Mowa zależna - Reported Speech

Mowy zależnej (Reported/Indirect Speech) używamy, kiedy chcemy przekazać czyjąś wypowiedź nie cytując dokładnie tego co ktoś powiedział, ale przekazując treść tej wypowiedzi. W języku angielskim mowy zależnej używamy bardzo często więc opanowanie tego materiału jest istotnym krokiem w nauce języka. 
Porównajmy zestawy zdań w mowie niezależnej i zależnej:

mowa niezależna	mowa zależna
Lara said: "I'm pretty."	Lara said (that) she was pretty.
(skromna) Lara powiedziała: "Jestem piękna."	Lara powiedziała, że jest piękna.
Tom said: "I don't smoke."	Tom said (that) he didn't smoke.
(kłamczuszek) Tom powiedział: "Nie palę."	Tom powiedział, że nie pali.
They said: "We have never lied."	They said (that) they had never lied.
Powiedzieli: "Nigdy nie kłamaliśmy."	Powiedzieli, że nigdy nie kłamali.
Ann said "I will be famous one day."	Ann said (that) she would be famous one day.
Ann powiedziała: "Pewnego dnia będę sławna."	Ann powiedziała, że pewnego dnia będzie sławna.
My parents said: "We can't let you go."	My parents said (that) they couldn't let me go.
Moi rodzice powiedzieli: "Nie możemy cię puścić."	Moi rodzice powiedzieli, że nie mogą mnie puścić.
Rafał said: "I'm not joking."	Rafał said (that) he wasn't joking.
(stanowczy) Rafał powiedział: " Nie żartuję."	Rafał powiedział, że nie żartuje.

Zauważmy, że w zdaniach w prawej kolumnie zmienił się czas! To bardzo ważna uwaga, ponieważ w mowie zależnej mamy do czynienia z tzw. następstwem czasów. W języku polskim nie spotkamy się z czymś takim, więc szczególnie ważne jest zrozumienie tego zjawiska. W największym skrócie stosowanie następstwa czasów polega na COFNIĘCIU czasu użytego w zdaniu podrzędnym. Jako że taka definicja niewiele pewnie tłumaczy, przeanalizujmy to dokładnie w kolejnej zakładce.

Następstwo czasów w mowie zależnej

Jak wspomnieliśmy wcześniej, mowy zależnej (Reported/Indirect Speech) używamy, kiedy chcemy przekazać czyjąś wypowiedź nie cytując dokładnie tego, co ktoś powiedział, ale przekazując treść tej wypowiedzi.

Pokazaliśmy, jak zmienia się czas przy tworzeniu zdania w mowie zależnej. Mamy do czynienia z następstwem czasów. Stosowanie następstwa czasów polega na COFNIĘCIU czasuużytego w zdaniu podrzędnym. Jako że taka definicja niewiele pewnie tłumaczy, przeanalizujmy to na przykładach.

mowa niezależna	mowa zależna
Jack said "I am handsome."	Jack said (that) he was handsome.
Jack powiedział: "Jestem przystojny." (kolejny skromniś)	Jack powiedział, że jest przystojny.

W pierwszym zdaniu w mowie niezależnej przekazujemy to, co powiedział Jack w czasie teraźniejszym: I'm handsome. Nie ma tu nic dziwnego - cytujemy po prostu dokładnie to, co usłyszeliśmy. Jeśli jednak do przekazania tej informacji chcemy zastosować mowę zależną musimy "cofnąć" czas - z czasu teraźniejszego (Present Simple) robi się czas przeszły (Past Simple): ...that he was handsome.

that w nawiasie oznacza, że możemy to słówko ominąć bez zmiany znaczenia zdania.

Zwróćmy uwagę, że na polski nadal tłumaczymy zdanie w czasie teraźniejszym!
No dobrze, a co jeśli pierwsze zdanie będzie w czasie przeszłym? Nic trudnego - cofamy czas przeszły "o jedno oczko" i otrzymujemy czas zaprzeszły. Zobaczmy:

mowa niezależna	mowa zależna
Jack said "I was handsome."	Jack said (that) he had been handsome.
Jack powiedział: "Byłem przystojny."	Jack powiedział, że był przystojny.

Jak widać Past Simple zmienił się w Past Perfect.
Oto zestawienie zmian czasów:

mowa niezależna		mowa zależna
Present Simple	»	Past Simple
Sue said "I don't like him."	»	Sue said (that) she didn't like him.
Present Continuous	»	Past Continuous
"The sun is shining," he said.	»	He said the sun was shining.
Past Simple	»	Past Perfect
Monica said "I wrote a letter."	»	Monica said she had written a letter.
Present Perfect	»	Past Perfect
"I have lost my keys," said Mike.	»	Mike said (that) he had lost his keys.
Present Perfect Continuous	»	Past Perfect Continuous
Mr Brown said "I've been working for this company for 3 years."	»	Mr Brown said he had been working for that company for 3 years.
Future Simple	»	Future in the Past
"I will do it tomorrow," said Jenny.	»	Jenny said she would do it the next day.
Future Continuous	»	Future Continuous in the Past
"She will be working on the project tomorrow at 5," said George.	»	George said she would be working on the project the next day at 5.

Także niektóre czasowniki modalne się zmieniają:

mowa niezależna		mowa zależna
will	»	would
can	»	could
may	»	might
shall	»	should
would	»	would
could	»	could
might	»	might
should	»	should

Kilka przykładów:

mowa niezależna		mowa zależna
can	»	could
"I can take it from you," he said to me.	»	He said he could take it from me.
may	»	might
"I may help you when you need it."	»	She said she might help me when I needed it.
shall	»	should
"Shall I help you?"	»	She asked if she should help me.

Czasów zaprzeszłych oczywiście nie można jeszcze bardziej cofnąć. Zostawiamy je w takim przypadku bez zmian:

mowa niezależna		mowa zależna
Past Perfect	»	Past Perfect
Margaret said "I had hoped to meet him finally."	»	Margaret said she had hoped to meet him finally.
Past Perfect Continuous	»	Past Perfect Continuous
She said "I had been baking the cake then."	»	She said (that) she had been baking the cake then.

Kiedy jeszcze nie ma następstwa czasów?

Kiedy relacjonujemy coś, co ktoś mówi w tej chwili. Np. rozmawiamy na ulicy i nie wszystko dobrze słychać (kiedy właśnie przejeżdża ciężarówa)

Jack: "I don't have enough money to buy this book."	Jack: "Nie mam wystarczająco pieniędzy, żeby kupić tę książkę."
Mary: "What did he say?"	Mary: "Co on powiedział?" (własnie przejechała ciężarówka i Mary nic nie slyszała)
David: "He said he doesn't have enough money to buy the book."	David: "Powiedział, że nie ma wystarczająco pieniędzy, żeby kupić tę książkę."
lub "He says he doesn't have enough money to buy the book."	lub "Mówi, że nie ma wystarczająco pieniędzy, żeby kupić tę książkę."

W powyższym przypadku nie zastosowaliśmy następstwa czasów, ponieważ w ciągu tych paru sekund nie zmienił się stan portfela Jacka, między jego wypowiedzią a powtórzeniem jej przez Davida nie minęło dużo czasu.

Mowa zależna - zaimki, czas i miejsce

W poprzednich zakładkach dociekliwi czytelnicy na pewno zauważyli, że oprócz zmiany czasu w mowie zależnej pojawiają się też inne zmiany w porównaniu ze zdaniem, które dokładnie cytuje czyjąś wypowiedź. Przyjrzyjmy się im tutaj:

 

1. Zmiana zaimka.

2.  

mowa niezależna	mowa zależna
Jack said: "I'm going to propose to my girlfriend."	Jack said (that) he was going to propose to his girlfriend.
Jack powiedział: ,,Zamierzam się oświadczyć mojej dziewczynie.''	Jack powiedział, że (on) zamierza się oświadczyć swojej dziewczynie.
My neighbours said: "We want to sell our car."	My neighbours said (that) they were going to sell their car.
Moi sąsiedzi powiedzieli: ,,Chcemy sprzedać nasz samochód."	Moi sąsiedzi powiedzieli, że  (oni) chcą sprzedać swój samochód.
Sally said: "You are getting on my nerves."	Sally said (that) I was getting on her nerves.
Sally powiedziała: ,,Działasz mi na nerwy."	Sally powiedziała, że działam jej na nerwy.

 

Zmianie ulegają też zaimki wskazujące:

 

mowa niezależna	mowa zależna
Tom said: "This girl is gorgeous."	Tom said (that) that girl/the girl was gorgeous.
She said: "These documents are mine."	She said (that) those documents/the documents were hers."

 

 2. Zmiana określenia czasu.

 Dlaczego jest konieczna?

 Wyobrażmy sobie, że rozmawiamy z kimś w poniedziałek i słyszymy od niego "I am so tired today."  Odnosząc sie do tej wypowiedzi po kilku dniach, np. w czwartek, nie możemy powiedzieć Sue said (that) she was so tired today, ponieważ od jej wypowiedzi upłyną jakiś czas i dzisiaj, czyli w czwartek, zmęczona już może nie jest. Zmęczona była w chwili wypowiedzi, czyli w poniedziałek, który jest już przeszłością.

 

Prawidłowa zamiana wypowiedzi Sue na mowę zależną wygląda zatem tak:

 

mowa niezależna	mowa zależna
Sue said: "I am so tired today."	Sue said (that) she was so tired that day.

 

Inne określenia czasu zmieniamy następująco:

 

mowa niezależna	mowa zależna
yesterday	the day before
last week	the week before
tomorrow	the next day/the following day
next week/month	the following week/month
now	then
2 years ago	2 years before

 

 3 Zmiana określenia miejsca.

 

Wyobraźmy sobie taką sytuację:

 Rozmawiamy z Mary w supermarkecie. Plotkujemy na całego obiecując dyskrecję oczywiście, a po dwóch dniach w pracy nadajemy na spotkaną w supermarkecie koleżankę bez skrępowania...

 

mowa niezależna	mowa zależna
Mary said: "I don't usually do shopping here."	Mary said (that) she doesn't* usually do shopping there.
Mary powiedziała: "Zwykle nie robię tu  zakupów."	Mary powiedziała, że zwykle nie robi tam (no bo przecież nie w pracy, gdzie toczy się rozmowa) zakupów.

 * Nie ma konieczności zmiany czasu, ponieważ to, co usłyszeliśmy od Mary jest po dwóch dniach rozmowy nadal aktualne.

 

Żeby zdanie w mowie zależnej było logiczne, użyte przez mówiącego określenia miejsca zmieniamy w następujący sposób:

 

mowa niezależna	mowa zależna
here	there
tutaj	tam
in this room	in that room/in the room
w tym pokoju	w tamtym pokoju

Mowa zależna - tworzenie pytań

Z opisów czasów pamiętamy, że pytania z większości przypadków tworzone są poprzez inwersję lub przez wysunięcie operatora na początek zdania, czyli:

She made a delicious cake yesterday.	Did she make a delicious cake yesterday?
Ona zrobiła przepyszne ciasto wczoraj.	Czy ona zrobiła przepyszne ciasto wczoraj?
I will come to you tomorrow.	Will I come to you tomorrow?
Przyjdę do ciebie jutro.	Czy przyjdę do ciebie jutro?
I love her.	Do I love her?
Kocham ją.	Czy ja ją kocham?


W przypadku mowy zależnej niestety powyższe zasady nie będą obowiązywać...
Co więcej - pytania w mowie zleżnej zachowują szyk zdania oznajmującego! Trzeba zwrócić szczególną uwagę na kolejność słów w zdaniu. Spójrzmy na przykłady (oczywiście pamiętamy cały czas o zasadzie następstwa czasów): 

mowa niezależna	mowa zależna
"Will you give me my book back?"	Mike asked me if I would give him his book back.
Oddasz mi moją książkę?	Mike zapytał mnie, czy mu oddam jego książkę.
"Do you love her?"	Tom asked me whether I loved her.
Kochasz ją?	Tom zapytał mnie, czy ja kocham.
"Did mother make a delicious cake?"	My brother asked me if mother had made a delicious cake.
Czy mama zrobiła pyszne ciasto?	Mój brat zapytał mnie, czy mama zrobiła pyszne ciasto.


Powyższe pytania należą do grupy tzw. yes/no questions - w mowie zależnej wstawiamy w takim przypadku jeden ze spójników: if lub whether, oba tłumaczymy jako czy z tym, żewhether jest bardziej formalne.

Jeśli w pytaniu pojawia się zaimek zaczynający sie na wh- ten sam zaimek musi pojawić się w pytaniu w mowie zależnej:

mowa niezależna	mowa zależna
"What is his name?"	They asked me what his name was.
Jak on się nazywa?	Oni zapytali mnie jak on się nazywa. (zwróćmy szczególną uwagę na szyk zdania angielskiego!)
"Where will you be tomorrow at 5?"	I asked her where she would be the next day at 5.
Gdzie będziesz jutro o 5?	Zapytałem ją gdzie będzie jutro o 5.
"When is your wife coming back?" asked Mary.	Mary asked when his wife was coming back.
"Kiedy wraca twoja żona?" zapytała Mary.	Mary zapytała kiedy wraca jego żona.




We wszystkich powyższych zdaniach używaliśmy czasownika to ask do zrelacjonowania pytania - czasowników, których możemy użyć jest oczywiście więcej:

to ask	pytać
to inquire	pytać się, dowiadywać
to want to know	chcieć wiedzieć

 

mowa niezależna	mowa zależna
"Will you come?"	Sue wanted to know if I would come.
Przyjdziesz?	Sue chciała wiedzieć, czy przyjdę.
"What can you tell me about the new minister?"	The journalist inquired what he could tell him about the new minister.
Co może mi pan powiedzieć o nowym ministrze?	Dziennikarz dowiadywał się, co on mógł powiedzieć o nowym ministrze.

Mowa zależna - reporting verbs

W poprzednich zakładkach w zdaniach w mowie zależnej nie używaliśmy zbyt różnorodnych czasowników do relacjonowania wypowiedzi. Zdania były raczej nudne i bez wyrazu. Zaraz nauczymy się, jak możemy dodać trochę ikry do naszych zdań. Pokażemy jak błagać, prosić, rozkazywać, obiecywać, zachwycać się i podamy wiele wiele innych czasowników, które oddają prawdziwy charakter wypowiedzi.

To jest wlaśnie forma mowy zależnej, z jaką można się spotkać w naturalnym codziennym angielskim - chyba nikt się nie spodziewa, że jakiś przeciętny Anglik będzie się plątał w następstwa czasów tylko po to, żeby przekazać kilka najnowszych plotek o tym, co sąsiad powiedział.

Czasowniki podzielimy na 1) te, które wymagają formy gerund 2) te, które łączą się z bezokolicznikiem, oraz 3) takie, które wprowadzają that-clause.

verb + gerund
accuse sb of doing sth	oskarżać
admit doing sth	przyznawać
apologise to sb for doing sth	przepraszać
boast about doing sth	chwalić się
complain about	skarżyć się
confess to doing sth	przyznawać się
deny doing sth	zaprzeczyć
insist on sb's doing sth	nalegać
suggest doing sth	sugerować
warn sb against doing sth	ostrzegać
object to sb's doing sth	sprzeciwiać się, protestować


 




verb + to do
advise sb to do sth	radzić
agree to do sth	zgadzać się
allow sb to do	pozwalać
ask sb to do sth	pytać, prosić
beg sb to do sth	błagać
claim to do	twierdzić
command sb to do	rozkazać
decide to do sth	zdecydować
demand to do	żądać, domagać się
forbid sb to do	zabraniać
invite sb to do	zapraszać
offer to do sth	oferować
order sb to do sth	kazać
persuade sb to do sth	przekonać, namówić
promise to do sth	obiecywać
recommend sb to do sth	polecać, zalecać
refuse to do sth	odmówić
remind sb to do	przypomnieć
tell sb to do sth	powiedzieć
threaten to do sth	grozić
urge sb to do sth	usilnie namawiać, ponaglać
warn sb not to do sth	ostrzegać




verb + THAT clause
add that	Dodać
admit that	przyznać
agree that	zgodzić się
assure sb that	zapewnić
claim that	twierdzić
complain that	skarżyć się
confirm that	potwierdzić
confess that	przyznawać się
decide that	zdecydować
deny that	zaprzeczyć
doubt whether/if	wątpić
estimate that	szacować
explain that	tłumaczyć
inform sb that	informować
point out that	wskazywać
promise sb that	obiecywać
promise that	obiecywać
reply that	odpowiadać
say that	powiedzieć
suggest that sb should do sth	sugerować
tell sb that	powiedzieć
warn sb that	ostrzegać







Przykłady zdań w mowie zależnej

mowa niezależna	mowa zależna
"You stole my wallet!"	He accused me of stealing his wallet.
"Ukradłeś mój portfel!"	On oskarżył mnie o kradzież portfela.
"I play the guitar better than you!", Tom shouted.	Tom boasted about playing the guitar better than James.
Tom krzyknął: "Gram na gitarze lepiej niż ty!"	Tom przechwalał się, że gra na gitarze lepiej niż James.
"I haven't taken your car", she claimed.	She denied taking/having taken his car.
Ona stwierdziła: "Nie brałam twojego samochodu."	Ona zaprzeczyła, że brała jego samochód.
"We will go to the summit the other way."	We decided to go to the summit the other way.
"Wejdziemy na szczyt inną drogą."	Zdecydowaliśmy, że wejdzimy na szczyt inną drogą.
"Don't forget to turn off the light."	She reminded him to turn off the light.
"Nie zapomnij zgasić światła."	Przypomniała mu, żeby zgasił światło.
"Yes, I broke the window."	He admitted breaking the window.
"Tak, to ja zbiłem okno."	Przyznał się, że zbił okno.
"We can't go there, it's too dangerous."	She objected to our going there as it was too dangerous.
"Nie możemy tam pójść, to zbyt niebezpieczne."	Ona sprzeciwiła się naszemu pójściu tam, ponieważ było to zbyt niebiezpieczne.
"Make sure you finish this report before 5 - it's very important."	He urged me to finish that report before 5 and he added (that) it was very important.
"Upewnij się, że skończysz raport przed 5 - to bardzo ważne."	Nalegał, żebym skończył raport przed 5 - dodał, że to bardzo ważne.
"I'll buy this book for you as well, don't worry."	He promised to buy that book for me as well and he told me not to worry.
"Kupię też książkę dla ciebie, nie martw się."	Obiecał, że kupi tę książkę też dla mnie i powiedział, żebym się nie martwiła.
"If I were you I'd buy the red dress."	She recommended me to buy the red dress.
"Gdybym była tobą, kupiłabym tą czerwoną. (np. sukienkę)	Poleciła mi kupić czerwoną sukienkę.
"In my opinion it's not a good idea."	He warned us that it wasn't a good idea.
"Moim zdaniem to nie jest dobry pomysł."	Ostrzegł nas, że to nie był dobry pomysł.
"We're sorry, we didn't know these seats were taken."	They apologised to us for taking our seats.
"Przepraszamy, nie wiedzieliśmy, że te miejsca były zajęte."	Przeprosili nas za zajęcie naszych miejsc.
"You'd better tell the boss that you are leaving."	He advised us to tell the boss that we were leaving.
"Lepiej powiedzcie szefowi, że wychodzicie."	Poradził nam, żebyśmy powiedzieli szefowi, że wychodzimy.
"I'll go to the shop and buy some milk."	She offered to go to the shop and buy some milk.
"Pójdę do sklepu i kupię mleko."	Zaoferowała się, że pójdzie do sklepu po mleko.
"Don't you dare leave the room until it's tidy."	Mother forbade the son to leave the room until it was tidy.
"Nie waż się wychodzić z pokoju dopóki nie będzie posprzątany."	Mama zakazała syneczkowi wychodzić z pokoju (dopóki nie posprząta).
"Yes, she's leaving at 8."	She confirmed that she was leaving at 8.
"Tak, ona wyjeżdża o 8."	Potwiedziła, że ona wyjeżdża o 8.
"Come with us."	They told me to go with them.
"Chodź z nami."	Powiedzieli mi, żebym poszedł z nimi.
"You need more money to buy this car."	They told me that I needed more money to buy that car.
"Potrzebujesz więcej pieniędzy, żeby kupić ten samochód."	Powiedzieli mi, że potrzebuję więcej pieniędzy, żeby kupić ten samochód.
"Sir, you can go, you have the valid ticket."	The guy assured me that I had the valid ticket.
"Proszę pana, może pan przejść, ma pan ważny bilet."	Koleś zapewnił mnie, że mam ważny bilet.
"I was cheated again in this shop on the corner!"	He complained about being cheated in that shop on the corner again.
"Znowu mnie oszukali w tym sklepie na rogu!"	Żalił się, że znowu go oszukali w tym sklepie na rogu.
"God damn it! Join our team! With you I'm sure we can beat them!"	They urged me to join their team.
"Do cholery dołącz do naszego zespołu! Z tobą na pewno ich pokonamy."	Namawiali mnie, żebym przyłączył się do ich zespołu.

5

---