 i 3,5,

• mała nasiąkliwość,

• duża mrozoodporność,

• stosuje się ją do kanalizacji, podziemnych części budowli, do licowania ścian i do budowli wodnych,

• masa cegły 3,5-4,4 kg,

• cegła dziurawka,

• wzdłużne - wozówkowe,

• poprzeczne - główkowe,

• klasy: 3,5; 5 MPa,

• mają mniejsze zastosowanie: ściany działowe, konstrukcyjne do 1 piętra, elementy osłonowe, mają lepsze parametry cieplne,

• cegła sitówka,

• otwory w podstawie,

• klasy; 5; 7,5; 10 MPa,

• cegły kratówki,

• K1 250x120x65, K2 250x120x140, K3 250x120x220,

• klasy wytrzymałości: 5; 7,5; 10; 15,

• stosuje się do ścian osłonowych i nośnych, nie można stosować do murów piwnicznych i fundamentowych w warunkach wysokiego poziomu wód gruntowych,

• cegły szczelinówki,

• są przystosowana do modułów budowlanych,

• wymiary: 188x188x(138, 188, 220),

• klasy: 5; 7,5; 10; 15,

• stosuje się je do budowy ścian zewnętrznych z wyjątkiem murów fundamentowych i piwnicznych,

• pustaki szczelinowe typu UNI

• przeznaczone do wznoszenia ścian zewnętrznych i wewnętrznych budynków,

• cztery typy pustaków: A, B, C, D

• Klasy wytrzymałości: 3,5; 5; 7,5,

• pustaki szczelinowe MAX,

• wymiary: 288x188x(138, 188, 220),

• klasy wytrzymałości 5; 7,5; 10; 15,

• posiadają rowek ułatwiający przepołowienie ich,

• pustaki szczelinowe typu U,

• wymiary: 250x185x(138, 188, 220),

• klasy wytrzymałości: 5; 7,5; 10; 50,

• pustaki UZ,

• wymiary: 188x88x(138x188x220),

• pustaki UZ stosuje się jako elementy uzupełniające przy wiązaniu murów z pustaków pionowo drążonych typu: SZ, MAX, U,

• pustaki do ścian działowych,

• PD 1 - o grubości 65 mm,

• PD 2 - o grubości 120 mm,

• długości całych pustaków: 250, 290, 330, długości pustaków połówkowych: 125, 145, 165 mm,

• pustaki ceramiczne do przewodów dymowych,

• typy: P - bez bocznego otworu, PO z bocznym otworem,

• klasy 5,

• wymiary:190x190x240,

• pustaki do przewodów wentylacyjnych,

• 300x250x190,

• 300x250x250,

• 300x190x190,

• wytrzymałość: 5 MPa,

Ceramiczne materiały stropowe.

• pustaki Akermana,

• stosuje się jako wypełnienie żelbetowych stropów monolitycznych między żebrami,

• wymiary: szerokość 300, długość 200 lub 300, wysokość 150, 180, 200, 220,

• strop taki wymaga uprzedniego deskowania, nie posiada belek,

• pustaki DZ - 3,

• stosuje się jako wypełnienie stropów żelbetowych z belkami prefabrykowanymi,

• wymiary: szer. 532, długość 300, wys. 200,

• pustaki stropowe Fert i F,

• służą do wykonywania lekkich stropów ceramiczno - żelbetowych,

• rozpiętość między belkami stropu: 40, 45, 60

• szerokość pustaków: 270, 320, 570,

• wysokość 200, długość 300 lub 150,

• układane są na belkach o szerokości 120 mm,

• Ceram 50,

• Cerit 18x22,5x30, do rozpiętości 7,2 m,

Materiału dekarskie.

• dachówki karpiówki (proste, sześciokątne, herbowe)

• dachówki zakładkowe,

• dachówka krotoszyńska,

• dachówka marsylska,

• dachówka holenderska

• gąsiory dachowe,

• ciągnione lub tłoczone,

• typ mniszka,

• dachówki do wlotów powietrza i pod stopnie,

Inne wyroby ceramcizne.

• cegły kominówki,

• cegły kanalizacyjne,

• rurki drenarskie o średnicy od 50 do 200 mm,

• kafle glazurowane o nasiąkliwości od 20 do 22 %, wytrzymują znaczne temperatury,

• 220x220,

• 220x110,

• wyroby ogniotrwałe,

• daszki na słupki i inne ozdobniki,

Wyroby ceramiczne o czerpie spieczonym.

• cegła klinkierowa,

• 250x125x65,

• klasy: 25 i 35 MPa,

• nasiąkliwość do 6 %,

• są stosowane do konstrukcji bardziej obciążonych, przy budowie murów oporowych, w środowiskach agresywnych, wilgotnych, przy konstrukcjach mostowych, wodnych,

• klinkier drogowy,

• kształtki klinkierowe,

• płytki terakotowe,

• gładkie i ryflowane,

• rurki i kształtki kamionkowe kanalizacyjne,

• elementy kanalizacyjne: rury z kołnierzem lub bez,

• żłoby kamienne,

• zwężki i łuki,

• elementy do przewodów kanalizacyjnych,

• słupki ogrodzeniowe,

• kształtki parapetowe, płytki i kształtki ścienne,

• podłogowe - szkliwione lub nie, o klasie ścieralności powyżej 5,

Wyroby porcelanowe.

• armatura sanitarna,

• płytki ścienne,

SPOIWA

Spoiwa - ciała aktywne chemicznie, które po sproszkowaniu i wymieszaniu z wodą wiążą i twardnieją.

Spoiwa:

• powietrzne - takie, które po zmieszaniu z wodą wiążą na powietrzu, w wodzie nie wiążą i nie twardnieją, po utwardzeniu nie mogą przebywać w wodzie,

• wapno, gips, spoiwa magnezowe,

• hydrauliczne - wiążą w powietrzu i w wodzie, są odporne na działanie wody,

• cementy wszystkie, wapno hydrauliczne ( wapno hydrauliczne musi wiązać na powietrzu, przynajmniej na początku)

wiązanie - proces od zarobienia wodą do przejścia w stan stały,

twardnienie - nabieranie wytrzymałości przez zaprawy (czas twardnienia dla cementu około 28 dni)

mleko - dużo wody mało spoiwa,

GIPS

Spoiwo to otrzymujemy prze wypalenie kamienia gipsowego w temperaturze 150 - 160˚C (CaSO₄ ⋅ H₂O) i otrzymujemy siarczan wapniowy 2CaSO₄ ⋅ H₂O. Gips dzielimy na dwie odmiany:

• α - odwodnienie przeprowadzone w obecności pary wodnej,

• β - intensywnie odprowadzane jest para wodna,

Jeżeli kamień gipsowy podgrzejemy do 200 ˚C powstanie anhydryt, który posiada lepsze właściwości wiążące gdy dalej wypalamy pogarszają się właściwości i w 800˚C otrzymujemy estrichgips, który ma wolniejszy czas wiązania (2h) i ma większą wytrzymałość 5 - 16 MPa.

Gipsy dzielimy na;

• szybkowiążące (gips budowlany koniec wiązanie przed 15 minutą),(zaczyna wiązanie po 3 min a kończy po 15),

• gipsu normalnie wiążące (koniec wiązanie między 15 a 40 minutą),

• gips wolno wiążący (koniec wiązanie nie krótszy niż 40 min (gips tynkarski)),

Środki opóźniające wiązanie:

• sierść bydlęca,

• wywar z kopyt,

• klej kostny,

• cukier,

• wywar z traw piołunu,

Zastosowanie gipsu.

• do tynków wewnętrznych,

• do szczegółów architektonicznych,

• elementy drobnowymiarowe,

• pustaki,

• tynki GK (gipsowo kartonowe),

• zaprawy murarskie,

• formy do wyrobów ceramicznych,

• do ubytków ścian,

• z estichgipsów wykonuje się podkłady pod podłogi,

Cechy gipsu.

• krótki czas wiązania,

• gips G3, G4 wytrzymałość od 3 - 8 MPa, po 2 godzinach od związania,

• duża higroskopijność,

• po związaniu zwiększa objętość,

CEMENT

Rodzaje cementów:

cement portlandzki - najbardziej rozpowszechniony. Otrzymuje się przez mielenie klinkieru cementowego z dodatkiem gipsu i domieszek hydraulicznych. Klinkier powstaje przez wypalenie w piecach obrotowych margla lub gliny oraz wapienie w temperaturze 1400˚C. Klinkier mieli się na cement dodając surowego gipsu,

cement hutniczy otrzymywany przez mielenie klinkieru cementowego z żużlem wielkopiecowym i popiołami lotnymi. Dobrze sprawuje się w wodzie morskiej i wysokich temperaturach. Zawartość żużla i popiołów 30 - 80 % wagowo. W czasie mielenie dodaje się gipsu, dzięki czemu wolniej wiąże.

• cement portlandzki biały - otrzymujemy z surowców bez żelaza, wypalany w 1600˚C, kolor biały, ma zastosowanie do produkcji kolorowych cementów,

• cement murarski - klinkier z dopełniaczami, marki 15, grubo uziarniony, stosowany do zaprawy murarskie w celu połączenia elementów,

• cement szybkotwardniejący - duża ilość alitu, początek wiązania po 40 min, koniec po 24 h, wytrzymałość uzyskuje do 20 MPa,

• cement pucolanowy - do budownictwa wodnego, odporny na agresje chemiczną,

Klinkier cementowy składa się z

• alit 50 - 60% - poprawia właściwości hydrauliczne,

• belit - 20% - przyrost wytrzymałości,

• glinian trójwapniowy 10% - opóźnia wiązanie,

• brownmilleryt 7% - żelazo glinian cztero wapniowy,

Po zmieszaniu cementu z wodą następuje proces wiązania (hydroliza i hydratacja). Proces wiązania od 2 do 4 h. Twardnienie po 7 dniach, a wytrzymałości nabiera po 28 dniach.

WAPNO.

Uzyskuje się przez wypalenie kamienia wapiennego CaCO₃, proces przeprowadzany w wysokiej temperaturze, uzyskane wapno to ciało porowate o kolorze białym lub szarym.

Wapno palone w formach zbrylonych lub proszku, łatwo przechodzi w dwutlenek, dlatego powinno się chronić przed zawilgoceniem.

W zależności jak szybko się gasi dzielimy wapno na (ocenia się prze wrzucenie bryły wapna do wody):

• szybko gaszące poniże 15 min,

• średnio 15 - 30 min,

• wolnogaszone ponad 30 min,

Może się rozpadać po gaszeniu na proszek. W procesie gaszenia wydziela się ciepło. W zależności od sposobu gaszenie dzielimy na:

• mokrogaszone - ciasto wapienne, gaszone mechanicznie lub ręcznie w skrzyniach, mieszane z wodą i przez spust spuszczane do dołu, powinno poleżeć 14 dni do zaprawy murarskiej, 2 miesiące do zaprawy tynkarskie, dół przykrywa się piaskiem,

• suchogaszone, wody około 65% ciężaru wapna do aby bryły rozpadły się na proszek, proszek ten mieli się je w młynach kulowych i pakuje do worków, nie wymaga gaszenia i dołowania,

Wiązanie wapna gaszone przebiega w dwóch sposobach:

• karboniazacja - polega na łączeniu się wodorotlenku wapnia Ca(OH)₂ z CO₂ znajdującym się w powietrzu,

• tworzenie krzemianów w autoklawach przy wyrobach betonów komórkowych i silikatach,

Rodzaje wapna:

• wapno hydrauliczne otrzymywane z wapieni marglistych, twardnieje bez dostępu powietrza, może być poddane działaniu wody podczas twardnienia, stosowane do prac murarskich, tynkarskich, długi czas wiązania, duża wytrzymałość,

• wapno pokarbidowe (acetylenowe) - barwa jasno szara, zapach gaszące się jeszcze karbidu, stosuje się w połączeniu z ciastem wapiennym,

• wapno hydratyzowane - sucho gaszone,

• wapno zwykłe palone i gaszone,

Zalety:

• dobra urabialność,

• zdolność łączenie się z domieszkami hydraulicznymi (tlenki żelaza, glin, krzem),

• zdolność tworzenia krzemianu wapniowego,

Wady:

• mała wytrzymałość od 0,5 do 2 MPa, mała wytrzymałość na działanie wody, duża energochłonność,

ZAPRAWY

zaprawa - zaczyn z kruszywa, spoiwa i wody lub dopełniaczy,

beton - zaczyn z grubym kruszywem powyżej 4 mm,

żelazobeton - beton z prętami stalowymi,

Zastosowanie:

Łączenie elementów przegród budowlanych, ochrona budynku przed wpływami atmosferycznymi, nadanie estetycznego wyglądu, produkcja elementów wyrobów budowlanych, równomierne przekazywanie obciążeń przez wypełnianie spoin.

Podział ze względu na dziedzinę zastosowania.

• murarskie, tynkarskie, kwasoodporne, ciepłochronne, żaroodporne,

Marka zaprawy jest to wytrzymałość 28 dniowa na ściskanie.

Podział zapraw:

• cementowa, wapienna, cementowo - wapienna, gipsowa, gipsowo - wapienna, cementowo - glinowa,

Zaprawa wapienna:

• dobra urabialność,

• mała wytrzymałość na ściskanie 0,2 - 2 MPa,

• stosowana na gruntach suchych do budynków jednokondygnacyjnych, do tynków wewnętrznych, najlepsza z ciasta wapiennego, czas stosowania 8 godzin,

Zaprawa cementowa:

• słaba urabialność,

• duża wytrzymałość 1,5; 3; 5; 8; 10; 12; 20 MPa,

• piasek mieszamy z cementem i dolewamy wody, czas przydatności do pracy 2 godziny,

• zastosowanie: do zapraw murarskich tynkarskich, w środowisku wilgotnym, do łączenia elementów konstrukcyjnych,

Dodatki do zaprawy:

• uplastyczniające: wapno, mączki mineralne, sole kwasów tłuszczowych, chlorek wapniowy przyspiesza wiązanie,

• barwniki: na bazie mączek mineralnych,

Zaprawa cementowo - wapienna

• lepsza urabialność,

• lepsza wytrzymałość,

• cement stosowany marki 25 i 35, do robót murarskich tynkarskich,

• wytrzymałość na ściskanie 0,6 - 7 MPa, czas stosowania 5 godz,

Zaprawa gipsowa i gipsowo - wapienna,

• gips dodaje się na końcu,

• wytrzymałość od 1- 4 MPa, do tynków wewnętrznych, do łączenia elementów gipsowych i wapiennych, ale w środowisku suchym,

Zaprawa cementowo - gliniana,

• uszczelniająca, odporna na wilgotność, stosowana do ław fundamentowych, do cokołów, do ścian fundamentowych, najpierw zawiesina gliny w wodzie potem łączymy z piaskiem,

WYROBY Z ZAPRAW I BETONÓW

Wyroby ścienne.

cegły cementowe,

• stosuje się z zaprawy cementowo - piaskowej sposobem chałupniczym, lub przemysłowym,

• klasy: 5; 7,5; 10,

• dwa typy: P - pełna, W - drążona do 2/3 głębokości cegły,

• stosuje się do licowania ścian wykonanych z innych materiałów oraz do murowania wewnętrznych ścian nośnych i działowych,

• duża przewodność cieplna,

cegły i bloczki wapienno piaskowe,

• produkuje się jako pełne lub pionowo drążone z mieszaniny drobnoziarnistego piasku kwarcowego i wapna gaszonego, po uformowaniu metodą prasowania poddaje się naparzaniu w autoklawach parą woda pod ciśnieniem,

• rodzaje wyrobów:

• cegła pełna 1 NF - 125x250x65,

• 1,5 NF - 250x120x104,

• bloczki drążone typu 2 NFD - 250x120x138,

• bloczki drążone typu 3NFD - 250x120x220,

• bloczki drążone typu 6 NFD - 250x250x220,

• cegły i bloczki produkuje się w trzech klasach: 7,5: 10; 15,

• stosuje się do licowania ścian wykonanych z innych materiałów oraz do murowania wewnętrznych ścian nośnych i działowych,

wyroby gipsowe:

• stosujemy w pomieszczeniach suchych, o stałej i dużej wilgotności względnej powietrza,

• produkuje się pustaki do ścian działowych i zewnętrznych,

• pustak typu BSP o wymiarach: 600x300x300, drążony z trzema komorami,

• płyty Pro-Monta do ścian działowych o wymiarach 500x667x80,

• płyty gipsowo kartonowe (paro odporne i zwykłe),

drobnowymiarowe pustaki betonowe,

• α - zwykły: 240x240x490, uzupełniający: 490x240x120,

• SM-185 zwykły: 390x190x180,

• Muranów zasadniczy: 250x250x140, węgarkowy: 250x170(wcięcie 120)x140,

• klasy zależnie od użytego kruszywa:2,5; 5; 7,5; 10,

• zastosowanie do ścian działowych i uzupełniających, ścian wewnętrznych i zewnętrznych ścian nośnych z wyjątkiem ścian piwnicznych i kominowych,

bloczki z betonu komórkowego,

• bloczki o wymiarach: 240x240x490,

• płyty o wymiarach: 60x240x490 i 120x240x490,

• wytrzymałość od 2 do 5 MPa,

Elementy stropowe.

belki i pustaki do stropów DZ 3, DZ 4, DZ 5,

• produkuje się z betonu żwirowego klasy B - 15, żużlobetonu, kermazytobetonu, gruzobetonu,

• produkuje się w siedmiu długościach od 236 do 596 cm, belki DZ - 4 mogą mieć długość 626 lub 656 cm,

belki stropu T - 27,

• elementami wypełniającymi są płyty żelbetowe,

• stropy T - 27 stosuje się przede wszystkim w budownictwie wiejskim,

strop ITB 70,

strop Terriva, rozpiętość do 7,8 m,

strop Filigram,

Inne wyroby z zapraw i betonów.

rury azbestowo - cementowe,

rury betonowe,

rury żelbetowo wirowane,

płyty chodnikowe,

krawężniki i obrzeża betonowe,

płyty kamienno - betonowe,

elementy schodowe,

dachówki cementowe,

płyty dachowe cementowo - azbestowe,

MATERIAŁY BITUMICZNE

Lepiszcza to takie materiały budowlane, które wiążą i twardnieją wskutek zjawisk fizycznych: stygnięcie lub odparowanie rozpuszczalnika. Lepiszcze bitumiczne są pochodzenia organicznego. Do wspólnych cech materiałów bitumicznych należą:

• czarna lub ciemnobrunatna barwa,

• krzepnięcie w miarę obniżania temperatury,

• rozpuszczalność w rozpuszczalnikach organicznych

W zależności od pochodzenia lepiszcza bitumiczne dzielimy na:

• asfalty,

• smoły,

Asfalty.

Asfalty są związkami węglowodorowymi, rozpuszczalnymi w dwusiarczku węgla i posiadającymi właściwości wiążące. Mają one budowę koloidalną, z której wypływają ich specyficzne cechy. Do ważniejszych właściwości chemicznych asfaltów należą:

• całkowita odporność na działanie wody,

• odporność na działanie kwasów i alkilów,

• rozpuszczają się w rozpuszczalnikach organicznych

Asfalty występują w złożach naturalnych (Jugosławia, Francja, Trynidad, USA, ZSRR) oraz są otrzymywane w procesie destylacji ropy naftowej, jako tzw. asfalty sztuczne (ponaftowe). Asfalty naturalne są bardzo twarde, czyste, używa się ich do wzbogacania innych asfaltów.

W zależności od właściwości i zastosowania asfalty dzielimy na:

• Asfalty drogowe, oznaczone literą D i liczbą określającą stopień penetracji, dzielą się na 7 rodzajów:

• D - 300, D - 200, D - 100, D - 70, D - 50, D - 35, D - 20,

Asfalty D - 300 i D - 200 stosuje się do wyrobu emulsji, do budowy nawierzchni drogowych, D - 70 i D - 50 do produkcji asfalto - betonów i mas zalewowych, D - 35 - ma zastosowanie do stabilizacji smół i do produkcji asfaltów lanych.

Asfalty drogowe uzyskuje się z głębokiego oddestylowania ropy naftowej, następnie dodatkowo się je utlenia, aby badać im większa wytrzymałość. Do asfaltów drogowych dodaje się również parafiny, dlatego dzielimy je na:

• bezparafinowe (D) do 1,5 % parafiny,

• parafinowe (D_A) 2-3 % parafiny,

Asfalty drogowe stosuje się do wykonywania napraw nawierzchni, do betonów asfaltowych, zapraw asfaltowych,

• Asfalty przemysłowe oznaczone literą P i minimalną temperaturą mięknienia dzilą się na 9 rodzajów:

P - 25, P - 40, P - 50, P - 60,

P - 70, P - 75, P - 90, P - 120, P - 40 / 175

40 - średnia temperatura mięknienia,

175 - penetracja,

Otrzymuje się z destylacji ropy naftowej na poziomie średnim. Są stosowane do produkcji papy, lakierów, lepików oraz bezpośredniego wykonywania izolacji przeciwwilgociowych i przeciwwodnych. Jakość asfaltów przemysłowych jest nieco gorsza od rogowych.

Do grupy asfaltów przemysłowych należą również asfalty izolacyjne wysokotopliwe, oznaczane symbolami IW - 80 i IW - 100, stosowane jako masy izolacyjne do pokrywania rurociągów oraz do produkcji lepików asfaltowych.

Smoły.

Smoły - produkty suchej destylacji węgla kamiennego i drewna (torfu lub węgla drzewnego). Są one cieczami o konsystencji rzadkiej do gęsto plastycznej i barwie czarnej lub ciemnobrunatnej. Produktami suchej destylacji węgla kamiennego są: koks, gaz oraz smoła. Smoły otrzymane bezpośrednio z procesu suche destylacji i nie poddane dalszej przeróbce nazywamy smołami surowymi. Zawierają one różne: oleje, paki i wodę. Jest to materiał miernej jakości dla budownictwa i stanowi materiał do dalszej przeróbki. Po dalszej destylacji smoły surowej, gdzie usuwa się wodę, niektóre oleje oraz wydziela pak, otrzymuje się smołę destylowaną.

Pak jest ciałem stałym w temp 20 ˚ C podobnym do asfaltu, stosowanym do produkcji lepików, pap, lakierów.

Mieszając w złożonych stosunkach ilościowych smołę, niektóre oleje i ewentualnie pak otrzymujemy smoły preparowane. W zależności od składu mają one różne właściwości i stanowią podstawowy materiał budowlany jako smoły dachowe i drogowe.

Smoły mają zastosowanie do produkcji pap, mas izolacyjnych oraz w drogownictwie do sporządzania mas smołowo - mineralnych. Mogą stanowić samodzielne powłoki izolacyjne typu lekkiego przy powlekaniu powierzchni betonowych lub drewnianych.

Smoły są odporne na działanie wody, ługów i kwasów, rozpuszczają się w rozpuszczalnikach organicznych (benzen), posiadają charakterystyczny zapach. Smoły są odporne na korozję biologiczną (grzyby, pleśnie) lecz są mniej odporne od asfaltów na starzenie się.

Rozróżniamy smoły:

• drogową - służy do napraw nawierzchni,

• dachową (przemysłową) - do produkcji emulsji i lepików, nasączania pap,

Wyroby z lepiszczy:

Materiały do izolacji przeciwwilgociowych dzieli się w zależności od postaci na materiały płynne oraz materiały rolowe czyli papy i taśmy.

Papy.

Papami nazywamy odpowiednią osnowę - tekturę, tkaninę z włókien szklanych, sztucznych, lnianych lub konopnych - przesyconą bitumem. W zależności od impregnatu dzieli się papy na smołowe i asfaltowe, w zależności od osnowy na zwykłe (tekturowe), jutowe, z włókien szklanych, wigoniowe, filce, w zależności od sposobu wykonania na papy izolacyjne (bez powłok), z powłokami mineralizowanymi, z posypką mineralną i na papy specjalne.

Posypka zwiększa ciężar, może zmniejszać wpływ czynników atmosferycznych (proces starzenia).

Podział pap ze względu na przeznaczenie:

• izolacyjne - nie mają posypki,

• podkładowe - mogą mieć posypkę,

• wierzchniego krycia - zawsze z posypką (nawet obustronnie),

Papy asfaltowe.

• papa asfaltowa izolacyjna - jest otrzymywana przez przesycenie tektury asfaltem. Stosowana jest na dolne warstwy pokryć wielowarstwowych przy kryciu dachów i wykonywania izolacji wielowarstwowych,

• papa asfaltowa z obustronną posypką - jest papa izolacyjną powleczoną powierzchniowo mieszaniną twardego asfaltu, a następnie posypana posypką mineralną z łupku chlorytowo - serycytowego, talku lub piasku. Stosowana jest na wierzchnie warstwy pokryć dachowych oraz wielowarstwowych izolacji przeciwwilgociowych,

• papa asfaltowa z obustronną mineralizowaną powłoką i papa specjalna - jest produkowana przez przesycenie tektury asfaltem o dużej penetracji, obustronne powleczenie mieszanką twardego asfaltu z dodatkiem wypełniacza mineralnego i posypanie posypką mineralną. Wypełniacz zwiększa twardość papy i poprawia jej cechy techniczne. Papę tę stosuje się na pokryciu dachowe, izolacje wodoszczelne budowli wodno - melioracyjnych,

• papa asfaltowa na osnowie z włókien szklanych - charakteryzuje się większą od pap tekturowych elastycznością oraz wytrzymałością na rozciąganie. Stosuje się je do izolacji wodoszczelnych i chemoodpornych,

• papa asfaltowa jutowa - stosowana jest do eksponowanych izolacji przeciwwilgociowych, do pokryć tarasów, powierzchni zakrzywionych, załamanych itp.,

• papa asfaltowa na osnowie z tkanin technicznych - jest materiałem o wysokich walorach użytkowych: bardzo odporna na działanie czynników atmosferycznych, elastycznym, odpornym na wpływy chemiczne. Stosowana podobnie jak papa jutowa,

• tkaniny asfaltowe - służą do izolacji nierównych powierzchni o licznych zagięciach i załamaniach,

• filce impregnowane - stosowane przy elastycznych przeponach przeciwwodnych,

Papy smołowe - posiadają w normalnych warunkach atmosferycznych mniejszą odporność na starzenie się od pap asfaltowych.

• papa smołowa izolacyjna - używana jest na dolne warstwy dwuwarstwowych pokryć dachowych i izolacji wodoszczelnych o mniejszym zagrożeniu i przy budowlach prowizorycznych,

• papa smołowa z obustronną powłoką niemineralizowaną - ma zastosowanie przy prowizorycznych kryciach dachów i do izolacji wodoszczelnych jako warstwa wierzchnia w warunkach agresji biologicznej,

• papa smołowa z obustronną powłoką mineralizowaną - zastosowanie jako papa z powłoką niemineralizowaną,

• papa smołowa specjalna z dwustronną powłoką mineralizowaną - posiada posypkę mineralną w postaci łupka chlorytowo - serycytowego, który zwiększa jej odporność na działanie czynników atmosferycznych,

Taśmy izolacyjne - występują najczęściej pod nazwą „Denso”, są taśmami jutowymi, impregnowanymi mieszanką asfaltową. Stosowana jest do izolacji rurociągów powierzchni o skomplikowanym kształcie, szczelin dylatacyjnych. Taśmę można izolować elementy narażone na bezpośrednie działanie wody.

Emulsje asfaltowe

Emulsje asfaltowe - są to zawiesiny asfaltu w wodzie, utrzymywane w stanie rozproszenia przez dodatek emulgatora i ewentualnie stabilizatora. Otrzymuje się je przez mechaniczne mieszanie asfaltu z wodą przy jednoczesnym wprowadzaniu emulgatorów (mydło, kwasy tłuszczowe) i stabilizatorów. Emulsje asfaltowe są cieczami o kolorze brunatno brązowym, które rozprowadzone cienka warstwą odparowują, pozostawiając na powierzchni powleczonej cienką warstwę o właściwościach izolacyjnych. Emulsja jest bezwonna, niepalna nie wymaga suchych powierzchni. Stosowana jako podłoże izolacji przeciwwodnych, jako środek gruntujący betony, ceramikę, drewno lub jako samodzielna izolacja typu lekkiego. Rozróżniamy następujące rodzaje emulsji:

• A - anionowa - jako średniowiążące, są stosowane głownie przy sprzyjającej pogodzie w okresie letnim,

• K - kationowa - jako szybkowiążące stosuje się do izolacji podłoża wilgotnego oraz w niskich temperaturach otoczenia przede wszystkim w okresie wiosenno - letnim,

• N - niejonowa - jako wolnowiążąca, są stosowane do izolacji podłoża porowatego, gdy pożądane jest wnikanie emulsji asfaltowych wgłąb materiału oraz wypełnienie pór i szczelin,

Roztwory asfaltowe do gruntowania.

Są to asfalty przemysłowe, rozpuszczone w szybkoschnących rozpuszczalnikach (np.: solwatach, benzol, benzyna lakowa) z ewentualnymi domieszkami uszlachetniającymi. Roztwory mają barwę czarną, są jednolite, pozbawione zawartości wody. W temp 10 - 20 ˚C powinny łatwo rozprowadzać się za pomocą pędzla lub szczotki malarskiej, dając równą i gładką powierzchnię bez śladów piany.

Roztwory asfaltowe służą do gruntowania powierzchni betonowych i murów jako podłoże izolacyjne powłokowe (z lepików) lub przeponowe (papy). Roztwory (szczególnie gęstsze) nałożone kilkoma warstwami mogą stanowić samodzielną izolację typu lekkiego. Do bardziej znanych roztworów asfaltowych należą:

• ABIZOL R - o rzadkiej konsystencji, służy do gruntowania podłoży oraz powlekania części metalowych,

• BITIZOL R - o rzadkiej konsystencji, służy do gruntowania podłoży oraz powlekania części metalowych, wysycha w ciągu 2 godzin,

• CORRISOL - jest czarną masą o konsystencji gęstej farby olejnej. Służy do pokrywania przedmiotów metalowych: elementów jazów, mostów, elementów drewnianych, powierzchni betonowych i murów, gdzie dwie warstwy preparatu mogą stanowić samodzielną izolację,

Roztwory asfaltowe specjalne.

• ABIZOL P, BITIZOL P - roztwory asfaltowe o konsystencji półgęstej, przeznaczone do wykonywania powłok izolacyjnych typu lekkiego oraz zabezpieczeń antykorozyjnych w środowiskach słabo agresywnych. Mogą służyć również do przyklejania papy oraz konserwacji drewna,

• TERIZOL K - zawiera domieszki antybiotyczne o dużej sile toksycznej, jest stosowany do impregnacji materiałów organicznych oraz konserwacji pokryć dachowych,

• DACHOLEUM - posiada dodatki włókniste, służy do konserwacji pokryć z papy oraz jako samodzielna powłoka izolacji typu lekkiego,

Lepiki asfaltowe stosowane na zimno.

Lepiki asfaltowe do stosowania na zimno składają się z asfaltów, wypełniaczy, olejów uplastyczniających i rozpuszczalników. Wypełniaczami są mączki lub włókna mineralne. Wymieszany lepik rozprowadza się na zagruntowanej powierzchni za pomocą szpachli. Lepiki na zimno stanowią materiał klejący przy wykonywaniu ciężkich, wielowarstwowych przepon izolacyjnych z materiałów rolowych

Lepiki asfaltowe stosowane na gorąco.

Lepiki te dzielą się na lepiki z wypełniaczami oraz lepiki bez wypełniaczy.

Lepiki asfaltowe z wypełniaczami składają się z: wypełniaczy oraz plastyfikatorów (oleje, paki). Ilość wypełniaczy dochodzi do 35 %. Lepiki te są stosowane do przyklejania papy do zagruntowanego podłoża, do klejenia papy, konserwacji oraz samodzielne powłoki izolacyjne.

Lepiki asfaltowe bez wypełniaczy stanowią mieszaninę asfaltów i dodatków uplastyczniających. Lepiki te są stosowane do przyklejania papy do zagruntowanego podłoża, do klejenia papy, konserwacji oraz samodzielne powłoki izolacyjne. Przed użyciem należy je podgrzać do temp. 160 - 180 ˚C, a następnie rozprowadzać na zagruntowanym podłożu za pomocą szczotki dekarskiej.

Lepiki do parkietów - temperatura mięknienia 40 ˚ C, powinien być całkowicie bezwonny.

Kity asfaltowe.

Są to masy asfaltowe plastyczne w zakresie temperatur - 30˚C do + 60˚C. Służą do wypełniania szczelin dylatacyjnych w konstrukcjach betonowych, do uszczelnień części dobudowanych, nieszczelności, pęknięć, przejść rurociągów przez ściany itp.

Masy zalewowe.

Są materiałem złożonym z asfaltów, wypełniaczy w postaci mączek, wełny żużlowej lub azbestu, olejów lub kauczuku. W temp 150˚C są całkowicie płynne. Stosuje się je do zalewania szczelin w nawierzchniach drogowych, umocnieniach brzegowych, posadzkach itp.

Lepiki smołowe.

Składają się z paku, smoły i dodatków uszlachetniających. W temp 20˚C mają konsystencje stałą lub półpłynną, gładką, błyszczącą powierzchnię. Są stosowane do izolacji przeciwwilgociowych budowli wodno - melioracyjnych. Lepiki smołowe są bardziej kruche od asfaltowych, szybciej ulegają starzeniu się, z drugiej jednak strony są bardziej odporne na korozję biologiczną, ze względu na swoje własności toksyczne.

DREWNO

Drzewo jest rośliną, natomiast drewno jest surowcem, materiałem powstałym po ścięciu drzewa. W Polsce drewno jest najstarszym znanym materiałem budowlanym. Dawniej drewno używane było do budowy i wyposażenia budynków, mostów, jazów, dziś stosowane jest w coraz to mniejszym stopniu.

Normalnie wyrośnięte drzewo składa się z następujących głównych części: korzeni, pnia czyli strzały, gałęzi i liści lub igieł. Korzenie wraz z przyziemną zgrubiałą częścią pnia, zwaną odziomkiem, tworzą karpinę. Górna część pnia od odziomka do miejsca, w którym grubość strzały wynosi 7 cm, nazywa się grubizną pnia. Wierzchołek pnia natomiast łącznie z gałęziami określany jest mianem korony. Poszczególne części drzewa stanowią różną wartość użytkową. Najwartościowszym materiałem jest drewno pochodzące z dolnej, bezsęcznej części pnia. Kształt grubizny pnia jest zbliżony do stożka ściętego. Najlepszy materiał uzyskuje się ze starzał pełnych, tj. takich, których kształt zbliżony jest do walca. Budowa pnia jest warstwowa - włóknista. Przekrój pnia posiada wyraźne usłojenie współśrodkowe, w którym można wyróżnić (od środka): rdzeń, drewno składające się z twardzieli i bieli, łyka (przewodzi substancje pokarmowe) oraz kory (stanowi ochronę drewna). Twardziel - (nie zawiera wody, nasycony jest barwnikami i posiada większą odporność na korozję), ma większą wytrzymałość mechaniczną od bieli - (zawiera dużo wody i jest odporny na korozję biologiczną). Drewno stosowane w budownictwie dzieli się na dwie podstawowe grupy: drewno liściaste i iglaste. Praktycznie największe zastosowanie w budownictwie ma drewno: sosnowe, świerkowe, dębowe i bukowe.

Drewno składa się z węgla około 50 %, tlenu około 44%, wodoru 6% i znikomych ilości azotu i związków mineralnych. Węgiel, tlen i wodór tworzą w drewnie złożone związki organiczne, przede wszystkim celulozę, hemicelulozę i ligninę.

Właściwości techniczne.

Wilgotność.

Jest to ilość wody zawarta w drewnie w stosunku do ciężaru drewna. Wilgotność ma duży wpływ na inne właściwości techniczne drewna. Po ścięciu drewno z biegiem czasu traci zawartą w sobie wilgotność. Drewno iglaste wysycha szybciej od liściastego, miękkie prędzej od twardego. Drewno po ścięciu posiada wilgotność około 35%, drewno w stanie powietrzno - suchym ma wilgotność 15 - 20 %, a przechowywane w suchych pomieszczeniach 8 - 13 %. Właściwości techniczne podaje się przeważnie dla wilgotności 15%. Duża wilgotność lub nadmierne przesuszenie często bywa powodem paczenia się wyrobów.

Barwa drewna.

Barwa drewna jest od białej - jasno żółtej do brązowej - brunatnej. Po ścięciu ciemnieje.

Higroskopijność.

Drewno wchłania wilgoć z powietrza tak długo, aż jego wilgotność nie zrównoważy się z wilgotności otoczenia. Z powodu dużej higroskopijności drewna, trzeba je niekiedy impregnować.

Ciężar drewna.

Zależy od jego rodzaju wilgotności. Ciężar właściwy niewiele różni się przy poszczególnych gatunkach i wynosi około 1550 kg/m³.

Skurcz i spęczanie.

Drewno wilgotne kurczy się w czasie suszenia, natomiast drewno suche, wchłaniając wilgoć, pęcznieje. Powoduje to pękanie lub paczenie się drewna.

Przewodność cieplna.

Zależy od rodzaju drewna i wilgotności. Waha się w granicach 0,12 - 0,18 Kcal/m ⋅ h˚C.

Właściwości mechaniczne.

Właściwości mechaniczne drewna zależą przede wszystkim od: rodzaju drewna, jego wilgotności, ilości i rodzaju wad, kierunku działania siły.

Wytrzymałość na ściskanie i rozciąganie - zależy od kierunku działania siły w stosunku do włókien. Drewno wykazuje większą wytrzymałość w przypadku siły działającej równolegle do włókien, najmniejszą zaś przy nacisku działającym w kierunku promienia. Wytrzymałość drewna na ściskanie wynosi 40 - 66 MPa, na rozciąganie 84 - 135 MPa.

Wytrzymałość na zginanie - odgrywa ona dużą rolę przy większości elementów konstrukcyjnych i deskowań. Bada się ja zginając próbkę prostopadle do włókien. wytrzymałość na zginanie wynosi 60 - 105 MPa.

Gatunki drewna i jego cechy.

Sosna:

• najszerzej stosowana w budownictwie,

• rośnie na wszystkich terenach lecz z terenów piaszczystych i suchych posiada lepsze właściwości techniczne,

• w lesie zwartym pień jest w formie strzały, na terenie otwartym w postaci kłody,

• bile ma kolor jasny a twardziel czerwonawy,

• posiada wyraźne słoje roczne,

• jest łatwa w obróbce,

• stosunkowo trwała,

• sprężysta,

• ze względu na duże zażywiczenie jest odporna na działanie wody,

• biel łatwo nasącza się impregnatami,

Świerk:

• lubi gleby wilgotne,

• rośnie około 80 - 100 lat,

• biel ma kolor żółtawy a twardziel czerwonawy,

• posiada dużo sęków,

• ma wyraźny zapach żywicy,

• drewno miękkie i sprężyste,

• wadą jest, że łatwo pęka i paczy się,

• posiada wyraźne słoje roczne,

• drewno z lasów wysokogórskich ma wąskie słoje, a z terenów nizinnych szerokie,

• ma tendencję do powstawania pęcherzów żywicznych,

• wytrzymuje około 50 lat,

Jodła:

• rośnie do wysokości 1200 m.n.p.m.,

• rośnie około 100 lat,

• kolor żółtawo biały,

• widoczne kanały żywiczne,

• skłonne do wypaczania się,

• łupliwe,

• sęki mają tendencje do wypadania,

• trudniejsze w obróbce,

• twardsze,

Modrzew:

• rośnie około 100 - 120 lat,

• biel wąska jasno żółta,

• twardziel czerwony,

• po obróbce posiada gładką powierzchnię z trwałym połyskiem,

• wytrzymuje około 90 lat w stanie powietrzno - suchym,

Dąb:

• może być w formie strzały i w formie kłody,

• cięcie po około 180 latach lub dłużej,

• biel wąski jasno żółty,

• twardziel brunatny,

• widoczne promienie rdzeniowe,

• ciężkie, łupliwe, bardzo twarde: R_c = 78 MPa,

• wytrzymuje około 120 lat,

• łatwo ulega zniszczeniu prze owady,

• przewodność cieplna 0,20 - 0,22 W/m² ⋅ K

Grab:

• kolor żółtawy,

• beztwardzielowe,

• ciężkie i twarde,

• ma duża kruchość,

• tendencja do paczenia i pękania,

• mało ścieralne,

• ma zastosowanie na wszelkiego rodzaju złącza,

Jesion:

• drewno o dużej urodzie,

• rośnie na wilgotnych i żyznych glebach,

• ma zielonkawy kolor,

• ma zastosowanie w meblarstwie na okleiny i okładziny,

• wytrzymałość R_c = 99 MPa,

• dobrze zachowuje się w wodzie,

• drzewa o szerokich słojach posiadają lepsze właściwości techniczne,

Buk:

• rośnie na glebach żyznych i wilgotnych około 100 lat,

• szybko rośnie,

• ma jasno - zielony kolor,

• beztwardzielowe,

• promienie rdzeniowe jaśniejsze,

• ciężkie, łupliwe, mało trwałe, łatwo nasycalne impregnatami,

• podatne na owady,

• dobrze znosi trwałe zanurzenie w wodzie,

• stosowane na sklejkę,

Wady drewna.

Wady kształtu.

• zbieżność pnia,

• zgrubienie odziomkowe,

• rakowatość,

• obrzęki,

• krzywizna pnia,

• spłaszczenie,

Wady budowy drewna.

• sęki,

• falistość włókien,

• falistość słojów,

• skręt włókien,

• rdzeń mimośrodowy,

• wielordzenność,

• twardzica,

• pęcherze żywiczne,

Wady zabarwienia przez grzyby.

• zaszarzenie,

• sinizna,

Pęknięcia.

• rdzeniowe,

• okrężne,

• mrozowe,

Zranienia.

• martwica,

• zakorki,

Uszkodzenia przez grzyby.

• na drzewie żyjącym: huba i wrośniak (niezbyt szkodliwe),

• na drzewie ściętym: stroczek łzawy (zabarwienie szarawo beżowe), grzyb piwniczny (ciemny - gnilica mózgowata), grzyb domowy biały (porzyca inspektowa), bardzo groźne dla drewna; grzyb kopalniowy, grzyb podkładowy, grzyb słupowy (niezbyt szkodliwe),

Uszkodzenia przez owady.

• na drewnie żywym: mrówka gmachówka, kornik (drukarz) żeruje w warstwie łyka,

• na drewnie:

• spuszczel - otwory 7- 9 mm (dąb, duże elementy),

• trzpiennik olbrzym - otwory 4 - 5 mm (przeważnie w świeżym drewnie),

• rydel pospolity - otwory 2 - 20 mm (każdy gatunek drewna),

• kołatek domowy - otwory 1 mm,

Sortyment drewna budowlanego.

Drewno okrągłe:

• dłużyca (drzewo iglaste powyżej 9 m),

• kłody 2,5 - 9 m drewno iglaste, 2,5 - 6 drewno liściaste,

• wyżynki i żerdzie,

• pale i słupy,

• drewno tartaczne, przeznaczone do przetarcia w tartakach,

Tarcica:

• nieobrzynana,

• obrzynana: na ostro, pryzmatycznie, odzyskuje się obrzynki,

forniry i obłogi: strugane i rozwijane,

• okleiny 1 - 1,5 mm,

• obłogi 1,5 - 3 mm,

• forniry 3 - 5 mm,

gonty i deszczułka,

materiały podłogowe,

• deski podłogowe o krawędziach: prostokątnych, na złącza zakładkowe,

• progi,

• prefabrykaty podłogowe,

• deski posadzkowe 3 warstwowe,

• deszczułki posadzkowe,

• posadzki mozaikowe o grubościach (8, 10, 11 mm), naklejane na papier lub materiał sztuczny,

• płyty stolarskie 3 warstwowe o grubościach 15 - 32 mm,

sklejki złożone z nieparzystej ilości fornirów o grubościach 4 - 20 mm,

• wodoodporne lub nie,

• zastosowanie w meblarstwie i na okleiny,

kostka brukowa o różnych wymiarach,

elementy do nawierzchni kolejowych,

• elementy w parowozowniach,

• podkłady kolejowe,

płyty pilśniowe

• są otrzymywane przez rozwłóknienie masy drzewnej, otrzymanej z gałęzi i odpadów, a w dalszej kolejności przez sprasowanie i sklejenie w podgrzewanych prasach pod ciśnieniem,

• porowate,

• twarde,

• bardzo twarde,

• laminowane i lakierowane,

• stosowane do: budowy lekkich ścian, na podłogi, w meblarstwie,

płyty wiórowe - złożone z wiórów i kleju syntetycznego,

• grubości 10 - 50 mm,

• z dodatkiem impregnatu są wodoodporne,

płyty paździeżowe - zbudowane z włókien lnianych lub innej słomy,

płyty wiórowo - cementowe (suprema),

• złożone z dużych wiórów jodłowych, świerkowych i topolowych, następnie nasycanych substancjami mineralnymi, formowanymi a na końcu dodaje się cement, suszy się prze około 3 miesiące,

• mogą być stosowane jako ściany lub do ociepleń,

• niepalne i odporne na wilgoć,

METALE

Metale należą do odrębnej pod względem właściwości technicznych grupy materiałów budowlanych. Właściwości fizyczne i chemiczne metali związane są z ich budową atomową. Bezkierunkowość wiązań atomów metali wpływa na zdolność ich do krystalizacji w układy o dużej liczbie płaszczyzn symetrii, co warunkuje plastyczność metali i stanowi o ich jednorodnej budowie. Dzięki takiej budowie metale odznaczają się jednakowymi właściwościami fizycznymi i mechanicznymi we wszystkich kierunkach. Metale są nieprzezroczyste, mają zdolność do odbijania światła, są kowalne, dobrze przewodzą ciepło i prąd elektryczny, są plastyczne.

Od siły wzajemnego oddziaływania na siebie atomów metalu zależy w dużym stopniu temperatura topnienia metalu. W korelacji z temperaturą topnienia pozostaje twardość i wytrzymałość mechaniczna metalu. Na ogół im wyższa temperatura topnienia tym większa twardość i wytrzymałość mechaniczna. Metale możemy podzielić na dwie zasadnicze grupy: metale żelazne (stale, staliwo, żeliwo) i metale nieżelazne - kolorowe (aluminium, miedź, cynk, ołów, brąz, mosiądz.

W procesie produkcji żelaza i stali uzyskuje się szereg różnego rodzaju produktów różniących się między sobą w istotny sposób właściwościami technicznymi.

Surówka stanowi produkt przerobu rud żelaza w wielkich piecach. Sama nie ma zastosowania w technice, jest materiałem wyjściowym do wytwarzania żeliwa, staliwa, stali. Zawiera 2,5 do 4,5% węgla oraz siarkę, fosfor, mangan i krzem.

Żeliwo otrzymuje się przez przetopienie surówki z dodatkiem złomu i domieszek stwarzających odpowiedni skład chemiczny. Zależnie od rodzaju surówki i dodatków rozróżnia się żeliwo szare (duża wytrzymałość na rozciąganie i gięcie, daje się obrabiać, jest miękkie) białe i pstre (duża twardość). W przemyśle duże zastosowanie ma żeliwo odporne na korozję i żeliwo żaroodporne.

Staliwo jest lanym stopem żelaza z węglem (do 1 %) i innymi pierwiastkami. Dzieli się na węglowe i stopowe. Ma zastosowanie do licznych odlewów w przemyśle.

Stal węglowa jest stalą zawierająca pierwiastki pochodzące tylko z przerobu hutniczego. Dzieli się na stale niskowęglowe (do 0,25% C), średniowęglowe (0,25-0,6% C) i wysokowęglowe (ponad 0,6% C).

Stale stopowe produkuje się, wprowadzając w procesie metalurgicznym dodatkowe składniki nadające odpowiednie cechy techniczne. W zależności od właściwości dzielimy stale stopowe na:

• konstrukcyjne (stosowane na szyny kolejowe, kotły, łożyska),

• narzędziowe (stosowane na narzędzia, na walce w hutnictwie),

• specjalne (należą do nich stale odporne na korozję, kwasoodporne, żaroodporne, magnetyczne, oporowe),

Ze względu na ciężar objętościowy metale możemy podzielić na:

• lekkie < 4,5g/cm³ (magnez, glin),

• ciężkie > 4,5 g/cm³,

Ze względu na temperaturę topnienia:

• łatwo topliwe 230 - 660˚C (cyna, cynk, ołów),

• trudnotopliwe 1080 - 1540˚C (miedź, żelazo,

• bardzo trudno topliwe 2500 - 3410 ˚C,

Rola pierwiastków w stopie metalu.

Węgiel.

Zwiększa wytrzymałość materiału, zwiększa się odporność na korozję.

Mangan.

Zwiększa wytrzymałość i sprzyja głębokiemu hartowaniu. Stale manganowe są odporne na uderzenia i ścieranie, zwiększa ziarnistość metalu.

Krzem.

Zwiększa sprężystość i wytrzymałość stali (podwyższa granicę plastyczności metalu).

Chrom.

Zwiększa wytrzymałość, twardość i zdolność przehartowania stali. Zwiększa odporność stali na ścieranie, korozję, działanie czynników chemicznych i wysokiej temperatury.

Nikiel.

Zwiększa ciągliwość i wytrzymałość stali oraz sprzyja głębokiemu hartowaniu, a także uodparnia na korozję i działanie wysokich temperatur.

Molibden.

Zwiększa hartowność stali oraz wytrzymałość na podwyższone temperatury.

Wanad.

Zwiększa drobnoziarnistość i hartowność stali. Dodaje się do w niewielkich ilościach do stali sprężynowych i narzędziowych.

Aluminium.

Wpływa na żaroodporność stali.

Miedź.

Polepsza odporność metali na korozję.

Fosfor.

Powoduje gruboziarnistość metalu i powoduje kruchość.

Siarka.

Powoduje kruchość przy skrawaniu.

Otrzymywanie surówek.

Otrzymywanie surówek żelaza z rudy odbywa się w procesie dwustopniowym. Najpierw w piecach hutniczych zwanych wielkimi piecami, gdzie następuje redukcja rud głównie tlenkowych. W drugim procesie następuje utlenianie domieszek, przez co otrzymuje się stal o określonym składzie chemicznym

Proces redukcji rudy żelaza odbywa się w wielkim piecu, do którego doprowadza się rudę, koks i topniki oraz powietrze niezbędne do spalania paliwa. Wszystkie te materiały nazywamy materiałami wsadowymi.

Procesem wielkopiecowym nazywa się zespół zjawisk fizycznych i reakcji chemicznych zachodzących w wielkim piecu, w wyniku których z rudy powstaje surówka.

Stal otrzymuje się w wyniku przeróbki surówki, a ponieważ stal może zawierać do 2% węgla, podczas gdy surówka zawiera 3,2-4,3% węgla, więc głównym celem procesu otrzymywania stali jest odwęglenie surówki. Surówka zawiera również domieszki w postaci krzemu, manganu, siarki i fosforu. Podczas przerobu surówki na stal zarówno węgiel jak i domieszki ulegają częściowemu wypaleniu. Otrzymana w ten sposób stal nazywa się staliwem, a odpowiednio przerobiona stalą.

Rudy wykorzystywane w wytopie żelaza:

• magnetyt Fe₃O₄ - 70% Fe,

• hematyt Fe₂O₃ - 50 - 60% Fe,

• limonit - 30 - 52% Fe,

• syderyt - 30 - 40% Fe,

W celu ułatwienia stopienia skały płonnej i oddzielania zanieczyszczeń metalowych od żelaza do wsadu wielkopiecowego dodaje się zwykle substancji, zwanych topnikami. Skład chemiczny topników zależy od składu skały płonnej.

Do rud kwaśnych należy stosować topniki zasadowe (CaCO₃). Do rud zwierających składniki zasadowe stosuje się topniki kwaśne. Najczęściej są to ubogie rudy kwaśne, zawierające znaczne ilości krzemionki lub żużel kwaśny pochodzący z procesów stalowniczych.

Po uzyskaniu stali o pożądanych właściwościach poddaje się ją następującym procesom:

• wyżarzaniu - jest zabiegiem cieplnym polegającym na nagrzaniu stopu do odpowiedniej temperatury, wygrzaniu w tej temperaturze i chłodzeniu do temperatury otoczenia (ujednoradniające, normalizujące, odprężające, rekrystalizujące i odpuszczające,

• hartowaniu - polega na nagrzaniu stali do temperatury około 800˚ C, wygrzaniu w niej i szybkim ochłodzeniu w wodzie lub oleju.

• odpuszczaniu - przeprowadza się dla materiałów, które były uprzednio poddane hartowaniu, polega on na nagrzaniu hartowanej stali do temperatury poniżej 700˚ C, wygrzaniu w tej temperaturze i chłodzeniu najczęsciej na powietrzu.

Stale możemy podzielić na:

• stale konstrukcyjne, węglowe, stopowe, resorowe, łożyskowe, narzędziowe, do pracy na zimno, do pracy na gorąco, szybkotnące, specjalne, niklowe, chromowe, żaroodporne,

• o szczególnych właściwościach, kwasoodporne,

Właściwości metali:

• fizyczne,

• gęstość 7,85 g/cm³,

• temperatura topnienia od 650 (cyna, cynk, ołów) do ponad 2000˚ C (wolfram, molibden),

• temperatura wrzenia,

• ciepło właściwe,

• przewodnictwo cieplne 58 W/m⋅K,

• przewodność elektryczna,

• własności magnetyczne,

• rozszerzalność cieplna 0,000012,

• mechaniczne,

• wytrzymałość na rozciąganie 300 - 1000 MPa,

• twardość określana różnymi metodami,

• udarność

Nazewnictwo i oznaczanie stali.

Stale konstrukcyjne węglowe zwykłej jakości są znakowane literami St i liczbami porządkowymi od 0 do 7, określającymi numer gatunku w miarę wzrastania zawartości węgla. Litera S na końcu znaku oznacza, że stal jest przeznaczona na konstrukcje spawane. Litera V oznacza stal o ograniczonej zawartości węgla a podwyższonej wanadu, a litera W stal o ograniczonej zawartości węgla, fosforu i siarki a podwyższonej krzemu i wanadu. Stale V i W są spawalne. Występują również następujące znaki na końcach symboli:

X - stal nieuspokojona,

Y - stal półuspokojona,

G - stal o podwyższonej zawartości manganu,

A - stal o wyższych wymaganiach dotyczących składu chemicznego,

U - stal z wymaganą udarnością w stanie normalizowanym,

UT - stal z wymaganą udarnością w stanie ulepszonym cieplnie,

Ż - stal przetapianą elektrożużlowo,

Stale konstrukcyjne stopowe są znakowane cyframi i literami. Pierwsze dwie cyfry określają średnią zawartość węgla w setnych procentu, a litery oznaczają następujące pierwiastki stopowe:

Liczby występujące za literami oznaczają zaokrąglone do liczby całkowitej średnie zawartości pierwiastka, jeżeli jego ilość przekracza 1,5%.

18G2 - 0,18% węgla, od 1 do 2 % manganu,

Wyroby ze stali.

kształtowniki:

• gorąco walcowane,

• zimno gięte,

pręty:

• okrągłe 5,5 - 25 mm,

• kwadratowe 7 - 11 mm,

bednarka

pręty zbrojone

• A0 i AI - gładkie - St0, St3,

• AII i AIII - żebrowane jednośnie lub dwuskośnie - 18G2A, 34GS

Blachy

• cienkie < 3 mm ze stali węglowych,

• grube 3 - 60 mm ze stali stopowych 18G2,

• gładkie:

• profilowane, faliste, trapezowe,

• żeberkowane,

• stosowane w miejscach gdzie możliwy jest poślizg,

rury

• ze szwem lub bez, okrągłe, kwadratowe lub prostokątne o wymiarach 40 - 500 mm,

szyny

• kolejowe, tramwajowe, podsuwnicowe,

siatki

• pręty są nakładane na siebie i zgrzewane lub specjalnie plecione w kształcie rombów, i sześcianów,

• ekspandowane - blacha nacięta i rozciągnięta,

łączniki

• gwoździe, nity, podkładki, śruby,

okucia budowlane

• kłódki, zasuwy, haki, uchwyty, łańcuchy, liny, odbojnice,

Stopy metali nieżelaznych.

Metali kolorowych używa się w budownictwie w stosunkowo niewielkim stopniu. Główną barierą, hamującą szersze stosowanie, jest wysoka cena surowca. Metale te z reguły mają większe odporności na korozję atmosferyczną i wodną. Obecnie w coraz większym stopniu wprowadzane jest do budownictwa aluminium zarówno jako materiał dekoracyjny, materiał do wyrobu armatur i konstrukcyjny.

Aluminium.

Aluminium odznacza się małym ciężarem właściwym, dobrą przewodności elektryczną, dobrym przewodnictwem cieplnym. Ponadto z niektórymi metalami tworzy stopy o dobrych własnościach odlewniczych.

Jako główne składniki stopów aluminiowych należy wymienić: miedź, krzem, magnez, mangan wraz z boksytem.

W celu zwiększenia odporności na korozję stopów aluminiowych stosuje się pokrywanie przedmiotów warstwą tlenków wytwarzanych na ich powierzchni metodą elektrolitycznego utleniania. Ponadto stosuje się również polerowanie stopów aluminium czystym aluminium, które są bardziej odporne na korozję niż jego stopy.

Stopy te dają się łatwo obrabiać i mają znaczne wytrzymałości mechaniczne. Obecnie z aluminium produkowane są następujące wyroby:

• blachy o grubości 0,3 - 10 mm,

• taśmy o szerokości 10 - 400 mm,

• pręty o średnicy 5 - 50 mm,

• kształtowniki i kątowniki równoramienne, teowniki i ceowniki,

Miedź i stopy.

Miedź jest stosowana w budownictwie m.in. w postaci cienkich blach do izolacji przeciwwodnych, robót dekarskich i zdobniczych, armatur. Jest materiałem bardzo odpornym na działanie czynników atmosferycznych i wód naturalnych.

Stopy miedzi z cynkiem tworzą mosiądz.

Cynk i stopy.

Rozróżnia się cynk hutniczy, rafinowany, elektrolityczny i rektyfikowany. Z cynku wyrabiane są blachy, pręty i druty. Jest on bardzo odporny na korozję atmosferyczną, nieodporny jest natomiast na kwasy. Często stosowany jest do powlekania wyrobów stalowych dla ich ochrony przed korozją. Materiały cynkowe muszą być odizolowane od betonów i zapraw. Produkuje się blachy o grubościach 0,15 - 6 mm.

Brąz.

Ołów.

Ma zastosowanie do lutów miękkich. Jest również stosowany na powierzchni chroniące przed działaniem promieni rentgenowskich i promieniowania jonizującego, stosowany jest również do uszczelniania kanalizacji.

Cyna i stopy.

Stosowana na luty miękkie i jako powłoki ochronne na metale.

SZKŁO

Szkłem nazywa się ciało bezpostaciowe powstałe w wyniku ostudzenia stopionej mieszaniny odpowiednio dobranych surowców szklarskich. Podstawowymi surowcami do produkcji szkła jest krzemionka stosowana zazwyczaj w postaci piasku kwarcowego (SiO­_2­), soda kalcynowana (Na₂CO₃) lub potaż (K₂CO₃), węglan wapnia (CaCO₃) oraz inne dodatki wpływające na jakość szkła.

Soda i potaż spełniają rolę topników obniżających temperaturę topnienia krzemionki, wapń zaś zwiększa odporność chemiczną szkła, które staje się nierozpuszczalne w wodzie.

Ze stopienia krzemionki tylko z dodatkiem topników, czyli sody lub potażu, powstaje szkło krzemowo - sodowe lub krzemowo potasowe, które rozpuszcza się w wodzie, a roztwór wodny tego szkła nosi nazwę szkła wodnego. Szkło wodne stanowi spoiwo do zapraw, kitów i specjalnych betonów kwasoodpornych. W drogownictwie szkło wodne bywa stosowane do utrwalania nawierzchni z kruszywa wapiennego oraz do stabilizacji nawierzchni gruntowych.

Szkło zwykłe, powszechnie stosowane w budownictwie, zawiera 70 - 72 % krzemionki, 15% tlenku sodowego, 9% tlenku wapniowego i 3,5 % tlenku magnezowego. Resztę stanowią inne składniki poprawiające właściwości szkła lub usprawniające procesy produkcyjne. Szkło można barwić tlenkami metali: tlenkiem manganu - na fioletowo, tlenkiem miedzi - na czerwono, tlenkiem żelaza - na zielono, siarka - na żółto

Oprócz krzemionki szkło można również otrzymać z innych tlenków: barowego, fosforowego lub tytanowego.

Produkcja szkła obejmuje przygotowanie surowców i sporządzenie z nich zestawu zawierającego ściśle odmierzone proporcje poszczególnych składników, topienie zestawu w piecach szklarskich w temperaturze 1100 - 1700˚C, zależnie od zestawu składników, w celu uzyskania masy szklanej o odpowiedniej lepkości, powolne studzenie masy szklanej, formowanie wyrobów, odprężanie szkła oraz obróbkę wykończeniową wyrobów.

Stosuje się wiele metod formowania wyrobów z masy szklanej, m.in. wydmuchiwanie automatyczne za pomocą sprężonego powietrza, wyciąganie masy szklanej pionowo w górę lub poziome jej ciągnienie po powierzchni roztopionego metalu, wytłaczanie w prasach, walcowanie i odlewanie.

Niekiedy szkło poddaje się hartowaniu, które polega na podgrzaniu go do temperatury około 650˚C i gwałtownym ostudzeniu sprężonym powietrzem. Szkło ma wówczas większą wytrzymałość, a w razie stłuczenia rozbija się na drobne kawałki o nieostrych krawędziach, nie powodując zranienia.

Właściwości techniczne szkła.

O wartości technicznej szkła jako materiału budowlanego decydują takie jego właściwości jak: przepuszczalność promieni świetlnych, wysoka wytrzymałość na ściskanie, rozciąganie i zginanie, ale duża łamliwość i kruchość oraz mała w porównaniu z gęstością przewodność cieplna.

• gęstość 2,5 - 2,8 g/cm³,

• jest materiałem nie nasiąkliwym,

• współczynniki przewodnictwa cieplnego λ = 1,05 W/m⋅K,

• wytrzymałość na ściskanie 5-7 w skali Mosha, 390 MPa, a hartowane do 1180 MPa,

• nie odporne na uderzenia,

• jest materiałem łamliwym i kruchym,

• moduł sprężystości 7300 MPa,

• wadą jest mała odporność na nagłe zmiany temperatury,

• rozszerzalność cieplna 8,7⋅10^-7,

• właściwości optyczne zależne od grubości i kąta padania światła, szkło płaskie okienne przepuszcza od 65 - 90% promieni widzialnych, odbicie 8%, pochłanianie 2 - 3%, załamanie 1,5%,

• jest odporne na wodę, kwasy, zasady, korozję atmosferyczną i biologiczną,

• jest dobrym izolatorem elektrycznym.

Wyroby ze szkła.

Szkło płaskie okienne.

Produkuje się maszynowo jako szkło ciągnione o grubości 1,3 - 10 mm w kształcie prostokątów. W zależności od ilości wad rozróżnia się cztery gatunki szkła: S, I, II, III. Szkło powinno być bezbarwne, a ewentualne odcienie powinno wykazywać w przekrojach. Przepuszczalność światła w zależności od grubości od 88 - 77%. Dopuszczalna wypukłość 0,3%. Szkło okienne stosowane jest w ogrodnictwie do szklenia cieplarni okien inspektowych. Szkło takie powinno łatwo dzielić się wzdłuż równomiernej rysy, bez odprysków i pęknięć.

Szkło płaskie walcowane gładkie i wzorzyste,

Produkuje się w postaci tafli prostokątnych o grubościach od 3,5 do 10 mm. W zależności od wykonania powierzchni na gładkie i wzorzyste, bezbarwne i barwne. Dopuszczalna wypukłość 0,3%.

Szkło płaskie zbrojone,

Jest wzmocnione siatką z drutu o średnicy 0,5 mm, oczkach kwadratowych lub sześciokątnych. Siatkę zatapia się równolegle do powierzchni szkła na głębokość nie mniejszą niż 1,5 mm. Przepuszczalność światła powinna wynosić 65%. Powierzchnia szkła zbrojonego może być gładka lub wzorzysta. Zatopienie siatki drucianej nie tylko wzmacnia szkło, ale także w razie stłuczenia tafli szklanej zapobiega rozpryskiwaniu się odłamków szklanych, co mogłoby zagrażać otoczeniu. Jest szczególnie polecane do szklenia budowli ogrodowych, ścianek balkonowych itp.

Szkło pochłaniające promienie podczerwone - Antisol.

Przenikalność promienie świetlnych 75%, a promieni cieplnych 30%. Stosowane jest w miejscach bardzo nasłonecznionych. Przy szkleniu okien takimi szybami należy używać kitów gęsto plastycznych. Jedna powierzchnia takiej szyby jest pokryta metalem lub półprzewodnikami.

Szkło barwione nieprzejrzyste - Marblit.

Jest to szkło płaskie walcowane, barwione w masie. Przeznaczone na okładziny. Jedna powierzchnia tafli - zewnętrzna jest gładka nie polerowana, druga zaś jest zazwyczaj rowkowana w celu zwiększenia przyczepności z zaprawą. Szkło takie produkuje się zazwyczaj w postaci płyt szklanych o wymiarach 120 X 180 cm, i płytek prostokątnych o wymiarach: 7,5 x 15, 15 x 15, 15 x 30 cm. Grubość płytek wynosi 6 mm. Płytki szkła powinny być odporna na zamarzanie. Szkło nieprzejrzyste barwi się na biało czarno, seledynowo, niebiesko, różowo i popielato. Płytki marblitowe stosuje się na okładziny murków, ścianek itp.

Szkło płaskie emaliowane.

Zwane również Vitrokolorem, otrzymuje się również przez pokrycie warstwą kolorowej emalii ceramicznej tafli szkła płaskiego lub wzorzystego hartowanego. Kolory emalii mogą być różne: żółty, niebieski, czerwony, pomarańczowy. Wymiary tafli wynoszą 30 x 30 - 240 x 150 cm, grubość 5- 8 mm. Szkło emaliowane stosuje się na okładziny elewacji budynku lub wewnątrz pomieszczeń.

Szkło płaskie polerowane bezbarwne.

Ma obie powierzchnie tafli polerowane. Zależnie od jakości wykonania rozróżnia się 3 gatunki szkła. Grubość szkła wynosi 5 - 35 mm, powierzchnia tafli może wynosić do 10 m². Szkło stosuje się do szklenia wystaw sklepowych i wyrobu elementów mebli.

Szkło hartowane.

Po stłuczeniu rozpada się na małe odłamki. Grubość szkła wynosi 4 - 8 mm. Ze względu na zwiększoną odporność na uderzenie stosuje się je do szklenia okien o większych powierzchniach.

Szyby zespolone - Vitrterm.

Składają się z dwóch lub trzech pojedynczych szyb połączonych między sobą szczelną ramką z przekładkami dystansowymi. Pomiędzy przekładkami znajduje się pochłaniacz wilgoci zapobiegający matowieniu szyb w razie dostania się między nie wilgoci. Szyby zespolone odznaczają się małym współczynnikiem przewodności cieplnej 1,5 - 2,7 W/m⋅K, są przeznaczone do szklenia okien jednoramowych.

Mozaika szklana.

Zwana Vitromozaiką są to ozdobne płytki ze szkła barwionego o wymiarach 2 x 2 x 0,4 cm naklejone na arkusze papieru o wymiarach 31,5 x 31,5 cm lub na taśmę o wymiarach 31,5 x 300 cm. Mozaikę stosuje się głównie do wykładania elewacji budynków lub wykonywania warstwy licowej wielkowymiarowych elementów ściennych. Może być również stosowana jako wykładzina ścienna w pomieszczeniach narażonych na zawilgocenie, jak łazienki, WC, kuchnie itp.

Szkło profilowe.

Są to elementy walcowane, przepuszczające światło, o przekroju poprzecznym ceowym, znane pod nazwą vitrolitu. Płyty szklane mogą być zbrojone. Lub nie. Mogą być bezbarwne lub o kolorze oranżowym zbliżonym do złotego. Profilowane płyty szklane produkuj się w czterech szerokościach: 250, 294, 330, 500 mm. Długość płyt może się wahać od 1 do 5 m. Szkło profilowe może być stosowane w ogrodach do budowy przezroczystych ścianek osłonowych, balustrad i ścinek balkonów, daszków na pergolach, pokryć szklarni. Wymiary ścianek w pionie do 2,5 m, a w poziomie do 1,3 m.

Pustaki szklane.

Otrzymuje się przez spajanie ze sobą dwóch jednakowych nadtopionych części w kształcie prostokątnych pudełek. Produkuje się pustaki o czterech wielkościach: 190 x 190 x 80, 200 x 200 x 80, 240 x 240 x 80 i 250 x 250 x 80 mm. Pustaki wykonuje się ze szkła bezbarwnego, barwionego powierzchniowo lub barwionego w całej masie. Minimalna wytrzymałość na ściskanie pustaka szklanego nie powinna być mniejsza od 1,5 MPa. Pustaki służą do budowy ścianek i murków nie większych niż 3 x 3 m. Do murowania ścinek z pustaków należy stosować zaprawę cementową marki 5, o konsystencji plastycznej. Ścianki powinny być zbrojone stalą okrągłą, gładką o średnicy 6 mm. Zaleca się stosowanie zbrojenia pionowego, poziomego i ramy wokół ściany.

Luksfery.

Produkuje się ze szkła bezbarwnego, przepuszczającego światło, w postaci kształtek i licowej powierzchni kwadratowej. Wykonuje się dwie wielkości luksferów o wymiarach: 150 x 150 x 50 i 200 x 200 x 50 mm. Elementy mają masę odpowiednio 1,05 i 1,95 kg. Luksfery powinny wykazywać wytrzymałość na ściskanie nie mniejszą niż 3 MPa. Zastosowanie luksferów jest podobne jak pustaków szklanych. Do murowani ścianek z luksferów należy stosować zaprawę cementową marki 5 o konsystencji wilgotnej. Ścianki powinny być zbrojone stalą okrągłą, gładką o średnicy 6 mm. Zaleca się stosowanie zbrojenia pionowego, poziomego i ramy wokół ściany.

Kopułki ze szkła hartowanego.

Stosuje się je do oświetlania hal, auli itp. Kształt podstawowy kopułki może być kołowy, kwadratowy lub prostokątny. Średnica kopułek o podstawie koła oraz bok kopułek kwadratowych wynosi 80 cm.

Materiały termoizolacyjne.

Włókna szklane.

Uzyskuje się z roztopionego szkła boro - glino o krzemianowego i tytanowo-borowego metodą wyciągania z dysz. Szkło przy wyciąganiu włókna, mimo, że jest materiałem kruchym i sztywnym, staje się przy grubości nitek 3 - 5 mm giętką przędzą. Włókna szklane mają bardzo duża wytrzymałość na rozciąganie, przewyższającą wytrzymałość stali zwykłej

Wata szklana.

Składa się ze skłębionych włókien szklanych grubości 10 20 μm. Z waty szklanej produkuje się maty służące m.in. do budowy ekranów akustycznych ograniczających hałas przy trasach komunikacyjnych.

Maty z waty szklanej.

Wykonuje się z luźno ułożonej warstwy waty na osnowie z welonu szklanego lub tektury. Watę przyszywa się do osnowy na całej długości nićmi szklanymi. Ze względu na duża nasiąkliwość mat wykonanych na osnowie z tektury nie powinno się ich używać do izolacji na zewnątrz budynków. Maty mają następujące wymiary; długość 3 m, szerokość 1 m i grubość 3,4 - 5 cm. Gęstość pozorna mat wynosi 60 - 90 kg/m³.

Szkło piankowe.

Jest materiałem porowatym otrzymanym przez stopienie stłuczki szklanej z dodatkiem środków porotwórczych. Produkuje się dwie odmiany szkła piankowego: białe i czarne. Szkło białe ma pory otwarte i dlatego odznacza się dobrymi właściwościami dźwiękochłonnymi. Jego gęstość pozorna wynosi 300 - 400 kg/m³, a nasiąkliwość nie powinna być większa niż 25%. Szkło czarne ma pory zamknięte i jest materiałem nienasiąkliwym, o gęstości pozornej 160 - 180 kg/m³. Płyty ze szkła piankowego czarnego mają wymiary 50 x 50 x 5,6,7 lub 12 cm. Materiał ten daje się obrabiać prostymi narzędziami i może być mocowany za pomocą gwoździ lub zaprawy. Szkło piankowe, zwłaszcza białe, ma takie samo zastosowanie jak maty z waty szklanej.

Wełna mineralna.

Jest wytwarzana przez rozpylanie płynnego żużla sprężonym powietrzem lub parą o wysokim ciśnieniu; w ten sposób powstaje tworzywo z cieniutkich, włoskowatych nitek, będące bardzo dobrym materiałem izolacyjnym, ciepło i dźwiękochłonnym. Znosi ono temperaturę 800˚C, może więc być stosowane do izolacji przewodów parowych, przewodów gorącej wody itp. Wełna żużlowa jest pakowana luźno w workach papierowych po 10 - 12 kg lub w baloty o wymiarach 800 x 800 x 600 mm. Ciężar bloku waty od 70 - 120 kg.

TWORZYWA SZTUCZNE.

Tworzywa sztuczne zwane potocznie masami plastycznymi lub plastykami, są produkowane z żywic syntetycznych. Podstawą produkcji są wielocząsteczkowe związki organiczne o szkielecie węglowym, rzadziej krzemowym. Historia tworzyw sztucznych liczy zaledwie 100 lat. Do najstarszych znanych tworzyw sztucznych należą kauczuk syntetyczny, celuloid, bakelit. Dynamiczny rozwój przemysłu tworzyw sztucznych datuje się od kresu II wojny światowej. Obecnie na świecie produkuje się wielkie ilości różnego rodzaju tworzyw sztucznych, z których szereg ma zastosowanie w budownictwie. W wielu przypadkach tworzywa sztuczne przewyższają właściwościami tradycyjne materiały budowlane: drewno, stal, beton, w coraz większym stopniu konkurują również ceną. Tworzyw sztuczne uzyskuje się przez modyfikację naturalnych związków wielocząsteczkowych lub przez polireakcje jednym z trzech sposobów: polimeryzację, polikondensację, poliaddycję.

Do tworzyw sztucznych modyfikowanych, uzyskanych drogą modyfikacji naturalnych związków wielocząsteczkowych, należą pochodne celulozy, białka i kauczuku naturalnego.

Ze względu na właściwości termoplastyczne tworzyw sztucznych dzieli się je na dwie grupy: elastomery, plastomery.

Do elastomerów zalicza się tworzywa sztuczne, które w temp około 20˚C mogą być poddawane dużym odkształceniom, przekraczającym 100% wydłużenia, jak np.: kauczuki.

Plastomery są tworzywami, które w normalnych temperaturach ulegają tylko nieznacznym odkształceniom sprężystym.

Plastomery dzieli się na:

• tworzywa termoplastyczne (termoplasty), mięknące pod wpływem ciepła i twardniejące przy obniżeniu temperatury, przy czym proces ten można powtarzać wielokrotnie: należą tu: polichlorek winylu, polistyren, poliakrylany,

• tworzywa termoutwardzalne i chemoutwardzalne (duroplasty), które twardnieją nieodwracalnie pod wpływem ogrzewania lub dodatków chemicznych, zalicza się do nich: żywice fenolowo - formaldehydowe, poliestry itp.

Sposoby powstawania materiałów sztucznych.

Polimeryzacja.

Łączenie produktów wyjściowych, z których otrzymuje się produkt gotowy bez żadnych produktów ubocznych. Produkt jest wielokrotności monomerów wyjściowych. Przy pomocy modyfikatorów można zmieniać cechy produkty.

• homopolimeryzacja - łaczenie się takich samych monomerów,

• kopolimeryzacja - łączenie róznych monomerów,

Proces polimeryzacji przebiega bardzo szybko, samorzutnie z wydzielaniem dużej ilości ciepła. Po zainicjowaniu reacji (rodnikowa lub jonowa) następuje tworzenie się łańcuch z wydzielaniem ciepła, zakończenie reakcji może być spowodowane dostaniem się wolnego wodoru z zewnątrz.

Materiały otrzymywane w procesie polimeryzacji to: ciała stałe, ciecze, homo polimery (PCV, polietylen), kopolimery (butadien, stylen).

Polikondensacja.

Polega na łączeniu się związków małocząsteczkowych z wydzieleniem produktów ubocznych: amoniaku, wody, soli. Podczas twardnienia odznaczają się dużym skurczem. Produkt końcowy różni się od produktów wyjściowych. Proces polikondensacji przebiega wolniej i spokojniej od polimeryzacji. Jest procesem nieodwracalnym. Tworzywa te można wykorzystywać jako gotowe wyroby lub jako duroplasy przyrządzane w razie potrzeby ze składników.

Poliaddycja.

Polega na łączeniu się związków małocząsteczkowych bez produktu ubocznego. Następuje przegrupowanie atomów, najczęściej wodoru. Skład produktów inny niż monomerów wyjściowych. Proces jest nieodwracalny, występuje mniejszy skurcz niż w polikondensacji. Katalizatorami są kwasy, zasady i woda. Proces przebiega spokojnie.

Dodatki stosowane do materiałów sztucznych.

Plastyfikatory.

Powodują zmiękczanie materiału, co w znacznym stopniu obniża koszt produkcji. Nie mogą zmieniać składu chemicznego materiału. Rozróżniamy dwie grupy plastyfikatorów:

• żelatywizujące - można je mieszać w nieograniczonych ilościach z produktem,

• nie żelatywizujące - mają zdolność do migracji w materiale - proces pocenia się, właściwości materiału ulegają pogorszeniu,

Stabilizatory.

Mają działanie anty utleniaczy. Stosowane do tworzyw termoplastycznych.

Barwniki i pigmenty.

Powinny być światło trwałe i nie zmieniać kolorów z biegiem czasu.

Wypełniacze.

Mogą modyfikować właściwości materiału, zmniejszają jego cenę. Zajmują w materiale nawet do 80% powierzchni. Stosowane są do tego celu: mączki mineralne, wypełniacze organiczne, włókna szklane lub powietrzne.

Nośniki.

Mogą być w postaci wstęg papierowych, z tkanin, z włókna szklanego, zwiększają wytrzymałość.

Przetwórstwo materiałów sztucznych.

Obróbka wstępna polega na przygotowaniu w odpowiednich proporcjach składników, które mają wchodzić w skład tworzywa sztucznego w zależności od pożądanych cech. Mogą być w formie granulowanej, płynnej lub sproszkowane.

Charakterystyka materiałów sztucznych.

Polichlorek winylu - PCV.

Powstaje w procesie polimeryzacji. Jest homo polimerem i materiałem termoplastycznym. Wytwarza się go z acetylenu (z węgla kamiennego lub ropy naftowej) z dodatkiem kwasu solnego (ze soli). Może być twardy, zmiękczony lub komórkowy. Jest odporny na działanie wody i chemikalii, jest niepalny, mięknie w temperaturze 80˚C, daje się łatwo barwić na dowolne kolory.

Polioctan winylu - POW.

Jest materiałem termoplastycznym, należy do grupy homo polimerów, jest odpornym na działanie wody i środków chemicznych, posiada bardzo dobra przyczepność do podłoża, dzięki czemu znalazł zastosowanie w produkcji farb, klejów i lakierów.

Polistylen.

Materiał termoplastyczny, należący do grupy homo polimerów. Powstaje z benzenu i etylenu, mięknie w temperaturze 70 - 100˚C. Stosowany jest na folie i wyroby gospodarstwa domowego, w formie spienionej występuje jako styropian.

Polietylen.

Materiał termoplastyczny, należący do grupy homo polimerów. Powstaje z etylenu. Ma duża odporność na rozrywanie, stosowany do temperatury 120˚C, łatwo się barwi, służy do wyrobu folii i opakowań.

Fenoplasty.

Materiał termoutwardzalny. Powstaje z fenoli i formaldehydu lub z pochodnych fenoli i formaldehydu. Jest bardzo wytrzymały, odporny na działanie wody i środków chemicznych, ma tendencję do żółknięcia i zmiany zabarwienia pod wpływem upływu czasu. Służy do wyrobu: laminatów, klei, farb. Opary fenoplastów są toksyczne jednak w połączeniu z mocznikiem maja właściwości dezynfekujące.

Aminoplasty.

Materiał termoutwardzalne. Powstają z połączenia mocznika z formaldehydem, melaniny z formaldehydem lub melaniny formaliną. Dają się trwale barwić, mają dobre właściwości wytrzymałościowe. Aminoplasty melaninowe są odporne na agresje chemiczną.

Poliestry.

Są materiałami chemoutwardzalnymi. Powstają z nienasyconych kwasów karboksylowych i karbodników lub z węglowych z alkoholami wielowodorowymi. Odporne są na działanie czynników chemicznych lecz nie na wodę. Tworzą twarde tworzywa w połączeniu z włóknami szklanymi.

Poliamidy.

Tworzywa termoplastyczne, powstają w procesie polikondensacji. Powstają z kwasów dwukarboksylowych z wieloaminami. Służą do produkcji włókien sztucznych, stylonu i nylonu.

Silikony.

Powstają w procesie polikondensacji. Są materiałami hydrofobowymi (nie łączącymi się w ogóle z wodą). Złożone są ze związków krzemu z chlorkiem metylu, są niepalne.

Poliuretany.

Tworzywa termoplastyczne powstałe w procesie poliaddycji. Powstają z 2 i 3 izacjonianów i glikolu lub dwuaminy. Występują w postaci żywicy twardej lub tworzywa spienionego.

Żywice epoksydowe.

Tworzywa chemoutwardzalne powstałe w procesie poliaddycji. Powstają z epichlrohyndryny z dwufenolem i dwuaminem. Maja dobrą przyczepność. Znalazły zastosowanie na farby, lakiery, kleje.

Właściwości materiałów sztucznych.

• gęstość 920 - 1800 kg/m³,

• twardość 15 - 200 Mpa,

• wytrzymałość na zginanie 7 - kilkuset Mpa,

• wytrzymałość na ściskanie 70 - 300 Mpa,

• współczynnik przewodnictwa cieplnego 0,02 W/m⋅K,

• niepalne,

Wady:

• wydzielanie substancji lotnych toksycznych dla człowieka,

• mało odporna na starzenie się,

• łatwo się elektryzują przez co szybko się brudzą,

Wyroby z materiałów sztucznych.

Materiały podłogowe.

• rolowane lub w płytach o powierzchniach gładkich z PCV, składają się z jednej lub kilku warstw, warstwa spodnia może być z pianki lub włókna i musi być odporna na korozje biologiczną, nie może być stosowana w pomieszczeniach gdzie potrzebne jest zachowanie dużej czystości ze względu na elektryzowanie się wykładziny i przyciąganie brudu,

• wykładziny dywanowe, złożone z dwóch warstw. Spodnia warstwa podkładowa a wierzchnia igłowana, sfilcowana i fryzowana,

• masy podłogowe bez spoinowe, złożone są z 2 lub 3 składników: poliestrowe i poliuretanowe z dodatkiem gumy granulowanej mogą być wykorzystane na powierzchnie w obiektach sportowych. Stosowane są do wykonywania podłóg, dylatacji, do przejść między różnymi materiałami podłogowymi, do wyrównywania grubości, antypoślizgowe.

Materiały do krycia dachów.

• wyroby z twardego PCV o różnych kolorach. Występują jako folie, gąsiory, elementy brzegowe,

• płyty poliestrowe - produkowane są również świetliki i kopułki,

• płyty z polimetakrylanu metylu - płyty faliste lub płaskie , przezroczyste, łatwo się zarysowują, produkowane są również różnego rodzaju kształtowniki,

• elementy poliweglanowe - wyrabiane są z nich łuki, kopułki, łatwo się barwią w całej masie dając kolor jakby zadymiony, mogą być zbrojone włóknem szklanym dzięki czemu maja większą wytrzymałość,

Materiały ścienne.

• płyty warstwowe - złożone z dwóch warstw, zewnętrzna z PCV a rdzeń z materiałów termoizolacyjnych (poliuretan, styropian),

Materiały do izolacji cieplnej.

• styropian - zwykły lub samo gasnący, może być w formie granulatu, płyt lub wszelkiego rodzaju kształtek, współczynnik przenikalności cieplnej 0,045 W/m⋅K, jest niewątpliwie najtańszym materiałem termoizolacyjnym lecz w czasie pożaru wydziela trujące gazy,

• polocel - ekspandowane PCV, komórki sa zamknięte, twardy lub miękki,

• poliluretan,

• pianizol, jest materiałem którym się wypełnia kanały w ścianach, stosuje się go w formie spienionej za pomocą specjalnych agregatów, przenikalność cieplna 0,06 W/m⋅K,

Materiały do izolacji przeciwwodnej.

• folie z PCV, miękkie lub twarde,

• folie izobutylenowe,

Wyroby instalacyjne.

• z PCV - rury i kształtki przeznaczone do sieci wewnętrznych i zewnętrznych, o średnicach 6 - 45 cm,

• rury z polietylenu niskociśnieniowego stosowane do instalacji wodnych gazowych,

• z żywic fenolowych stosowane do instalacji elektrycznej (gniazdka, wtyczki),

• wyroby do stolarki okiennej i drzwiowej, wykorzystywane są materiały o wysokiej jakości z PCV,

Kity i wyroby malarskie.

• chemoodporne - epidiamowe, znoszą środowisko kwaśne, i zasadowe,

• poliestrowe - kwasoodporne,

• akrylowe - uszczelniające,

• farby, lakiery i emalie, farby emulsyjne, farby chemoutwardzalne z żywic, farby poliwinylowe do stali, silikonowe, epoksydowe do gruntowania,

• kleje ciekłe - żywice z polioctanu winylu, kauczukowe, polimetanowe, lateksowe, epoksydowe - płynne lub stałe,

1

6

---