Zbyszko Melosik - Pedagogika postmodernizmu
1. Podstawowe cechy postmodernistycznej teorii społecznej
Przedstawicielami tej teorii są: m.in. Jean Baudrillard, Jean-Francois Lyotard i Frederick Jameson.
Według tej teorii społecznej postmodernizm łączy się z nowymi typami informacji, wiedzy, technologii. Kwestionuje modernistyczną ideę nauki jako formę rozumu lub pośrednika prawdy. Zakłada, że nauka nie jest wolna od wartości. Nauki społeczne - jako wytwór modernizmu - mogą jedynie odkryć „logikę społeczeństwa” poprzez „język, który odzwierciedla świat”.
Postmodernizm odrzuca wszystkie uniwersalistyczne roszczenia teorii i dyskursów, zakłada bowiem, że wszystkie teorie są relatywne tekstualnie i arbitralne. Podkreśla się niemożność dokonania akumulacji uniwersalnej wiedzy i krytykuje europocentryzm wszelkich teorii (Wielkich Opowieści).
Dla postmodernistów istnieje tylko język, gdyż istnienie to gra rozgrywana z językiem, od którego nie można uciec. Rzeczywistość jest tylko lingwistycznym zwyczajem.
DEKONSTRUKCJA - metoda analizy rzeczywistości, ujawnia rolę społecznych punktów widzenia w teoriach, teoriach tekstach kulturowych.
KONTEKSTUALNA TEORIA RZECZYWISTOŚCI - wszystkie twierdzenia dotyczące wiedzy i prawdy są zrozumiałe i możliwe do dyskusji jedynie wewnątrz ich kontekstu społecznego; nie istnieje definitywna wersja rzeczywistości, każda prawda jest zasadna dla „innej wersji świata”
IDEA PODMIOTU ZDECENTROWANEGO - nacisk na analizę życia codziennego „szarych ludzi”, historię mas i grup, a nie Wielkiego Człowieka
2. Modernistyczny dyskurs edukacji - postmodernistyczne kontrowersje
Według postmodernizmu nie istnieje uniwersalne uzasadnienie dla epistemologicznych, moralnych i pedagogicznych twierdzeń pedagogiki - niesie to ze sobą konsekwencje dla:
wiedzy pedagogicznej:
- nie jest uniwersalna, obiektywna, dyscyplinująca, homogeniczna (pochodząca z jednego źródła), naturalna
- w wiedzy znajdują się elementy władzy, która jest skonstruowana społecznie
- każda wiedza reprezentująca jakąś formę społecznie skonstruowanej praktyki jest uzasadniona
- znika podział na kulturę-wiedzę „niższą” i „wyższą”
B) nastąpiła dezintegracja dyskursu edukacyjnego:
- edukacja już nie ma kulturowego uprawomocnienia
- zamiast prawdy szukamy historii
szkoła staje w obliczu wielu grup społecznych, z których każda ma swoją prawdę i historię
zakwestionowano potencjał emancypacyjny pedagogiki i edukacji:
- zwątpiono w ideę postępu i rozwoju ludzkości
- pozbawiono pedagogikę „rdzenia wartości” i „uniwersalnej” teorii
- oskarżono pedagogikę o ETNOCENTRYZM, EUROPOCENTRYZM i ANDROCENTRYZM (`andros' - mężczyzna)
3. Postmodernizm i edukacja: możliwości i zagrożenia
A) Możliwości:
- akceptacja kategorii „różnicy”: odmienność nie jest złem,
- rezygnacja z narzucania innym praw i autorytarnego porządku
B) Zagrożenia:
- uznanie pedagogiki za dążenie do dominacji, będzie jej śmiercią
- zdecentrowanie polityki doprowadzi do rozproszenia potencjalnej mocy działań politycznych jako źródła zmiany świata
Konsekwencje dla klasy szkolnej:
nauczyciel stracił swój „instytucjonalny autorytet” na rzecz autorytetu o charakterze „osobistym”,
uprawomacnia się w klasie „różnica” - kulturowa, etniczna, płciowa, religijna
przywrócono znaczenie temu, co codzienne i popularne,
tożsamość młodzieży nie może być kształtowana „odgórnie”, pedagogiki ponowoczesne dają punkty „wyjścia”, ale nie „dojścia” w zakresie konstruowania tożsamości
Uznano, że potencjał edukacyjny tradycyjnych pedagogik wydaje się być wyczerpany.
4. Konserwatywni krytycy postmodernizmu: William Bennet, Eric Hirsch, Allan Bloom
Postulat projektu oświecenia w edukacji: rządy rozumu to równość, wolność, prawo. Kryzys edukacji będzie kryzysem demokracji.
1