sciagi z opracowanego materialu na KP, Studia Administracja, DWSSP Asesor, semestr 2, prawo konstytucyjne

0x08 graphic

W szczególności Rzecznik może również:

-sygnalizować właściwym organom potrzebę zmian przepisów ustawowych w związku z ochroną praw i wolności człowieka i obywatela (art. 16 ust.1 pkt 1 u.r.p.o.),

-wszczynać postępowania przed TK w sprawie niezgodności ustaw z konstytucją i ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i

-brać udział w postępowaniach ze skargi konstytucyjnej (art. 16 ust. 2 pkt 2 i 3 u.r.p.o.).

W doktrynie pojawiły się wątpliwości w związku z poglądem Trybunału Konstytucyjnego, że zaskarżony akt prawny musi obowiązywać w chwili orzekania przez Trybunał. Zdarzały się w praktyce orzeczniczej TK sytuacje, kiedy zaskarżone przepisy przestały obowiązywać w trakcie prowadzenia postępowania. W związku z tym Trybunał stanął przed koniecznością rozstrzygnięcia kwestii negatywnej przesłanki procesowej. W myśl art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, Trybunał ma prawo umorzyć postępowanie, jeśli kwestionowany akt prawny utracił moc obowiązującą przed wydaniem orzeczenia. Umorzenie postępowania ze wskazanego powodu rodziłoby dla pokrzywdzonego wnioskodawcy skargi konstytucyjnej skutek w postaci braku możliwości wznowienia postępowania zakończonego ostatecznym wyrokiem, decyzja administracyjną lub innym rozstrzygnięciem. Z powodu krytyki takiego rozwiązania w nowelizacji ustawy o Trybunale Konstytucyjnym uzupełniającej art. 39 o ust. 3 określono, iż nie ma zastosowania umorzenie z uwagi na utratę mocy obowiązującej przez zaskarżony akt prawny w sytuacji, gdy wydane orzeczenie ma istotne znaczenie dla ochrony konstytucyjnych praw i wolności.

Wewnętrznie obowiązujących

Każdy akt prawa wewnętrznego musi odpowiadać następującym wymaganiom:

może być adresowany tylko do jednostek organizacyjnie podległych organowi wydającemu ten akt
może obowiązywać tylko te jednostki, a nie może działać ”na zewnątrz”, nie może być podstawą decyzji wobec obywateli, osób prawnych i innych podmiotów
może być wydany tylko na podstawie ustawy, która musi określać ogólną kompetencję danego organu do wydawania aktów prawa wewnętrznego /wyjątek: uchwały RM/.

Są to:

uchwały Rady Ministrów

są prawem wewnętrznym, obowiązującym jedynie jednostki organizacyjne podlegające organowi, który taki akt wydał. Akty prawa wewnętrznego nie mogą zawierać norm sytuujących, a jedynie normy wskazujące. Uchwały i zarządzenia podlegają kontroli w zakresie ich zgodności z prawem powszechnie obowiązującym. Mogą być wydawane bez szczegółowego upoważnienia ustawy. Są one wydawane na podstawie ogólnych norm kompetencyjnych.

zarządzenia Prezesa Rady Ministrów

Zarządzenia wydawane są na podstawie upoważnienia zawartego w ustawie.

zarządzenia Ministrów

Uchwały i zarządzenia nie mogą stanowić podstawy do wydawania decyzji administracyjnych, ale mogą one wpływać na treść decyzji ograniczając swobodę organu orzekającego.

Republikańskiej formy państwa

Nie jest to zasada wyrażona wprost z treści Konstytucji, - ale z całości jej zapisów wynika, że jesteśmy republiką.

Republika - rzecz publiczna - Rzeczpospolita (już nazwa o tym wskazuje).

O republikańskiej formie mówi się ze względu na:

zakres władzy, która najczęściej pochodzi z wyborów: powszechnych, bezpośrednich i w których bierze udział ogół obywateli
organy są wybierane na określony czas - (są kadencyjne)
zachowanie podziału i równowagi trzech władz (Ustaw. wyk. sąd)
władza powinna reprezentować cały naród - a sposób rządzenia powinien mieć na względzie dobro ogółu a nie interesy osobiste, partykularne, materialne.

Republika jest uznawana współcześnie za najbardziej demokratyczną formę państwa z uwagi na element władzy pochodzącej z wyborów. Sposób sprawowania władzy może się odbywać w sposób bezpośredni lub pośredni.

Legalizmu

to postępowanie zgodne z obowiązującym prawem. Zasada legalizmu zawarta jest w art. 7 Konstytucji RP który stanowi, że: "Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa". Oznacza to, iż organy władzy publicznej nie mogą podejmować działań bez podania podstawy prawnej. Mogą czynić tylko to, co im prawo nakazuje lub pozwala.

Podziału władzy

Pojęcia i znaczenie systemów Rządu (forma sprawowania władzy).

System rządów - relacje, które istnieją pomiędzy organami państwa, należący do poszczególnych władz - a zwłaszcza pomiędzy władzą ustawodawczą a władzą wykonawczą.

Podstawowe (najważniejsze) systemy:

¹⁾system parlamentarny

²⁾system prezydencki

³⁾system parlamentarno - gabinetowy

Zasady ustroju gospodarczego

Stanowi podstawę dla ustroju gospodarczego RP (art. 20 K)

Na definicję tego terminu składa się:

wolność gospodarowania - odrzucamy formę odgórnego kierowania gospodarką - brak centralnego kierowania, planowania
istnienie własności prywatnej - wszelkich środków np. służących konsumpcji (mieszkanie, dom) jak również tych ze względu na wymianę dóbr - (kapitał przemysłowy)

Może to być własność zarówno osób fizycznych jak i prywatnych. Istotna jest tu ochrona własności prywatnej - zapewnia ją państwo.

idea solidarności, przez którą rozumie się wzajemne wspieranie i dążenie do porozumienia uczestników (partnerów społecznych) społecznej gospodarki rynkowej (dążenie do dialogu, porozumień pracodawców, przedsiębiorców itd.)

Podział na demokrację pośrednią i bezpośrednią instytucje z nią związane (pojęcie referendum, obywatelska inicjatywa ustawodawcza, zasady prawa wyborczego).

Demokracja bezpośrednia wiąże się z problemem obywatelskich kompetencji, demokracja pośrednia, przedstawicielska jest z kolei często oskarżana o promowanie pasywnych postaw jednostek, spychanie ich poza sferę polityczności.

Referendum (głosowanie ludowe) - forma głosowania o charakterze powszechnym, najbliższe ideałowi demokracji bezpośredniej, w której udział mogą brać wszyscy obywatele uprawnieni do głosowania (tj. mający czynne prawo wyborcze). W czasie referendum obywatele całego państwa lub jego części wyrażają swoją opinię w kwestii poddawanej głosowaniu.

Referenda można podzielić według różnych kryteriów na: obligatoryjne i fakultatywne, opiniotwórcze i wiążące oraz ogólnokrajowe i lokalne.

Demokracja bezpośrednia pozwala nam - obywatelom polskim sprawować władzę w państwie. Jednym z przejawów sprawowania władzy przez naród, jest obywatelska inicjatywa ustawodawcza. Pozwala na przedstawianie projektów ustaw przez obywateli.

11.Akt normatywny - pojęcie.

Akt normatywny - tekst zawierający sformułowane w języku prawnym i zapisane w postaci przepisów normy prawne. Normy te mają najczęściej charakter generalny i abstrakcyjny. Niekiedy pod tym pojęciem rozumie się także wszelkie teksty formułujące normy postępowania.

Akt organu Państwa wydawany w określonej formie na podstawie konstytucyjnych lub ustawowo przyznanych kompetencji.

Akty normatywne mają specyficzną budowę. Ich składowymi elementami są:
- tytuł aktu normatywnego,
- kolejna pozycja od początku roku kalendarzowego,
- zasadnicza treść podzielona na: artykuły, ustępy (lub paragrafy) i punkty,
- podpis właściwego organu.

12.Konstytucyjne zasady ustroju

Zasada suwerenności narodu

Jest to jedna z podstawowych elementów każdej współczesnej konstytucji.

Współcześnie suwerenność związana jest ze zbiorowością obywatelską, - czyli narodem, ludem.

Naród - lud ujmowany jest powszechnie w 2 znaczeniach: etnicznym i politycznym.

etnicznym - naród - pewna przynależność jednostki ze względów poczucia jedności;

politycznym - odwołuje się do ogółu pełnoprawnych obywateli państwa - konstytucja art.4 przyjmuje w/z zasadę i stoi na stanowisku - politycznego pojęcia narodu (bez względu na przynależność etniczną).

Suweren - podmiot, któremu przysługuje władza suwerenna, czyli pierwotna, nieograniczona i niezależna w stosunkach zewnętrznych i najwyższa w stosunkach wewnętrznych.

W prawnym aspekcie 1.zasada ta pozwala suwerenowi za pośrednictwem instytucji demokracji bezpośredniej współdecydować o ważnych sprawach państwa (referendum). art. 25K, 118 - obywatelska inicjatywa ustawodawcza.

2.Zasada ta pozwala też by demokratycznie wybrani reprezentanci narodu (demokracja przedstawicielska, działali o dobro wspólne i kierowali się interesem całego narodu - art.104 Konstytucji). Nie wiążą ich instrukcje wyborów.

SUWERENEM JEST OBECNIE NARÓD. 12

Samoistne źródło prawa - to każda reguła lub zasada, która może stanowić samodzielną podstawę decyzji sędziowskiej lub innego aktu stosowania prawa (może stanowić samodzielne źródło naszych praw lub obowiązków).

Np. konstytucja, ustawy, precedensy, traktaty międzynarodowe, prawa zwyczajowe.

Niesamoistne źródła prawa - wszystkie te normy i materiały, które nie mogą stanowić wyłącznej podstawy aktu stosowania prawa, czyli nie mogą być samodzielnym źródłem naszych uprawnień i obowiązków.

Np. orzeczenia sądowe, materiały przygotowawcze, poglądy doktryny (communis opinio doctorum), reguły egzegezy, materiały komparatystyczne etc.

10.Pozycja umowy międzynarodowej w prawie polskim.

Specyficznymi źródłami prawa są umowy międzynarodowe. Umowa międzynarodowa jest to zgodne oświadczenie woli państw mające na celu wywołanie określonych skutków prawnych. Umowa międzynarodowa może mieć różną nazwę, np. traktat, pakt, konwencja, deklaracja, porozumienie, protokół, regulamin, karta, konstytucja, modus vivendi itp.
Przedmiotem umowy międzynarodowej mogą być zagadnienia natury politycznej, ekonomicznej, ludnościowej, kulturalnej itp.
Niektóre umowy międzynarodowe wymagają ratyfikacji, tj. zatwierdzenia przez upoważniony do tego organ parlamentu danego państwa lub głowy państwa (w Polsce Sejm lub Prezydent). Umowy międzynarodowe niewymagające ratyfikacji, nabierają mocy prawnej z chwilą ich podpisania przez upoważniony do jej zawarcia organ. Umowy międzynarodowe, które dotyczą wewnętrznych stosunków państwa lub obywateli, nabierają mocy prawnej dopiero z chwilą włączenia ich do krajowego ustawodawstwa.

^{Ad. 1)}istnieje dualizm władzy wykonawczej, w tym systemie głowa państwa ma władzę ograniczoną, wybierana przez parlament albo przy znacznym udziale parlamentu, Rząd kreuje się z parlamentu co pozwala na łączenie mandatu parlamentarzysty z funkcją członka rządu. Odpowiedzialność polityczna rządu dokonuje się przed Parlamentem (odpowiedzialność parlamentarna) za pomocą votów nieufności. W tym systemie głowa państwa ma kompetencje do tego aby rozwiązać parlament.

^{Ad. 2)}w którym istnieje 1 władza wykonawcza i tą władzą jest prezydent. Jest on głową państwa i jednocześnie szefem rządu i nie ma w tym systemie urzędu premiera. Pozycja prezydenta jest bardzo silna. Jest całkowicie zwierzchnikiem władzy wykonawczej.

Wybierany w wyborach bezpośrednich i powszechnych, niezależnie od władzy ustawodawczej. Prezydent nie posiada inicjatywy ustawodawczej, posiada prawo veta. Nie może rozwiązać parlamentu.

Nie ma w tym systemie odpowiedzialności politycznej rządu. Rząd odpowiada przed prezydentem. Odpowiedzialność prezydenta w drodze impeaonment-u, czyli oskarżenia o naruszenia Konstytucji albo ustaw.

^{Ad. 3)}istnieje na kontynencie europejskim:

1 parlament pochodzi z wyborów bezpośrednich, powszechnych

2 wybrany parlament przy udziale głowy państwa kreuje Rząd

3 rząd ten powinien opierać się na większości parlamentarnej

4 w systemie tym istnieje odpowiedzialność polityczna - parlamentarna Rządu

5 istnieje zasada dla Rządu - votum nieufności

6 parlament ma uprawnienie w zakresie uchwalenia budżetu

7 dodatkowe środki kontroli parlamentu w stosunku do rządu obok votum nieufności to interpretacje, zapytania poselskie oraz komisje śledcze

8 prezydent ma uprawnienia rozwiązania parlamentu przed końcem kadencji (sam lub na wniosek premiera)

Odmianą systemu parlamentarno - gabinetowego z silną pozycją premiera jest system Kanclerski - istniejący w Niemczech.

Jednolitości art. 3 K.

Czyli jednolitości państwa, RP jest państwem jednolitym. Unitarność państwa oznacza, że żaden z obszarów państwa nie jest wyposażony w atrybut suwerenności (nie posiada samodzielności państwowej).

Natomiast podział terytorialny na gminy, powiaty, województwa jest podziałem o charakterze administracyjnym.

Zasada niepodległości i suwerenności państwa

Wiążąc zasadę 1 z zasadą 2 - art. 5 zasada nienaruszalności i niepodległości państwa, która jest charakterystyczna dla naszej konstytucji.

Za nienaruszenie granic państwowych odpowiedzialny jest prezydent - art. 126 ust 2 konstytucji. Współczesne teorie liberalne i polityczne przyjmuje suwerenność w znaczeniu ¹⁾wewnętrznym i ²⁾zewnętrznym.

¹⁾wewnętrznym - suwerenność jest atrybutem władzy najwyższej w państwie - czyli narodu. Polega na tym, że:

-dzierży władzę samoistną nie pochodzącą od żadnego zewnętrznego podmiotu (od Unii, Papieża)

-nie jest to władza z kimkolwiek dzielona - wartość nadrzędna dla Państwa

-jest nieograniczona prawem - tak naprawdę nie może drugie państwo ingerować w politykę.

²⁾zewnętrznym - aspekt suwerenności w znaczeniu zewnętrznym jest postrzegany jako niezależność państwa wobec innych państw i innych podmiotów, funkcjonujących na arenie międzynarodowej.

Demokratycznego państwa prawnego - Art. 2 konstytucji

1) wymóg istnienia podstawy prawnej dla wszystkich działań organów państwa w stosunku do obywateli (zawarta w konstytucji - zasada legalizmu)

Organy muszą działać w granicach swoich kompetencji władczych, przestrzegając procedury i przepisów prawa materialnego. A więc mogą czynić to co jest im nakazane lub dozwolone.

Obywatele mogą czynić wszystko to co nie jest im zabronione.

2)wymóg istnienia - zapewnienia obywatelom pewności prawa (przewidywalność, jakie skutki prawne łączą się z moją działalnością, zapewnia poczucie pewności, bezpieczeństwa) jednolitość orzeczeń wszystkich sądów.

3)powstrzymanie się organów państwa od wkraczania w sferę wolności obywatelskiej.

Wsród szczegółowych reguł wynikających z art. 2 konstytucji wymienia się również i prawo do niezawisłego i bezstronnego sądu ( uczciwego wymiaru sprawiedliwości) art. 42 - 45 konstytucji.

zasada podziału władzy - wyodrębnienie w zakresie funkcjonalnym podmiotowym władzy sądowniczej, ustawodawczej, wykonawczej - art.10
istnienie wolności działalności partii politycznych - zapewnia to art. 11K
jawność, jasność prawa
przestrzeganie zasad poprawnego prawotwórstwa 13

ustawy i rozporządzenia z mocą ustawy,

Ustawa - jest aktem normatywnym, uchwalanym przez Sejm i zatwierdzanym przez Senat. Wymaga też podpisu prezydenta. Brak zatwierdzenia ze strony Senatu względnie zgłaszane przez niego poprawki, powodują powrót ustawy do Sejmu i ponowne głosowanie. Poprawki senatu są odrzucane przez Sejm bezwzględną większością głosów, natomiast poprawki, nie odrzucone bezwzględną większością głosów są poprawkami przez sejm przyjętymi. Ustawy uchwalane są na wniosek Prezydenta, Senatu, Rady Ministrów, komisji sejmowych lub 15 posłów.

rozporządzenia,

jest aktem normatywnym Prezydenta, naczelnych i centralnych organów administracji państwowej, a mianowicie: Rady Ministrów, poszczególnych (lub kilku) ministrów i równorzędnych kierowników urzędów centralnych. Rozporządzenia mogą być wydawane wyłącznie na podstawie upoważnienia wynikającego z przepisu ustawy (delegacja ustawowa) i stanowią bardziej szczegółowe rozwinięcie przepisów zawartych w ustawach. Warunkami ważności rozporządzenia są: wyraźnie w konkretnej ustawie sformułowana delegacja ustawowa do wydawania rozporządzenia; zgodność treści rozporządzenia z przepisami ustawy i utrzymanie jej w granicach udzielonego upoważnienia.

akty prawa miejscowego

mają charakter wykonawczy
mają ograniczony zakres obowiązywania - do obszaru, na którym działa organ uprawniony do ich stanowienia
mogą być wydawane przez :

administrację rządową
oraz organy samorządu terytorialnego

Wojewoda - wydaje akty prawa miejscowego w formie rozporządzeń

Organy samorządu terytorialnego - wydają akty prawa miejscowego w formie uchwał.

2.Pojęcie ustroju państwa, pojęcie państwa.

Państwo jest organizacja polityczną społeczeństwa, posiadającą suwerenną władzę. To także organizacja przymusowa i terytorialna.

Państwo jako organizacja polityczna:

W państwie zadaniem władzy jest organizowanie współpracy pomiędzy różnymi

grupami społecznymi, oraz rozwiązywanie konfliktów pomiędzy nimi.

Państwo i władza są po to, aby zabezpieczyć obywatelowi jego wolności

i prawa oraz strzec porządku publicznego.

Suwerenność:

Władza państwowa ma być suwerenna. Pojęcie suwerenności państwa możemy rozważać w dwóch aspektach - zewnętrznym i wewnętrznym.

Terytorium państwa:

Państwo ma również charakter terytorialny. Pod pojęciem terytorium państwa

rozumie się obszar lądowy, ale także wody przybrzeżne, strefę powietrzną oraz

placówki dyplomatyczne znajdujące się na terenie innego państwa.

Państwo jako organizacja przymusowa:

Państwo jest określane mianem organizacji przymusowej. Przynależność

do danego państwa ma charakter sformalizowany, a określa ją obywatelstwo.

Obywatelstwo jest prawną więzią łączącą jednostkę z państwem. Obecnie stosowane są dwa sposoby nabycia obywatelstwa (przy urodzeniu).

Mowa tu o prawie ziemi (ius soli) i prawie krwi (ius sanquinis).

Ta pierwsza zasada obowiązuje w Stanach Zjednoczonych. Polega na nadaniu

obywatelstwa państwa, w którym dziecko się narodziło. Drugi model, obowiązujący w większości obecnie istniejących państw, polega na nadaniu dziecka obywatelstwa rodziców bądź matki.

Funkcje państwa:
- zewnętrzna- reprezentatywna, polityka międzynarodowa
- wewnętrzna:
· prawodawcza- ustala ład prawny, normy zachowania
· administracyjna- podaje zakres działań organizacji administracyjnych
· porządkowa- prokuratura, policja
· socjalna- bezpieczeństwo socjalne, dbałość o warunki pracy, BHP, itd.
· Kulturalna- oświata, dbałość o zabytki
Zmiana ustroju państwa może następować na drodze: rewolucji społecznej,

prawnej lub poprzez zamach stanu. 2

Model amerykański. Mimo milczenia w tej sprawie Konstytucji USA, w 1803 r. Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych uznał swą właściwość do kontroli konstytucyjności prawa i przyjął, iż logiczne jest niestosowanie przez sądy ustaw sprzecznych z konstytucją. Cechami charakterystycznymi dla tego typu modelu kontroli jest:
1.Powierzenie jej sprawowania niezawisłym sądom. Kontrola ma charakter zdekoncentrowany, tzn. prawo jej sprawowania przysługuje każdemu sądowi powszechnemu w związku z rozpatrywaną przezeń sprawą.
2.Uniwersalność kontroli w sensie przedmiotowym, co oznacza, że podlegają jej wszystkie akty normatywne i działania urzędowe podjęte na wszystkich szczeblach sprawowania władzy.

3. Konkretność kontroli, czyli sprawowanie jej przy okazji rozpatrywania przez sąd indywidualnej sprawy wówczas, gdy jedna ze stron podniesie zarzut nie konstytucyjności wobec aktu, który ma stanowić podstawę sądowego rozstrzygnięcia.
4.Względność orzeczenia sądu o nie konstytucyjności oznacza, że rozstrzygnięcie sądowe jest obowiązujące w tej konkretnej sprawie, która jest przedmiotem orzeczenia. Jedynie orzeczenia Sądu Najwyższego, mimo że również dotyczą konkretnej sprawy, w praktyce uważane są za precedensy i jako takie traktowane są przez sądy niższej instancji jako wiążące.
Model kontynentalny. Jego rozwój przypada na okres po II wojnie światowej. Mimo wielu różnic, zwłaszcza w sposobie powoływania trybunałów, przedmiotowego zakresu kontroli, kręgu podmiotów uprawnionych do składania skargi itp., wskazać można też i na pewne, zasadnicze podobieństwa, odróżniające model amerykański od kontynentalnego. Należą do nich:
1. Powierzenie funkcji ochrony konstytucji jednemu, samodzielnemu organowi państwowemu.
2. Przedmiot kontroli konstytucyjności, obejmujący na ogół wszystkie poza konstytucyjne normy prawne Poddane kontroli konstytucyjności akty prawne oceniane są kompleksowo - zarówno z punktu widzenia zgodności ich treści z konstytucją (kontrola materialna) oraz kompetencji uprawnionego organu do wydania aktu prawnego, jak i dochowania określonego trybu postępowania przy ich stanowieniu (kontrola formalna).

9.Źródła prawa - konstytucyjne ujęcie źródeł prawa (podział na akty prawne powszechnie i wewnętrznie obowiązujące i samoistne i niesamoistne).

Obowiązująca Konstytucja wymienia następujące źródła prawa:

Powszechnie obowiązujących

wiążą wszystkich - zarówno podmioty państwowe (organy, instytucje, funkcjonariuszy, itd.), jak również obywateli i wszystkie znajdujące się pod jurysdykcją RP osoby oraz podmioty prawne:

Konstytucja,

jest to ustawa zasadnicza zajmująca naczelne miejsce w hierarchii aktów ustawodawczych. Wyróżnia się ona spośród innych aktów normatywnych tym, że jej uchwalenie, jak również wprowadzenie zmian do jej treści wymaga zgody dwóch trzecich, co najmniej połowy ogólnej liczby postów obecnych w czasie głosowania.
W swojej treści zawiera normy prawne dotyczące zasad ustroju politycznego i społeczno-ekonomicznego państwa. Ustala podstawy organizacyjne aparatu państwowego, reguluje sposób powoływania, skład i zakres działania organów państwa i samorządów terytorialnych, określa podstawowe prawa i obowiązki obywateli.
Wydane z upoważnienia Konstytucji inne akty normatywne nie mogą być w swojej treści z nią sprzeczne.

ratyfikowane umowy międzynarodowe,

Umowa międzynarodowa jest obecnie najważniejszym instrumentem regulującym stosunki międzynarodowe i jednym z dwóch niekwestionowanych źródeł prawa międzynarodowego. Ratyfikacja - jeden ze sposobów wyrażenia ostatecznej zgody na związanie się umową międzynarodową przez upoważniony do tego organ państwowy. Jest formą najbardziej uroczystą (co różni ją od "zatwierdzenia"), z reguły dokonywaną przez głowę państwa (prezydenta, monarchę). Dowodem dokonania ratyfikacji jest dokument ratyfikacyjny.

prawo stanowione przez organizację międzynarodową

- gdy wynika to z ratyfikowanej umowy konstytuującej organizację międzynarodową,
prawo to ma pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami;

IV. Konstytucje sztywne - to te, których tryb zmiany jest utrudniony w stosunku do zmiany ustaw zwykłych (nasza konstytucja usztywniona)

Konstytucje elastyczne - to te, których postanowienia zmienia się tak jak postanowienia ustaw zwykłych (standardowe 2/3 do zmian).

V.Konstytucje materialne - to te, których treść wskazuje generalnie na prawa, obowiązki jednostek, materie dotyczą zasad ustroju, dot. praw, wolności i obowiązków jednostki.

Konstytucje formalne, - w których treści zawierają się postanowienia dot. sposobu, trybu dochodzenia praw i obowiązków.

2 sposób rozumienia Konstytucji - (według Duszki aspekt ważniejszy) takie konstytucje, które zawierają normy prawne, przyjęte w szczególnym postępowaniu zawarte w akcie prawnym o szczególnej nazwie.

4. Cechy szczególne konstytucji.

-szczególna nazwa

-szczególna treść

-szczególna norma prawna - oznacza po konstytucji wyznacza rodzaje innych aktów prawnych, zakres przedmiotowy innych źródeł prawa, czyli pokazuje stosunek konstytucji do innych aktów prawnych oraz oznacza samoistny bądź wykonawczy charakter innych aktów prawnych

-szczególna systematyka konstytucji - ma charakter formalny, czyli mamy postanowienia ogólne konstytucji, jak również ma ona charakter materialny - stanowi ona wskazówkę interpretacyjną, związaną z wykładnią, dla postanowień konstytucji oraz wskazówkę o preferencjach ustrojodawcy w zakresie przyjęcia określonego systemu wartości, np. art. 30 - przyrodzona godność jest niezbywalna, art. 4 - chroni się własność

-szczególny tryb uchwalenia i zmiany. Nasza konstytucja jako k. sztywna może być zmieniana w szczególnym trybie, ustawę konstytucji uchwaloną kwalifikowaną większością głosów i niekiedy może być zatwierdzona w referendum. Art. 235K rozdz. XII poświęcony zmianie konstytucji. Konstytucję sztywną nie można zmienić jak ustawę zwykłą. Posiadają one najwyższą moc prawną, co skutkuje tym, że ustawy zwykłe nie mogą zmieniać konstytucji (musi to być ustawa konstytucyjna)

-preambuła - jako podniosły, uroczysty, wstęp do aktu normatywnego, określa przyczyny, potrzeby, dla których, został ten akt wprowadzony, wskazuje uniwersalne wartości systemu i katalog podstawowych zasad.

3.Pojęcie i podziały konstytucji.

Nazwa konstytucja wywodzi się od łac. Terminu KONSTITUTIO i oznacza tyle, co: ustanawiać, urzędować, nadawać określoną formę i znaczenie to zawsze związane jest - odnosi się do Państwa. Nasza Konstytucja RP z 02.04.1997r jest: sztywna, pisana, jednolita, pełna, formalna i po części materialna(np. art. 77,78, 80 K).

-Jest to akt prawny parlamentu

-Jest to akt prawny o najwyższej mocy prawnej, - co uzyskuje się przez wprowadzenie szczególnego trybu jego uchwalenia i zmiany oraz przez nazwę, określa on podstawowe zasady ustroju Państwa (przede wszystkim rozdz. I) przez określenie podmiotu sprawującego oraz sposobu jej sprawowania oraz przez określenie podstawowych praw i wolności jednostek.

-Jest to akt normatywny o charakterze powszechnie obowiązującym, obowiązuje we wszystkich rodzajach stosowania prawa i w stosunku do wszystkich podmiotów.

-Jest to akt prawny zawierający normy o charakterze generalno - abstrakcyjnym

-Szczególną sankcją, jaka występuje w konstytucji jest sankcja typu LEX QUAM IMPERFEKTA.

Podziały Konstytucji jako aktów prawnych:

I Konstytucje pisane, - które przyjmują kształt aktu normatywnego, sformalizowane, wydane przez ustrojodawcę.

II Konstytucje niepisane - nie ma formy pisemnej, wynik prawa zwyczajowego, precedensów w danym państwie.

II. Konstytucje jednolite - ogół zagadnień Konstytucyjnych takich, które przynależą materii konstytucyjnej znajduje się w jednym akcie.

Konstytucje złożone - ogół zagadnień Konstytucji znajduje się w kilku aktach prawnych najwyższej rangi (Wielka Brytania).

III. Konstytucje pełne - to te, których treść dotyczy wszystkich najważniejszych materii, które składają się na pojęcie Konstytucji i obejmują zasady ustroju państwa, określenie suwerena i sposobu sprawowania władzy, określenie podstawowych praw jednostki oraz określenie trybu zmiany norm w Konstytucji.

Konstytucja niepełna - to taki akt prawny, który nie zawiera choćby jednego z wyżej wymienionych uregulowań (Mała Konstytucja - przed 1997r)

3. Abstrakcyjność, polegająca na sprawowaniu kontroli w oderwaniu od indywidualnych przypadków stosowania prawa i zakwestionowaniu normy prawnej w oparciu o ogólne przekonanie o jej nie konstytucyjności. Prawo inicjatywy posiadają wyłącznie organy państwowe (prezydent, organy rządowe, przewodniczący izb parlamentu, grupa posłów itp.).
4. W odróżnieniu od systemu amerykańskiego, w którym kontrola konstytucyjności ma wyłącznie następczy (represyjny) charakter, tzn. sprawowana jest po wejściu w życie kontrolowanego aktu, w systemie kontynentalnym akt prawny może podlegać zarówno kontroli następczej, jak i wstępnej (prewencyjnej).
5. Prawne skutki orzeczeń o nie konstytucyjności normy prawnej nie ograniczają się - jak w systemie amerykańskim - do danej sprawy, ale mają bezwzględnie obowiązujący charakter, wyrażający się eliminacją danej normy z systemu prawnego.
Decyzja Trybunału o nie konstytucyjności jest ostateczna

5.Bezpośrednie stosowanie konstytucji.

Konstytucja jest stosowana bezpośrednio - zarówno osoby fizyczne i prawne w sprawach przed organami władzy publicznej mogą się wprost powoływać na normy konstytucji, na treść konstytucji. Bezpośrednie stosowanie oznacza również, że organy władzy publicznej mają obowiązek w podejmowaniu swoich decyzji uwzględniając treść postanowień Konstytucji a nawet mogą podejmować decyzje wprost na podstawie norm konstytucji, ale takich norm, które są samo wykonane, czyli dostatecznie jednoznacznie i precyzyjne, nie ma potrzeby odwoływania się do innych przepisów.

6.Organizatorska i gwarancyjna forma konstytucji. NIE DOKOŃCZONE.

Podstawową funkcją konstytucji jest funkcja gwarancyjna, przede wszystkim chodzi o to, żeby gwarantować przejrzystą koncepcję stosunków pomiędzy władzą a podmiotami podporządkowanymi i jej decyzje. Dlatego w pierwszej kolejności konstytucja rozstrzyga o koncepcji ustroju politycznego oraz pozycji jednostki w państwie .

7.Nadrzędność konstytucji w systemie źródeł prawa.

Nadrzędność konstytucji w systemie prawa: Zasada zwierzchniej pozycji ustawy zasadniczej w systemie źródeł prawa oznacza zakaz wydawania aktów prawnych sprzecznych z konstytucją oraz obowiązek realizowania postanowień konstytucji. Mówi o tym już najwyższa moc prawna konstytucji w hierarchicznie zbudowanym systemie prawa, która oznacza, że żadna norma prawna nie może być sprzeczna z normami konstytucji.

8.Modele kontroli konstytucyjności prawa (cechy modelu).

Amerykański i europejski system kontroli konstytucyjności prawa
Instytucja kontroli konstytucyjności prawa polega na ocenie zgodności z ustawą zasadniczą norm prawnych oraz, ewentualnie, innych działań podejmowanych przez organy państwowe.
Historycznie wykształciły się dwa systemy kontroli konstytucyjności prawa: kontrola parlamentarna (obecnie w zaniku) i pozaparlamentarna.
Współczesne rozwiązania kształtują się wokół dwu podstawowych modeli - amerykańskiego, opartego na anglosaskiej koncepcji stosowania prawa i polegającego na rozpatrywaniu kwestii konstytucyjności przez sądy oraz kontynentalnego, wywodzącego się z europejskiej tradycji podległości sędziego ustawie i polegającego na powierzeniu sprawowania kontroli specjalnie powołanemu w tym celu organowi, najczęściej zwanemu Trybunałem Konstytucyjnym.

ZAGADNIENIA: KONSTYTUCYJNE SYSTEMY ORGANÓW PAŃSTWOWYCH

1.Pojęcie prawa konstytucyjnego i jego cechy jako prawa publicznego.

Pojęcie prawa konstytucyjnego.- termin pr. konstytucyjnego. ma przynajmniej

2 znaczenia. Wynika to stąd, że sama konstytucja. ma kilka znaczeń: to przede wszystkim

1. akt prawny pisany (ustawa zasadnicza w państwie). Pr. konstytucyjne rozumie się

tu jako zespół norm prawnych zawartych w konstytucji. Normy te tworzą pewną grupę

przepisów, wyróżniają się swoją szczególną mocą prawną - najwyższą w całym

systemie prawa. Tak określone pr. konstytucyjne byłoby za wąskie, ograniczałoby

bowiem zakres analizy do przepisów zawartych w ustawie zasadniczej

2.synonim istniejącego ustroju po1itycznego państwa. Tutaj wyróżnienia prawa

konstytucyjnego dokonuje się z uwagi na przedmiot, który to prawo reguluje,

a nie ze względu na moc prawną norm zawartych w konstytucji i w innych

ustawach. Konstytucyjnych. W konsekwencji przez prawo konstytucyjne rozumiemy

zespół norm prawnych, których przedmiotem jest uregulowanie ustroju

politycznego i społeczno gospodarczego państwa.

Tak więc termin prawa konstytucyjnego może oznaczać w sensie wąskim -

zespół norm prawnych, zawartych w konstytucji i innych ustawach konstytucyjnych.;

w sensie szerokim - całokształt norm prawnych mających za przedmiot uregulowanie

ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego państwa

Organy Sejmu i Senatu:

pomocnicze
kierownicze

Ad 2. Marszałek Sejmu i Senatu, Prezydium, w którego skład wchodzą: Marszałek i wicemarszałkowie, konwent seniorów, w skład, którego wchodzą: marszałek, wicemarszałkowie, przewodniczący klubów poselskich, kół parlamentarnych. Mogą być przewodniczący porozumień liczących, co najmniej 15 członków.

Marszałek - reprezentant sejmu, zwołuje posiedzenia, kieruje pracami sejmu, prezydium sejmu. Sprawuje zastępstwa prezydenta, jeżeli ten nie może sprawować urzędu. Zarządza wybory na prezydenta.(art. 131).

Ad. 1. Komisje sejmowe (stałe i nadzwyczajne)

K. stałe - muszą być w sejmie - wynika to z regulaminu, są przypisane do danego resortu (np. komisja obrony narodowej).

Ich utworzenie przewiduje regulamin sejmu.

Komisje są też związane z jakimiś np. komisja etyki wyrażają opinie w sprawach przekazanych im przez sejm, marszałka, prezydenta opinie - charakter doradczy.

K. nadzwyczajne - powoływane do określonych spraw a następnie są rozwiązywane (opiniują, przedstawiają opinię marszałkowi - która może być przedstawiona na debatę sejmu).

Funkcje sejmu:

- ustawodawcza - przypisana sejmowi i senatowi. Ostatni głos w zakresie stanowienia ma sejm, senat ma zawężoną rolę.

- ustrojodawcza - taka funkcja gdy obie izby ustanawiają najwyższe dla państwa prawo - konstytucję.

- kontrolna - która zgodnie z myślą konstytucji - jest zarezerwowana tylko dla sejmu (ust.95 ust.2). Polega na koniecznej wiedzy dla sejmu o funkcjonowaniu rządu i o bieżącym administrowaniu krajem. (Możność wpływania i nadzorowania tego, w jaki sposób R.M. sprawuje swoje funkcje).

Przejawia się ona w:

-prawie do żądania administracji (zbierają je komisje sejmowe, wydają opinie, zalecenia, mogą być przedmiotem debat sejmowych)

Rozpoczyna się następnie procedura drugiego czytania, która obejmuje możliwość zgłaszania przez posłów, Radę Ministrów lub wnioskodawców dodatkowych poprawek do przedstawionego sprawozdania.
Jeżeli w trakcie drugiego czytania zgłoszone zostaną poprawki i wnioski, co do których wcześniej komisja nie zajęła stanowiska, projekt zostaje ponownie przekazany do tej komisji w celu rozpatrzenia nowych propozycji.
Komisja ocenia zgłoszone w czasie drugiego czytania projektu propozycje i wnioski przy udziale ich autorów oraz opracowuje tak zwane dodatkowe sprawozdanie.
Poseł sprawozdawca referuje stanowisko komisji na posiedzeniu plenarnym, po czym Sejm przystępuje do głosowania. Jest to tak zwane trzecie czytanie projektu ustawy. Izba głosuje nad każdym zgłoszonym wnioskiem, odrzucając go bądź przyjmując.
Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów (więcej głosów jest za niż przeciw) w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Kolejność głosowania jest następująca:
- głosowanie nad wnioskiem o odrzucenie projektu w całości (jeżeli taki wniosek został postawiony),
- głosowanie nad poprawkami do poszczególnych artykułów, przy czym w pierwszej kolejności głosuje się nad poprawkami, których przyjęcie lub odrzucenie rozstrzyga o innych poprawkach,
- głosowanie nad projektem w całości, w brzmieniu zaproponowanym przez komisje ze zmianami wynikającymi z przegłosowanych poprawek.

Uchwalona przez Sejm ustawa jest przekazywana do Senatu. Tryb postępowania z ustawą w Senacie, podobnie jak w Sejmie, określa Konstytucja RP i Regulamin Senatu RP. Ustawa przesyłana jest do właściwejkomisji senackiej (jednej lub kilku), która w terminie nie dłuższym niż 18 dni opracowuje swoje stanowisko i przedstawia je na forum Senatu w formie sprawozdanie.

15.Sposoby nabycia i utraty obywatelstwa polskiego.

Istnieją dwie podstawowe zasady uzyskiwania obywatelstwa przy urodzeniu: zasada krwi (obowiązuje w Polsce)- dziecko nabywa obywatelstwo rodziców lub matki oraz zasada ziemi (prawo ziemi- obowiązuje w USA)- nabywanie obywatelstwa państwa, w którym się rodzi. Innym sposobem by nabyć obywatelstwo danego państwa jest małżeństwo z obywatelem tego państwa, a także aktem nadania. Są państwa dopuszczające podwójne obywatelstwo.

Utrata obywatelstwa polskiego

Zagadnienie utraty obywatelstwa polskiego reguluje art. 34 ust. 2 Konstytucji RP oraz ustawa o obywatelstwie polskim. Konstytucja stanowi, że "obywatel polski nie może utracić obywatelstwa polskiego, chyba, że sam się go zrzeknie". Zgodnie z Art. 13 cyt. ustawy obywatel polski traci obywatelstwo polskie na swój wniosek po uzyskaniu zgody Prezydenta RP na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego. Zgoda na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego udzielona rodzicom rozciąga się na dzieci pozostające pod ich władzą rodzicielską. W przypadku ukończenia przez dziecko 16 lat następuje to jedynie za jego zgodą. Wniosek o wyrażenie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego osoby zamieszkałe w Polsce wnoszą do Prezydenta za pośrednictwem wojewody, a osoby zamieszkałe za granicą - za pośrednictwem konsula.
Stwierdzenie posiadania lub utraty obywatelstwa polskiego

Zgodnie z art. 17 ust. 4 cyt. ustawy o obywatelstwie polskim posiadanie i utratę obywatelstwa polskiego stwierdza wojewoda. Odmowa stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego lub jego utraty następuje w drodze decyzji administracyjnej.

O stwierdzenie wystąpić może osoba zainteresowana lub każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie.

13.Sejm i Senat RP ich organizacja, kadencja, organy, regulamin i funkcje.

Podstawą prawną w Konstytucji do istnienia Sejmu i Senatu jest cały rozdział IV i art. 10 Konstytucji.

Pozycja Sejmu i Senatu nie jest równorzędna. Pozycję silniejszą posiada Sejm, - ponieważ uchwala ustawy. Senat też bierze udział w inicjatywie ustawodawczej, ale nie uchwala ustaw.

Kompetencja kontrolna przynależna jest tylko Sejmowi. Związki parlamentu z władzą wykonawczą polegają na uczestniczeniu w powoływaniu rządu.

Władza wykonawcza - jak wpływa na wł. ustawodawczą - poprzez:

a- posiadanie inicjatywy ustawodawczej;

b- posiadanie możliwości veta prezydenta

c- prezydent może skrócić kadencję parlamentu

Związki parlamentu z władzą sądowniczą - polegają na tym, że sądy mają obowiązek stosowania ustaw oraz, że parlament powołuje sędziów Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu.

Władza sądownicza względem parlamentu może stwierdzić ustawy (uchwalonej bądź nie) z konstytucją i czyni to Trybunał Konstytucyjny.

Wybory i kadencja:

Wybory do Sejmu i Senatu zarządza prezydent RP - nie później niż 90 dni przed upływem 4 lat od dnia rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu (poprzedniego) - zgodnie z ordynacją wyborczą.

Przedłużenie kadencji generalnie jest niemożliwe. Jednakże jeśli jest ogłoszony stan nadzwyczajny - zgodnie z art.228 K. ustęp 7 - w tym czasie nie przeprowadza się wyborów. „W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w czasie 90 dni od jego zakończenia...”

Kadencję można skrócić:

własną decyzją sejmu - większością co najmniej 2/3 osób, ogólnej liczby ustawowej liczny osób - oprócz systemu stanu nadzwyczajnego kiedy sejmowi nie wolno kadencji skrócić. Jeżeli sejm skraca kadencję wtedy automatycznie skraca się kadencja senatu.

17.Prezydent, kadencja, zadania, kompetencje.

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest najważniejszym przedstawicielem naszego państwa oraz gwarantuje on ciągłość władzy państwowej. Czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium. Wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach.
Prezydent wybierany jest przez naród w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich glosowaniu tajnym, na pięcioletnia kadencję i może być ponownie wybrany tylko raz. Na ten urząd może być wybrany obywatel Polski, który najpóźniej w dniu wyborów ukończył 35 rok życia, korzysta z pełni praw wyborczych do Sejmu. Takiego Kandydata zgłasza, co najmniej 100.000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu. Wybrany zostaje ten, który otrzymał więcej niż połowę ważnych głosów. W razie nie uzyskania przez kandydatów wymaganej większości po 14 dniach przeprowadza się ponowne głosowanie. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów do przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyboru Prezydenta RP określa ustawa.

Kadencja:

Kadencja Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zaczyna się w dniu objecie przez niego urzędu, który obejmuje tuż po złożeniu przed Zgromadzeniem Narodowym przysięgi.
Jeżeli wystąpi sytuacja, iż prezydent nie będzie mógł przejściowo sprawować urzędu, zawiadamia o tym Marszałka Sejmu, który na ten czas przejmuje obowiązki Prezydenta RP. Jeśli natomiast prezydent nie jest w stanie powiadomić Marszałka sejmu o niemożności sprawowania urzędu sprawę rozstrzyga Trybunał konstytucyjny na wniosek Marszałka. W razie stwierdzenia niemożności prezydenta tymczasowe wykonywanie jego obowiązków są powierzane Marszałkowi Sejmu.

20.Kompetencje R.M. i ich odpowiedzialność.

Kompetencje Rady Ministrów są różnorodne, dotyczą wszystkich dziedzin życia politycznego, społecznego, gospodarczego i kulturalnego państwa:
1) kompetencje związane ściśle z działalnością Sejmu:
- inicjatywa ustawodawcza,
- składanie sprawozdań ze swej działalności przed Sejmem,
2) Kompetencje kierowniczo - koordynacyjne:
- koordynuje działalność ministrów i innych podległych sobie organów oraz nadaje kierunek ich pracy,
- uchwala roczne narodowe plany społeczno - gospodarcze,
- czuwa nad wykonaniem budżetu państwa, ma prawo wnoszenia projektów ustaw: budżetowej, o prowizorium budżetowym, o zaciąganiu długu publicznego czy o zmianie budżetu,
- sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju i organizacji sił zbrojnych,
- kieruje pracą terenowych organów administracji państwowej,
- posiada prawo do uchylania rozporządzeń i zarządzeń wydawanych przez Naczelne organy administracji specjalnej

3) kompetencje o charakterze wykonawczym w stosunku do aktów naczelnych organów władzy państwowej:
- podejmowanie wszelkich kroków zmierzających do wykonania ustaw i uchwał Sejmu - posiada prawo do wnoszenia poprawek do projektów ustaw w trakcie ich rozpatrywania przez Sejm.

21.Organ kontroli państwowej NIK i jego kompetencje.

Naczelny organ kontroli państwowej, który podlega sejmowi a jego kontrola ma uzupełniać art.202-207.

Struktura NIK:

Na czele NIK-u stoi prezes powoływany na wniosek marszałka sejmu, lub 35 posłów powoływanych przez Sejm za zgodą Senatu.

Kadencja 6 letnia, ponowny wybór tylko raz.

Prezes NIK posiada immunitet formalny, może tylko zajmować to stanowisko, ewentualnie może być profesorem na Wyższej Uczelni.

Z funkcją posła lub senatora związany jest przywilej immunitetu parlamentarnego. Posłowi/senatorowi zapewnia on nietykalność osobistą oraz zwalnia z odpowiedzialności sądowej. Zgodnie z art. 105 poseł/senator nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za swoją działalność, wchodzącą w zakres sprawowania przez niego mandatu ani w czasie jego trwania, ani po jego wygaśnięciu. Za swoją działalność poseł/senator odpowiada wyłącznie przed Sejmem/Senatem. W przypadku, gdy zostaną naruszone prawa osób trzecich może być pociągnięty do odpowiedzialności sądowej tylko za zgodą Sejmu/Senatu. Jeśli postępowanie karne zostało wszczęte przed wyborem na posła/senatora, wówczas ulega ono zawieszeniu do czasu wygaśnięcia mandatu. Poseł/senator może sam wyrazić zgodę na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej. Jeśli osoba pełniącą funkcję posła/senatora zostanie przyłapana na gorącym uczynku, wówczas może być zatrzymana pod warunkiem, gdy jest to niezbędne dla dobra postępowania. O zatrzymaniu posła/senatora powiadamia się bezzwłocznie Marszałka Sejmu/Marszałka Senatu. Może on nakazać zwolnienie zatrzymanego. Poseł/senator nie może prowadzić działalności gospodarczej, jeśli osiągane korzyści majątkowe pochodzą ze skarbu państwa lub z budżetu organów samorządowych. Jeśli ten zapis konstytucyjny zostanie załamany, poseł/senator może zostać pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu.

Kompetencje:

Kompetencje Prezydenta związane ze zwierzchnictwem nad siłami zbrojnymi szczegółowo określa ustawa. W razie bezpośredniego, zewnętrznego zagrożenia państwa, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, zarządza powszechną lub częściową mobilizację i użycie Sił Zbrojnych do obrony państwa.

Prezydent nadaje obywatelstwo polskie oraz wydaje zgodę na zrzeczenie się obywatelstwa. Nadaje on również ordery i odznaczenia.
Stosuje prawo łaski. Nie jest ono stosowane do osób skazanych przez Trybunał Stanu. Może zwracać się z orędziem do Sejmu Senatu lub do Zgromadzenia Narodowego. Natomiast sprawach szczególnie ważnych może zwołać Radę Gabinetową, która tworzy Rada ministrów pod przewodnictwem Prezydenta RP.
Prezydent również zarządza wybory do Sejmu i Senatu, zwołuje pierwsze posiedzenie nowo wybranych Sejmu i Senatu. Skraca kadencje w przypadkach określonych w konstytucji, ma prawo inicjatywy ustawodawczej, zarządza referendum ogólno krajowe, podpisuje lub wetuje ustawy, Składa wnioski do Trybunału Konstytucyjnego, desygnuje i powołuje Prezesa Rady Ministrów, przyjmuje dymisje Rady Ministrów powierza jej tymczasowe pełnienie obowiązków, Odwołuje ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności.

Kogo powołuje Prezydent Rzeczpospolitej?

Sędziów, Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego, Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, prezesów Sadu Naczelnego oraz wice prezesów Naczelnego Sądu Administracyjnego, członków Rady Polityki Pieniężnej, członków Rady Bezpieczeństwa Narodowego (również odwołuje), członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. Poza tym składa on wniosek do sejmu o powołanie Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Nadaje statut Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej oraz powołuje i odwołuje szefa Kancelarii Prezydenta RP. Wydaje on rozporządzenia i zarządzenia na zasadach określonych w art. 92 i 93. Wydaje postanowienia w zakresie realizacji pozostałych swoich kompetencji. I co ważne ma on prawo zrzeczenia się urzędu Prezydenta Rzeczpospolitej.
Za naruszenie Konstytucji, ustawy lub popełnienie przestępstwa może on być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu.

Marszałek Sejmu do czasu wyboru nowego Prezydenta Rzeczypospolitej, wykonuje jego obowiązki w razie:
1. Śmierci Prezydenta
2. Zrzeczenia się urzędu przez Prezydenta
3. Stwierdzenia nieważności Prezydenta Rzeczypospolitej lub innych przyczyn nieobjęcia urzędu po wyborze.
4. Uznania przez zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności Prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia, uchwałą podjętą większością, co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego.
5. Złożenia Prezydenta z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu.
W razie gdyby Marszałek Sejmu nie mógł wykonywać obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej obowiązki te przejmuje Marszałek Senatu. Osoba wykonująca obowiązki prezydenta nie może postanowić o skróceniu kadencji Sejmu.
Prezydent nie może piastować żadnego innego urzędu ani pełnić żadnej funkcji publicznej z wyjątkiem tych, które są związane ze sprawowanym urzędem.

Prezydent jest reprezentantem państwa w stosunkach zewnętrznych. Ratyfikuje on i wypowiada umowy międzynarodowe, o czym zawiadamia Sejm i Senat. Przed ratyfikowaniem umowy międzynarodowej może zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie jej zgodności z Konstytucją, w zakresie polityki zagranicznej współdziała z Prezesem Rady Ministrów i właściwym ministrem. Mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli Rzeczpospolitej Polskiej w innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych. Przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych innych państw i organizacji międzynarodowych
Prezydent jest najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. W czasie pokoju sprawuje on zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej. Mianuje Szefa Sztabu Generalnego dowódców rodzajów Sił Zbrojnych na czas określony. Czas, tryb i warunki odwołania kadencji określa ustawa. Na czas wojny ii wniosek Prezesa Rady ministrów, mianuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych w tym samy trybie może on go odwołać. Na wniosek ministra obrony Narodowej nadaje określone w ustawach stopnie wojskowe.

Kompetencje NIK:

-uprawnienia polegające na zatwierdzeniu analizy wykonywania budżetu i założeń polityki pieniężnej (NIK przedstawia roczne sprawozdanie Sejmowi ze swojej działalności)

-uprawnienia dotyczące uchwalania statusu NIK-u, budżetu i planu pracy NIK-u

-uprawnienia dotyczące uchwalania opinii z absolutorium dla R.M.

-uprawnienia opiniodawcze, które dotyczą informacji o wykonywanej kontroli w poszczególnych jednostkach podlegających.

22.Status posła i senatora (immunitet materialny, formalny)

Wybrani do Sejmu posłowie i do Senatu senatorowie są przedstawicielami narodu. Posiadają tzw. mandat przedstawicielski, a więc coś w rodzaju pełnomocnictwa, które pretenduje ich do sprawowania urzędu). Mandat poselski i senatorski ma trzy cechy:

-jest mandatem generalnym (poseł/senator wyraża wolę narodu, a w swej działalności powinien się kierować dobrem obywateli);

-jest mandatem niezależnym (posła/senatora nie obowiązują instrukcje wyborców);

-jest nieodwołalny (posła/senatora nie można odwołać z pełnionej funkcji);

Nie można być jednocześnie posłem i senatorem. Art. 103 mówi o tym, że mandatu poselskiego/senatorskiego nie można łączyć ze:

-stanowiskiem prezesa Narodowego Banku Polskiego

-stanowiskiem prezesa Najwyższej Izby Kontroli

-stanowiskiem Rzecznika Praw Obywatelskich

-Rzecznika Praw Dziecka i ich zastępców

-stanowiskiem członka Rady Polityki Pieniężnej

-stanowiskiem członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

-stanowiskiem ambasadora

-z zatrudnieniem z Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta lub administracji rządowej

-ze stanowiskiem sędziego

-ze stanowiskiem prokuratora

-urzędnika służby cywilnej

-żołnierza w służbie czynnej

-funkcją policjanta

-oraz funkcjonariusza służb ochrony państwa

18.Co to jest prerogatywa (bez podpisu premiera) a kontrasygnata (z podpisem premiera).

Prerogatywa - W polskim prawie konstytucyjnym termin ten najczęściej odnosi się do wydawanych przez prezydenta aktów urzędowych, niewymagających dla swojej ważności podpisu prezesa Rady Ministrów (kontrasygnaty), w związku, z czym nikt nie ponosi za nie politycznej odpowiedzialności. Obecna konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej wylicza w art. 144 ust. 3 trzydzieści prerogatyw prezydenta.

Kontrasygnata - Zgodnie z art. 144 ust. 2 Konstytucji RP, akty urzędowe Prezydenta wymagają dla swej ważności podpisu Prezesa Rady Ministrów, który przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialność przed Sejmem - nie dotyczy to prerogatyw prezydenta. Prezydent nie ponosi odpowiedzialności za akty kontrasygnowane.

19.Odpowiedzialność konstytucyjna prezydenta.

Odpowiedzialność konstytucyjna Prezydenta-, jeśli chodzi o prezydenturę w Polsce należy zwrócić uwagę na art. 145 Konstytucji, który odnosi się do tego zagadnienia. Ust.1 określa zakres przedmiotowy odpowiedzialności tzn. naruszenie Konstytucji, ustawy lub za popełnienie przestępstwa. Tylko Prezydent ponosi w tym zakresie odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu. Procedura tej odpowiedzialności także jest specjalna, bo o postawieniu prezydenta w stan oskarżenia decyduje swoją uchwałą Zgromadzenie Narodowe uchwałą większości, co najmniej 2/3 głosów.

Jeśli jednak Trybunał Konstytucyjny uzna ustawę za niezgodną z konstytucją, prezydent odmawia podpisania ustawy. Jeśli Trybunał Konstytucyjny uzna za niezgodne z konstytucją tylko poszczególne przepisy ustawy i nie orzeknie, że są one nierozerwalnie związane z ustawą, wyjątkowo prezydent podpisuje ustawę z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne albo zwraca ustawę Sejmowiw celu usunięcia niezgodności. Jeśli prezydent występuje z wetem, ostateczna decyzja co do kształtu ustawy należy do Sejmu, który może odrzucić stanowisko prezydenta (uchwalając ustawę ponownie większością 3/5 głosów).
Nieodrzucenie przez Sejm weta prezydenta powoduje zamknięcie procesu ustawodawczego. Odrzucenie weta prezydenta oznacza, że Sejm nie zgadza się ze zgłaszanymi zastrzeżeniami i domaga się podpisania ustawy. W takim wypadku prezydent jest zobowiązany ustawę podpisać.

Proces powstawania ustawy jest, jak widać, bardzo skomplikowany i z reguły długotrwały. Ponieważ w wielu sprawach decyzje trzeba podejmować bardzo szybko, do procedury uchwalania ustaw została wprowadzona instytucja pilnego projektu ustawy, tak zwana szybka ścieżka legislacyjna. Jej zadaniem jest przyspieszenie i ułatwienie procesu powstawania ustaw. Jeżeli rządowi zależy na szybkim uchwaleniu jego projektu ustawy, może skierować go do Sejmu z zastrzeżeniem, że jest to projekt pilny. Sejm ma obowiązek rozpatrzyć projekt pilny w pierwszej kolejności, Senat musi ustosunkować się do ustawy w ciągu 14 dni, a prezydent może zgłosić zastrzeżenia do ustawy w terminie 7 dni.

Skrócenie odbywa się też na mocy decyzji Prezydenta, po zasięgnięciu opinii przez niego:

obligatoryjnie - niemożność stworzenia rządu - prezydent musi skrócić kadencję art. 175 ust.2
fakultatywnie - może skrócić gdy w procesie uchwalenia ustawy budżetowej (art.225) może a nie musi - jeśli od 4 m-cy od dnia przedstawienia sejmowi projektu ustawy - nie zostanie ona zatwierdzona to w ciągu 14 dni prezydent może skrócić kadencje i zarządzić nowe wybory, przeprowadza Państwowa Komisja Wyborcza i Okręgowe.

Wynik wyborów zatwierdza Sąd Najwyższy.

Nie kontynuuje się projektów ustaw - chyba, że był to projekt pochodzący z inicjatywy ustawodawczej.

Parlament działa sesyjnie, jednolicie.

Porządek dzienny ustala Marszałek Sejmu. Po za kolejnością mogą zabrać głos: Premier, Prezydent.

Głosowanie może być:

-zwykłą większością - to jest wtedy, gdy głosów „za” jest więcej niż „przeciw”. Nie uwzględnia się głosów wstrzymujących;

-bezwzględną większością - gdy ponad połowa głosów osób biorących w głosowaniu musi się opowiedzieć „za” - więcej niż przeciw i wstrzymujących się;

-kwalifikowaną większością - większość podawana w sposób ułamkowy, np.2/3, 3/5 głosów „za” (nie liczy się wstrzymujących).

16.Procedura ustawodawcza (tylko ustawy zwykłe).

Zgodnie z obowiązującą konstytucją podmiotami uprawnionymi do występowania z inicjatywą ustawodawczą są: prezydent, rząd, Senat, posłowie (grupa, co najmniej 15 posłów lub komisja sejmowa), a także grupa, co najmniej 100 tysięcy obywateli. W zależności od tego, kto wystąpił z inicjatywą ustawodawczą, projekt ustawy określamy jako projekt prezydencki, rządowy, senacki, poselski bądź obywatelski. Projekt ustawy może zawierać zmiany w obowiązującej ustawie - to znaczy nowelizować ją lub stanowić propozycję uchwalenia zupełnie nowej ustawy.
W Sejmie sposób postępowania z wniesionym projektem, czyli procedurę ustawodawczą, określa Konstytucja RP i Regulamin Sejmu RP. Projekty ustaw Sejm uchwala w trzech czytaniach. Do końca drugiego czytania wnioskodawca ma prawo wycofać projekt. Zasadą jest, że pierwsze czytanie odbywa się na posiedzeniu właściwej komisji.
Przedstawiciel autorów projektu (wnioskodawców) prezentuje projekt na forum komisji, która przystępuje do jego szczegółowej analizy.
Ważne projekty ustaw, dotyczące między innymi zmian ustrojowych w państwie, praw i wolności obywateli, prawa wyborczego, kodeksów oraz podatków i finansów, muszą być zaprezentowane przez wnioskodawcę najpierw sejmowi. Wnioskodawca przedstawia komisji lub izbie uzasadnienie konieczności uchwalenia ustawy oraz oświadczenie o jej zgodności z prawem Unii Europejskiej, po czym projekt staje się przedmiotem ogólnej debaty dotyczącej jego założeń.
Jeżeli projekt był przedmiotem debaty w Sejmie, zostaje przekazany do szczegółowej analizy właściwym komisjom sejmowym. Komisje mogą poprawiać bądź całkowicie zmieniać poszczególne artykuły ustawy. W pracach komisji często uczestniczą eksperci, to znaczy osoby będące specjalistami w dziedzinie, której ustawa dotyczy. Posiedzenia komisji są otwarte dla przedstawicieli mediów.

Po zakończeniu pierwszego czytania projektu ustawy komisja wybiera sprawozdawcę, który przedstawia na posiedzeniu plenarnym izby sprawozdanie komisji, czyli uzgodnione stanowisko w sprawie danej inicjatywy ustawodawczej.

Następnie ustawa jest przedmiotem obrad Senatu, który ma trzy możliwości decydowania o kształcie ustawy:

1) Senat może odrzucić ustawę w całości; wtedy ustawa jest przekazywana sejmowi z zaznaczeniem, iż Senat nie wyraża zgody na daną ustawę.
2) Senat może przyjąć ustawę bez zmian; wtedy marszałek sejmu przekazuje ustawę prezydentowi do podpisu.
3) Senat może wnieść poprawki do ustawy; wtedy ustawa ponownie trafia do Sejmu, by ten rozpatrzył poprawki wniesione przez senat.
Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie ustosunkuje się do niej, ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm.
Ostateczna decyzja co do kształtu ustawy należy do Sejmu, który może bezwzględną większością głosów (liczba głosów za jest większa niż suma głosów przeciw i wstrzymujących się) odrzucić proponowane poprawki lub uchwałę Senatu odrzucającą ustawę w całości.
Jeżeli jednak Sejm nie odrzuci poprawek Senatu do ustawy, uważa się je za przyjęte.
Również sprzeciw Senatu co do całości ustawy staje się skuteczny, jeżeli Sejm nie odrzuci go bezwzględną większością głosów .
W takim wypadku postępowanie nad ustawą zostaje zamknięte i prace nad nią mogą ewentualnie toczyć się od początku. Po uchwaleniu ustawy, to znaczy rozpatrzeniu jej przez sejm i senat, marszałek sejmuprzekazuje ją do podpisu prezydentowi RP.
Prezydent podpisuje ustawę jeżeli nie budzi ona jego zastrzeżeń i zarządza publikację w "Dzienniku Ustaw".
Ustawa wchodzi w życie po 14 dniach od jej opublikowania, chyba że jest określony inny termin jej wejścia w życie.
Zgodnie z konstytucją prezydent może odmówić podpisania ustawy i w ciągu 21 dni przekazać ją Sejmowi z umotywowanym wnioskiem o ponowne rozpatrzenie (prawo weta) albo zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o stwierdzenie zgodności jej postanowień z konstytucją. W sytuacji gdyTrybunał Konstytucyjny orzeknie o zgodności ustawy z konstytucją, prezydent nie może odmówić podpisania ustawy.

Poszczególne procedury kontrolne, które przysługują sejmowi w zakresie f. kontrolnej.:

Komisje śledcze - tworzone do zbadania określonej sprawy - art. 111 K. skład komisji: kół parlamentarnych, klubów poselskich funkcjonujących w Sejmie. Komisja obraduje, może zarządzić stawienia się przed nią świadka, w celu złożenia wyjaśnienia.

Komisja spisuje sprawozdanie z działalności i przedstawia je M. Sejmu i jest to zawsze albo prawie zawsze czynione przedmiotem debaty poselskiej. Efektem pracy komisji jest pociągnięcie do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu. Po zakończeniu sprawy Komisja się rozwiązuje.

-interpelacje, zapytania i pytania

Interpelacja - pisemne pytanie w sprawie o zasadniczym charakterze do odpowiedniego ministra (pisemne pytanie). Minister ma czas do ustosunkowania się i odpowiedzi na piśmie - 21 dni.

Po złożeniu odpowiedzi Marszałek informuje sejm o treści odpowiedzi. Jeśli odpowiedź na interpelacje jest niezadowalająca może stać się wówczas tematem debaty sejmowej.

-zapytania poselskie - pisemne pytanie do danego ministra w innych sprawach. Minister ma termin 21 dni na ustosunkowanie i odpowiedź - też pisemną. Odpowiedź ta nie może być przedmiotem debaty.

-pytania w bieżących sprawach - pytania ustne, odpowiedź udzielona od razu - również ustnie.

Kontrola wykonania budżetu:

Rada Ministrów ma termin 5-mcy po zakończeniu roku budżetowego na to aby przedłożyć sprawozdanie z wykorzystania budżetu sejmowi.

Organem pomocniczym w sprawowaniu tej kontroli jest NIK.

14.Kompetencje zgromadzenia narodowego.

Kompetencje Zgromadzenia dotyczą przede wszystkim relacji Prezydent - parlament.

Do uprawnień Zgromadzenia Narodowego należą:

przyjmowanie przysięgi od nowo wybranego Prezydenta,
uznawanie trwałej niezdolności Prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia,
stawianie Prezydenta w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu.

Uznanie trwałej niezdolności Prezydenta do sprawowania urzędu następuje większością 2/3 głosów ustawowej liczby parlamentarzystów. Natomiast postawienie Prezydenta w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu następuje na wniosek 140 członków Zgromadzenia. Do podjęcia uchwały wystarczy większość 2/3 głosów członków Zgromadzenia Narodowego. 20

Zgromadzenie może wysłuchać orędzia Prezydenta.

23.Władza sądownicza (pojęcie wg. Konstytucji, zapytania poselskie…; struktura).

Władza sądownicza (judykatywa) to wg Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z roku 1997 Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz. Należy natomiast wyróżnić wymiar sprawiedliwości, który sprawują sądy:

-Sąd Najwyższy,

-sądy powszechne,

-sądy administracyjne

-oraz sądy wojskowe.

Zapytanie poselskie - zapytanie skierowane przez posła lub grupę posłów do rządu lub konkretnego ministra, do prezesa NIK bądź do prezesa NBP. Istnieje ustawowy obowiązek udzielenia na nie odpowiedzi w terminie 21 dni. Jest formą kontroli parlamentarnej nad władzą wykonawczą. W odróżnieniu od interpelacji poselskiej, zapytanie nie może być połączone z debatą. Interpelacja poselska - jest jedną z form kontroli parlamentarnej. Polega na skierowaniu zapytania przez posła do Prezesa Rady Ministrów, lub konkretnego ministra. Na zapytanie odpowiedź musi być udzielona w ściśle określonym terminie (21 dni), możliwe jest również przeprowadzenie nad nią debaty parlamentarnej.

26.NSA - kompetencje, SN - kompetencje.

NSA sprawuje wymiar sprawiedliwości przez sądową kontrolę działalności administracji publicznej. Kontrola ta obejmuje również orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów samorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji rządowej.

Do zadań NSA należy rozstrzyganie spraw spornych między obywatelami a organem administracji, który podjął decyzję odmawiającą mu pewnego uprawnienia lub nakładając nań określony obowiązek prawny. NSA rozpatruje także spory kompetencyjne między organami administracji samorządowej i rządowej. Zatem każda decyzja administracyjna, może być zaskarżona do sądu administracyjnego w razie jej niezgodności z prawem. Taka sprawa przysługuje każdemu zainteresowanemu, także prokuratorowi, rzecznikowi praw obywatelskich o organizacjom społecznym. NSA kontroluje decyzje wyłącznie pod względem zgodności z prawem, a nie ich celowości czy słuszności.

NSA jest dwuinstancyjny: sądy wojewódzkie i sąd naczelny. Nie podlega nadzorowi judykacyjnemu Sądu Najwyższego. Na czele Sądu stoi prezes powoływany przez prezydenta.

Sąd Najwyższy sprawuje nadzór na działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania (nadzór judykacyjny). Najważniejsze funkcje Sądu Najwyższego to:

- rozpoznawanie kasacji (kontrola pod względem zgodności z prawem i prowadzi do utrzymania lub uchylenia orzeczenia oraz przekazania do ponownego rozpatrzenia) wnoszonych od prawomocnych orzeczeń sądów odwoławczych kończących postępowanie sądowe

- podejmowanie uchwał mających na celu wyjaśnienie przepisów prawnych budzących wątpliwości w praktyce

- stwierdzanie ważności wyborów: do sejmu, senatu, na prezydenta, także prawomocność referendum ogólnokrajowego i konstytucyjnego

- jest sądem odwoławczym (drugiej instancji) wobec orzecznictwa wojskowych sądów okręgowych.

Sąd Najwyższy dzieli się na cztery izby: Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, Cywilną, Karną, Wojskową. W skład SN wchodzą; pierwszy prezes, prezesi oraz sędziowie. Pierwszego prezesa SN powołuje prezydent na sześcioletnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego. Sędziów Sądu Najwyższego powołuje prezydent na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa. 38

Kompetencje TK.

W skład Trybunału wchodzi 15 sędziów, wybieranych przez Sejm na 9-letnią kadencje (obowiązuje zakaz reelekcji) spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą. Prezesa i wiceprezesa powołuje Prezydent.

Podstawową funkcją Trybunału jest orzekanie o zgodności z konstytucją ustaw, umów międzynarodowych i innych aktów normatywnych centralnych organów państwowych, a ponadto rozstrzyganie sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa.

Podstawowe formy ochrony konstytucyjnych wolności i praw (RPO, Skarga konstytucyjności).

Kontrola konstytucyjności aktów prawnych jest dopuszczalna wtedy, kiedy podmiot skarżący wyczerpie przed złożeniem skargi wszystkie przysługujące mu w sprawie środki ochrony prawnej. Nie dotyczy to oczywiście sytuacji bezczynności organu, w której podmiot skarżący nie ma do swojej dyspozycji innych poza skargą konstytucyjną środków prawnych

W ramach tego rodzaju kontroli wyróżnia się kontrolę abstrakcyjną oraz konkretną. Obie mogą służyć ochronie praw i wolności obywatelskich jednostki. Kontrola abstrakcyjna przysługuje uprawnionemu podmiotowi zawsze wtedy, gdy uzna, że dana norma prawna jest niezgodna z konstytucją bez względu na to, czy rozstrzygnięcie Trybunału wywoła skutki w sprawie, która go dotyczy. Odwrotnie jest w przypadku kontroli konkretnej. Skarżący może zakwestionować jedynie konstytucyjność aktu w konkretnej sprawie, która go dotyczy . Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego uznające za niezgodną z konstytucją zaskarżaną normę prawną wywołuje skutek w postaci usunięcia normy z systemu prawa. Znaczenie konstytucyjnej kontroli aktów prawnych jako jednej z form ochrony praw i wolności obywatelskich jest tym większe, iż zauważa się częste przypadki uzupełniania już istniejącego katalogu praw i wolności obywatelskich nowymi powstałymi na gruncie praw i zasad już istniejących (uznana przez TK zasada ochrony praw nabytych).

W myśl art. 208 Konstytucji RP Rzecznik Praw Obywatelskich jest organem stojącym „na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w konstytucji oraz innych aktach normatywnych". Powyższy przepis wyraźnie wskazuje zakres przedmiotowy i podmiotowy działania RPO - jest to z jednej strony ochrona tzw. praw podstawowych określonych w konstytucji, z drugiej zaś praw i wolności wynikających w innych niż konstytucja aktach prawnych. Ustawodawca przyznał prawo do zwrócenia się o pomoc do Rzecznika nie tylko obywatelom polskim, ale i cudzoziemcom i bezpaństwowcom, w razie, gdy stwierdzą naruszenie wobec nich praw lub wolności przez organy władzy publicznej (art. 18 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich).

(INTERNET)

Na sądownictwo powszechne składają się sądy rejonowe, sądy okręgowe i sądy apelacyjne.

Sądy rejonowe tworzy się dla jednej lub kilku gmin, sądy okręgowe - dla obszaru działania, co najmniej 2 sądów rejonowych, sądy apelacyjne zaś- dla obszarów działania, co najmniej 2 sądów okręgowych. W systemie sądownictwa powszechnego działa w postaci wyodrębnionych jednostek organizacyjnych: sądownictwo rodzinne, pracy i ubezpieczeń społecznych, gospodarcze oraz sąd antymonopolowy.

Postępowanie sądowe oparte jest na zasadzie instancyjności. Dzięki temu możliwe jest naprawienie wszelkich uchybień dokonywanych w sądach pierwszej instancji. Najniższą instancję stanowią sądy rejonowe, rozpatrujące wszystkie sprawy z wyjątkiem tych, które są przypisane sądom okręgowym (sąd okręgowy jest sądem pierwszej instancji np. w sprawach o zbrodnię, rozwód, naruszenie dóbr osobistych). Przy nich funkcjonują sądy grodzkie, które przejęły sprawy po zlikwidowanych kolegiach do spraw wykroczeń. Sądy okręgowe rozpoznają odwołania (apelacje) od orzeczeń sądów rejonowych. Odwołania od orzeczeń sadów okręgowych jako pierwszej instancji, rozpatrują sądy apelacyjne. Sądy apelacyjne rozpatrują też kasacje od wyroków sądów rejonowych.

Wszystkich sędziów powołuje minister sprawiedliwości. Sądami kierują prezesi podlegający ministrowi.

Wymiar sprawiedliwości w siłach zbrojnych należy do sądów wojskowych. Zgodnie z zasadą instancyjności sądy wojskowe pierwszej instancji to sądy garnizonowe, a drugiej- sądy okręgu wojskowego.

Zasada niezawisłości sędziowskiej - sędzia powinien orzekać w konkretnej sprawie zgodnie z własnym sumieniem, obowiązującym prawem i w orzeczeniu jest niezależny od innych organów państwowych tj. ustawodawczych i wykonawczych. Wpływanie na orzeczenie sędziego jest karalne.

Zasada dwuinstancyjności postępowania - od orzeczenia wydanego przez sąd pierwszej instancji można się odwołać do sądu drugiej instancji. Odwołanie powinno być złożone w określonym czasie do sądu pierwszej instancji, który przekazuje je wraz z aktami sprawy do sądu drugiej instancji. Czas na odwołanie wynosi od tygodnia do miesiąca w zależności od rodzaju sprawy.

24.Zasady sądownictwa powszechnego (niezawisłości sędziowskiej, jawność, dwuinstancyjności postępowania prawa do sądów).

(WYKŁAD)

-Prawo do Sądu - art. 45 K. spraw jawnego rozpatrywania spraw przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Bezstronność - oznacza brak zainteresowania sądu treścią rozstrzygnięcia, - ponieważ nie jest stroną sporu.

-Zasada prawa do obrony - art. 42 K.

-Zasada domniemania niewinności oskarżonego.

-Zasada, co najmniej 2 instancyjności postępowania tajności

-Zasada niezawisłości sędziów ( nie powinno być żadnych nacisków na sąd ze strony polityków na decyzję - aby decyzja była obiektywna). Niezawisłości sprzyja to, że sędziowie posiadają immunitet formalny - są nieusuwalni (pełnią urząd dożywotnio). Powoływani przez Prezydenta RP na wniosek KRS - Krajowej Rady Sądownictwa.

-sędziowie muszą być apolityczni;

-klauzula generalna (zapewnia się im godne warunki pracy, płacy)

-podległość sędziów tylko Konstytucji i ustawom.

-Niezależność sądownictwa - wyraża się w niezależności ustrojowej i organizacyjnej (odseparowana od innych organów państwa) jak i niezależność funkcjonalna - żadne inne organy nie mogą przejąć funkcji sądzenia. Zasada ta tyczy się również sędziów SN, TK.

-Zasada udziału czynnika ludowego w sprawach wymiaru sprawiedliwości - ławnicy.

-Równość wszystkich wobec prawa.

27.Kompetencje TK.

28.Systematyka konstytucyjnych wolności i praw. Patrz pytanie nr 31.

29.Zasada przyrodzonej godności człowieka.

Art. 30 K. Zasada wyprowadzona z idei prawa naturalnego, zatem Pracodawca nie ustanawia tej zasady. Może ją jedynie deklarować, zagwarantować i realizować.

30.Obowiązki konstytucyjne.

Obowiązki obywatela przewidziane w Konstytucji:

wierność Rzeczypospolitej Polskiej,
troska o dobro wspólne,
przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej,
obrona Ojczyzny,
dbałość o stan środowiska,
ponoszenie odpowiedzialności za spowodowane przez siebie pogorszenie środowiska,
ponoszenie ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków.

Obywatele polscy mają obowiązek obrony Ojczyzny. Przejawia się to przez obowiązek służby wojskowej. Obecnie obywatel, któremu przekonania religijne lub wyznawane zasady moralne nie pozwalają na odbywanie służby wojskowej, może być odbyć zastępczą służbę.

Obowiązek ten ulegnie modyfikacji. Od następnego roku nie będzie bowiem obowiązkowej służby wojskowej. Zostanie wprowadzona armia zawodowa.

25.Struktura Wymiaru Sprawiedliwości.

Polski wymiar spraw. składa się z s. powszechnych, specjalnych i sądu najwyższego. Sądy specjalne to s. wojskowe rozpatrują one sprawy karne dotyczące popełnienia przestępstw związanych z obronnością państwa.

Sądy powszechne to s. rejonowe, okręgowe i apelacyjne.

S. Rejonowe rozpatrują około 80% spraw karnych i cywilnych w Polsce. S. Rejonowe są to sądy 1 instancji. Zakresem swojego działania obejmują terytorium powiatu. Od orzeczeń wydanych przez s. rejonowe można się w terminie tygodnia lub 2 tygodni w zależności od rodzaju sprawy odwołać się do sądu 2 instancji, którym jest sąd okręgowy.

S. Okręgowy może orzeczenie sądu rejonowego utrzymać w mocy, wydać nowe orzeczenie lub orzeczenie uchylić i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia. W niektórych sprawach sądy okręgowe są sądami 1 instancji. Wtedy od orzeczeń tych sądów można się odwołać do s. apelacyjnych, jako sądów 2 instancji. Są to następujące sprawy: a)cywilne-rozwodowe, dotyczące prawa autorskiego, patentowego, sprawy majątkowe znacznej wartości

b)karne-dotyczące zbrodni, przestępstw popełnionych w afekcie, eutanazji, aborcji, przestępstw przeciwko państwu, związanych z podrabianiem pieniędzy i puszczaniem ich w obieg.

S. Okręgowe zakresem swojego działania obejmują terytorium województwa.

S. Apelacyjne zakresem swojego działania obejmują terytorium kilku województw.

Sąd Najwyższy zajmuje się wykładnią prawa, opiniowaniem projektów ustaw, udzielaniem odpowiedzi na zapytania prawne sądom w toczących się sprawach.

S. rejonowe, okręgowe i apelacyjne tworzone są zarządzeniem Ministra Sprawiedliwości. W sprawach prostych skład orzekający jest 1-osobowy,w innych sprawach sąd orzeka 3-osobowo(1 sędzia zawodowy + 2 ławników).W sprawach skomplikowanych orzeka 3 sędziów zawodowych.

Immunitet materialny-jest uregulowany w art.105 ust.1 i dotyczy on wyłącznie odpowiedzialności wchodzącej w zakres wykonywania mandatu poselskiego. Przewiduje on, że w zakresie wykonywania tej właśnie działalności poseł nie ponosi odpowiedzialności w czasie trwania mandatu jak i po jego wygaśnięciu. To jest konstrukcja immunitetu materialnego, bo nie ponosi odpowiedzialności za konkretne działania, które mieszczą się w zakresie sprawowania mandatu poselskiego. Wyłączenie odpowiedzialności dotyczy i czasu trwania mandatu i czasu po jego wygaśnięciu, czyli nigdy nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za naruszenie, które podjął w okresie wykonywania mandatu chyba, że naruszył prawa osób trzecich, co nie jest objęte immunitetem materialnym. W tym immunitecie chodzi o to by można swobodnie działać, ale swobodnie to nie znaczy, że można zrobić wszystko. W immunitecie chodzi o to by można podjąć pewne działania, które byłyby poczytywane jako kontrolne, ujawnienie domniemań, jeżeli się czyni to z zastosowaniem powszechnie obowiązujących reguł prawa to nie stanowi to naruszenia praw osób trzecich. Za działania, które podejmuje w ramach sprawowania mandatu ponosi odpowiedzialność wyłącznie przed sądem w ramach odpowiedzialności regulaminowej.

Immunitet formalny- od dnia ogłoszenia wyników wyborów do dnia wygaśnięcia mandatu nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej bez zgody Sejmu art.105 ust2. immunitet formalny nie wyłącza odpowiedzialności. On wyłącza tylko pociągnięcie do odpowiedzialności w określonym czasie a ust,4 daje posłowi możliwość wyrażenia zgody na pociąganie do odpowiedzialności karnej. Immunitet nie może służyć do tuszowania sprzecznych z prawem postępowania posłów. Ma to na celu, aby nie można było wykorzystać postępowania karnego wobec posła jako narzędzia politycznego. Wobec kandydata nie powinno się toczyć postępowanie karne a co dopiero wobec posła. Kultura polityczna wymaga tego, aby się nie toczyło. To ma fatalne skutki w ocenie działalności politycznej w ogóle

Rzecznik w wyznaczonych przez prawo ramach działania dokonuje kontroli działań praktycznie wszystkich podmiotów, nie wykluczając podmiotów niewchodzących w skład aparatu państwowego (pod warunkiem, że w swojej działalności związane są z realizacją praw i wolności jednostki).

Można zwrócić się do RPO także w trakcie toczącego się już postępowania lub w związku z nim. Możliwe jest nawet złożenie wniosku wówczas, kiedy postępowanie w sprawie naruszenia praw lub wolności jednostki nie zostało jeszcze wszczęte. Sytuacja taka może mieć miejsce wtedy, gdy zachodzą obawy, co do możliwości naruszenia wolności lub praw przez akt prawny, który dopiero ma wejść w życie. W rzeczywistości rzecznik nie podejmuje się prowadzenia spraw, w których podmiot nie skorzystał z przysługujących mu możliwości odwołania się do organu wyższej instancji. Ustawa przyznaje rzecznikowi bardzo szerokie kompetencje w zakresie powierzonych mu funkcji. Jak stanowi art. 14 u.r.p.o., rzecznik może:

wyjaśnić wnioskodawcy, że nie stwierdził naruszenia wolności i praw człowieka i obywatela;
skierować wystąpienie do organu, organizacji lub instytucji, w których działalności stwierdził naruszenie wolności i praw człowieka i obywatela;
zwrócić się do organu nadrzędnego nad jednostką, o której mowa w pkt 2, z wnioskiem o zastosowanie środków przewidzianych w przepisach prawa;
żądać wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych, jak również wziąć udział w każdym toczącym się już postępowaniu — na prawach przysługujących prokuratorowi;
żądać wszczęcia przez uprawnionego oskarżyciela postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa ścigane z urzędu;
zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, wnosić skargi do sądu administracyjnego, a także uczestniczyć w tych postępowaniach — na prawach przysługujących prokuratorowi;
wystąpić z wnioskiem o ukaranie, a także o uchylenie prawomocnego rozstrzygnięcia w postępowaniu w sprawach o wykroczenia;
wnieść kasację lub rewizję nadzwyczajną od prawomocnego orzeczenia.

Powyższy przepis nie wyczerpuje w całości kompetencji przyznanych ustawowo polskiemu ombudsmanowi.