2309


  1. GENEZA I PRZEDMIOT EKONOMII

Geneza nauk w ekonomii ( notatki)

Ewolucja nazwy ekonomii:

- EKONOMIA - nauka o tym jak ludzie radzą sobie z problemem rzadkości (niedoboru) w procesie gospodarowania.

Ekonomia pozytywna - zajmuje się światem gospodarczym, takim jaki on jest. Pozwala na możliwie bezstronne uogólnienie procesów i mechanizmów gospodarczych. Tworzy fundament, na którym budowane są różne szkoły myślenia normatywnego.

Ekonomia normatywna- zajmuje się światem gospodarczym, takim jaki powinien być. Posługuje się sądami wartościującymi jakie powinny być kierunki polityki gospodarczej, podaż pieniądza, stopa bezrobocia, stopa inflacji itp.

Mikroekonomia- zajmuje się badaniem zachowań indywidualnych uczestników gospodarki rynkowej (konsumentów, producentów) oraz analizą rynków poszczególnych dóbr i usług.

Makroekonomia- zajmuje się współzależnościami pomiędzy wielkimi agregatami, takimi jak: dochód narodowy, konsumpcja, inwestycje, oszczędności, zasoby kapitału, wielkość zatrudnienia, poziom cen, podaż pieniądza, budżet państwa, bilans płatniczy itp.

Nauki pomocnicze

• formalne: matematyka, logika

• empiryczne: przyrodnicze (człowiek jako jednostka biologiczna) i społeczne np. socjologia, filozofia, ekonomia (człowiek jako jednostka w społeczeństwie)

Metodologia ekonomii

Błędy i pułapki poznawcze

  1. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GOSPODAROWANIA

Pojęcie gospodarowania

sposób podejmowania decyzji ekonomicznych i ich realizacji, zarządzanie, kierowanie gospodarką jako całością i poszczególnymi jej podmiotami.

Racjonalność ekonomiczna

Racjonalność - polega na dążeniu do maksymalizacji wyników z danych nakładów lub do minimalizacji nakładów w celu osiągnięcia zadanych wyników. Działania racjonalne to działania oparte na logicznej ocenie zjawisk i zasad postępowania; nauka o racjonalnym działaniu - prakseologia (T. Kotarbiński).

czynniki produkcji

to wszelkiego rodzaju dobra lub usługi wykorzystywane w procesie produkcji. Czynnikiem produkcji może być zarówno praca wykonywana przez pracownika (robocizna), plac wynajęty pod parking, płaca dla menadżera czy też energia elektryczna lub Internet.

W klasycznym podejściu ekonomicznym możemy wyróżnić podstawowe czynniki produkcji, jakimi są:

ograniczoność (rzadkość) zasobów

jest to luka między ilością dóbr, na jaką zgłaszają zapotrzebowanie w danym czasie ludzie, a ilością tych dóbr, które w danym czasie są w stanie dostarczyć ludzie. Jest pojęciem subiektywnym: każdy inaczej odczuwa rzadkość np. miska ryżu lub trzeci dom. Nie ma sytuacji, w której rzadkość nie jest odczuwalna (biedni i bogaci ją odczuwają).

Dobra wolne

oznacza takie dobro, które w warunkach naturalnych występuje w nieograniczonej ilości, nie występuje w jego przypadku pojęcie własności (powietrze)

Wybór ekonomiczny

Wybór ekonomiczny - Ograniczoność zasobów oraz nieograniczoność potrzeb, które można zaspokoić przy pomocy dóbr wytworzonych w danym momencie z zasobów będących do dyspozycji stwarzają konieczność dokonywania wyborów.

Ludzie muszą dokonywać wyboru - co i jak produkować. Ponieważ nie wszystkie potrzeby można zaspokoić w danym momencie, lub inaczej mówiąc nie jest możliwym wytworzenie tylu dóbr ażeby zaspokoić zapotrzebowanie (potencjalne) wszystkich ludzi pojawia się konieczność dokonywania wyboru tych dóbr, które decydujemy się wytwarzać i tych, z których wytwarzania rezygnujemy. Wybór celów (potrzeb i dóbr je zaspokajających) oraz środków potrzebnych do osiągnięcia tych celów (zasobów i technologii i ich przetwarzania) stanowi istotę procesu gospodarowania. Ponieważ problem rzadkości istnieje w każdym momencie, stąd gospodarowanie polega na ciągłym dokonywaniu wyborów przez jednostki gospodarujące.

Podstawowe problemy ekonomiczne

MRT informuje o ile należy zmniejszyć produkcję jednego dobra , by móc zwiększyć produkcję drugiego dobra o jednostkę. Jest to nachylenie KMP w danym punkcie.

(MRT jest rosnąca. Gdy KMP jest wklęsła do początku układu współrzędnych koszt alternatywny jest rosnący. Aby zwiększyć produkcję dobra A trzeba zrezygnować z coraz większej ilości dobra B.

MRT jest malejąca. Gdy KMP jest wypukła do początku układu współrzędnych koszt alternatywny jest malejący.

MRT jest stała. Gdy KMP jest liniowa koszt alternatywny jest stały.)

  1. MECHANIZM RYNKOWY

Popyt - ilość danego dobra jaką nabywcy są w stanie nabyć po określonej cenie i w określonym czasie.

Podział popytu w zależności od motywacji nabywców:

Podaż- ilość danego dobra zaoferowana przez producentów do sprzedaży po określonej cenie i w określonym czasie.

Czynniki określające popyt:

    1. cenowe

    2. pozacenowe

czynniki określające podaż:

krzywa popytu- przedstawia ilość danego dobra, jaką ludzie chcą kupić przy różnych poziomach cen. Im niższa cena, tym więcej ludzie będą skłonni kupić danego dobra.

0x01 graphic

Krzywa podaży - przedstawia ilość danego dobra, jaką producenci wyprodukują przy różnych poziomach cen. Im wyższa cena, tym więcej producenci wytworzą.

0x01 graphic

Przesunięcie krzywej popytu - występuje wtedy, gdy zmieniają się pozacenowe determinanty popytu powodujące podniesienie lub obniżenie krzywej popytu.

Przesunięcie krzywej podaży - oznacza zmianę ilości dóbr, jaką producenci są skłonni dostarczyć przy każdym poziomie ceny, która jest wywołana zmianą ceny czynników określających krzywą podaży (koszt produkcji).

Równowaga rynkowa- oznacza zrównoważenie popytu i podaży.

Cena równowagi rynkowej - cena wyznaczana przez punkt przecięcia się krzywej popytu i podaży. Jest to cena, po której ilość dobra, którą chcą kupić nabywcy równa jest ilości tego dobra, którą chcą sprzedać sprzedawcy.

Zmiana punktu równowagi rynkowej - ?

Nadwyżka rynkowa - sytuacja na dowolnym rynku, gdy cena wyprodukowania dobra jest wyższa od ceny rynkowej, a ilość oferowana przewyższa ilość nabywaną.

Niedobór rynkowy - to sytuacja, w której wielkość popytu na dany czynnik (np. towar, czynniki produkcji) przewyższa wielkość podaży przy danej cenie rynkowej

Cena minimalna - to ustalana przez rząd cena, poniżej której nie wolno sprzedawać danego towaru. Ustalenie ceny minimalnej następuje na wniosek producentów; jest ona zawsze wyższa od ceny równowagi rynkowej. Wprowadzenie ceny minimalnej wymaga równoczesnego przeciwdziałania zmniejszeniu popytu na rynku.

Cena maksymalna - określony przez państwo pułap ceny, powyżej którego nie mogą być zawierane transakcje. Skutkiem wprowadzenia ceny maksymalnej może być niedobór rynkowy. Cena maksymalna jest na ogół niższa od ceny równowagi rynkowej.

Elastyczność popytu - określa stopień wrażliwości popytu na zmianę lub wahania trzech zmiennych: ceny danego dobra, ceny innych dóbr oraz dochodu. Współczynniki elastyczności popytu podajemy w wartościach bezwzględnych |EP|.

Trzy przypadki elastyczności popytu:

POPYT ELASTYCZNY. Jeśli |EP|>1 mówimy, że popyt jest elastyczny, przy czym elastyczność dążąca do nieskończoności oznacza popyt doskonale elastyczny, pozostałe przypadki - popyt względnie elastyczny

ELASTYCZNOŚĆ JEDNOSTKOWA. Jeśli |EP|=1 mamy do czynienia z elastycznością jednostkową (zwaną również neutralną elastycznością popytu)

POPYT NIEELASTYCZNY. Elastyczność mniejsza od jedności |EP|<1 oznacza, że popyt jest nieelastyczny. Przy czym elastyczność równa 0 oznacza popyt doskonale nieelastyczny (sztywny), natomiast elastyczność zawierająca się w przedziale <0,1> określana jest jako popyt stosunkowo (względnie) nieelastyczny.

Elastyczność cenowa popytu - określa w przybliżeniu o ile procent zmniejszy się popyt na dane dobro, gdy jego cena wzrośnie o 1%

0x01 graphic

Elastyczność dochodowa popytu - reakcja popytu na zmianę dochodu nabywców

0x01 graphic

Elastyczność krzyżowa popytu - procentowa zmiana popytu na dobro w reakcji na procentową zmianę ceny

0x01 graphic

Elastyczność podaży- reakcja podaży na zmianę ceny

0x01 graphic

Dobra normalne - to w ekonomii wszystkie dobra, na które popyt rośnie pod wpływem wzrostu dochodów nabywców

Dobra podstawowe - to w ekonomii dobra, które nie mają swoich substytutów; zmiana ceny nie spowoduje spadku popytu, bądź obniży go w nieznacznym stopniu. Dobra podstawowe zwane są też dobrami względnie pośrednimi

Dobra luksusowe - takie dobra, na które popyt rośnie szybciej niż liniowo w stosunku do wzrostu dochodów. W przypadku spadku dochodów spadek popytu jest procentowo większy. Innymi słowy, na te dobra większą część swoich dochodów przeznaczają statystycznie ludzie bogatsi.

Dobra niższego rzędu - wszystkie dobra, na które popyt rośnie pod wpływem spadku dochodów nabywców. Zaś, jeżeli dochód nabywców rośnie (ceteris paribus), wówczas popyt spada. Są to zatem zwykle dobra gorsze jakościowo, tańsze substytuty.

Krzywa Engla- zależność pomiędzy dochodem konsumenta a ilością konsumowanego przez niego dobra, przy założeniu stałych cen wszystkich towarów oraz innych zmiennych

    1. TEORIA WYBORU KONSUMENTA

Użyteczność całkowita - Jest sumą użyteczności konsumowanej ilości produktu lub usługi.

Użyteczność krańcowa- jest to zadowolenie (korzyść), jakie uzyskuje konsument z konsumpcji każdej kolejnej jednostki tego samego dobra lub usługi

Krzywa obojętności - Przedstawia wszystkie kombinacje dwóch dóbr dające konsumentowi taką samą całkowitą użyteczność, ponieważ w każdej z tych kombinacji jakiekolwiek zmniejszenie ilości jednego dobra zostaje zrekompensowane odpowiednim zwiększeniem ilości drugiego dobra

Mapa obojętności- To system krzywych obojętności, które charakteryzują się innym poziomem zadowolenia konsumenta w porównaniem z krzywą wyjściową, ale jednakowym dla całej krzywej. Każdy konsument woli mieć więcej dobra niż mniej i dlatego też nie zrezygnuje z wyższego poziomy konsumpcji na rzecz jej niższego poziomu Krzywe obojętności wyrażają jego indywidualne upodobania propozycji konsumowanych dóbr. Im wyżej jest położona krzywa obojętności tym wyższe jest spożycie obu dóbr. Między tymi dobrami występuje zjawisko substytucyjności.

Prawa Gossena - jest to prawo zwane powszechnie prawem malejącej użyteczności krańcowej, które polega na tym że użyteczność krańcowa dobra (tj. przyrost użyteczności uzyskiwany dzięki zwiększeniu konsumpcji tego dobra o jednostkę przy danych rozmiarach konsumpcji pozostałych dóbr) maleje, gdy każda dodatkowa jednostka dobra dostarcza konsumentowi coraz mniejszych przyrostów użyteczności.

W miarę wzrostu konsumpcji danego dobra całkowita użyteczność co prawda rośnie, wzrost ten jest jednak wolniejszy, co sugeruje, że użyteczność krańcowa kolejnych jednostek dobra zmniejsza się wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra i rosnącym poziomem zaspokojenia potrzeby. Każda potrzeba w miarę jej zaspokojenia ulega zatem nasyceniu.

Linia budżetowa- to linia obrazująca maksymalne kombinacje ilościowe dwóch dóbr, które przy danych cenach może nabyć konsument dysponujący danym dochodem. Graficznie ukazuje ograniczenia budżetowe konsumenta

Równowaga konsumenta - Jest najkorzystniejszą (optymalną) sytuacją, w jakiej może znaleźć się konsument, dokonujący wyboru danych dóbr. Mówiąc o sytuacji optymalnej mamy oczywiście na myśli korzyści.

5. KOSZTY PRODUKCJI

Funkcja produkcji - opisuje zależność między wielkością nakładów produkcyjnych a osiągniętymi efektami, wskazuje technicznie możliwą wielkość produkcji, którą można osiągnąć w danym czasie przy wykorzystaniu nakładów o określonej wielkości i strukturze.

Czynnik wytwórczy- to dobro lub usługa wykorzystywana w procesie produkcji (D. Begg 2003, s. 192). Klasyczny podział czynników wytwórczych obejmuje kolejno ziemię, pracę i kapitał. Mogą to zatem być zarówno materiały, maszyny, surowce, placówka, praca i inne niezbędne czynniki. Przedsiębiorstwo zazwyczaj ustala konkretne proporcje pomiędzy czynnikami wytwórczymi, a więc stosuje pewną metodę produkcji.

Produkt całkowity - to całkowita ilosc dóbr wykonanych w krótkim okresie, z powierzonych nakładów zmiennych czynników produkcji. W wyniku zmiany nakładów zmiennych czynników produkcji, produkt całkowity zmienia się w produkt krańcowy

Produkt przeciętny - (AP) określa ilość całkowitego produktu na jednostkę nakładu czynnika

Produkcji

Prawo malejącej produktywności krańcowej - stwierdza ono, że ta użyteczność związana z konsumpcją ostatniej jednostki maleje w miarę wzrostu konsumpcji (im więcej konsumujemy danego dobra, tym użyteczność kolejnych jednostek jest dla nas coraz mniejsza).

Izokwanta - (krzywa jednakowego produktu) jest zbiorem możliwych kombinacji nakładu dwóch czynników produkcji, które pozwalają efektywnie wytworzyć daną wielkość produktu.

Izokoszta - krzywa jednakowego kosztu czynników produkcji o różnej strukturze nakładów pracy i kapitału.

Krańcowa stopa technicznej substytucji - informuje o ilości jednego czynnika wytwórczego substytuowanej jednostką czynnika drugiego, gdy zmieniają się metody wytwarzania (proporcje używanych czynników), a wielkość produktu całkowitego pozostaje bez zmiany

Kombinacja najmniejszego kosztu- gdy nachylenie izokwanty jest równe nachyleniu izokoszty

Koszty ekonomiczne (alternatywne)- to wartość wszystkich zasobów czynników użytych w procesie produkcji (Wartość tą wyznacza koszt najlepszego alternatywnego zastosowana zasobów (nakładów na czynniki).

Koszty ekonomiczne to wszystkie koszty explicite i implicite, łącznie z zyskiem normalnym niezbędnym do zatrzymania zasobów w danej działalności gospodarczej.

Składają się z:

Koszty księgowe- obejmują faktycznie poniesione i udokumentowane wydatki pieniężne związane z prowadzeniem pozarolniczej działalności gospodarczej. Należą do nich zarówno koszty zakupu surowców i materiałów, jak i wynagrodzenia pracowników, amortyzacja, opłaty za energię elektryczną i inne media czy też dzierżawa lokalu lub ziemi, podatek od nieruchomości itp.

Koszty jawne - wydatki niezbędne w celu uzyskania zasobu, produktu lub usługi

Koszty ukryte - niewykorzystanych możliwości wykonania, pozyskania czegoś innego lub zastosowania posiadanych zasobów do innego celu

Koszty stałe - nakłady, które musi ponosić przedsiębiorca, niezależnie od wielkości produkcji. Nawet wówczas, gdy w przedsiębiorstwie nic się nie produkuje, ponosi on takie nakłady jak czynsze dzierżawne, procenty od kredytów, koszty konserwacji, płace strażników i służb administracyjnych, często pensje pracownicze (w przypadku sztywnego rynku pracy). Koszty stałe trzeba płacić niezależnie od wielkości produkcji, a więc bez względu na to czy się produkuje czy nie.

Koszt zmienny - są to nakłady przedsiębiorcy związane bezpośrednio z produkcją. Ich poziom zależy wprost od rozmiarów produkcji. Tak więc wynoszą zero gdy nic się nie produkuje, a rosną wraz ze zwiększaniem się rozmiarów produkcji.

Koszt całkowity - jest to suma wynagrodzeń wszystkich czynników wytwórczych. To suma całkowitych kosztów stałych (eng.: total fix cost TFC) i całkowitch kosztów zmiennych (eng. : total variable cost TVC)

Koszty przeciętne - To inaczej koszty jednostkowe - powstają w wyniku podzielenia odpowiednich kosztów przez wielkość produkcji (liczbę jednostek). Wyróżniamy: przeciętny koszt całkowity, przeciętny koszt stały i przeciętny koszt zmienny).

Koszt krańcowy - inaczej koszt marginalny (ang. marginal cost, MC) jest to wzrost kosztów całkowitych wywołany wzrostem produkcji o jednostkę (Begg, 2003, s. 179). Inaczej mówiąc, jest to koszt wyprodukowania kolejnej (dodatkowej) jednostki dobra, wykonaniem danej czynności lub świadczeniem usługi.

Zysk ekonomiczny - kwota, jaka pozostaje po odjęciu od przychodów firmy wszystkich kosztów, łącznie z → kosztem alternatywnym i → kosztem ryzyka.

Zysk księgowy - dodatnia różnica między przychodami przedsiębiorstwa a kosztem uzyskania przychodów

Zysk normalny - to średni przychód, którego oczekuje przedsiębiorca (zarówno w formie zysku firmy, którą prowadzi, albo jako pensja w innej firmie). Koszt ten jest kosztem ukrytym i jest częścią kosztu alternatywnego firmy.

Strata ekonomiczna - ?

Strata księgowa - ?

Maksymalizacja zysku - ?

Minimalizacja straty - ?

6. FUNKCJONOWANIE FIRMY - FORMY RYNKU

Ceno biorca - konsument lub producent, który sprzedając lub kupując, nie wpływa na cenę rynkową.

Ceno dawca - podmiot ekonomiczny będący stroną transakcji kupna-sprzedaży (dostawcą lub odbiorcą), którego udział w rynku jest na tyle duży, że jego sprzedaż (lub zakupy) mogą wpływać na cenę rynkową; cenodawca przez swoje decyzje dotyczące konsumpcji i produkcji współokreśla ceny rynkowe.

Konkurencja doskonała - sytuacja na rynkach, na których żadna firma ani żaden konsument nie są wystarczająco wielcy, aby móc wpływać na cenę rynkową.

Konkurencja niedoskonała - sytuacja na rynkach, na których nie działa konkurencja doskonała, gdyż jeden sprzedawca (lub kupujący) jest na tyle duży, że może wywierać wpływ na cenę rynkową.

Konkurencja monopolistyczna - Sytuację, w której wielu producentów dostarcza podobne, lecz nie takie same produkty, określa się mianem konkurencji monopolistycznej.

Monopol czysty - jedyny sprzedawca produktu nie posiadającego nawet zbliżonych substytutów. Czyste monopole są zabezpieczone przed konkurencją za pomocą barier uniemożliwiających innym podmiotom wejście na rynek.

Oligopol - sytuacja na rynku, w której występuje tylko kilku dużych producentów danego dobra czy też dostawców usługi. Charakterystyczną cechą dla oligopolu jest brak konkurencji cenowej między uczestnikami takiego rynku. Rywalizacja przedsiębiorstw odbywa się na innych płaszczyznach (jakość, reklama, usługi dodatkowe itp.) Zachowania uczestników oligopolu próbuje się tłumaczyć przy użyciu teorii gier.

Równowaga firmy - sytuacja na rynku, w której występuje tylko kilku dużych producentów danego dobra czy też dostawców usługi. Charakterystyczną cechą dla oligopolu jest brak konkurencji cenowej między uczestnikami takiego rynku. Rywalizacja przedsiębiorstw odbywa się na innych płaszczyznach (jakość, reklama, usługi dodatkowe itp.) Zachowania uczestników oligopolu próbuje się tłumaczyć przy użyciu teorii gier.

7. PRZEDMIOT BADAŃ I PROBLEMY MAKROEKONOMII

Przedmiot makroekonomii - tworzenie i podział dochodu narodowego, a także zagadnienia związane między innymi z inflacją, bezrobociem, inwestycjami i bilansem płatniczym, z uwzględnieniem polityki pieniężnej banku centralnego oraz polityki gospodarczej państwa.

Cele i narzędzia makroekonomii -

Cele:

• produkcji

• zatrudnienia

• cen

• stosunków gospodarczych z zagranicą .

Narzędzia:

- polityka fiskalna ( budżetowa ) obejmuje wydatki publiczne, podatki system .

- polityka monetarna ( pieniężna ) -dbałość o niski poziom inflacji i dokonuje

się to poprzez stopy procentowe które są ustalane przez Radę Polityki

Pieniężnej .Polityka ta pozostaje w gestii Banku Centralnego ( NBP ).

- polityka dochodowa -płace i ceny powinny się swobodnie kształtować a te

mogą tu być zgłaszane pomysły że płace i ceny mają być kontrolowane.

- polityka handlu zagranicznego i interwencjonalizm w zakresie ustalania

kursów walutowych.

Globalny popyt - jest kluczową kategorią w makroekonomii. Popyt globalny inaczej łączny odnosi się do sumy (kwoty), jaką podmioty gospodarki planują wydać na dobra i usługi przy różnej wielkości dochodu (in. przy danych cenach) w danym okresie.

Globalna podaż - Jest to wielkość globalnej produkcji w gospodarce wytworzonej przy danych cenach, kosztach i potencjale wytwórczym dla zaspokaojenia globalnego popytu. Składa się z towarów i usług produkcji krajowej oraz importowanej.

Równowaga ogólna - to system zależności funkcjonalnych, wyrażający taki stan gospodarki wymiennej, kiedy wszystkie gałęzie są jednocześnie zrównoważone wewnętrznie i znajdują się w równowadze między sobą.

Różnorodność szkół ekonomicznych -

Keynesizm -więc odrzucenie teorii o samoregulacji rynku, oraz próbę uzyskania równowagi makroekonomicznej poprzez oddziaływanie na popyt (w klasycznej ekonomii koncentrowano się na oddziaływaniu na podaż). Keynes stwierdził, że przyczyną braku samoregulacji rynku jest krańcowa skłonność do konsumpcji, a więc sytuacja, w której gospodarstwa domowe rozkładają dodatkowe środki na konsumpcję i oszczędności. Może więc wzrastać dochód, ale bez odpowiednich działań, przede wszystkim po stronie państwa, nie przełoży się on na wzrost konsumpcji, która zwiększałaby dochód przedsiębiorstw i napędzała gospodarkę. Szkoła Keynesa analizowała globalny, zagregowany popyt, którego zwiększenie możliwe było dzięki użyciu przez państwo narzędzi polityki fiskalnej.

Propozycje Keynesa dotyczyły wprowadzenia progresji podatkowej, czyli większego obciążenia ludzi i przedsiębiorstw bogatych, przy jednoczesnym zmniejszeniu podatków jednostek uboższych i rozpoczynających działalność. Kolejnym krokiem miało być wsparcie państwa dla prywatnej działalności inwestycyjnej, przede wszystkim w formie tanich kredytów i ulg podatkowych. Państwo również miało zapewniać koniunkturę poprzez sterowania wydatkami rządowymi, w formie robót publicznych i inwestycji w infrastrukturę. Keynes zakładał, że w okresie złej koniunktury państwo musi podjąć wymienione działania, nie zwracając uwagi na deficyt budżetowy, który zostanie wyrównany w okresie koniunktury lepszej. Podobnie szkoła Keynesa rozumiała bezrobocie- jako skutek zbyt małego popytu globalnego.

Neoklasycyzm - odmiana liberalizmu, która powstała po załamaniu się interwencjonalizmu. Opowiada się ona za wolnym rynkiem, niewielkim rzšdem i niskimi podatkami.

Monetaryzm - Fridman - twierdził on że gospodarka nie może być wydajna bez mechanizmów rynkowych bazujących na prywatnej własności. Rola i zakres polityki gospodarczej rządu zostaje sprowadzony do realizacji polityki pieniężnej.

Podażowcy - szkoła myśli ekonomicznej, która twierdzi, że rozwój gospodarczy następuje najszybciej kiedy zapewnione jest odpowiednie powiązanie wysiłku (pracy) i podejmowania ryzyka (inwestowania) z wynagrodzeniem (płacą lub zyskiem).

8. OGÓLNY OBRAZ FUNKCJONOWANIA GOSPODARKI

Podmioty gospodarcze - to podstawowa jednostka ekonomiczna podejmująca autonomiczne decyzje o zastosowaniu dóbr rzadkich, będących jej własnością. Główne podmioty gospodarcze to: konsument, nabywca, producent, sprzedawca (uogólnia się je jako gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa). Ich wspólną cechą jest podejmowanie wyborów dotyczących posiadanych dóbr.

Systemy gospodarcze - zbiór podmiotów gospodarczych i innych instytucji występujących w gospodarce oraz organizmów i zasad postępowania jednostek ekonomicznych umożliwiających swobodne podejmowanie decyzji odnośnie konsumpcji i produkcji.

Wyróżniane są następujące systemy gospodarcze:

wolny rynek - jest to rynek, na którym wymiana dóbr dokonuje się w wyniku dobrowolnie zawieranych transakcji pomiędzy kupującymi a sprzedającymi przy dobrowolnie ustalonej przez nich cenie

gospodarka rynkowa - oparta jest na prywatnej własności środków produkcji i dobrowolnej wymianie. Na pytanie co, jak i dla kogo produkować, odpowiedzi udziela mechanizm rynkowy, nazwany przez Adama Smitha „niewidzialną ręką rynku”. Ceny produktów i usług kształtują się na rynku. Głównym celem działalności przedsiębiorstw jest osiągnięcie maksymalnego zysku. Struktura produkcji i konsumpcji nie podlega ograniczeniom - nie ma kartek, talonów, rozdzielania towarów. Podmioty gospodarcze nie są krępowane (posiadają wolność podejmowania decyzji) w swojej działalności ekonomicznej.

Gospodarka mieszana - gospodarka, w której państwo i sektor prywatny współuczestniczą w rozwiązywaniu problemów gospodarczych. Państwo kontroluje znaczną cześć produkcji za pomocą podatków, płatności transferowych oraz dostarczania dóbr i usług publicznych, takich jak obrona narodowa czy bezpieczeństwo wewnętrzne. Kontroluje też poprzez szereg ustaw prawnych zakres, w jakim jednostki mogą kierować się w swoim działaniu własnym interesem.

Cechy gospodarki mieszanej:

Gospodarka centralnie planowana - gospodarka, opierająca się na założeniach planów kilkuletnich, określających najważniejsze cele rozwoju państwa. Plany takie popularne są w państwach o ustrojach socjalistycznych, a ich tworzenie i realizowanie jest jednym z najważniejszych zadań kierownictwa partii. Uchwalane są często na określony czas podczas zjazdów partyjnych lub plenum. W historii PRL powszechnie znany jest plan trzyletni i plan sześcioletni.

W gospodarce centralnie planowanej to władze ustalają, co, jak i dla kogo ma być produkowane. Ustalane są także ceny poszczególnych produktów. Szczegółowe nakazy są następnie kierowane do gospodarstw domowych, przedsiębiorstw (państwowych) oraz ich pracowników.

Zasoby (czynniki) produkcji - reprezentuje poziom danej zmiennej w określonym momencie (nie ma wymiaru czasowego) w odróżnieniu od strumienia, który wyraża zmianę na jednostkę czasu. W ekonomii pojęciem zasobów, inaczej nakładów (maszyny, surowce, praca) określa się wszystkie materialne i niematerialne składowe procesu produkcji, które są niezbędne do wytwarzania dóbr.

Stosunki własnościowe - to stosunki powstające między ludźmi w związku z własnościami różnego typu zasobów gospodarczych.

Własność a efektywność - ?

Formy własności w gospodarce rynkowej - Cecha określająca "stopień posiadania" przez właściciela/właścicieli środków gospodarczych takich jak: grunty, budynki, narzędzia pracy, środki pieniężne itp., z użyciem których prowadzona jest działalność podmiotu gospodarki narodowej.

Dodatkowe wyjaśnienia metodologiczne:

1. Właścicielami środków gospodarczych są:

- Skarb Państwa,

- państwowe osoby prawne,

- jednostki samorządu terytorialnego,

- krajowe osoby fizyczne,

- pozostałe krajowe jednostki prawne,

- osoby zagraniczne.

2. Własności można podzielić, pod względem rodzaju, na dwie kategorie:

- jednorodną - jeden właściciel lub grupa właścicieli reprezentujących jeden i ten sam rodzaj własności,

- mieszaną - dwóch lub więcej właścicieli reprezentujących co najmniej dwa różne rodzaje własności.

3. Pojęcie formy własności zostało wprowadzone do rejestru REGON głównie dla potrzeb statystycznej prezentacji stopnia prywatyzacji gospodarki narodowej.

9. RACHUNEK DOCHODU NARODOWEGO

Ruch okrężny w gospodarce - model gospodarki pokazujący w sposób uproszczony przepływy zasobów pieniężnych (finansowych) i rzeczowych między głównymi kategoriami podmiotów pełniących jakąś rolę w gospodarce narodowej i uczestniczących w wytwarzaniu i/lub zagospodarowaniu produktu krajowego.

Pojęcie dochodu narodowego - Dochód narodowy lub też Produkt Narodowy Netto (PNN) w cenach czynników wytwórczych, to miara produkcji wytworzonej w danym czasie za pomocą czynników produkcji należących do obywateli danego kraju (niezależnie od miejsca ich użycia), wyrażona w cenach tych czynników, uwzględniająca inwestycje netto.

Systemy i metody liczenia dochodu narodowego -

1 Metoda MPS - metoda produktu materialnego ( stosowana dawniej w krajach układu warszawskiego ) -metoda ta zakłada że nie każdy kto pracuje wytwarza dochód narodowy. Dochód narodowy wytwarzają tylko pracownicy wykonywający prace produkcyjne ,czyli polegające na wytwarzaniu dóbr materialnych . Stąd w rachunku dochodu narodowego uwzględniamy tylko efekty pracy produkcyjnej. W praktyce stosowano tzw. Kryterium zakładowe polegające na sumowaniu produkcji podmiotów gospodarczych zaliczanych do sfery produkcji materialnych

2 ) Metoda SNA - system rachunkowości społecznej - każdy kto pracuje ( legalnie ) wpływa na wysokość dochodu narodowego

Mierniki rachunku dochodu narodowego -

Produkt krajowy brutto (PKB) - jest miarą produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem.

Produkt narodowy brutto (PNB) - miernik całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju powiększonych o dochody netto z tytułu własności za granicą. Dochody netto są różnicą między dochodami otrzymanymi z tytułu własności za granicą a dochodami wypłacanymi z tytułu własności cudzoziemcom.

Produkt narodowy netto (PNN) - jest to produkt narodowy brutto pomniejszony o koszty amortyzacji (zużycia kapitału). Jest miarą sensowniejszą niż PNB, ale rzadziej stosowaną ze względu na trudności w oszacowaniu kosztów amortyzacji. Ponadto w okresach jednorocznych zmiany PNB i PNN są mniej więcej równoległe.

Amortyzacja - zwana inaczej zużyciem kapitału trwałego, jest miarą szybkości zmniejszania się wartości istniejącego zasobu kapitału w danym okresie, będącego wynikiem jego fizycznego lub ekonomicznego zużycia.

Dochody osobiste - to wszystkie dochody rzeczywiste, jakie otrzymują gospodarstwa domowe, powiększone o wpłaty transferowe otrzymywane od państwa i pomniejszone o podatki płacone państwu.

Wielkości nominalne i realne -

Dochód realny zwany jest tez siłą nabywczą konsumenta. Jest to dochód nominalny skorygowany o poziom inflacji, w ten sposób, że od jego wysokości zależy wolumen (ilość dóbr i usług, które można nabyć).

Dochody realne, obliczane są na podstawie ilości towarów, które mogą być nabyte przez daną rodzinę za dochód pieniężny. Wzrostom nominalnym dochodów mogą towarzyszyć obniżenie dochodów realnych. Opisana sytuacja ma miejsce, gdy ceny towarów rosną szybciej niż płace, dochody pieniężne.

Dochód nominalny to dochód w ujęciu pieniężnym, w cenach bieżących.

Ceny bieżące - Ceny faktycznie stosowane w dokonywanych transakcjach kupna-sprzedaży towarów i usług w danym okresie. W statystyce jako ceny bieżące przyjmuje się zazwyczaj ceny z danego roku lub miesiąca.

Ceny stałe- ceny roku bazowego, przyjętego w statystykach w celu porównania zmian cen w czasie; stosowanie cen stałych pozwala na wyeliminowanie wpływu inflacji i pokazanie w ujęciu dynamicznym i strukturalnym czystego trendu występującego w badanym zjawisku.

Deflator PKB - to indeks określający zmiany poziomu cen, wskaźnik cen. Deflator to miara przeciętnego wzrostu cen wszystkich dóbr i usług wchodzących w sklad dochodu narodowego. Deflator PKB to relacja między produktem krajowym brutto w cenach nominalnych (produkt brutto w cenach bieżących) a produktem krajowym brutto w cenach realnych (produkt brutto w cenach stałych).

Możliwości i ograniczenia rachunku dochodu narodowego - ?

Dochód narodowy w Polsce-?

10. PIENIĄDZ

Istota pieniądza - Funkcje pieniądza

Istota pieniądza przejawia się w jego funkcjach:

- środka wymiany (cyrkulacji)

- jednostki odruchowej (miernika wartości produktów i usług)

- środka płatniczego (realizacja odroczonych płatności)

- środka przechowywania bogactwa ( środki tezauryzacji)

Rola pieniądza w gospodarce - pieniądz jest środkiem wymiany, za pomocą którego można spłacać zobowiązania, pieniądz powstał w celu usprawnienia wymiany towarowej

Geneza i ewolucja pieniądza -

Pieniądz kruszcowy - Jest to jedna z form pieniądza. Pojawiła się ona w początkowej fazie jego rozwoju, zastępując inną z form, które pełniły funkcję płatniczą, a mianowicie towary powszechnego użytku. Pomysł zastąpienia towarów konsumpcyjnych metalami doprowadził do usprawnienia wymiany handlowej. Początkowo rolę pieniądza pełniły metale nieszlachetne, w tym żelazo, miedź, a także brąz. Na drodze zostały one zastąpione metalami szlachetnymi, takimi jak złoto i srebro, a czasem nawet platyna.

Pieniądz papierowy - jest to znak wartości niewymienialny na złoto i nie mający wartości substancjonalnej. Jest on symbolem wartości, któremu państwo nadało kurs przymusowy, właściwość środka cyrkulacji i środka płatniczego oraz przywilej płacenia nim podatków i świadczeń na rzecz skarbu państwa przez obywateli.

Pieniądz gotówkowy -

Pieniądz bezgotówkowy - występuje w formie zapisów na rachunkach depozytowych w bankach

11. BANKI I SYSTEM BANKOWY

Rodzaje banków -

Podstawowe rodzaje banków w systemie bankowym to:

-bank centralny,

-banki operacyjne (komercyjne, świadczące usługi tzw. klientowi masowemu):

-banki uniwersalne;

-banki wyspecjalizowane (np. hipoteczne, inwestycyjne, wspierające budownictwo mieszkaniowe etc.).

Istnieje także podział banków ze względu na prawną formę działalności:

-banki państwowe (przedsiębiorstwa państwowe);

-banki spółdzielcze (spółdzielnie);

-banki w formie spółek akcyjnych.

Bank centralny- naczelna instytucja systemu bankowego każdego kraju.

Funkcje

1) jest bankiem emisyjnym, tzn. jedynym bankiem uprawnionym do emisji pieniądza. Wyjątkiem jest tu system bankowy Stanów Zjednoczonych, w których prawo do emisji jednolitej waluty (dolara) ma 12 Rejonowych Banków Rezerwy Federalnej (System Rezerwy Federalnej);

2) jest bankiem banków. Funkcja ta przejawia się w kilku płaszczyznach: bank centralny nadzoruje operacje banków komercyjnych, dokonywane zarówno w walucie krajowej, jak i walutach obcych. Udziela im pożyczek na rozszerzenie działalności kredytowej, a stopa ich oprocentowania wyznacza pośrednio stopy oprocentowania kredytów i depozytów w bankach komercyjnych. Ustala stopy rezerw obowiązkowych, regulując zgodnie z potrzebami gospodarki aktywność kredytową banków komercyjnych (polityka pieniężna);

3) jest bankiem państwa. Bank centralny gromadzi dochody i realizuje wydatki budżetu państwa, udziela rządowi kredytów na sfinansowanie deficytu budżetowego, zarządza długiem publicznym, dokonuje operacji otwartego rynku, gromadzi rezerwy złota i dewiz;

4) jest bankiem gospodarki narodowej. Reguluje podaż pieniądza, utrzymując ją na poziomie dostosowanym do aktualnych potrzeb gospodarki, zapewnia dostępność i określa warunki kredytowania oraz reguluje wartość wymienną waluty. Działania te zmierzają do zapewnienia wewnętrznej stabilności gospodarki i jej rozwoju.

Banki komercyjne- są wyspecjalizowanymi instytucjami finansowymi trudniącymi się obsługą i organizowaniem ruchu pieniądza między jednostkami gospodarującymi i ludnością. Podstawowe zadania to gromadzenie środków pieniężnych, udzielenie kredytów i pożyczek oraz dokonywanie rozliczeń pieniężnych w obrocie krajowym i zagranicznym. Świadczą usługi klientowi masowemu. Usługi świadczone przez banki komercyjne są na gruncie prawa bankowego określane mianem czynności bankowych.

Rola i zadania banków -

Kreacja pieniądza - Jest to prces polegający na wprowadzanie do obiegu przez banki komercyjne dodatkowych ilości pieniądza. Kreacja pieniądza ma charakter bezgotówkowy a dokonywana jest na drodze operacji kredytowych. W celu zapewnienia bezpieczeństwa depozytariuszy i niedopuszczenia do inflacji bank centralny reguluje rozmiary kreacji pieniądza kredytowego poprzez ustalanie stopy rezerw obowiązkowych i stóp oprocentowania kredytów udzielanych bankom komercyjnym.

Baza monetarna - W ujęciu makroekonomicznym jest to łączna wartość banknotów i bilonu jaka znajdujących się w obiegu oraz poza obiegiem bankowym. Jest ona podstawą kształtowania podaży pieniądza.

Mnożnik kreacji pieniądza - jest wartością makroekonomii pokazująca zmianę podaży pieniądza wraz ze zmianą bazy monetarnej

Polityka monetarna banku centralnego - systematyczne działania mające na celu zapewnienie stabilności cen. Politykę pieniężną państwa prowadzi bank centralny lub inna instytucja rządowa upoważniona do realizacji tej funkcji. Oddziałuje ona na poziom podaży pieniądza oraz na kursy walutowe.

Rezerwy obowiązkowe - określona procentowo część środków pieniężnych banku komercyjnego, która ma być utrzymana (dotyczy średniej wysokości miesięcznego salda) na jego rachunku w banku centralnym. Z jednej strony system rezerw obowiązkowych zapewnia wypłacalność banków komercyjnych a z drugiej strony pozwala bankowi centralnemu regulować ilość pieniądza w obiegu.

Stopa procentowa - jest to wynagrodzenie przysługujące właścicielowi kapitału za jego użyczenie danemu podmiotowi na określony czas. Analizując to pojęcie od strony dłużnika stopa procentowa jest miarą ceny kapitału- oznacza to że dłużnik pożyczając pewną sumę od kredytodawcy zobowiązuje się spłacić wyjściową sumę pożyczki z dodatkowymi odsetkami w określonym momencie w przyszłości (D. Begg, 1996, s.44).

Załóżmy że udzielamy pożyczki w kwocie 100 PLN na 1 rok na 10% rocznie. Oznacza to że po upływie roku dłużnik musi nam oddać 110 PLN (z czego 10 PLN stanowi odsetki wynikające z wysokości stopy procentowej).

Operacje otwartego rynku - to zespół transakcji kupna i sprzedaży krótkoterminowych papierów wartościowych, odbywających się pomiędzy bankiem centralnym a bankami komercyjnymi. Zarówno transakcje kupna jak i sprzedaży są inicjowane przez bank centralny a przedmiotem tych operacji są głównie rządowe instrumenty dłużne, tj. bony (weksle) skarbowe oraz inne instrumenty, np. bony (weksle) komercyjne, obligacje komunalne, papiery emitowane przez bank centralny lub waluty obce.

12. INFLACJA

Definicja inflacji - jest to wzrost ogólnego poziomu cen w pewnym okresie

Rodzaje inflacji (popytowa i kosztowa)

- ciągniona przez popyt - występuje gdy całkowita wielkość planowanych wydatków wzrasta szybciej niż całkowita wielkość produkcji. Taki efekt ma najczęściej miejsce w okresach wojen, kiedy olbrzymie wydatki państwa na zbrojenia i wysoki stopień wykorzystywania zdolności produkcyjnych powodują szybki (nieraz gwałtowny) wzrost cen. Za wzrost inflacji popytowej obciąża się odpowiedzialnością rząd, który dopuszcza do nadmiernych wydatków, bądź bank centralny, który zachęca do nadmiernej kreacji pieniądza poprzez tanie kredyty.

inflacja jawna - to rodzaj inflacji, która często utożsamiana jest z inflacją cenową w jej klasycznym wydaniu. Występuje w krajach o gospodarce rynkowej, w Polsce również. Wyraża się wzrostem cen, który nie jest hamowany przez państwo. Inflacja jawna wynika z mechanizmu rynkowego, który powoduje powrót do stanu równowagi, gdy ceny rosną. Inflacja jawna jest jednym z rodzajów inflacji otwartej.

Inflacja ukryta - jest wyrażona w trwałej nadwyżce popytu nad ograniczoną podażą dóbr i usług przy administracyjnie regulowanym poziomie cen rynkowych.

Skutki inflacji

W skali mikro - inflacja powoduje redystrybucję dochodów poprzez zmiany relacji cen, dochodów oraz majątku. Ponieważ nie wszystkie ceny rosną w tym samym tempie i czasie, inflacja w różny sposób wpływa na jednostki oraz firmy. Niektórzy tracą na inflacji, inni zyskują.

W skali makro - inflacja zagraża stabilności gospodarczej. Niekontrolowany wzrost ogólnego poziomu cen utrudnia lub wręcz uniemożliwia podejmowanie racjonalnych decyzji, dotyczących polityki makroekonomicznej.

Hiperinflacja - nazywamy zjawisko polegające na utrzymywaniu się bardzo wysokiej stopy inflacji

Stagflacja - zjawisko polegające na szybkim wzroście cen (inflacji) w warunkach stagnacji gospodarczej, występujące w gospodarkach zmonopolizowanych

Slumpflacja - to stan gospodarki, w którym załamaniu się procesów gospodarczych, wyrażającemu się spadkiem produkcji i dochodu narodowego w ujęciu bezwzględnym (kryzys), towarzyszy szybki wzrost bezrobocia i wysoki (rosnący) poziom inflacji.

Inflacja a bezrobocie (Krzywa Phillipsa) - jest to graficzny obraz założonej odwrotnej zależności pomiędzy wielkością bezrobocia, a inflacją.

0x01 graphic

Polityka antyinflacyjna - to zespół działań i decyzji zmierzających do ograniczenia inflacji do poziomu kilku procent rocznie.

Inflacja w Polsce

13. BUDŻET I POLITYKA FISKALNA

Budżet - jest rocznym planem finansowym, obejmującym dochody i wydatki państwa oraz wskazującym źródła pokrycia niedoboru lub rozdysponowania nadwyżki.

Polityka fiskalna - manipulowanie dochodami i wydatkami budżetowymi

Podatki -

Podatek - przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenie pieniężne przekazane przez podatnika na rzecz budżetu państwa, miasta lub gminy:

Typy podatków:

Wydatki budżetu - są środki pieniężne pochodzące z budżetu przeznaczone na finansowanie zadań państwa, jednostek samorządu terytorialnego oraz związków publicznoprawnych. Stanowią kluczową pozycję budżetu, gdyż są podstawą określania środków niezbędnych do sfinansowania.

Deficyt budżetowy - jest to nadwyżka wydatków państwa nad jego dochodami

Nadwyżka budżetowa - jest to nadwyżka dochodów państwa nad jego wydatkami

Deficyt strukturalny - Deficyt budżetowy skorygowany o wahania cykliczne. Hipotetyczny deficyt, który wystąpiłby gdyby nie było zjawisk tworzących cykl koniunkturalny.

Deficyt koniunkturalny - wynika z cyklu koniunkturalnego, okresy ożywienia lub recesji wpływają na wielkość wpływów i wydatków budżetowych.

Sposoby finansowania deficytu

skutki deficytu -

• dodatkowy wzrost podaży rządowych papierów dłużnych na pokrycie dodatkowego deficytu
• wzrost oprocentowania rządowych papierów dłużnych (wzrost stopy procentowej) • napływ kapitału spekulacyjnego - wysokie stopy procentowe przyciągają do Polski kapitał spekulacyjny, co - z jednej strony powiększa ryzyko kryzysu finansowego ze względu na możliwość nagłego odpływu tego kapitału, a z drugiej - podnosi kurs złotego wobec walut obcych i zmniejsza opłacalność eksportu. 
• aprecjacja waluty : wzrost ceny towaru lub dobra. • spadek konkurencyjności krajowych przedsiębiorstw

Dług publiczny - całkowita kwota zadłużenia rządu w formie należnej zapłaty z tytułu sprzedanych papierów wartościowych skarbu państwa w celu pokrycia deficytu w budżecie (suma deficytów budżetowych z poprzednich lat). Do długu publicznego zalicza się dług zagraniczny, powstały w wyniku zaciągania kredytów

Polityka fiskalna a polityka monetarna - Głównym celem oddziaływania polityki fiskalnej jest globalny popyt. Dzieje się to za sprawą możliwości kształtowania przez Rząd deficytu lub nadwyżki budżetowej. Te dwa czynniki w wyraźny sposób wpływają na poziom globalnego popytu w państwie. Wzrost deficytu budżetowego strukturalnego powoduje napływ do gospodarki środków pieniężnych a co za tym idzie wzrost popytu. Natomiast zmniejszenie deficytu strukturalnego lub w skrajnym przypadku osiągnięcie nadwyżki powoduje zmniejszenie ilości środków pieniężnych w gospodarce oraz zmniejszenie popytu. Zatem można wydzielić dwie tendencje polityki fiskalnej:

polityka mająca na celu zwiększenie popytu globalnego poprzez:

Automatyczne stabilizatory gospodarki:

efekt wypychania - zjawisko występujące, gdy w wyniku reakcji rynku pieniężnego efektywność polityki fiskalnej zmniejsza się. Wzrost deficytu strukturalnego (w wyniku obniżek podatków lub zwiększenia wydatków rządowych) może prowadzić do wzrostu stopy procentowej, a przez to do mniejszych inwestycji. Tak więc część indukowanego wzrostu PNB może być zrównoważona, gdy większy deficyt wypycha inwestycje. Wypychanie jest związane z wpływem deficytu strukturalnego.

Problemy budżetu w ekonomii podaży (krzywa Leffera) - lustruje zależność między stopą opodatkowania dochodów a wpływami do budżetu państwa. Krzywa ta opiera się na założeniu, że wpływy do budżetu (z podatków T) zależą od dwóch wielkości:

0x08 graphic
Kształt krzywej wynika ze sposobu reagowania podatników na wzrost lub spadek stóp podatkowych. Przy niskich podatkach przedsiębiorcy wykazują wyższą skłonność do inwestowania i wzrostu produkcji, wykazując jednocześnie niską skłonność do unikania podatków i prowadzenia działalności nielegalnej. Z wykresu wynika, że zwiększenie stopy opodatkowania poza punkt optymalny b prowadzi do zmniejszenia łącznego dochodu fiskalnego, gdyż producenci nie wykażą chęci do zwiększenia produkcji (nie widząc w tym opłacalnego celu), a zaczną szukać alternatywnych, nielegalnych rozwiązań ominięcia podatków.

Rola systemu podatkowego w gospodarce - System podatkowy ogół przepisów prawnych i instytucji finansowych w zakresie ustalania i poboru podatków. Obejmuje on nie tylko przepisy prawne dotyczące instytucji podatków, ale także całą strukturę podmiotów, które podatki pobierają, płacą je oraz te, które wyznaczają ich indywidualną wysokość, w tym także warunki ich płatności.

Podatki stanowią podstawowe źródło finansowania zadań i potrzeb publicznych, dlatego też prawidłowe funkcjonowanie systemu podatkowego przesądza o realizacji zadań publicznych, rozwoju kraju oraz sytuacji obywateli.

Problemy budżetu w Polsce

14. BEZROBOCIE

Przyczyny bezrobocia

mierniki bezrobocia - Podstawowym miernikiem wielkości bezrobocia jest stopa bezrobocia, czyli stosunek liczby bezrobotnych zarejestrowanych do liczby ludności aktywnej zawodowo wyrażony w %. Stopa bezrobocia nie jest szczególnie precyzyjną miarą. Można temu zaradzić na kilka sposobów, np. ustalając międzynarodowe standardy mierzenia bezrobocia, bądź używając innych mierników takich jak stosunek ilości zatrudnionych do ludności w wieku ekonomicznie czynnym.

Rodzaje bezrobocia -

Bezrobocie naturalne - bezrobocie frykcyjne + bezrobocie strukturalne. Bezrobocie naturalne oznacza, że chęć podjęcia pracy i chęć zatrudnienia nie pokrywają się z ich realizacją. Występują bowiem różnice niedostosowania o charakterze frykcyjnym lub strukturalnym.

Bezrobocie dobrowolne - pozostawanie bez pracy osób, które nie podejmują pracy, bo obowiązujące na rynku pracy stawki płacy są ich zdaniem zbyt niskie.

Bezrobocie przymusowe - pozostawanie bez pracy osób, które podjęłyby prace za obowiązującą na rynku stawkę, ale nie ma dla nich wolnych miejsc pracy.

bezrobocie strukturalne - występuje wtedy, kiedy istnieje niedopasowanie podaży pracowników i popytu na nich np.: gdy popyt na pracę jednego typu rośnie, spada na pracę innego typu, a podaż nie dostosowuje się dość szybko. Taki efekt jest obserwowany podczas zmian struktury gospodarki (np. z gospodarki o charakterze rolniczym na gospodarkę napędzaną przemysłem).

bezrobocie frykcyjne (przejściowe) - wynika z niedostosowania posiadanych kwalifikacji pracy i miejsca zamieszkania do wymaganych miejsc pracy w danym regionie. Wiąże się z nieustannym ruchem ludności, przechodzącej z jednego regionu do drugiego (przeprowadzki), z jednej pracy do innej (zmiana pracy na lepszą), z jednej fazy cyklu życia do innej (studenci poszukujący pracy po ukończeniu studiów). Istnieje wystarczająca ilość miejsc pracy dla bezrobotnych frykcyjnych, tyle że te dwie sfery się jeszcze nie spotkały. Bezrobocie frykcyjne zawsze będzie występować w gospodarce i nie jest zjawiskiem negatywnym.

bezrobocie koniunkturalne (cykliczne) - występuje wtedy, kiedy łączny popyt na pracę jest niski. Wynika to ze spadku koniunktury w gospodarce. Gdy obniżają się globalne wydatki i spada produkt to bezrobocie rośnie praktycznie wszędzie.

Naturalna stopa bezrobocia - stopa, przy której siły oddziałujące na wzrost bądź spadek cen i płac równoważą się. Przy stopie naturalnej inflacja cen i płac jest stabilna. We współczesnej gospodarce, nastawionej na zapobieganie wysokiej stopie inflacji, naturalna stopa bezrobocia oznacza ten najniższy poziom, który można utrzymać, nie ryzykując przy tym znacznego wzrostu inflacji; tym samym wyraża najwyższy dający się utrzymać poziom zatrudnienia i odpowiada potencjalnemu poziomowi produktu w danym kraju.

Skutki bezrobocia -

Mikroekonomiczne:

Makroekonomiczne:

prawo Okuna -

Potencjalny PNB - całkowita wartość produkcji, która mogłaby zostać wytworzona w warunkach pełnego zatrudnienia.

Luka PNB - różnica między potencjalnym PNB a rzeczywistym PNB.

Prawo Okuna - mówi, że dla każdego procentu wzrostu rzeczywistej stopy bezrobocia powyżej naturalnej stopy bezrobocia, luka PNB powiększa się o 3%

Luka PNB = -3(rzeczywista stopa bezrobocia - naturalna stopa bezrobocia)

0x08 graphic
0x08 graphic

Polityka przeciwdziałania bezrobociu -

Polityka pasywna:

Polityka aktywna:

15. ROLA PAŃSTWA W GOSPODARCE

Instrumenty oddziaływania rządu na gospodarkę - Rząd wykorzystuje wiele instrumentów ekonomicznych i prawnych, na przykład przedkłada sejmowi projekty regulujące sferę gospodarczą czy też udziela koncesji. Realizuje politykę fiskalną lub dokonuje bezpośrednich interwencji. Rząd jest aktywnie zaangażowany w osiąganie pełnego zatrudnienia, stabilnych cen i wzrostu gospodarczego. Wprowadzenie przez rząd płac minimalnych, umożliwiające poprawę dystrybucji dochodu pomiędzy członkami społeczeństwa, jednocześnie wywołuje bezrobocie. Działalność rządu nakierowana na walkę z inflacją i bezrobociem wpływa na dystrybucję dochodu i alokację zarówno dóbr prywatnych, jak i publicznych. W celu sprostania niełatwym zadaniom, rząd dysponuje różnymi narzędziami. Jednym z takich narzędzi są wydatki rządowe na dobra i usługi, które bezpośrednio wpływają na poziom zagregowanego popytu w gospodarce. Są one ponadto nakierowane na dostarczanie dóbr i usług publicznych oraz prywatnych, a także na równiejszą, sprawiedliwszą dystrybucję dochodu. Również podatki są wykorzystywane w celu oddziaływania na wszystkie trzy obszary działalności rządu. Wykorzystywane są także transfery, czyli dotacje pieniężne ze strony rządu, na rzecz najbardziej potrzebujących.

Funkcja legislacyjna - celem państwa jest tworzenie prawnych podstaw prawidłowego funkcjonowania gospodarki rynkowej oraz społeczeństwa poprzez ustalanie norm prawnych oraz instytucji na rzecz ochrony własności oraz praw jednostek, zbiorowości i społeczeństwa jako całości

Funkcja stabilizacyjna - celem państwa, poprzez politykę monetarną, również kursów walutowych, i handlu zagranicznego, oraz fiskalną, jest stabilizowanie procesów gospodarczych oraz wpływanie na wzrost zatrudnienia. Należy tu jednak poczynić zastrzeżenie, że realizacja tej funkcji nie oznacza tendencji do stworzenia substytutu mechanizmu rynkowego w postaci działań państwowych, ale jedynie stymulowanie tego mechanizmu lub niezbędne jego modyfikowanie ( np. podejmowanie odpowiednich działań w przypadku występowania takich zjawisk, jak inflacja czy bezrobocie), Wydarzenia na światowy, rynku finansowym i próby wyjścia z klop potów świadczą o wyraźnych trudnościach w sprawnym realizowaniu tej funkcji

Funkcja alokacyjna - celem działań państwa jest tworzenie, poprzez odpowiednią politykę strukturalną, sprzyjających warunków dla optymalnej alokacji zasobów w poszczególnych sektorach gospodarki lub regionach. Działania te obejmują wspieranie działalności badawczej i rozwojowej (B + R) przedsiębiorstw w tych gałęziach gospodarki,, w których koszty innowacji przekraczają ich możliwości finansowe. Innym rodzajem realizacji funkcji alokacyjnej może być całkowite lub częściowe subwencjonowanie określonych sektorów, wspieranie rozwoju infrastruktury w regionach tego wymagających, subsydiowanie inwestycji w tym zakresie. Funkcja alokacyjna przejawia się także w dostarczaniu dóbr które są wspólne ponieważ nie są przedmiotem indywidualnej konsumpcji. Odnosi się to do takich dóbr jak prawo i porządek, obrona narodowa itp. Nie ma oczywiście wyraźnego oddzielenie dóbr i usług dostawczych publicznie od dostarczanych prywatnie

Funkcja redystrybucyjna - efektywność i równość- celem państwa jest niwelowanie nadmiernych nierówności będących skutkiem występowania wewnętrznych czynników rynkowych w obszarze majątkowym i dochodowym, m.in. poprzez działania dotyczące wtórnego podziału dochodów za pomocą podatków, subwencji i świadczeń społecznych. Efektywność produkcji - w klasycznej ekonomi jest osiągnięta, gdy każdy z czynników produkcji jest opłacany zgodnie z poziomem produktywności krańcowej. Wynikiem tego może być jednak bardzo nierówny poziom dochodu i bogactwa. Równość i sprawiedliwość jest jedna często postrzegana jako warunkiem utrzymania integracji społecznej - warunek spójności i stabilności struktur społecznych. W tym kontekście efektywność i równość mogą być postrzegane jako dychotomiczne stąd może występować zamienność równość - efektywność

Możliwości i ograniczenia roli rządu

produkt 1

produkt 2

m1

m2

a1

a2

a

b

0

100%

dochód z podatków

stopa podatkowa

L

D

S

F

A

W

Stawka płac

zatrudnieni

E

S

D

Aktywni zawodowo

płace sztywne

bezrobotni

W

L

D

S

F

A

W

Stawka płac

zatrudnieni

E

S

D

Aktywni zawodowo

płace giętkie


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
2309
Dz U Nr 229,poz 2309 (stare)
2309
2309
2309
2309
2309
2309
Dz U Nr 229,poz 2309 (stare)

więcej podobnych podstron