F I N A N S E

WYKŁAD I

DEFINICJA POJĘCIA FINANSE I POJĘĆ POKREWNYCH.

1. Definicja finansów:

1. finanse są to procesy i zjawiska pieniężne,

2. finanse jest to ogół stosunków ekonomicznych związanych z gromadzeniem i podziałem zasobów pieniężnych,

3. finanse są to zasoby pieniądza służące prowadzeniu działalności gospodarczej lub innej aktywności,

4. finanse jest to zarządzanie zasobami pieniężnymi w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej lub inną aktywnością,

5. finanse są to zasoby pieniądza pozostające w dyspozycji osoby, organizacji, państwa.

Źródłosłów: finnare- oznacza wyrok kończący sprawę sądową, nakładający na jedną ze stron obowiązek świadczenia pieniężnego.

2. Aspekty pojęcia finanse:

1. Dynamiczny - rozumie się te zjawiska ekonomiczne, w których pieniądz występuje w ruchu (jest tworzony, cyrkuluje, osiada),

2. Przedmiotowy - zawęża się zjawiska finansowe wyłącznie do stosunków podziału i wymiany.

3. Przedmiot nauki finansów:

1. opis ruchu pieniądza a w szczególności jego tworzenie (kreacja) w systemie bankowym, jego cyrkulacja (krążenie) między różnymi podmiotami gospodarczymi oraz jego osiadanie (retencja) w postaci oszczędności gospodarstw domowych oraz rezerw pieniężnych przedsiębiorstw,

2. analiza związków zachodzących między ruchem pieniądza (czyli sferą pieniężną gospodarki), oraz zjawiskami gospodarczymi, społecznymi i politycznymi.

4. Metoda badawcza nauki finansów:

1. obserwacji - przedmiotem obserwacji są zjawiska pieniężne, pośrednio poprzez ich rachunkowy wyraz - nauka finansów jest nauką empiryczną, opiera się na obserwacji,

2. analizy - współzależności zachodzące między zjawiskami pieniężnymi a zjawiskami charakterze niepieniężnym

- finanse są nauką indukcyjną,

3. wnioskowania.-formułowanie reguł i praw

5. Pojęcia pokrewne pojęcia finanse:

1. gospodarka finansowa - ogół działań podejmowanych przez określony podmiot związanych z przygotowaniem operacji pieniężnych (planowanie finansowe), realizacją operacji pieniężnych (finanse sensustricto), ewidencją operacji pieniężnych (rachunkowość finansowa), kontrolą operacji pieniężnych (analiza finansowa),

2. polityka finansowa - jest to wybór zarówno celów oraz sposobów i metod ich osiągania w ramach prowadzonej gospodarki finansowej. Jest zawsze konkretna, nie traktuje się jej ogólnie.

TEORIA PIENIĄDZA

1. Definicja pieniądza:

1. Szkoły historycznej-pieniądz jest to udokumentowane przyrzeczenie wartości o ogólnej ważności, przy czym zakres tej ważności ograniczony jest kręgiem wspólnoty płatniczej,

2. Szkoły klasycznej-pieniądzem jest wszystko to, co jest powszechnie akceptowane jako środek regulowania zobowiązań,

3. Szkoły keynesowskiej - pieniądz jest określany przez funkcje, które musi spełniać.

2. Funkcje pieniądza:

1. podstawowe funkcje pieniądza - funkcje, które stanowią warunki sine qua-non instytucji pieniądza,

• miernik wartości - pozwala wyrazić wartość różnych dóbr w jednoimiennych wielkościach, czyli cenach

• środek cyrkulacji - przekształca bezpośrednią wymianę towaru na towar w dwa akty, akt kupna i akt sprzedaży,

2. pochodne funkcje pieniądza - funkcje, które wywodzą się z funkcji podstawowych.

• środek tezauryzacji - służy gromadzeniu i przechowywaniu wartości,

• środek płatniczy - służy spłacie zobowiązań dłużnych i posiada gwarancje państwa

Cechy pieniądza:

• brak kosztów transformacji,

• brak dochodu z wartości przechowywanej w formie pieniężnej,

• stała wielkość nominalnej wartości przechowywanej w pieniądzu.

4. Teoretyczne koncepcje pieniądza:

1. metalistyczne teorie pieniądza- wywodzą jego istotę z wewnętrznej wartości:

• teorie pieniądza jako towaru- wywodzi jego istotę z wartości materiału, z którego go wykonano,

• realne teorie pieniądza - wywodzi jego istotę z potrzeby płynności podmiotów gospodarczych (pieniądzem jest ten aktyw, który uznawany jest za najbardziej płynny),

2. nominalistyczne teorie pieniądza - wywodzą jego istotę z wartości abstrakcyjnej, natomiast materiał, z którego wykonany jest pieniądz, zależy wyłącznie od jego naturalnej lub zadeklarowanej rzadkości,

• konwencyjna teoria pieniądza - wywodzi jego istotę z faktu zawarcia niepisanej umowy społecznej, przewidującej określone dobro jako pieniądz,

• funkcjonalna teoria pieniądza - wywodzi jego istotę z faktycznie wypełnianych funkcji

• państwowa teoria pieniądza - wywodzi jego istotę z państwowego porządku prawnego (pieniądz jest ustanawiany przez państwo w drodze formalno-prawnej, to państwo gwarantuje wypełnianie funkcji):

• pieniądz walutowy - jest to ten środek płatniczy, w przypadku, którego państwo w każdej sytuacji gwarantuje wypełnianie przez niego wszystkich funkcji,

• pieniądz zdawkowy (podrzędny) - jest to ten środek płatniczy, w którego przypadku państwo dopuszcza sytuacje, kiedy nie posiada on wszystkich gwarancji,

• asygnatowa teoria pieniądza (znaku pieniężnego) - wywodzi jego istotę z faktu pozostawania przez niego swoistego rodzaju certyfikatem uprawniającym do udziału w podziale produktu krajowego brutto.

WYKŁAD II

13.03.2005

I WSPÓŁCZESNE FORMY PIENIĄDZA

a) gotówkowy - zmaterializowany pieniądz

b) bezgotówkowy - zapas na rachunku

P I E N I Ą D Z

I GOTÓWKOWY

1. Banknoty

2. Bilon

II BEZGOTÓWKOWY ( DEPOZYTOWY, WKŁADOWY)

1. Depozyty na rachunku w Banku Centralnym

2. Depozyty na rachunku w Bankach komercyjnych

1. Depozyty płatne na każde żądanie - bank musi wykonać każdą dyspozycje (np. wypłata gotówki), nie ma terminu wypowiedzenia.

• Depozyty na rachunkach, do których wydawane są karty płatnicze, czeki, można korzystać z polecenia przelewu (ROR, rachunki bieżące)

• Depozyty, do których nie wydaje się kart, czeków itd. (RO), nie jest środkiem cyrkulacji.

2. Depozyty krótkoterminowe

• Depozyty z ustalonym terminem pierwotnym nieprzekraczającym 24 miesiące

• Depozyty nie mają ustalonego terminu pierwotnego, termin wypowiedzenia jest nie dłuższy niż 3 miesiące

Depozyty długoterminowe ( wszystkie pozostałe depozyty)

• Depozyty z ustalonym terminem pierwotnym dłuższym niż 24 miesiące

• Depozyty bez ustalonego terminu pierwotnego gdzie termin wypowiedzenia dłuższy niż 3 miesiące.

Tworzenie pieniądza pierwotnego:

• Depozyty pierwotne - wpłata gotówki

• Depozyty pochodne - kredyty

RÓŻNICE

- Gotówka - prawny środek płatniczy ( nie można odmówić przyjęcia gotówki)

- Pieniądz bezgotówkowy - nie jest prawnym środkiem płatniczym

- Bank Centralny - może emitować gotówkę - wyłącznie - CENTRALIZACJA

- Inne banki - może tworzyć pieniądz bezgotówkowy - DECENTRALIZACJA

- Banknot - pełnoprawny środek płatniczy

zawsze emitowany przez Banki Centralne

- Bilon - może być ułomnym środkiem płatniczym

prawo do jego wybijania może posiadać inny podmiot niż Bank Centralny.

II AGREGATY PIENIĘŻNE

Są to statystyczne miary ilości pieniądza, które służą BC ustalenia celu i realizacji celu polityki pieniężnej.

SYMBOL AGREGATU	NAZWA	STRUKTURA	INTERPRETACJA
MO	Baza monetarna (Pieniądz o najwyższej sile)	Gotówka oraz saldo depozytów na rachunku BC	*zarówno gotówka jak i saldo depozytów na rachunku BC określają zobowiązania monetarne BC. Jest to suma monetarna zobowiązań BC. *Agregat pieniężny, na który BC ma istotny wpływ.
M1	Pieniądz w ścisłym znaczeniu (Pieniądz transakcyjny)	Gotówka poza kasami banków ( w danym momencie w obiegu) + depozyty płatne na każde żądanie (z kartą, czekiem)	*Mierzy ilość pieniądza zaspokajającego motyw transakcji jego utrzymania.
M2	Pieniądz potencjalny	M1 + depozyty płatne na każde żądanie (bez karty) + depozyty krótkoterminowe	* pomiędzy środkiem cyrkulacji a środkiem tezauryzacji, *Ilość pieniądza zaspokajają dwa motywy jego utrzymania: - motyw transakcji - motyw ostrożności mierzy odłożony w czasie popyt w gospodarce.
M3	Najszerzej pojęte zasoby pieniądza (pieniądz sensu largo)	M2 + depozyty długoterminowe	* Wszystkie formy pieniądza (bez formy, które są zobowiązaniami pomiędzy BC a BK) *Suma monetarnych zobowiązań systemu bankowego wobec podmiotów nie bankowych *Ilość pieniądza zaspokajają wszystkie motywy jego utrzymania: - motyw transakcji - motyw ostrożności - motyw spekulacji
M4 W Anglii L -płynność	Zasoby płatności gospodarki	M3 + papiery wartościowe wyemitowane przez banki, które mogą być przedmiotem obrotu na rynku wtórnym i pozostające w posiadaniu podmiotów nie bankowych

TRZY ISTOTNE RYNKI

• Londyn

• Nowy Jork

• Tokio

III SYSTEM BANKOWY

I Struktura systemu bankowego

1. Bank Centralny - jądro systemu bankowego

2. Banki inne - peryferia systemu bankowego ( zawiązywane bezpośrednie relacje z podmiotami nie bankowymi)

1. banki komercyjne

2. banki wyspecjalizowane

3. inne niż banki monetarne instytucje finansowe MIF

( takie podmioty, które w rozumieniu prawa nie są bankiem -ust. O prawie bankowym - natomiast mają prawo dokonywać czynności bankowych np. SKOK).

Monetarne- mają prawo tworzyć pieniądz

Nie monetarne - pośredniczą np. Fundusze inwestycyjne, Towarzystwa ubezpieczeniowe)

FUNKCJE SYSTEMU BANKOWEGO:

1. Tworzenie pieniądza gotówkowego jako prawnego środka płatniczego (ostatni środek regulowania zobowiązań)

2. Tworzenie zdecentralizowanego pieniądza wkładowego jako narzędzia kredytu i środka regulowania zobowiązań ( nie podlega bezpośrednio kontroli przez BC).

Wyłączność systemie bankowym.(1 i 2)

3. Pośredniczenie pomiędzy posiadaczami i użytkownikami zasobów pieniężnych.

Brak wyłączności (Ubezpieczenia na życie, Fundusze)

FUNKCJE BANKU CENTRALNEGO:

1. Funkcja banku emisyjnego

2. Funkcja banku banków

3. Funkcja banku państwa

4. Funkcja zarządzania rezerwami dewizowymi

Ustawa o NBP 29 sierpień 1997 r. - Dziennik Ustaw 1997 nr 140 poz. 938

Art. 1. Narodowy Bank Polski, zwany dalej "NBP", jest bankiem centralnym

Rzeczypospolitej Polskiej.

Art. 2. 1. NBP posiada osobowość prawną i prawo używania pieczęci z godłem

państwowym.

Art. 6. Organami NBP są:

1) Prezes NBP;

2) Rada Polityki Pieniężnej;

3) Zarząd NBP.

1. FUNKCJA BANKU EMISYJNEGO

BC nie ustanawia pieniądza, ma jedynie kompetencje prawne i techniczne zmierzające do wyemitowania pieniądza gotówkowego.

Art. 4. NBP przysługuje wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych

Rzeczypospolitej Polskiej.

Emisja znaków pieniężnych

Art. 31. Znakami pieniężnymi Rzeczypospolitej Polskiej są banknoty i monety

opiewające na złote i grosze.

Art. 32. Znaki pieniężne emitowane przez NBP są prawnymi środkami płatniczymi na

obszarze Rzeczypospolitej Polskiej.

Art. 33. 1. Wzory i wartość nominalną banknotów oraz wzory, wartość nominalną, stop,

próbę i masę monet oraz wielkość emisji znaków pieniężnych, jak również terminy

wprowadzenia ich do obiegu ustala Prezes NBP w drodze zarządzenia.

2. Prezes NBP może wycofywać z obiegu określone znaki pieniężne. Po upływie terminu

określonego przez Prezesa NBP znaki te przestają być prawnym środkiem płatniczym na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej i podlegają wymianie w wyznaczonych przez Prezesa NBP bankach.

2. FUNKCJA BANKU BANKÓW.

Trzy zadania:

• Prowadzenie rachunków bankowych dla banków komercyjnych ( zadanie, jakim jest tworzenie centralnego pieniądza rezerwowego)

Art. 38. 1. W celu kształtowania podaży pieniądza i działalności kredytowej NBP

gromadzi rezerwy obowiązkowe banków.

Art. 39. 1. Stopa rezerwy obowiązkowej może być zróżnicowana ze względu na

umowny okres przechowywania środków pieniężnych, rodzaj waluty, a także rodzaj

dokonywanych operacji finansowych stanowiących źródło pozyskania środków.

Art. 39a. Banki pomniejszają kwotę naliczonej rezerwy obowiązkowej o kwotę

stanowiącą równowartość 500.000 euro, obliczoną według kursu średniego ogłaszanego przez

NBP z ostatniego dnia miesiąca stanowiącego podstawę naliczenia rezerwy obowiązkowej, a

w przypadku, gdy w tym dniu nie ogłoszono takiego kursu, według ostatniego kursu

ogłoszonego przed tym dniem.

Art. 40. 1. Zarząd NBP ustala:

1) zasady i tryb naliczania oraz utrzymywania rezerwy obowiązkowej;

2) rodzaje środków pieniężnych, których nie dotyczy obowiązek utrzymywania rezerwy

obowiązkowej;

3) zasady naliczania oprocentowania rezerwy obowiązkowej i przekazywania środków

pieniężnych należnych z tytułu tego oprocentowania.

2. Zarząd NBP może określać wysokość zapasu gotówki w złotych, którego

utrzymywanie w kasach bankowych będzie równoznaczne z utrzymywaniem rezerwy

obowiązkowej w NBP.

3. Do przekazywania środków, o którym mowa w art. 39 ust. 5, stosuje się zasady

dotyczące przekazywania środków pieniężnych z tytułu oprocentowania rezerwy

obowiązkowej ustalone dla banków.

Art. 41. 1. W razie naruszenia obowiązku określonego w art. 40 utrzymywania rezerwy,

bank uiszcza na rzecz NBP odsetki od różnicy pomiędzy kwot ą , która podlega utrzymywaniu na rachunkach, a kwotą faktycznie na tych rachunkach utrzymywaną .

2. Stawkę odsetek, o których mowa w ust. 1, uchwala Zarząd NBP w wysokości nie

większej ni ż dwukrotna wysokość stopy oprocentowania kredytu lombardowego.

3. Zarząd NBP może wyrazić zgodę na nieuiszczanie przez bank odsetek, o których mowa w ust. 1, gdy bank jest w stanie zawieszenia, likwidacji albo upadłości.

Prowadzenie rachunków bankowych

Art. 51. 1. NBP prowadzi rachunki:

1) banków;

2) budżetu państwa;

3) Bankowego Funduszu Gwarancyjnego;

3a) Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej - dla celów przeprowadzania

rozliczeń, o których mowa w art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia, 1995 r. o spółdzielczych

kasach oszczędnościowo-kredytowych (Dz. U. z 1996 r. Nr 1, poz. 2, z późn. zm.2));

4) innych osób prawnych, za zgodą Prezesa NBP.

• Refinansowanie banków komercyjnych

Kiedy banki nie mają rezerw nie mogą rozpocząć akcji kredytowych wtedy BC udziela BK kredyty.

- kredyt refinansowy w rachunku

- kredyt refinansowy pod zastaw papierów wartościowych(lombardowy)

- kredyt redyskontowy

Art. 42. 1. NBP może udzielać bankom kredytu refinansowego w złotych w celu

uzupełnienia ich zasobów pieniężnych.

2. NBP przy udzielaniu kredytu refinansowego kieruje się zdolnością banku do spłaty

tego kredytu wraz z odsetkami w umownych terminach spłaty, z zastrzeżeniem, o którym

mowa w ust. 3. 3. NBP może udzielić kredytu refinansowego także bankowi dla realizacji programu postępowania naprawczego banku.

4. Kredyt refinansowy może być udzielony:

1) do określonej kwoty w rachunku kredytu;

2) pod zastaw papierów wartościowych - do wysokości równej określonej części nominalnej

wartości tych papierów (kredyt lombardowy);

3) w innej formie, określonej przez Zarząd NBP.

5. Umowa o kredyt refinansowy może zostać rozwiązana przez każdą ze stron za

siedmiodniowym terminem jej wypowiedzenia.

6. Jeżeli sytuacja finansowa banku korzystającego z kredytu refinansowego ulega

pogorszeniu w stopniu zagrażającym terminowej spłacie kredytu, albo bank ten nie

przestrzega istotnych postanowień umowy kredytowej, NBP może wypowiedzieć tę umowę i

za żądać wcześniejszej spłaty kredytu, w całości lub w części, w terminie krótszym niż

określony w tej umowie.

7. Do umowy o kredyt refinansowy stosuje się przepisy ustawy, o której mowa w art. 25

ust. 3, ze zmianami wynikającymi z niniejszej ustawy.

Art. 44. 1. NBP może przyjmować od banków weksle do dyskonta i redyskonta.

2. Zarząd NBP określa rodzaje weksli przyjmowanych przez NBP do dyskonta i

redyskonta oraz uchwala zasady i tryb ich dyskonta oraz redyskonta.

• Pozostawanie przez niego kredytodawcą ostatniej instancji.

Art. 43. NBP może udzielać kredytu Bankowemu Funduszowi Gwarancyjnemu na

uzgodnionych z zarządem tego Funduszu warunkach.

Art. 58. Nie można ogłosić upadłości NBP.

3. FUNKCJA BANKU PAŃSTWA

*Świadczenie określonych usług na rzecz instytucji państwowych

1. Prowadzenie rachunków bankowych związanych z wykonaniem budżetu państwa

CRBP - centralny rachunek budżetu państwa

2. Administrowanie długiem publicznym

Długiem publicznym zarządza Minister Finansów.

Art. 49. NBP może być powierzona obsługa pożyczki państwowej, zaciągniętej w

drodze emisji papierów wartościowych.

Art. 52. 2. NBP wykonuje kontrolę w zakresie ustalonym w przepisach prawa dewizowego.

3. NBP może pełnić funkcje agenta finansowego Rządu w zakresie zawierania i

realizacji umów kredytowych oraz obsługi zadłużenia zagranicznego państwa; NBP nie

odpowiada za zobowiązania Skarbu Państwa w tym zakresie. Szczegółowy tryb postępowania

ustali każdorazowo umowa między NBP i Ministrem Finansów.

3. Finansowanie deficytu budżetowego

W Polsce zgodnie z Konstytucją ustawa budżetowa nie może przewidywać finansowania deficytu budżetowego w drodze zaciągania zobowiązań w banku centralnym.

*Zadania, w których BC spełnia wyspecjalizowane funkcje państwa

1. Prowadzenie polityki pieniężnej

Art. 13. 1. W skład Rady wchodzą:

1. Przewodniczący Rady, którym jest Prezes NBP;

2. Kontrole podaży pieniądza

Art. 38. 1. W celu kształtowania podaży pieniądza i działalności kredytowej NBP

gromadzi rezerwy obowiązkowe banków.

2. Rezerwę obowiązkową banków stanowi wyrażona w złotych część środków

pieniężnych w złotych i walutach obcych zgromadzonych na rachunkach bankowych,

środków uzyskanych ze sprzedaży papierów wartościowych, z wyjątkiem papierów

wartościowych zabezpieczonych hipotecznie o okresie wykupu powyżej pięciu lat oraz listów

zastawnych o okresie wykupu powyżej pięciu lat, oraz innych środków przyjętych przez bank

podlegających zwrotowi, z wyjątkiem środków przyjętych od innego banku krajowego, a

także środków przyjętych od banku zagranicznego na podstawie umów zawartych przed

dniem wejścia w życie ustawy lub środków pozyskanych z zagranicy, na co najmniej 2 lata

oraz środków pozyskanych na podstawie umów o prowadzenie indywidualnych kont

emerytalnych w rozumieniu przepisów o indywidualnych kontach emerytalnych.

3. Banki spółdzielcze utrzymują rezerwy obowiązkowe w banku zrzeszającym, z którym

są zrzeszone. Bank zrzeszający utrzymuje rezerwę obowiązkową zrzeszonych banków

spółdzielczych na swoim rachunku w Narodowym Banku Polskim w kwocie odpowiadającej rezerwom obowiązkowym zrzeszonych w nim banków i własnym rezerwom obowiązkowym.

3. Stabilizacje wartości pieniądza krajowego

Art. 3. 1. Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu

cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to

podstawowego celu NBP.

4. FUNKCJA ZARZĄDZANIA REZERWAMI DEWIZOWYMI

Art. 52. 1. NBP realizuje funkcje centralnej bankowej instytucji dewizowej poprzez

gromadzenie rezerw dewizowych, zarządzanie rezerwami dewizowymi oraz podejmowanie

czynności bankowych i innych mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa obrotu

dewizowego i płynności płatniczej kraju.

4. NBP może posiadać wartości dewizowe i dokonywać obrotu tymi wartościami we

własnym imieniu i na własny rachunek oraz na rachunek innych podmiotów, jak również

wykonywać czynności obrotu dewizowego w kraju i zagranicą, w tym również w zakresie

udzielania i zaciągania kredytów i pożyczek zagranicznych oraz udzielania i przyjmowania poręczeń i gwarancji bankowych w obrotach z zagranicą.

WYKŁAD III

20.03.2005

SYSTEM BANKOWY

FUNKCJE BANKÓW KOMERCYJNYCH:

1. Funkcja kredytowa

Wyraża się w tym, że banki komercyjne na zasadzie wyłączności określonej prawnie udzielają kredytów podmiotom nie bankowym.

Umowa kredytu - umowa regulowana przez ustawę - Prawo Bankowe.

Tworzony jest pieniądz. Jedynie banki komercyjne mogą udzielać kredytu.

Pożyczka - udzielona z już istniejących pieniędzy, zmienia dysponenta. Umowa z odroczonym terminem płatności.

2. Funkcja pieniężna

Wyraża się tym, że banki komercyjne wspólnie z BC przyczyniają się do kształtowania podaży pieniądza.

3. Funkcja lokacyjna

Polega na tym, że BK przyjmują pieniądz rezerwowy i udostępniają go jego użytkownikowi.

4. Funkcja pośrednictwa

BK na zasadzie prawnej wyłączności prowadzi rachunki bankowe, które służą do dokonywania operacji bezgotówkowych.

Obowiązek posiadania rachunków bankowych przez przedsiębiorstwa.

1-4 w skali systemu bankowego, 5-6 w skali systemu gospodarczego

5. Funkcja transformacji terminów

Banki komercyjne są skłonne przyjmować depozyty na względnie krótkie terminy i równocześnie udzielać kredytów na względnie długie terminy.

6. Funkcja transformacji ryzyka

Banki przyjmując depozyty od różnych podmiotów o względnie wysokiej awersji do ryzyka udzielają równocześnie kredytów na finansowanie przedsięwzięć o względnie wysokim ryzyku, ale żaden z deponentów nie ponosi bezpośrednio ryzyka związanego z niewypłacalnością któregokolwiek z kredytobiorców.

KRYTERIA SPECJALIZACJI BANKU

Dominujące współcześnie

1. Kryterium operacyjne

2. Kryterium funkcjonalne

Ad1)

Banki możemy podzielić:

1. banki kredytów krótkoterminowych

2. banki kredytów długoterminowych

Banki hipoteczne - specjalistyczny bank, banki te zabezpieczają, finansują poprzez emisję papierów wartościowych (tzw. listy zastawne) - nie w oparciu o posiadane rezerwy.

Zależne od obrotów nieruchomości - w Polsce nie ma banków hipotecznych

Ad2)

Banki dzielimy:

1. banki finansujące działalność bieżącą

2. banki finansujące działalność inwestycyjną

Inwestycje (w mln EURO lub USD) np. na budowę autostrad, nowe technologie, telefonie komórkowe nowej generacji, modernizacje sieci kolejowej.

Banki inwestycyjne na potrzeby klienta tworzą konsorcja bankowe (pule ubezpieczeniowo- bankowe)

Montaż finansowy - pojęcie z bankowości inwestycyjnej. W Polsce nie istnieją typowe banki inwestycyjne, banki zagraniczne przejmują tą funkcję.

Mają mniejsze znaczenie

3. Kryterium branżowe

4. Kryterium terytorialne

Ad3)

Kredyty tylko dla określonego sektora gospodarczego (danej branż). Banki rezygnują z tego, ponieważ wiązałyby się z koniunkturą danej branży.

Ad4)

Ekspansja terytorialna nie wymaga tworzenia nowych oddziałów bankowych.

MECHANIZM KREACJI PIENIĄDZA WKŁADOWEGO

I Deterministyczny model kreacji pieniądza wkładowego (walory dydaktyczne)

Założenia:

1. Zmiana rezerw

2. Banki nie utrzymują nadwyżek rezerw

3. Popyt na kredyty jest nieograniczony

4. Nie występuje wyciek gotówki (hamuje wzrost podaży pieniądza)

r=10% (poziom wypłacalności rezerw - założenie)

Bank I Generacji Bank I generacji Bank II Generacji

R1 1 000,00 (rezerwa banku) C2 900,00

1 000,00 D1 (zobowiązania banku wobec podmiotu) 900,00 D2

R1 100,00

0,00 D2

R3 900,00 C4 810,00

900,00 D3 810,00 D4

Bank II Generacji Bank III Generacji

R3 90,00

0,00 D4

R5 810,00 C6 729,00

810,00 D4 729,00 D6

II Mnożnik kreacji pieniądza wkładowego

MKPW =

* Przyrost podaży pieniądza wkładowego do przyrostu rezerw

MKPW informuje o ile jednostek pieniężnych wzrośnie podaż pieniądza wkładowego, jeżeli rezerwy wzrosną o jednostkę pieniężną.

Di - depozyt w banku i-tej generacji.

i	Di
1 2 3 4 . . . .	1 000,00 900,00 810,00 729,00 . . . .	- depozyt pierwotny - depozyty pochodne - konsekwencja udzielenia kredytu, dodatkowy pieniądz tworzony w systemie bankowym.
∑	< + ∞

D_n+1 = C_n = D_n - R_n = D_n - D_n * r

3,5% - rezerwa w bankach w Polsce.

MNOŻNIK BAZY MONETARNEJ

Uchyla wszystkie 4 założenia.

I) Istota mnożnika bazy monetarnej

Jest definiowany jako relacja podaży pieniądza transakcyjnego do bazy monetarnej.

← kształtuje BC

II) Agregatowy mnożnik bazy monetarnej.

LEGENDA

G - gotówka cała wyemitowana przez bank

G_L - gotówka poza systemem bankowym

G_BK - gotówka znajdująca się w kasach banków

D_L - depozyty płatne na każde żądanie

D_T - depozyty terminowe

D_BK - środki na rachunkach w BC

D_BK netto - per saldo środków na rachunku w BC

C_L - kredyty udzielane ludności

C_BK - kredyty zaciągnięte w BC

Rp - rezerwa pożyczona

Ro - rezerwa obowiązkowa

R_N - rezerwa nadobowiązkowa

r_o - stopa rezerw obowiązkowych ustalana arbitralnie przez BC

III Wskaźnikowy mnożnik bazy monetarnej

Wskaźnik	Nazwa	Struktura	Interpretacja	Czynniki kształtujące wskaźnik
g	Wskaźnik gotówkowy		*wyraża nam pieniądz transakcyjny *wskaźnik ten informuje jaka jest struktura ze względu na formę pieniądza transakcyjnego pozostającego w dyspozycji podmiotów nie bankowych.	1. stopa procentowa (wzrost skłoni podmioty nie bankowe do korzystania z gotówki) - wskaźnik się zmniejszy 2. dochód narodowy (przy wzroście będzie zwiększało się korzystanie z pieniądza bezgotówkowego) - wskaźnik się zmniejszy 3. zaufanie do systemu bankowego (dostępność produktów bankowych) 4. wysokość opłat i prowizji bankowych
t	Wskaźnik depozytów terminowych		*współczynnik skłonności do tezauryzacji pieniądza w obiegu *wskaźnik informuje, w jakim stopniu pieniądz bezgotówkowy spełnia funkcję środka tezauryzacji i cyrkulacji	1. stopa procentowa - jest wynagrodzeniem za podejmowane ryzyko. W przypadku, kiedy stopy % są niskie zmniejsza się skłonność do podejmowania ryzyka w związku z tym preferowane są bardziej bezpieczne formy inwestowania w szczególności lokaty bankowe. Można, więc przyjąć, że wzrost ryzyka przyczyni się do zmniejszenia wskaźnika depozytów terminowych. 2.dochód narodowy - w aspekcie makroekonomicznym wraz ze wzrostem dochodu narodowego maleje krańcowa skłonność do konsumpcji. W konsekwencji wzrost depozytów terminowych, (który jest wyrazem oszczędności) będzie szybszy niż wzrost depozytów płatnych na każde żądanie (tych środków pieniężnych, które służą konsumpcji), co jest równoznaczne ze wzrostem wskaźnika. 3. stopa oprocentowania lokat bankowych - wzrost oprocentowania lokat bankowych ceteris paribus wpłynie na wzrost wskaźnika.
n	Wskaźnik rezerw nadobowiązkowych		*wskaźnik ten informuje, w jaki jest stopień wypłacalności banków komercyjnych. Wartość wskaźnika zbliża się do zera banki są skłonne wówczas do utrzymania rezerwy na minimalnym, wymagalnym przez BC poziomie	1. stopa procentowa - z punktu widzenia banku utrzymującego nadwyżki rezerw stopa procentowa stanowi koszt utraconych korzyści. W związku, z czym jeżeli będzie wzrastała banki będą skłonne przeznaczyć nadwyżki rezerw na sfinansowanie akcji kredytowych. W konsekwencji wskaźnik spadnie. 2. wahania depozytów - z punktu widzenia banku wysoka amplituda wahań depozytów oznacza, iż wzrost rezerw ma charakter przejściowy w związku, z czym banki nie wykorzystują tych rezerw do sfinansowania akcji kredytowych. Potraktują je jako przejściową nadwyżkę rezerw. W związku z tym jeżeli amplituda wahań jest niewielka wskaźnik rezerw nadobowiązkowych będzie niższy.
p	Wskaźnik rezerw pożyczonych		*wskaźnik informuje, jaki jest stopień refinansowania akcji kredytowej BK przez BC	1. stopa procentowa w gospodarce - stopa procentowa jako wynagrodzenie banku rosnąc zwiększy skłonność BK do zaciągania kredytu w BC według znanej i stałej stopy procentowej 2. stopa procentowa BC 3. stopa procentowa rynku międzybankowego (hurtowy rynek pieniężny, handel rezerwami

08.05.2005

WYKŁAD IV

USTROJOWA I PROCESOWA POLITYKA PIENIĘŻNA

I USTROJOWA POLITYKA PIENIĘŻNA

Ustrojowa polityka pieniężna zwana również systemową polityką pieniężną kształtuje systematycznie i w długofalowej perspektywie prawne warunki działania BC oraz określa zakres jego autonomii w stosunku do władzy ustawodawczej i wykonawczej (warunkowo).

Władza ustawodawcza uchwalając ustawy oddziałuje na BC, określa zakres jego kompetencji.

BC - jest niezależny od rządu, od parlamentu.

CELE Ustrojowej Polityki Pieniężnej

1. Cel główny (dominuje)

Określany jako stabilizacja wartości pieniądza krajowego.

2. Cel finalny (końcowy)

Określany jako wystarczające finansowanie wzrostu gospodarczego.

3. Cel długofalowy

Określany jako ustalenie tempa ekspansji pieniądza

II PROCESOWA POLITYKA PIENIĘŻNA

Polega na podejmowaniu przez BC (podmiot czynny) operacyjnych działań polegających na oddziaływaniu na decyzję BK (podmiot bierny) w granicach określonych przez ustrojową politykę pieniężną zmierzających do neutralizacji zakłóceń w gospodarce pieniężnej kraju.

Zakłócenia gospodarki pieniężnej mogą mieć swoje źródła

1. W sferze realnej

2. W sferze pieniężnej

Ad1) Czynniki, które powodują zakłócenia w sferze realnej:

1. egzogeniczne - procesy niezależne od czyjejkolwiek woli, klęski żywiołowe, katastrofy naturalne)

2. instytucjonalne - najważniejsze, stopień monopolizacji na rynku (presja inflacyjna)

3. polityczne - polityka fiskalna rządu

4. behawioralne - nawyki konsumpcyjne i oszczędnościowe

Ad2) Czynniki, które powodują zakłócenie e sferze pieniężnej

1. operacje kasowe fundacji publicznych

2. nieprzewidziana akcja kredytowa BK

3. napływ i odpływ kapitału zagranicznego - najważniejszy czynnik w dzisiejszej gospodarce globalnej.

INSTRUMENTY Procesowej Polityki Pieniężnej

1. Instrumenty kontroli ogólnej (zwane rynkowymi)

1. polityka rezerw obowiązkowych

2. polityka stóp procentowych

3. operacje otwartego rynku

2. Instrumenty kontroli selektywnej (zwane instrumentami administracyjnymi)

1. polityka kontyngentów kredytowych

2. polityka kontroli stóp procentowych

3. polityka selektywnych wskaźników rezerw obowiązkowych

3. Instrumenty nieformalne

1. oddziaływanie przez perswazję

MECHANIZM TRANSMISJI POLITYKI PIENIĘŻNEJ

*W jaki sposób BC może uzyskać jakieś zamierzone przez siebie efekty.

Efekt cenowy - zmiana stopy procentowej

Ekspansywna polityka pieniądza (schemat ○)

Easy money - polityka łatwego, taniego pieniądz.

Restrykcyjna polityka pieniądza (schemat )

Dear money - polityka drogiego, trudnego pieniądza.

WYKŁAD V

29.05.2005

POLITYKA REZERW OBOWIĄZKOWYCH

Rezerwa obowiązkowa to odsetek bilansowych zwrotnych zobowiązań Banków Komercyjnych wobec podmiotów niebankowych, który jest odprowadzany i utrzymywany na rachunku w BC.

RO - rezerwy obowiązkowe

SRO - stopa rezerw obowiązkowych

PNRO - podstawa naliczeniowa rezerw obowiązkowych

Podstawa naliczeniowa rezerw obowiązkowych - stosuje się dwojakiego rodzaju wyłączenia:

1. WYŁĄCZENIA PRZEDMIOTOWE

Polegają na tym, iż przy kalkulacji rezerwy obowiązkowej nie uwzględnia się zobowiązań Banków Komercyjnych wobec podmiotów niebankowych o charakterze niemonetarnym (np. wypłaty pracowników).

2. WYŁĄCZENIA PODMIOTOWE

Polega na tym, że przy obliczaniu rezerwy obowiązkowej nie uwzględnia się monetarnych zobowiązań wobec innych banków (np. depozyty od innego banku komercyjnego, kredyt zaciągnięty BK od BC).

W Polsce Zarząd NBP określa zasady naliczania i odprowadzania rezerwy obowiązkowej.

Rezerwa obowiązkowa jest naliczona od średniomiesięcznego stanu depozytów.

Stopę rezerw obowiązkowych ustala Rada Polityki Pieniężnej, (ale nie ma pełnej swobody) w granicach stóp ustalonych w ustawie o NBP.

Maksymalna stopa rezerwy obowiązkowej wynosi:

• 30% w przypadku wkładów na każde żądanie

• 20% w przypadku wkładów terminowych

Rada Polityki Pieniężnej może różnicować stopę rezerwy obowiązkowej dla wkładów złotowych oraz walutowych.

3,5% - obecnie stopa rezerw obowiązkowych

0,5%-1,5% inne kraje

Efekt ilościowy - dotyczy zmian podaży pieniądza

Efekt cenowy - warunki kredytowe

SYTUACJA WYJŚCIOWA

r_o = 10%

Bank A - BC

R 100 C 900

1 000 D

180 100 A 80 B

Bank B +

R 80 RN 20 C 700

800 D

M 1 800 (podaż pieniądza)

1

BC podejmuje decyzję o podwyższenie ro = 12,5%

BK będą nastawione na:

• utrzymanie podaży pieniądza

• nie będzie ograniczenia akcji kredytowej.

Bank A BC

R 125 C 900

1 000 D 25 CBC

CK 25

225 125 A 100 B

Bank B

R 100 C 700

800 D

M 1 800

Efekt:

Ilościowy -

Cenowy + ( R) -polityka restrykcyjna

*warunki kredytowania będą gorsze

2

BC podejmuje decyzję o podwyższenie ro = 12,5%

BK będą nastawione na:

• utrzymanie struktury rezerw

Bank A BC

R 100 C 700

800 D

180 100 A 80 B

Bank B

R 80 RN 20 C 540

640 D

M 1 440

Efekt:

Ilościowy + ( R) charakter polityki restrykcyjnej

Cenowy -

*ilość pieniądza się zmniejszy

3

BC podejmuje decyzję o obniżeniu ro = 8 %

BK będą nastawione na:

• utrzymanie podaży pieniądza

Bank A BC

R 80 RN 20 C 900

1000 D

144 80 A 64 B

Bank B

R 64 RN 36 C 700

800 D

M 1 800

Efekt:

Ilościowy -

Cenowy + ( E) charakter polityki ekspansywnej

4

BC podejmuje decyzję o obniżeniu ro = 8 %

BK będą nastawione na:

• utrzymanie struktury rezerw

Bank A BC

R 100 C 1150

1250 D

180 100A 80 B

Bank B

R 80 RN 20 C 900

1000 D

M 2 250

Efekt:

Ilościowy + ( E) charakter polityki ekspansywnej

Cenowy -

Podsumowanie - WNIOSKI

1. Polityka rezerw obowiązkowych może wywołać efekt ilościowy, czyli zwiększyć lub zmniejszyć podaż pieniądza (scenariusz 2 i 4) oraz efekt cenowy, czyli polepszyć lub pogorszyć warunki kredytowania (scenariusz 1 i 3).

2. Wzrost stopy rezerw obowiązkowych może wywołać spadek ilości pieniądza (scenariusz 2) jak również pogorszenie warunków kredytowania (scenariusz 1) w jednym i drugim przypadku polityka ma znamiona restrykcyjnej.

3. Obniżenie stopy rezerw obowiązkowych może wywołać wzrost ilości pieniądza (scenariusz 4) oraz polepszenie warunków kredytowania (scenariusz 3). W obydwu przypadkach polityka ma znamiona ekspansywnej.

4. Bankami bardziej wrażliwymi na polityki rezerw obowiązkowych są banki o niedoborze rezerw.

POLITYKA STÓP PROCENTOWYCH

Wyraża się w oddziaływaniu przez BC na poziom i rozmiary wahań stopy procentowej rynku międzybankowego.

Kredyt redyskontowy - zabezpieczeniem tego kredytu jest WEKSEL.

Kredyt lombardowy - zabezpieczeniem tego kredytu są PAPIERY WARTOŚCIOWE (bony, obligacje skarbowe).

Kredyt refinansowy - tylko wiarygodność banku.

WIGOR O/N

WIGOR T/N - mogą przebić CEILING RATE.

WIGOR 1W

Podsumowanie - WNIOSKI

Decyzja BC o obniżeniu stóp procentowych zwiększy prawdopodobieństwo obniżenia kosztów kredytów udzielanych podmiotom niebankowym, czyli taka decyzja ma znamiona polityki ekspansywnej.

Decyzja o wzroście stóp procentowych zwiększy prawdopodobieństwo wzrostu kosztów kredytów zaciąganych przez podmioty niebankowe (charakter polityki restrykcyjnej).

OPERACJE OTWARTEGO RYNKU

Operacje otartego rynku są to inicjowane przez BC transakcje zawierane z BK, polegające na:

1. bezwarunkowym zakupie lub sprzedaży papierów wartościowych

2. warunkowym zakupie lub sprzedaży papierów wartościowych

3. warunkowym zakupie lub sprzedaży dewiz

*SWAP WALUTOWY

Operacje otwartego rynku mają charakter:

1. warunkowy

2. bezwarunkowy

Ada)

Warunkowy charakter otwartego rynku polega na tym, że w dniu zawierania transakcji BC ustala termin i cenę, po której zawarta zostanie transakcja odwrotna.

Przedmiotem tych transakcji są papiery wartościowe emitowane przez BC.

Adb)

Bezwarunkowy charakter otwartego rynku polega na tym, że BC kupuje bez dodatkowych warunków.

Przedmiotem operacji otwartego rynku są skarbowe papiery wartościowe

NBP emituje papiery wartościowe - BON PIENIĘŻNY

WNIOSKI

Jeżeli BC w ramach operacji otwartego rynku sprzedaje papiery wartościowe to konsekwencją będzie zmniejszenie rezerw BK (charakter polityki restrykcyjnej).

Jeżeli BC kupuje papiery wartościowe to zwiększają się rezerwy BK (charakter polityki ekspansywnej).

22

SYSTEM

BANKOWY

∆D

(pieniądz depozytowy)

∆R

(Zmiany poziomu rezerw)

∆D

∆R

∆D = MKPW * ∆R

8 000 8,0 1 000

Nie ma nadwyżek rezerw

Zasada równowagi bilansowej

Nie występuje wyciek gotówki

r=5%

MKPW = 20

r= 1%

MKPW=100

∆D przerost depozytu

20 000 zł

∆D

100 000 zł

Zagregowany bilans ludności

∆R - r=10% ∆D

1 000 zł MKPW = 10 10 000 zł

Zagregowany bilans banków komercyjnych

Bilans BC

C_L

G_L

D_L

Dr

M1

D_T

C_L

G_L

G_BK

C_BK

D_BK

Netto D_BK - per saldo środków na rachunku w BC

Pp

C_BK

D_L

D_BK

G_BK

MO

R_O

R_N

REZERWY BANKÓW

POPYT

PODAŻ

Stopa procentowa rezerw międzybankowych

WIBOR

Banki o niedoborze rezerw

Banki z nadwyżką rezerw

BANK CENTRALNY

(wyznacza stopę - CEILING RATE)

BANK CENTRALNY

(wyznacza stopę depozytową FLOOR RATE)

BANK CENTRALNY

USTROJOWA POLITYKA

PROCESOWA POLITYKA

Podmiot bierny

Podmiot czynny

WŁADZA

USTAWODAWCZA

USTAWY

KONSTYTUCJA

WŁADZA

WYKONAWCZA

BANK CENTRALNY

INSTRUMENTY

Procesowej polit. pieniężnej

BANKI KOMERCYJNE

Zmiana poziomu i/lub struktury rezerw

Zmiana warunków kredytowania

Zmiana ilości pieniądza

Podaż pieniądza

Popyt na pieniądz

Stopa procentowa

+

-

+

-

BK

RO

BC

= SRO x PNRO

CEILING RATE

FLOOR RATE

STOPA KREDYTU REFINANSOWEGO 8%

STOPA KREDYTU LOMBARDOWEGO 7%

STOPA REDYSKONTOWA 6%

STOPA DEPOZYTOWA NBP 4%

---