1. Omów usytuowanie psychologii rozwojowej wśród innych działów psychologii. (wykład 1)

PSYCHOLOGIA

Teoretyczna	Stosowana
Ogólna Społeczna Rozwojowa Genetyczna Różnicowa Porównawcza Psychopatologia	Wychowawcza Pracy Kliniczna Sądowa Rehabilitacyjna Kulturowa propagandy

Psychologia teoretyczna zajmuje się poznawaniem i wyjaśnianiem ogólnych prawidłowości funkcjonowania człowieka

Psychologia stosowana wykorzystuje prawidłowości wykryte przez psychologię teoretyczną do rozwiązywania zagadnień praktycznych we wszystkich dziedzinach ludzkiego życia i działalności

Działy psychologii stosowanej:

• Wychowawcza- zajmuje się problemem wych. człowieka, nauczaniem, samokształceniem i rozwijaniem osobowości.

• Pracy- analizuje przebieg działalności zawodowej w przemyśle, komunikacji, wojsku, handlu itp.

• Kliniczna- bada zaburzenia w zachowaniu oraz sposoby ich usuwania.

• Sądowa- bada przyczyny zachowania kolidującego z prawem, niektóre aspekty przewodu sądowego i sposoby reedukacji przestępców.

• Rehabilitacyjna- zajmuje się przywracaniem sprawności czynnościowej i psychicznej ludziom niepełnosprawnym.

• Kulturowa- bada warunki działalności w okresie literatury, sztuki, teatru, filmu, muzyki oraz czynniki jej rozpowszechnienia.

• Propagandy- bada warunki i środki kształtowania opinii publicznej i postaw ludzi.

Działy psychologii teoretycznej:

• Ogólna- zwana eksperymentalną- bada i ustala ogólne prawidłowości funkcjonowania człowieka dorosłego.

• Społeczna- zajmuje ię funkcjonowaniem jednostki w grupie i zachowaniem grup społecznych.

• Genetyczna- bada początki życia psychicznego.

• ROZWOJOWA- bada zmiany następujące w miarę rozwoju w zachowaniu i umiejętnościach.

• Różnicowa- ustala różnice indywidualne pomiędzy poszczególnymi jednostkami i ich uwarunkowanie.

• Porównawcza- bada różnice międzygatunkowe.

• Psychopatologia- bada zaburzenia funkcjonowania człowieka.

2. Przedstaw przedmiot, i zadania psychologii rozwojowej (wykład 1)

Psychologia rozwojowa

Jeden z najszerszych z działów psychologii, aktualnie bada zmiany rozwojowe zachodzące w trakcie całego cyklu człowieka: od poczęcia do śmierci:

• opisuje zachowania ludzi w poszczególnych okresach rozwoju

• poszukuje przyczyn i procesów powodujących określone zmiany w zachowaniu

• Tradycyjna psychologia rozwojowa obejmowała dzieciństwo i okres dorastania (adolescencja- wzrastanie ku dorosłości).

3. Określ główne problemy, jakimi zajmuje się psychologia rozwojowa. (wykład 2)

1) Natura a wychowanie.

Czy źródłem zmian rozwojowych są:

- czynniki biologiczne (natura)

- czy też środowisko i doświadczenia (wychowanie)

Natywizm (XIX/XXw.)- rozwój następuje poprzez stopniowe ujawnianie właściwości genetycznie zaprogramowanych. Zmiany w zachowaniu zachodzą wraz z wiekiem w drodze dojrzewania. Nie wymagają ćwiczenia, są w znacznym stopniu niezależne od doświadczenia.

Jan Jakub Rousseau (1712- 1778)

Genetyka a dziedziczenie:

- Genetyka- odnosi się do źródła pochodzenia, bądź początków. Jest to naukowe studiowanie tego jak działa dziedziczenie.

- Dziedziczenie- dotyczy przekazywania cech rodzicielskich potomstwu.

- Erwirontalizm (albo erwiromentalizm, nie byłam na tym wykładzie i z ksero od Ani jest enwirontalizm a w necie ta druga nazwa, sprawdzić u siebie to wykład 2)- początek lat 20' wieku XX decydująca rola środowiska w determinowaniu zachowania. Jesteśmy kształtowani przez wszelkie doświadczenia, które były naszym udziałem po urodzeniu.

John Locke (1632- 1704)

Procesy dojrzewania i uczenia współuczestniczą w rozwoju. Wciąż jednak dyskutowana jest kwestia czy:

- rola czynników środowiskowych powiększa się, a zmniejsza się rola dziedziczności, w miarę wzrastania i stopnia złożoności zachowania

- czynniki genetyczne wraz z wiekiem zyskują na znaczeniu

2) Ciągłość czy brak ciągłości.

Czy rozwój jest:

- stały- równomierny, stabilny, stopniowy, w jednolitym tempie

- powiązany- kolejne zachowania budowane są jedne na drugkich, rozwój wcześniejszy powiązany z rozwojem w późniejszych okresach

Czy też:

- skokowy- po sobie następują okresy niewielkich oraz szybkich zmian

- niepowiązany- niektóre osiągnięcia pojawiają się niezależnie od wcześniejszych

3) Rozwój normatywny czy ideograficzny.

Normatywny- badanie ogólnych prawidłowości rozwoju człowieka (Piaget)

Ideograficzny- badanie przyczyn różnic indywidualnych.

4. Co stanowi istotę psychologii dziecka i jakie są jej cele? (rozdział 1, str. 22)

Istota

Psychologia dziecka- dziedzina nauki, która ma za zadanie znaleźć odpowiedzi na pytania dotyczące dzieci, ich zachowań i rozwoju. Psychologia dziecka to ogromny zbiór faktów zgromadzonych nie tylko w laboratoriach, lecz też w normalnych warunkach, w jakich żyją dzieci, np. na placu zabaw, w dyskotece, podczas rodzinnego obiadu przy stole itp.

Cele psychologii dziecka:

Opracowanie bazy danych, na podstawie których będzie można zgłębić istotę dzieciństwa oraz wyłonić swoiste cechy poszczególnych dzieci.

5. Omów sposoby i metody badania stosowane w psychologii rozwojowej. (rozdział 1, str. 24-26, 28-33)

METODY:

Psychologowie uzyskują dane z 3 głównych źródeł: obserwacji, wywiadu, eksperymentu.

OBSERWACJA:

- trzeba ustalić co, kogo, kiedy i gdzie chce się obserwować

- należy wybrać technikę obserwacyjną

- obserwacja może mieć charakter: uczestniczący lub nieuczestniczący

- może mieć formę: ciągłego relacjonowania lub odnosić się tylko do pewnych epizodów

- może: skupiać się na zbiorowych przypadkach lub na jednym konkretnym przypadku w danym czasie

- ponieważ obserwator nie jest całkowicie bezstronny, konieczne jest przeprowadzenie testów rzetelności, opartych na jednomyślności kilku obserwatorów

WYWIAD dwa sposoby jego przeprowadzania:

- bezpośrednia rozmowa

- wypełnianie kwestionariusza

W bezpośredniej rozmowie można uzyskać więcej bardzo użytecznych informacji.

W przypadku dzieci starszych, rodziców, nauczycieli kwestionariusze i rozmowa mogą mieć różne formy: usystematyzowane, nieusystematyzowane, formalne i nieformalne, pytania zamknięte i otwarte.

EKSPERYMENT:

Przy tej metodzie mamy możliwość dochodzenia do wniosków przyczynowo- skutkowych, co rzadko uadje się w przypadku stosowania innych metod.

Aby przeprowadzić tę metodę prawidłowo, należy:

- zadbać o to, by warunki dla wszystkich badanych dzieci były jednakowe

- celowo zmieniać niektóre z tych warunków, by zaobserwować zmiany w zachowaniu dzieci

SPOSOBY:

W reakcji na zarzut, iż psychologia dziecka nie jest właściwie potrzebna, bo każdy intuicyjnie i na podstawie własnych doświadczeń wie, jak opiekować się i jak wychowywać dzieci, porównano ze sobą 2 sposoby podejścia do uzyskania na ten temat informacji:

Podejście subiektywne i obiektywne.

A) Sposób subiektywny opiera się na:

• Intuicji- nie zawsze intuicja jest wystarczająca w rozwiązywaniu problemów z dziećmi. Głęboko zakorzenione uprzedzenia i z góry przyjęte opinie czasami utrudniają w obiektywnej ocenie sytuacji, np. uprzedzenia do osób o innej orientacji seksualnej, wolnych związków, itp.

• Własnym doświadczeniu- doświadczenia z własnego dzieciństwa wpływają na naszą zdolność oceniania, np. chcemy, by nasze dzieci były wykształcone, osiągały sukcesy, bo my w dzieciństwie mieliśmy podobne cele. Wiemy, na jakie trudności napotykaliśmy, więc łatwiej nam dziecko zrozumieć. Pozytywne w tym jest to, że mobilizuje to dziecko do osiągania obranych przez nie celów. Negatywne- to pragnienie uchronienia dzieci za wszelką cenę przed tym, przez co sami przeszliśmy. Bywa też, że naśladujemy swoich rodziców, np. w stosowaniu kar cielesnych i wymuszamy na dziecku posłuszeństwo przy pomocy pasa.

• Rada ekspertów- nie zawsze zdają one egzamin w życiu codziennym. Eksperci opierają swoje teorie w oparciu o badania w warunkach klinicznych, mogą odnosić się do ogółu, lecz nie zawsze pokrywają się z przypadkami indywidualnymi, gdy są to tylko hipotezy. Np. pediatra Truby King w latach 30' XXw. Radziła matkom karmienie co 3 godziny. Okazało się, że nie ta metoda skutkuje. W latach 50' obalono jej teorię i zaczęto preferować „karmienie na żądanie”.

B) Sposób obiektywny:

Zakłada przeprowadzenie badań naukowych, opartych na szczegółowym opisie metod, jakimi pozyskuje się dane, szczegółowej analizie danych. Jej główne zalety to:

• Precyzyjny opis badanej grupy.

Badanie musi być przejrzyste, zawierać wszystkie cechy danej próbki, bo tylko wtedy będzie można ustalić, w jakim zakresie będzie można korzystać z tych danych, np. rodzina biedna, matka pracuje zawodowo i nie może w pełni zapewnić opieki dziecku. Rodzina zamożna, rodziców stać na wynajęcie opiekunki. Ujawnione dane o tych dzieciach i ich rodzinach wpływają znacznie na wyniki badań nad np. rozwojem dziecka.

• Trafne i rzetelne metody:

trafność- badany zakres, w jakim dane narzędzie mierzy cechy; do tego potrzebne są różne wskaźniki, np. badamy w jakim zakresie szcześciolatki osiągają poziom czytania, narzędzie- szcześciolatki. Wyszczególniamy cechy 6-latków- na ile są inteligentne, zdolność skupienia się, zdolność zapamiętywania itp. Na podstawie tych danych możemy ustalić zakres opanowania nauki czytania, że np. 6-latki potrafią już czytać pojedyncze słowa, krótkie proste zdania, poznały już wszystkie literki. Rzetelność- trzeba mieć zaufanie do narzędzia pomiarowego. Zaufanie ocenia się zwykle poprzez porównanie wyników uzyskanych w różnym czasie lub przez różnych badających, np. wpływ pracy zawodowej matki na stan emocjonalny dziecka. Badania opierają się na pomiarach, którym można ufać. Nie możemy ich opierać na konkretach, bo wykraczają one poza bliżej nieokreślone wrażenia, na których polegamy w życiu codziennym.

• Precyzyjne opisy wszystkich aspektów metodologicznych:

Dane uzyskane w wyniku badań zależą od zastosowanych metod. Nie zawsze różne metody dają takie same wyniki. Ważne są więc tutaj wyczerpujące informacje o zastosowanych metodach. Np. badamy stan emocjonalny dziecka na podstawie wywiadu z matką i z opiekunką. Możemy też przeprowadzić badania na podstawie wypełnionych przez nie kwestionariuszy lub poprzez obserwację. Aby badanie powiedziało nam jak najwięcej o dziecku musimy wybrać metodę najbardziej dokładną. Aby to zrobić, musimy mieć jak najwięcej informacji na jej temat.

• Wykorzystywanie grup kontrolnych.

Do zbadania jakiegoś zjawiska możemy wykorzystać jako narzędzie grupę kontrolną. Grupa taka musi mieć właściwy: wiek, płeć, klasę społeczną, strukturę rodziny, relacje w rodzinie, cechy osobowości. Dopiero wtedy porównanie przyniesie sensowne wyniki.

• Środki ostrożności chroniące przed brakiem obiektywizmu:

- poddaje się wyniki badań analizie statystycznej w celu sprawdzenia ich rzetelności

- inni badacze powtarzają te same badania, aby nie opierać się na wnioskach tylko jednej próby

Oba sposoby (subiektywny i obiektywny) nie różnią się jednak od siebie w 100%, na prace badawcze mogą też wpłynąć względy osobiste, mimo wysiłków, by się przed nimi zabezpieczyć, bo nie wszyscy badacze są dobrymi badaczami. Gdy coś zostaje opublikowane, to nie znaczy, że trzeba w to ślepo wierzyć.

PYTANIE 6 Podaj charakterystyczne cechy zmiany rozwojowej. (wykład 1)

Cechy zmiany rozwojowej:

-zmiana względnie długotrwała

-nie pojedyncza, ale pewien ich ciąg

-ciąg ten ma charakter jednokierunkowy, stale rośnie lub maleje

-jest spontaniczna i autonomiczna, tzw. Wywołana przez czynniki wewnętrzne

-prowadzi do większej złożoności i integracji wewnętrznej

-jest względnie nieodwracalna

Cztery poziomy zmian rozwojowych:

1. Poziom zmian zachowania

2. Poziom zmian struktur umysłowych (poznawcze, emocjonalne, motywacyjne)

3. Poziom zmian struktur osobowości

4. Poziom zmian osoba-otoczenie

PYTANIE 7 Wyjaśnij pojęcia: filogeneza, antropogeneza, ontogeneza. (wykład 1)

FILOGENEZA- rozwój życia psychicznego w całym świecie organicznym - szuka zaczątków psychiki na wczesnych szczeblach edukacyjnych i bada jej kształtowanie się u coraz wyższych gatunków zwierząt.

ANTROPOGENEZA- bada rozwój człowieka jako gatunku, od ludzi pierwotnych aż do dzisiejszych czasów.

ONTOGENEZA- analizuje rozwój człowieka od poczęcia poprzez kolejne okresy życia.

PYTANIE 8 Co wpływa na przebieg rozwoju?(wykład 1)

• wyposażenie genetyczne

• środowisko- fizyczne i społeczne, w którym żyje człowiek ( kultura, historia, wydarzenia z życia)

• rodzaj przeżywanych doświadczeń

• aktywność własna jednostki, którą wyznaczają: * warunki wewnętrzne (możliwości i preferencje)

*warunki zewnętrzne (możliwości, wymagania i wzorce)

Czynniki rozwoju człowieka

Socjalizacja edukacja własna aktywność

I I I

Przekaz społeczny doświadczenie - kreski to strzałki w dół

I I

Uczenie się

I

ROZWÓJ

I ^ - ta kreska to strzałka w górę

DOJRZEWANIA

PYTANIE 9 Określ okresy rozwojowe przypadające na dzieciństwo. (wykład 2) - nie jestem pewna czy to o to chodzi

OKRESY ROZWOJOWE

1) okres prenatalny- od poczęcia do momentu urodzenia.

2) wczesne dzieciństwo 0-3 lata

- wiek niemowlęcy od 0 do końca 1 roku

- wiek poniemowlęcy 2-3 lata

3. średnie dzieciństwo - wiek przedszkolny 4-6 lat

4. późne dzieciństwo - młodszy wiek szkolny 7-10-12 rok życia

5. adolescencja - czyli wzrastanie ku dorosłości -od ok. 10 do ok. 12 roku życia

• wczesna adolescencja - wiek dorastania od 10-12 do 15 roku życia

• późna adolescencja - wiek młodzieńczy od 16 do 20-23 roku życia

• wczesna dorosłość od 20-23 do 35 -40 roku życia

• późna dorosłość powyżej 55-60 roku życia

PYTANIE 10 Omów prawa, zgodnie z którymi postępuje rozwój dziecka.

21. W jaki sposób noworodek kontaktuje się ze światem zewnętrznym? (124str; wykład 3 Psych rozwojowa dzieci. Okres niemowlęcy. rozwój motoryczny)

Selektywność percepcyjna- odnosi się do tendencyjności reakcji wzrokowych i słuchowych które od urodzenia przygotowują dzieci do zwracania uwagi na innych ludzi

Zachowanie sygnałowe- czyli takie środki jak płacz i uśmiech z pomocą których dzieci przyciągają i utrzymują uwagę innych ludzi

Wyposażenie percepcyjne- w momencie narodzin wszystkie zmysły działają i szybko się doskonalą. Dzieci potrafią reagować na duży zakres wrażeń zmysłowych tworzą połączenia miedzy modalnościami percepcji, organizują je na podstawowym poziomie i kreują się przy tym indywidualnymi preferencjami. Wyposażenie percepcyjne ma charakter społeczny to jest nastawiony na kontakt z drugim człowiekiem.

22. Na czym polega istota związków międzyludzkich?(107 str.)

• ZWIĄZEK

- utrzymujące się przez dłuższy czas jakiegoś typu relacje

- to zjawisko obustronne(kiedyś socjalizacje dziecka przedstawiano jako proces w jednym kierunku-od rodzica do dziecka, dziś każdy wie, ze każdy związek lub kontakt ma charakter obustronny a wpływ dziecka na rodzica jest ogromny)

-związki nie funkcjonują w izolacji od pozostałych relacji, każdy związek łączy się z innym związkiem(to co dzieje się pomiędzy małżonkami, rzutuje na ich indywidualne kontakty z dziećmi to, co zachodzi pomiędzy rodzeństwem odbija się na kontaktach dzieci z matką itd.)

-nawet jeżeli rodzaj związku określamy na podstawie zachowań, to związek jest czymś więcej niż tylko sumą kontaktów stanowiących podstawę tych wniosków. Każdy z nich ma unikatowe cechy charakterystyczne, których nie znajdziemy w innych związkach.

• RELACJE- nie możemy bezpośrednio ich obserwować

• INTERAKCJE

-to co możemy obserwować( dotykanie się, całowanie, rozmawianie, krzyczenie, bicie i inne widoczne i słyszalne przejawy)

-nie powinny być ujmowane jako suma indywidualnych cech ich uczestników, powinny być natomiast uznawane za element składowy związku.

• KONTAKTY- zjawisko zachodzące „tu i teraz

23. Wyjaśnij, co to jest teoria systemowa i na jakich zasadach się opiera. (110str.)

Teoria systemowa to szczególny rodzaj opisu takich instytucji, jak rodziny. Są one postrzegane zarówno jako całość, jak również jako zbiór podsystemów, które w razie potrzeby można potraktować jako odrębne jednostki.

Teoria ta opiera się na 3 zasadach:

• Całościowość- system to zorganizowana całość, większa niż jej poszczególne części. Nie można zatem poznać jej właściwości badając jedynie poszczególne komponenty. Np. rodzina-oznacza to, że nie można jej uważać za sumę ani poszczególnych jej członków ani ich wzajemnych relacji. Ma własne właściwości tj. spójność lub atmosfera

• Integralność podsystemów- złożone systemy składają się z podsystemów, które są ze sobą powiązane. Każdy taki związek również może być uważany za podsystem i sam w sobie poddany badaniu. Np. rodzina-to okazuje się, że za systemy mogą być uważane nie tylko relacje miedzy członkami ale też relacje między ich relacjami

• Cyrkularność wpływów- wszystkie komponenty w obrębie systemu są wzajemnie od siebie zależne. Zmiany dotyczące jednego z nich pociągają za sobą zmiany pozostałych składowych. Tak więc każdy aspekt systemu jest we wzajemnej relacji z każdym innym aspektem.

• Stabilność i zmiana- systemy takie jak rodziny i związki mają charakter otwarty tj. mogą pozostawać pod wpływem czynników zewnętrznych. Zmiana w obrebie jednego komponentu pociągają za sobą zmiany w pozostałych komponentach i zależnościach między nimi.

24.Opisz funkcjonowanie rodziny jako systemu. (114str.)

Wykazano istnienie różnych zależności między rozmaitymi aspektami funkcjonowania rodziny. Jedną z nich jest zależność pomiędzy relacjami małżeńskimi a tymi jakie obserwuje się pomiędzy rodzeństwem. Im bardziej wrogie wzajemne nastawienie małżonków do siebie, tym mniejsze ich zadowolenie ze wspólnego pożycia i tym większe prawdopodobieństwo współzawodnictwa i konfliktów między dziećmi z takiego małżeństwa. Zależność ta może działać w przeciwnym kierunku.

Pewną rolę w funkcjonowaniu rodziny odgrywają też czynniki genetyczne, wspólne dla poszczególnych członków rodziny.

Wpływ na całą rodzinę wywrzeć może także sytuacja, która początkowo dotyczy tylko jednego z jej członków(np. utrata pracy przez ojca-doświadczenie to uderza w resztę rodziny-zachwianie równowagi całej rodziny)

Jakakolwiek zmiana-narodziny, zgon, choroba powoduje zachwianie równowagi systemu i skłania do przyjęcia nowych ról, form wzajemnych relacji i wew. wzorców. System w końcu się dostosuję i osiągnie nowy stan równowagi

25. W jaki sposób typ rodziny wpływa na rozwój dziecka? (116str.)

Typy rodzin:

• Praca zawodowa matki- wpływ na rozwój dziecka w tej sytuacji zależy od zdolności matki do radzenia sobie z obciążeniami tą nową rolą, wsparcie ze strony ojca/krewnych, jakość motywacji matki do pracy, wpływ tej pracy na jej samopoczucie, jakość i skutki zastępczej opieki zorganizowanej dla dziecka. Przy sprzyjających warunkach, dzieci matek pracujących mogą mieć korzystniejsza sytuację niż dzieci matek niepracujących, bo: -dziecko ma szersze kontakty z dorosłymi i rówieśnikami w placówkach opieki dziennej

-dziecko jest szczęśliwe gdy ma szczęśliwą, realizującą się i spełnioną mamę

-24 godzinna opieka matczyna nie jest wcale warunkiem do prawidłowego rozwoju dziecka

• Samotne rodzicielstwo-(rozwody, małżeństwo dziś to nie przymus zdaniem niektórych kobiet) Porównując dzieci z obojgiem rodziców a z jednym dostrzega się, że te drugie są poszkodowane(gorzej wypadają w przystosowaniu się emocjonalnym, w kompetencjach społecznych, samowiedzy i osiągnięć edukacyjnych).Lecz nie wynika to tylko z posiadania 1 rodzica ale też: z gorszej sytuacji finansowej, powodu samotnego rodzicielstwa(dzieci wdów radzą sobie lepiej niż dzieci rozwódek),wiek matki, ilość czasu spędzanego z niemieszkającym razem ojcem, wsparcie społ i zdolność radzenia sobie matki ze stresem

• Mężczyźni jako główni rodzice- Wyniki badań wykazały, że dzieci wychowywane przez ojca nie różnią się w jakiś sposób pod względem rozwoju od innych. Osiągnięcia rozwojowe nie zależą od płci głównego opiekuna Mężczyźni są tak samo zdolni do okazywania ciepła i wrażliwości jak kobiety.

• Pary homoseksualne jako rodzice- prównania dzieci wychowywanych przez pary lesbijskie lub gejowskie z dziećmi wzrastającymi w rodzinach heteroseksualnych nie wykazały żadnych różnic w jakimkolwiek aspekcie ich społecznego emocjonalnego lub intelektualnego funkcjonowania jak też zaburzeń tożsamości i orientacji płciowej. Pary takie są zdolne do rodzicielstwa, ciepła i zorientowania na dziecko a nawet robią to lepiej niż pary tradycyjne(większa motywacja w obliczu sceptycznie nastawionego otoczenia

„struktura rodziny odgrywa o wiele mniej ważną rolę niż jej funkcjonowanie”

26. OMÓW SKUTKI ROZWODU W ROZWOJU DZIECKA. ( STR. 120)

- Rozwód nie stanowi specyficznego wydarzenia, do którego dochodzi w określonym czasie . Jest to przewlekły proces, który będzie rzutował na dzieci przez wiele lat.

- W miesiącach następujących bezpośrednio po rozwodzie u większości dzieci pojawiają się problemy. Mogą one przybierać różne formy, w dużej mierze zależy to od wieku dziecka. Żaden z okresó nie cechuje się szczególnie dużą wrażliwościa

- U dzieci rozwiedzionych rodziców dwu- lub trzy- krotnie cześciej niż u dzieci rodziców pozostających w związku dochodzi do wyrażnych problemów z przystosowaniem. Dotyczy to jednak tylko mniejszości u 70 do 80% nie obserwuje się poważnych lub długotrwałych problemów.

- Na dłuższą metę u większości dzieci obserwuje się znaczną odporność. Wykazują one zdolność ponownego przystosowania do sporego zakresu nowych okoliczności rodzinnych. Niestety w niektórych przypadkach problemy które zanikły powracają zwłaszcza w okresie dorastania lub pojawiaja się w nowej formie jak zachowania przestępcze.

- W okresie dorosłości dzieci rozwiedzionych rodziców częściej niż inne doświadczają problemów psychicznych, jak depresja, i same częściej się rozwodzą. Jednak ryzyko takich skutkó nie jest zbyt duże, dotyczy mniejszości przypadków. Zatem lęk, że dzieci zostaną na całe życie napiętnowane przez rozwód rodziców jest nie uzasadniony.

27. PRZEDSTAW ISTOTĘ I FUNKCJE PRZYWIĄZANIA ( STR. 123.)

Przywiązanie- długotrwały, emocjonalny związek z konkretną osoba.

Funkcje:

- biologiczna- zwiększenie szansy na przeżycie.

- psychologiczna- zapewnienie sobie bezpieczeństwa.

28.JAKIMI CECHAMI CHARAKTERYZUJE SIĘ PRZYWIAZANIE? ( STR. 123.)

- Selektywosc percepcyjna-skupianie się na konkretnej osobie, która wywołuje zachowania przywiązania w sposób i w zakresie nie spotykanym w relacjah z inną osobą,

- Poszukiwania fizycznej bliskości- co polega na staraniu się o utrzymanie bliskości z obiektem przywiązania.

- Komfort i bezpieczeństwo wynikające z osiągnięcia bliskości.

Lek separacyjny- pojawia się gdy więź zostaje zerwana i niemożliwe jest uzyskanie bliskości

29. SCHARAKTERYZUJ RÓZNE TYPY PRZYWIĄZANIA ( STR. 129)

- Przywiązanie bezpieczne- dziecko wykazuje umiarkowane skłonności do szukania bliskości z matka, niepokoi się jej zniknięciem, po jej powrocie ciepło ja wita.

- Przywiązanie pozabezpieczne ( unikanie) - Dziecko unika kontaktu z matka, zwłaszcza po jej powrocie. Pozostawione w towarzystwie obcego nie wykazuje zbytniego zaniepokojenia.

- Przywiązanie pozabezpieczne(opór)- Dziecko silnie zaniepokojone nieobecnością matki; po jej powrocie trudno odzyskuje spokój, jednocześnie szuka bliskości przeciwstawia się jej.

- Przywiązanie zdezorganizowane- Dziecko przejawia brak spójnych systemów radzenia sobie ze stresem; prezentuje sprzeczne zachowania względem matki, takiej jak poszukiwanie bliskości a następnie jej unikania, wskazujące na zagubienie i lęk dotyczący związku z nią

30. OMÓW WPŁYW RELACJI RÓWIEŚNICZYCH NA ROZWÓJ ( 138-139)

Wpływ relacji rówieśniczych na rozwój może przyjąć dwie formy:

- społeczną- w kontekście relacji z rówieśnikami tworzy się poczucie Ja. To dlatego przyjaźń w dzieciństwie tak bardzo się liczy jest niemal równoznaczna z docenieniem przez innych i akceptacją, a tym samym pomaga stworzyć pozytywne poczucie Ja. Ponadto w grupie rówieśniczej dziecko odkrywa, jaka role społeczną najlepiej przyjąć- przywódcy, poplecznika, tyrana, ofiary, klowna, stratega, darczyńcy. Ponadto sam fakt, że dziecko należy do grupy oznacza, ze jego poczucie Ja zawiera pewne normy wyglądu i zachowania oraz wartości moralne. Grupy dziecięce zwykle przyjmują pewne procedury i zwyczaje, których członkowie muszą się trzymać. A więc z jednej strony rówieśnicy pomagają każdemu dziecku przyjąć odrębna tożsamość, z drugiej, grupa poprzez presję by podporządkować się jej normom sprawia, ze jej członkowie stają się do siebie podobni.

- intelektualną- niewiele wiedzące dzieci, zmagające się z jakimś problemem w zespole szybciej dochodzą do jakiegoś rozwiązania, niż dzieci pracujące indywidualnie. Dotyczy to rozwoju umiejętności z takich dziedzin jak: matematyka, komponowanie muzyki, fizyka, rozważania moralne, zastosowanie komputerów. Potrzeba wspólnego działania z kimś, kto ma inny pogląd na dany problem, zmusza dzieci do weryfikowania własnych pomysłów. W rezultacie prowadzi do powstawania nowych sposobów podejścia do zadania, które mogą okazać się lepszym rozwiązaniem niż indywidualny pogląd dziecka.

56. Przedstaw strukturę systemu pamięci (Schaffer - str. 275-276)

Struktura systemu pamięci składa się z następujących elementów:

a) Rejestrator sensoryczny - odpowiada za podtrzymanie zewnętrznej stymulacji (pobudzenia) w momencie jej odbioru za pomocą narządów zmysłów; pamięć sensoryczna - polega na przechowywaniu doświadczeń

b) Magazyn pamięci krótkotrwałej - który otrzymuje informacje z rejestratora sensorycznego, lecz ma ograniczoną pojemność ( niekiedy zaledwie 7 obiektów); jego zdolności do przechowywania informacji przez dłuższy czas też SA ograniczone;

Magazyn pamięci krótkotrwałej jest struktura złożoną w skład, której wchodzi:

- magazyn wzrokowo-przestrzenny - odpowiada za informacje odbierane za pomocą wzroku

- magazyn fonologiczny - odpowiada za informacje dźwiękowe

- centralny wykonawca - pełni funkcje wyższego rzędu np. koordynacja informacji przepływających przez magazyn krótkotrwały, stosowanie powtarzania lub innych strategii zapamiętywania

c) Magazyn pamięci długotrwałej - odbiera informacje początkowo funkcjonujące w pamięci krótkotrwałej i może przechowywać je przez miesiące i lata

Magazyn pamięci długotrwałej jest struktura złożoną w skład, której wchodzi:

- pamieć epizodyczna (własne doświadczenia np. egzamin na prawo jazdy)

- pamięć semantyczna ( wiedza o faktach np. stolica Austrii).

57. Czym jest język? (Schaffer - str.294-295)

- podstawowe narzędzie do komunikacji

- umowny system symboli - symbol musi być zrozumiały dla danej społeczności, czyli musi istnieć zgodność między członkami społeczności, co do tego jak nazywać określone rzeczy

- idzie w parze z wieloma funkcjami człowieka np. myśleniem, rozwiązywaniem problemów, rozmowy

- dzięki niemu jesteśmy bardziej kompetentni umysłowo, twórczy, komunikatywni społecznie

58. Omów podstawowe funkcje języka. (Schaffer - str.295-298)

Funkcje języka:

a) komunikacja

- by rozmawiać z drugim człowiekiem, trzeba mieć świadomość, że słuchacz będzie w stanie zrozumieć to, o czym mówimy, czyli należy dostosować do słuchacza to co, kiedy i jak mu przekazać

- dzieci często uważają, że dorośli rozumieją ich, ponieważ one same to rozumieją

- dzieci powinny nauczyc się, ż istnieją zasady w komunikacji: zmiana ról- słuchacza i mówiącego

b) myślenie

- symbole werbalne stanowią znaczące narzędzie procesu myślowego

- przewidywanie przyszłości, przypominanie, łączenie rzeczy, które są odrębne, formułowanie pojęć

c) autoregulacja

- jezyk ma również wpływ na działanie

- rozwój mowy wewnętrznej idzie w parze z rosnącą zdolnością hamowania ruchów zewnętrznych

- wyróżnia się 3 etapy wykorzystywania języka do kierowania działaniem(wg Łurii):

* I etap - ( 1 r.ż-3 r. ż) - słowne instrukcje innych ;pobudzają dzieci do działania, ale nie mogą go hamować

* II etap - (ok. 4-5 r.ż) - dzieci reagują na polecenia w sposób impulsywny: gdy powie się by ścisnęły zabawkę dopiero wtedy, kiedy gdy poda się sygnał, będą ją ściskały kilka razy reagując nie na treść polecenia, ale na ton instrukcji)

* III etap: - (po 5 r.ż.) - dzieci reagują na treść wypowiedzi i potrafią ją wykorzystać zarówno do podjęcia działania, jak i do powstrzymania działania.

59. Omów przebieg rozwoju języka. (Schaffer - str.301-302)

Wyróżnia się 4 aspekty języka:

a) Fonologia - bada systemy dźwięków tworzących języki.

- w początkowych miesiącach dziecko głuży (pojedyncze dźwięki), w okolicach 5-6 miesiąca zaczyna gaworzyć (sylaby)

- pełnie kompetencji fonologicznych dziecko osiąga w wieku szkolnym

b) Semantyka - dziedzina językowa badająca znaczenie słów i sposób ich przyswajania

- na początku dziecko gaworzy z czystej przyjemności np. bababa, natomiast około 2 r.ż zauważa, ze wypowiadane przez nie słowo mają znaczenie np. mama

- rozwój w tym aspekcie jest długotrwały, ponieważ dziecko musi nauczyć się dużego zakresu słów, ale i tego, że ich znaczenie może mieć złożony charakter

c) Składnia - opisuje gramatykę języka tj. zasady, wdług których wyrazy łączą się w sensowne zdania

- zasady kolejności wyrazów np. „tatuś pocałuj” to nie to samo, co „pocałuj tatusia”

- zasady tworzenia pytań, wyrażania przeczenia i używania strony biernej

d) Pragmatyka - bada zasady określające, jak korzystać z języka w sposób praktyczny

- zasady konwersacji (np. dostosowanie przekazywanej informacji do stanu wiedzy słucza itd.)

60. Wyjaśnij pojęcia kompetencja językowa i komunikacyjna. (Schaffer - str.302-307 i 313-314)

Kompetencja językowa:

- na początku dzieci wybierają słowa łatwiejsze np. mama, tata

- początkowo mają tendencję do nadmiernego rozszerzania - uogólnianie znaczenia wyrazu na inne rzeczy np. piesek to to samo, co kot, kura

- nadmierne zawężenie - ograniczenie w zastosowaniu danego wyrazu np. piesek to tylko piesek na obrazku, natomiast piesek jako pupil rodzinny nie jest pieskiem

- następnie występuje zjawisko zasady całości przedmiot ( np. wskazując na pieska w książce dziecko wie, że piesek to całość, a nie np. piesek to kolor jaki posiada, czy czynność jaką wykonuje)

- w pierwszej połowie 2 r.ż. dzieci uczą się 8 wyrazów na miesiąc

- później następuje coraz większe przyswajanie słów - do 9 słów dziennie

- powstawanie zdań - od 18 miesiąca miesiąca. Dzieci zaczynają łączyć ze sobą wyrazy i tworzyć „zdania' tzw. mowa telegraficzna np. krowa muuu.

- od 3 r.ż następuje wzrost długości, złożoności i gramatycznej poprawności zdań

- występuje zjawisko nadmierna regularność- czyli tendencja do bezkrytycznego stosowania zasad w każdej sytuacji

- w kolejnych latach tworzą zdania ze spójnikami współrzędnymi np. Dziecko płakało, ale mama je pocałowała i przestało

Kompetencja komunikacyjna:

- Zasady konwersacji:

* ilość - przekazanie drugiej osobie takiej ilości informacji, aly wiadomość była zrozumiała

* jakość - mówienie prawdy, ale świadomość tego, że występują sytuacje gdzie można żartować

* trafność - mówienie na ten sam temat i śledzenie tego o czym mówi druga osoba

* sposób - np. wymienianie się rolami mówiącego mówiącego słuchacza, nie przerywanie gdy druga osoba mówi

61. Przedstaw koncepcje wyjaśniające proces przyswajania języka. (s. 319)

Istnieją 3 typy teorii, która umożliwia dzieciom rozwój umiejętności językowych:

• Podejście behawiorystyczne

Głosiciel tej teorii - Skinner. Dzieci uczą się języka tak jak innych zachowań, poprzez warunkowanie instrumentalne (wzmacnianie, nagradzanie działań, które dorośli uznają za poprawne). Np. gdy dziecko zwraca się do mamy „MA”, matka reaguje: „Tak! MA-MA, jestem mama”. Dziecko akceptuje nowe słowa i stara się je powtażać. Podejście to nie jest upowszechnione i satysfakcjonujące, gdyż:

-brak jest dowodów na to, że rodzice pełnią rolę nauczyciela

-naśladowanie odgrywa pewną rolę w przyswajaniu słów, ale nie odpowiada za przyswojenie zasad gramatycznych

• Podejście natywistyczne

Głosiciel tej teorii - Chomski. W nauce języka szczególnie doceniał produktywność językową- to zdolność do wykorzystywania każdego usłyszanego słowa, aby połączyć je ze sobą i stworzyć zdanie, którego wcześniej nie słyszał. Uważał on, że istnieją 2 aspekty przyswajania języka:

-struktura powierzchniowa - mowa, którą dziecko słyszy w wypowiedzi rodziców i dorosłych. Jest bardzo skomplikowana, aby umożliwiać dziecku rozwój.

-struktura głęboka - system określający to, jak łączymy słowa, aby stworzyć zrozumiałe wypowiedzi. Jest to główne zadanie w procesie nauki.

Chomski uważał, że ludzie przychodząc na świat mają LAD (wewnętrzny mechanizm przyswajania języka- umożliwia dziecku opanowanie wszelkich zasad gramatycznych języka.

• Podejście społeczno-intencjonalne

Głosiciel tej teorii - Bruner. Potwierdzenie teorii, że ludzie pod względem biologicznym przygotowani są do nabywania umiejętności nabywania języka. Uważa jednak, że ważniejsze są czynniki społeczne, komunikacyjne z jakimi dzieci mają styczność w najwcześniejszym okresie swojego życia.

62. Wyjaśnij, co znaczy, że język jest systemem naturalnym i społecznym. (wykład z notatek mojej współlokatorki)

• Język jest systemem naturalnym - stanowi on biologiczną właściwość

gatunku ludzkiego, jest elementem rozszerzenia gatunkowego. Nie odkryto dotąd żadnego plemienia ludzkiego nieposługującego się językiem.

• Język jest systemem społecznym - jest tworem społecznym

właściwym ludzkim społecznościom. Stanowi ważny element ich kultury i przyswajany jest w procesie socjalizacji jednostki ludzkiej.

Pragmatyka dotyczy używania języka w kontekście społecznym, bada zasady jak korzystać z języka w sposób praktyczny.

63. Jaki jest związek pomiędzy językiem i myśleniem? (s. 296)

Wg Piageta myślenie jest wcześniejsze niż język. Myślenie wywiera wpływ na język. Język jest sposobem wyrażania myśli.

Wg Wygotskiego język to najważniejsze narzędzie psychologiczne, zdolny jest do zmiany sposobu myślenia. Język jest rzeczą nadrzędną względem myśli. Posługiwanie się słowami umożliwia pojawianie się myśli (reprezentacji słów).

64. Zróżnicuj komunikację językową i pozajęzykową oraz podaj formy komunikacji językowej. (wykład z notatek mojej współlokatorki)

Formy komunikacji:

• Językowej - werbalne: słowne, pisane;

- niewerbalne: sygnalizacyjne (język migowy, język brajla, alfabet morsa)

• Niejęzykowe - gest, mimika

O komunikacji językowej mówimy wtedy, gdy znamy język posługiwania się z innymi ludzmi.

65. Opisz drogę rozwoju takich elementów Ja jak: samoświadomość, pojęcie samego siebie i samoocena. (s. 336)

• Samoświadomość

To pierwszy etap tworzenia własnego Ja, dotyczy uświadomienia sobie przez dzieci, że są one odrębnymi osobami istniejącymi samodzielnie. Pojawią się to gdy dziecko ma 2,5 roku. Dziecko posługuje się takimi określeniami jak : „ja”, „mi”.

• Pojęcie samego siebie

Jest to obraz własnej osoby, jaki dzieci same tworzą na swój temat (Jestem dziewczynką. Jestem hojna. Jestem leworęczna.). Obraz ten ma Stanowic odpowiedz na pytanie „Kim jestem?”.

• Samoocena

Dotyczy wartości, jakie dziecko przypisuje swoim osobistym cechom. Stanowi odpowiedz na pytanie: Jak dobry jestem? Odnosi się do poczucia własnej wartości i poczucia kompetencji jakich jednostka doświadcza w stosunku do siebie samej.

Pyt. 66. Wyjaśnij pojecie lateralizacji i podaj cechy lateralizacji prawidłowej. ( wykład 4)

LATERALIZACJA- dominacja czynnościowa w zakresie parzystych narządów:

• ruchu: ręce, nogi

• zmysłów: oczy, uszy

Lateralizacja jest ściśle związana z funkcjonowaniem półkul mózgowych.

Cechy prawidłowej lateralizacji:

• jednorodna

• prawostronna( PP PP PP)

• lewostronna( LL LL LL)

• zdecydowana, silna

Lateralizacja przyczynia się do precyzji i ekonomii ruchów.

Pyt. 67.Omów modele nieprawidłowej lateralizacji. ( wykład 4)

(tylko tyle było o tym)

- skrzyżowana ( PP LL PP)

- nieustalona ( PL PP --)

- słaba

Pyt. 68 W jaki sposób można zbadać lateralizację u dziecka? ( wykład 4)

Badanie lateralizacji u dzieci według Rene Zazzo i Nadine Galifret- Granjon

Zestaw prób dominacji lateralnej:

Po 2 próby :

• dla ręki: 1) przekładanie kart (szybkość) ,2) diadohokineza ( marionetka)

• dla oczu:1) patrzenie przez otwór w przesłonie, 2) zaglądanie do … np. kalejdoskopu

• na nogi :1) gra w klasy , 2) kopanie

Wskaźnik dominacji lateralnej: czas ręki lewej - czas ręki prawej / czas najlepszy

Formuła lateralizacji

Notuje się: P, L lub --, w zależności od uzyskanego wyniku dominacji dla każdego z 6 zadań ( zawsze w tym samym porządku):

• ręka: szybkość- diadohikineza

• oko: patrzenie- zaglądanie

• noga: gar w klasy- kopanie

Można uzyskać 726 możliwych formuł.

Pyt. 69 Przedstaw klasyfikację zabaw ze względu na ich poziom poznawczy.

( wykład 5)

1. funkcjonalne lub manipulacyjne- (specyficzne-niespecyficzne)- proste powtarzające się ruchy mięśniowe wykonywane bez przedmiotów lub z przedmiotami.

2. konstrukcyjne- manipulowanie przedmiotami w celu stworzenia czegoś, wywodzą się od manipulacyjnych, są to działania intencjonalne, które zmierzają do wytworzenia jakiegoś dzieła, obejmują wszystkie zabawy, w wyniku których powstaje wytwór

1. dziecko używa tylko rąk własnych: klocki, plastelina

2. posługuje się narzędziami: babki z piasku( wiaderko i łopatka), rysunek ( kredki, farby, ołówek)

3. konstruuje coś z wyobraźni, ze wzoru lub z modelu

3. tematyczne( symboliczne, dramatyczne) - wykorzystanie przedmiotu lub osoby jako symbolu czegoś innego

4. gry z regułami- granie w gry zgodnie z ustalonymi wcześniej regułami, np. gra w klasy

Pyt. 70 Przedstaw rodzaje zabaw ze względu na ich poziom społeczny

( wykład 5)

1. Obserwowanie zabawy innych osób bez brania w niej udziału

2. Zabawa samotna- bawienie się w pojedynkę, bez próby zbliżania się do innych dzieci

3. Zabawa równoległa- bawienie się obok innych dzieci takimi samymi przedmiotami, bez prawdziwej interakcji czy współpracy

4. Zabawa asocjacyjna-bawienie się z innymi dziećmi we wspólną zabawę, bez podziału ról i bez podporządkowania się ogólnemu celowi zabawy

5. Zabawa kooperacyjna- bawienia się w grupie zorganizowanej dla wykonywania jakiegoś działania lub osiągnięcia celu, koordynacja zachowania poszczególnych członków

Pyt. 71 Przedstaw charakterystyczne cechy zabawy.( wykład 5)

• Jest rodzajem zachowania motywowanego wewnętrznie

• Uwaga bawiącego zwrócona jest raczej na środki i sposoby działania, nia na osiągnięcie określonego celu

• W zabawie bodziec odgrywa role drugorzędną w stosunku do organizmu dziecka

• Odbywa się nie naprawdę , lecz na niby

• Każdą zabawą rządzą reguły, dziecko stosuje się najpierw mimo woli, potem świadomie

• Zabawę cechuje czynne zaangażowanie dziecka , co odróżnia ją od nudzenia czy bezczynności

72. Przedstaw etapy w rozwoju aktywności plastycznej na przykładzie rysunków dzieci. (wykład) - tutaj pisze wam wiadomości zwykładów, ale możecie doczytać też te stadia z książki Schaeffera,str.264, chociaż osobiście uważam, że tu chodzi raczej o wykłady

Etapy rozwoju wg. Stefana Szumana:

1. Wczesne dzieciństwo - okres bazgrot (0-3r.ż)

2. Średnie i późne dzieciństwo - okres idioplastyki (3-12r.ż)

3. Wiek dorastania - okres fizjoplastyki (powyżej 12r.ż)

A. Do 1.5 roku życia:

• Nie kojarzą ołówka z papierem

• Przypadkowe ślady w zabawie manipulacyjnej

• Kreślenie krótkich, urywanych linii

• Ołówek trzymają „w garści”

• Zamaszyste ruchy całym przedramieniem

• Linie faliste, zygzaki, pętle

B. Stadium Bazgrot (do ok. poł. 4r.ź)

• Rozwój drobnych ruchów rąk i palców

• Prawidłowe trzymanie ołówka

• Linie kreśli pod kontrolą wzroku

BAZGROTY:

- linearne - linie proste, ukośne, zygzaki, spirale

- figuralne - zamknięte spiczaste, jajowate, koliste

- nazywane - nadaje znaczenie oraz nazwę

C. Schemat uproszczony (do 6r.ż)

• Forma uproszczona i zgeometryzowana

• Głowonogi

• Postacie sztywne, kanciaste lub zaokrąglone

• Bez uwzględniania proporcji

• Dzieci rysują to co wiedzą

• Cechy oryginalności, świeżości, wdzięku

D. Schemat wzbogacony (7-12r.ż)

• Formy graficzne, giętkie, płynne

• Wzbogacone w szczegóły

• Od wytworów analitycznych (całość z kilku fragmentów) do syntetycznych (sylwetka)

E. Okres fizjoplastyki (powyżej 12r.ż)

1. Faza realizmu wrażeniowego (12-13)

- naśladowanie natury z zaznaczeniem indywidualnych cech rysującego

- wprowadzenie perspektywy

2. Faza realizmu intelektualnego (13-15)

- ujmowanie trójwymiarowości, zatracenie indywidualnej świeżości rysunku

73. Na czym polega proces czytania? (wykład)

Czytanie - forma komunikacji językowej - zdolność przekazywania i rozumienia informacji zgodnie z regułami języka. To złożony proces psycholingwistyczny, dekodowanie i interpretowanie treści.

Istotą i celem czytania jest rozumienie napisanych informacji.

74. Wyjaśnij pojęcie dekodowania (wykład)

Dekodowanie - przejście od informacji przedstawionej graficznie do jej formy dźwiękowej. Polega na rozpoznawaniu i wyrażaniu symboli graficznych, za pomocą których została zakodowana informacja językowa.

Dekodowanie = technika czytania.

75. Zróżnicuj pojęcia: dekodowanie, rekodowanie, identyfikacja. (wykład)

Sposoby odtwarzania formy dźwiękowej:

• Dekodowanie - bez określenia sposobu

- tylko wyrazy nieznane i sztuczne (literatura ang.)

• Rekodowanie - drogą konwersji na dźwięki

• Identyfikacja (rozpoznawanie) - rozpoznawanie całych wyrazów (wymowa+ znaczenie)

76. Wyjaśnij związek jaki zachodzi między dekodowaniem a rozumieniem czytanego tekstu. (wykład)

Dekodowanie, a rozumienie:

• Przy słabej technice czytania

• Przy czytaniu materiału sztucznego lub nieznanego

W dekodowaniu istotne jest samo wymówienie. W trakcie rozwoju czytania następuje stopniowo automatyzacja czynności: znaczenie odnajdowane jest bez odtwarzania formy dźwiękowej.

77. Co oznaczają pojęcia literowanie i głosowanie, a jak one są rozumiane w kontekście nauki czytania? (wykład)

Powszechnie używane terminy to:

1. Literowanie - wymienianie kolejno nazw liter danego wyrazu

(np.: kot= ka - o - te )

2. Głoskowanie - wypowiadanie kolejnych głosek w słowach mówionych.

Dzieci rozpoznają poszczególne znaki graficzne i zamienia je na odpowiadające im dźwięki mowy.

78. Jakie znasz formy komunikacji językowej? (Schaffer: 294-295)

Formy komunikacji językowej:

-język

-język migowy

-alfabet morsa

-alfabet brajla

O komunikacji językowej mówimy wtedy, kiedy jest zachowany wspólny język ( symbolika) aby było można się porozumieć. Warunkiem jest to, że symbol musi być zrozumiały dal innych członków danej społeczności. Musi zatem istnieć zgodność pomiędzy członkami społeczności, co do tego jak nazywać określone rzeczy.

Język- dziecko, aby stać się biegłym użytkownikiem języka musi przyswoić nie tylko słownictwo, ale także gramatykę.

79. Na czym polega proces rozumienia w czytaniu? (wykłady)

Jest to złożony proces myślowy, dzięki któremu nie tylko wnikamy odtwórczo w treści podane nam do przyjęcia, ale i twórczo je przetwarzamy tworząc umysłową reprezentację czytanego materiału

Tworzenie reprezentacji czytanego materiału polega na interpretowaniu czytanej informacji w zgodzie z systemem posiadanej wiedzy oraz włączaniu nowych informacji do istniejącego systemu.

80. Co rozumiemy przez hierarchiczną organizację nabywania sprawności rozumienia w czytaniu? (wykłady)

Rozumienie tekstu zmienia się w miarę upływu czasu wraz ze wzrastającym doświadczeniem dziecka od rozumienia dosłownej warstwy tekstu, tj. informacji podanej w sposób bezpośredni do rozumienia informacji domyślnej, ukrytej w tekstach wielowarstwowych

81. Przedstaw kolejne poziomy w rozwoju rozumienia czytanego materiału. (wykłady)

Wyróżnia się 3 poziomy reprezentacji czytanego materiału:

-identyfikację wyrazu

-integrację wewnątrzzdaniową

-integrację całego tekstu

(odpowiedz z pytania 81 można wykorzystać też do pytania 80)

82. Omów dwie warstwy tekstu wyróżnione przez J. Bałachowicz. (wykłady)

Poziom rozumienia tekstu wg Józefa Małachowicz

I pierwszej warstwy

1.Konkretny

2.Wyjaśniający

3.Wyjasniająco-uogólniający

II Drugiej warstwy

1.Realistyczny

2.Normatywny

3.Normatywno-uogólniający

Ad. I

1.Konkretny

Zachowania bohaterów tłumaczone jest konkretnymi znaczeniami przedstawionymi w tekście, często słowami autora. Dzieci nie wychodzą poza fakty przedstawione w tekście, nie wyjaśnią ich w świetle posiadanej wiedzy.

2.Wyjaśniający

Wyjaśniając zachowania bohaterów dzieci dopełniają tekst własnymi doświadczeniami, nie odrywają tego wyjaśnienia od konkretnego bohatera czy zdarzenia z tekstu

3.Wyjaśniająco-uogólniający

Uogólnione wyjaśnienia przedstawionych zdarzeń, dzieci oceniają i wyjaśniają zdarzenia czy postęp bohaterów poprzez znane pojęcia czy formy w efekcie przetworzenia inf. Z tekstu i własnej wiedzy rozwiązują postawione przez autora zadania

Ad.II

1.Realistyczny

Dosłowne trzymanie się tekstu, dzieci nie powtarzają całego opowiadania lecz najistotniejszy wątek , nie rozpatrują go w świetle znanych im pojęć, nie odkrywają nowych znaczeń przez autora intencjonalnie ukrytych

2. normatywny

poszukiwanie w rzeczywistych zdarzeniach nowych znaczeń,, wyprowadzane normy są związane z przedstawionymi zdarzeniami

3. normatywno-uogólniający

ujmowanie nauki moralnej w kategoriach ogólniejszych, wyprowadzana norma jest oderwana od konkretnej warstwy tekstu

83.Scharakteryzuj trzy poziomy rozumienia pierwszej warstwy tekstu wg J. Bałachowicz

I WARSTWA

1.konkretny-zachowania bohaterów tłumaczone są konkretnymi zdarzeniami przedstawionymi w tekście, często słowami autora

2.wyjaśniający-wyjasniajac zachowania bohaterów dzieci dopełniają tekst własnymi doświadczeniami, nie odrywają tego wyjaśnienia od konkretnego bohatera czy zdarzenia z tekstu

3.wyjaśniająco-uogólniający-uogolnione wyjaśnienia przedstawionych zdarzeń, dzieci oceniają i wyjaśniają zdarzenia czy postęp bohaterów poprzez znane pojęcia czy formy w efekcie przetworzenia inf. Z tekstu i własnej wiedzy rozwiązują postawione przez autora zadania

84.Scharakteryzuj trzy poziomy rozumienia drugiej warstwy tekstu wg J. Bałachowicz.

II WARSTWA

1.realistyczny-doslowne trzymanie się tekstu, dzieci nie powtarzają całego opowiadania lecz najistotniejszy wątek , nie rozpatrują go w świetle znanych im pojęć, nie odkrywają nowych znaczeń przez autora intencjonalnie ukrytych

2. normatywny-poszukiwanie w rzeczywistych zdarzeniach nowych znaczeń,, wyprowadzane normy są związane z przedstawionymi zdarzeniami

3. normatywno-uogólniający- ujmowanie nauki moralnej w kategoriach ogólniejszych, wyprowadzana norma jest oderwana od konkretnej warstwy teorii

85.Wyjaśnij pojęcie strategii czytania.

STRATEGIA CZYTANIA-sposób odtwarzania dźwiękowej formy informacji nazwana strategiami dekodowania lub bardziej ogólnie-strategiami czytania

• Strategie czytania pojedynczych wyrazów (leksykalne i subleksykalne)

• Strategie czytania tekstu ( analityczne i całościowe)

To sposób docierania od informacji napisanej do znaczenia angażujące określone sprawności umysłowe, inaczej psychologiczny mechanizm dekodowania

86.Omów znane Ci strategie czytania pojedynczych wyrazów.

Leksykalne- bezpośrednie, (wzrokowe) rozpoznawanie całościowe poprzez drogę wzrokową, bezpośrednio od graficznego obrazu słowa do jego znaczenia

Subleksykalne-pośrednie, (fonologiczne) za pośrednictwem dźwięku zamiana kolejnych liter w wyrazie na poszczególne dźwięki, (głoski) czyli tzw. Dekodowanie fonologiczne i drogą syntezy tych dźwięków następuje od brzmienia do znaczenia słowa

87.Omów znane Ci strategie stosowane w czytaniu tekstu.

ANALITYCZNA- proces postępujący z dołu do góry ( wstępujący)

Od szczegółu do ogółu tzw. Synteza przez analizę

CAŁOŚCIOWA- proces zstępujący, który postępuje od ogółu do szczegółu, wykorzystuje kontekst

88. Jakie procesy poznawcze zaangażowane są w toku czytania? (wykład 7)

Na kształtowanie się tej umiejętności wpływają:

• Umiejętności językowe

• Percepcja wzrokowa

• Percepcja słuchowa

• Procesy pamięciowe

• Rozwój intelektualny dziecka

89. W jaki sposób czynność czytania zależy od funkcji wzrokowych? (wykład 7)

Zdolności wzrokowe (i językowe) uznaje się za najbardziej istotne w procesie czytania. Czytane informacje wprowadzane są do systemu nerwowego poprzez kanał wzrokowy (droga sensoryczna). Najstarsze określenie trudności w czytaniu nazywane było „ wrodzona ślepotą słowną”. Historycznie najwcześniej czytanie łączono z spostrzeganiem wzrokowym.

W badaniach nad rolą układu wzrokowego w czytaniu wyróżnić dwa główne nurty:

• Specyfika ruchów oczu

• Rola dwóch niezależnych kanałów odpowiedzialnych za przenoszenie informacji z siatkówki do kory mózgowej (kanał: drobnokomórkowy i wielokomórkowy).

90. Jakie znaczenie dla czytania mają ruchy gałek ocznych? (wykład 7)

Ruchy oczu w czasie czytania:

1. Ich kontrola pozostaje poza naszą świadomością.

2. Ruchy gałek ocznych i czytanie rozwijają się prawie równolegle.

3. Nieprawidłowości ruchów gałek ocznych nie są przyczyną czy efektem trudności w czytaniu.

4. Mają te same neurologiczne przyczyny lub są objawem niezależnych lub równoległych uszkodzeń mózgu.

5. Funkcja ruchów gałek ocznych wykracza poza udział w procesie widzenia

6. W ruchach gałek ocznych znajdują swoje odbicie uszkodzenia czy dysfunkcje mózgu.

7. Zmiany w integracji funkcjonalnej mózgu także wpływa na zmianę ich aktywności (w czasie snu, pod wpływem alkoholu i leków)

8. Nieskoordynowane ruchy obu gałek ocznych i niestabilność widzenia obuocznego powodują w konsekwencji charakterystyczne błędu w czytaniu.

91. W jaki sposób czytanie zależy od sprawności fonologicznych? (wykład 7)

Sprawności fonologiczne-umiejętność wyodrębniania cząstek składowych wyrazu a także manipulowanie nimi. Nazwane świadomością fonologiczną i taktowane jest jako podtyp świadomości językowej.

Istnieją dwa poziomy tej sprawności:

1. epijęzykowy- wcześniejszy rozwojowo, dotyczy umiejętności wyodrębniania i manipulowania cząstkami wyrazu, które rozwijają się spontanicznie i wykorzystywane są w inny sposób intuicyjny, autonomiczny, bez udziału świadomych procesów umysłowych np. idzie raczek nieboraczek…

2. metajęzykowy- wyższy rozwojowo poziom zdolności fonologicznych, który rozwija się na bazie podstawowych sprawności epijęzykowych i obejmuje czynności wyodrębniania i manipulowania cząstkami wyrazu w sposobów intencjonalny, refleksyjny, świadomy.

92. Co to jest świadomość fonologiczna? Podaj etapy jej rozwoju wg Jeana Gomberta. (wykład 7)

Świadomość fonologiczna:

• Czy decyduje o nauce czytania?

• Czy odpowiedni poziom tej świadomości warunkuje powodzenie w nauce czytania?

Tylko tyle było na wykładzie tzn. tyle mam spisane. To znalazłam w necie:

Rozwinięta świadomość fonologiczna ujawnia się w wykonywaniu zadań wymagających pogłębionej analizy języka. Dotyczy ona świadomego rozpoznawania i manipulowania elementami fonologicznymi:

- porównywanie struktury słów - otło - odło / wskazanie różnicy t-d /;

- analiza podobieństw - tort - kwiat - kort / wskazanie wyrazu, który się nie rymuje /;

- przestawianie i inne manipulacje na głoskach - rok + s = sok, mak + ryba = rak.

Rozwój świadomości fonologicznej według poznawczego modelu rozwoju języka

J. Gomberta przebiega od umiejętności rozpoznawania i wyodrębniania sylab i elementów śródsylabowych / rymy, aliteracje / po świadomość fonemową warunkującą postępy w nauce czytania i pisania.

Już dzieci trzyletnie aktywnie eksperymentują w zabawach językowych rozwijając umiejętność tworzenia rymów, rozpoznawania rymów w kontekście sytuacyjnym.

We wczesnym okresie / trzeci - piąty rok życia / pojawiają się także umiejętności segmentacji - dzielenie na sylaby wynikające bardziej z intuicji niż z refleksji.

Te zdolności mają charakter, epi, ale są niezbędne do pojawienia się aktywności metafonologicznej.

---