Agnieszka Nowak
Administracja
Tytuł: MICHEL - PAUL FOUCAULT
MICHEL - PAUL FOUCAULT
Filozof i eseista francuski. Urodzony 15 października 1926r. w Poitiers, zmarł 25czerwca 1984r. w Paryżu. Pochodził z zamożnej, prowincjonalnej rodziny mieszczańskiej. Studiował filozofię w École Normale Supérieure, w Niemczech, Szwecji i Algierze. Olbrzymi wpływ na jego rozwój intelektualny mieli, m.in. jego mentor Jean Hypolite, GeorgesCanguilhem, Georges Dumézil i Louis Althusser. W drugiej połowie lat pięćdziesiątych podróżował z misją dyplomatyczna, organizując w kilku miastach Europy centra kultury francuskiej. W tym celu w październiku 1958r. przybył również do Warszawy, gdzie wykładał na tamtejszym uniwersytecie. Od 1970r. wykładał w katedrze "historii systemów myślenia" w College de France na specjalnie dla niego powołanej katedrze historii systemów myślenia. Współpracował i przyjaźnił się z J. Lacanem, →C. Levi-Straussem, R. Barthesem oraz →G. Deleuze'em. Uchodził za jednego z największych strukturalistów, choć - jak sam twierdził-nigdy nie użył słowa „struktura”. Brał czynny udział w oddolnym życiu politycznym, często angażował się w demonstracje uliczne -na rzecz grup społecznie odrzuconych przez „porządną i prawomyślną większość”, występował w obronie imigrantów, więźniów, homoseksualistów- także popierające Polaków w grudniu 1981r.
Poglądy filozoficzne Michela Foucaulta bardzo trudno ująć za pomocą pojęć charakterystycznych - np. według Foucaulta "Filozof" to określenie umowne - dla tradycyjnych słowników filozoficznych. Jego oryginalna myśl -penetruje rozległe obszary historii (nie tyle myśli, idei czy obyczajów, co „nieciągłości” po między „systemami myślenia” w różnych epokach) filozofii, psychoanalizy, lingwistyki- już od samego początku przyjmuje interdyscyplinarny i nade wszystko transgresyjny charakter. Pierwsze głośne prace stanowią zapis rozwijanej przez wiele lat wizji humanistyki - utwierdzał w nich pojęcie nieciągłości epistemologicznej, zapożyczone od Georges'a Canguilhema -pod jego kierunkiem napisał pierwszą pracę doktorską (Folie at déraison) Historia szaleństwa w dobie klasycyzmu (1961),
opisuje w niej narodziny nowego rozumienia i traktowania szaleństwa jako tego co „inne” niż rozum. Bada wzajemne relacje pomiędzy wartościami, nowymi sposobami obchodzenia się z chorymi (na przykład umieszczenie w przytułku, terapia medyczna, mechaniczne zabiegi oczyszczające, zanurzanie, regulacja ruchu, a nowymi formami wiedzy i „dyskursu”. Zjawiska te kulminują w psychiatrii, którą nazywa on „rodzajem taktyki moralnej, zrodzonej w końcu XVIII wieku, przetrwałej w rytuałach domów dla obłąkanych i przysłoniętej mitologią pozytywistyczną - która wymyka się dominującym w latach sześćdziesiątych, acz zantagonizowanym nurtom filozoficznym - strukturalizmowi, hermeneutyce czy analitycznej filozofii języka (Russell i analitycy brytyjscy). Sam Foucault dla określenia dziedziny, którą się zajmował, a która plasuje się pomiędzy historią a filozofią stosował raczej pojęcie archeologii, w znaczeniu dość odbiegającym od tradycyjnego. W stosowanym przez Foucaulta rozumieniu zrywa ona, z jednej strony, z dziewiętnastowiecznym genetyczno-deskryptywnym sposobem uprawienia historii, a z drugiej - z niezbyt wiernym przestrzeganiem ścisłych reguł analizy strukturalnej. Wielkie znaczenie dla rozwoju koncepcji Foucaulta miała bowiem słynna francuska szkoła historyczna (Annales), która programowo zwracała uwagę raczej na zmienność, niejednorodność, dyskontynuację historii i w efekcie interesowała się głównie wydarzeniami dotąd pomijanymi. Archeologia jest więc oryginalnym sposobem rozważania nowej historii, dla najważniejszym zagadnieniem jest formacja dyskursywna. W każdym rodzaju historycznym tkwi zawsze określona informacja, którą traktować można jako swoista wypowiedz, ta z kolei prowadzi do wyodrębnienia formacji dyskursywnej. „Wypowiedź -pisze Foucault- należy do formacji dyskursywnej, tak jak zdanie gramatyczne należy do tekstu”. Formacja dyskursywna określa regularność wypowiedzi, jest więc grupa wypowiedzi, czyli zespołem realizacji werbalnych związanych ze sobą na poziomie wypowiedzi. Zbiór wypowiedzi należący do jednej formacji dyskursywnej nazywany jest dyskursem. Każdy dyskurs charakterystyczny dla danej epoki czy obszaru (społecznego, geograficznego, ekonomicznego, językowego) posiada określona praktykę dyskursywną - zbiór anonimowych reguł determinujących warunki oddziaływania wypowiedzi.
Wizja humanistyki Foucaulta nie obejmuje sobą podmiotu - człowieka. To typowe poststrukturalistyczne rozwiązanie wyraża Foucault za pomocą lapidarnej parafrazy znanej wypowiedzi Becketta: „To nie ważne kto mówi”. Ważne jest natomiast, aby analiza ludzkich zachowań językowych rekonstruowała je tylko formalnie, czyli bez względu na treść zniekształconą ludzkimi formami oglądu. Dopiero tak odantropologizowana humanistyka pozwoli dotrzeć do „fundamentalnych kodów kultury”, zawartych w epistemach. Epistemy to nie uświadamiane formy myślenia dominujące w badanej przestrzeni ludzkich zachowań językowych, a pełniące funkcje epistemologicznych a priori. archeologiczna analiza wypowiedzi dotrzeć ma do tak właśnie pojętych epistemów.
Jednym z możliwie spójnych ujęć całego dzieła Foucaulta będzie zastosowanie archeologii do nowo odkrytych wymiarów historyczności, jakie skrywały się dotąd w nie uświadamianych w pełni ludzkich zachowaniach językowych. Stąd następne pola poszukiwań episteme zataczają coraz szersze kręgi, obejmując sobą szpitale, więzienia, szaleństwo, społeczeństwo, władzę i seksualność. Popularność, jaka przyniosły Foucaultowi jego prace, oprócz oryginalności podejścia, dowodzą również dojrzałej konieczności wykroczenia poza dominującą wówczas nad namysłem humanistycznym opozycję strukturalizm, hermeneutyka.
Wielki i niezapomniany
20 rocznica śmierci wybitnego filozofa Michela Foucaulta
Dwadzieścia lat temu umierał wybitny filozof Michel Foucault (1926-1984), mówiono z zakłopotaniem o "chorobie nowotworowej" lub "zakażeniu krwi". Prawdziwa przyczyna śmierci była bardzo długo zatajana. Kiedy w 1990 roku ukazała się we Francji powieść Hervé Guiberta pod tytułem "Przyjacielowi który nie uratował mi życia" (Guibert zmarł zaledwie rok później) w której opisał długie konanie filozofa, wybuchł skandal. Intelektualna elita nie mogła po prostu przyjąć do wiadomości, że największy myśliciel po Sartre, współtwórca strukturalizmu, człowiek który podał krytycznej analizie cywilizację jako instytucjonalne dążenie do władzy, mógł paść ofiarą tak wstydliwej choroby.
Foucault nigdy nie ujawnił publicznie swego homoseksualizmu - ale też nigdy nie czynił z niego tajemnicy. W 1975 roku, udał się po raz pierwszy do Kalifornii, gdzie bez opamiętania oddawał się praktykom sadomasochistycznym. Wiele wskazuje na to, że właśnie wtedy zaraził się wirusem HIV. Zupełnie świadomie igrał z życiem - być może nawet szukał śmierci. Kiedy w 1984 roku lekarze powiedzieli mu że koniec jest bliski, zapytał tylko "Ile mam jeszcze czasu?"
Zmarł 25 czerwca tego roku w paryskim Hôpital de la Salpętričre, tym samym, w którym przez stulecia umierały całe pokolenia ofiar przeróżnych epidemii wyrzucanych na margines społeczeństwa. Ironią losu jest, że Foucault badał ten obszar historii i poświęcił mu pracę, zatytułowaną "Historia szaleństwa w dobie klasycyzmu".
Michel Foucault nie żył dla wieczności. Strach przed śmiercią był mu równie obcy jak próżność, zawarta w wyobrażeniu o nieśmiertelności duchowego dziedzictwa. Żył po spartańsku, dopiero w późnym wieku odkrył zmysłowość. Nie chciał też zostać klasykiem - choć z pewnością był nim już za życia. W jednym z wywiadów wyznał: "Chciałbym, by moje książki były jak skalpele, koktajle Mołotowa, pola minowe, które po użyciu zamieniają się w popiół niczym sztuczne ognie"
Do dziś, myśli Foucault uznawane są za "trudne" i "niezrozumiałe". A jednak są obecne. Przykład pierwszy z brzegu: cały świat mówi o "biopolityce". Niewielu jednak wie, że autorem tego pojęcia był Foucault: Biopolityka jest zawłaszczeniem życia przez władzę, która nie traktuje człowieka jako obywatela, członka społeczeństwa lecz jako jednostkę biologiczną, przedmiot politycznej kalkulacji.
Foucault był samotnym wojownikiem. Jego książki zawierają pesymizm, który można nazwać "heroicznym"- gdyby nie to, że z pewnością nie chciał, by tytułowano go bohaterem. Nie wierzył w tak zwany "lepszy świat". Powiedział kiedyś, że "człowiekowi nie chodzi o to, by stać się lepszym - a jedynie szczęśliwszym". Jeśli o czymś marzył, to o wolności, o życiu wolnym od wpływów władzy i polityki.
Był może ostatnim z Francuzów, którzy, śladem Montaigne'a, uważali duszę i papier, wino i chleb, umysł i kostium, ciało i tekst za próby.
To nie jest fajka
Ja, Piotr Riviere, skorom już zaszlachtował mają matkę, moja siostrę i brata mojego...
Słowa i rzeczy. Archeologia nauk humanistycznych
Porządek dyskursu
Główne prace Foucaulta: Maladie mentale et personalité (1954; Historia szaleństwa w dobie klasycyzmu (1961, wyd. pol. 1987); naissance de la clinique (1963); Raymond Roussel (1963); Les mots et les choses (1966); Archeologia wiedzy (1969, wyd. pol.1977);Nadzorować i karać (1975, wyd. pol.1993); historia seksualności (1976-1984, wyd. pol. 1995); Trzeba bronić społeczeństwa (1976,wyd. pol. 1998).
Ważniejsze opracowania: M.Blanchot, Michel Foucault tak jak go widzę, „Colloquia Communia” (1-3/1988); J. Topolski, Marksizm i historia (19770; D.Eribon, Michel Foucault (1989); T. Komendant, Władze dyskusu. Michel Foucault w poszukiwaniu siebie (1994).
GALERIA ZDJĘĆ MICHELA FOUCAULTA
B. Andrzejewski Leksykon Filozofii postaci i pojęcia, wyd. De Facto, Poznań 2000, str. 166.
S. Blackburn „Oksfordzki słownik filozoficzny” wyd. Książka i wiedza, Warszawa 1997.
B. Andzrejewski, tamże str. 166.
S. Blackburn, tamże ...
Przewodnik po współczesnej filozofii politycznej, red. R. Goodina i F. Pettita, wyd. „Książka i Wiedza” 2002 Warszawa.
B. Andrzejewski, tamże str.168.
Wielcy i Niezapomniani, www.innastrona.pl.
Michel Foucault, www.terytoria.com.pl.
B. Andrzejewski, tamże str. 166.
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
Wyszukiwarka