PSYCHOLOGIA PRZESTĘPCZOŚCI

Z psychologii kryminalnej wyłania się kryminologiczna.

KONCEPCJE ETIOLOGICZNE

I OKRES SZKOŁY ANTROPOLOGICZNEJ

1872-1892

•Włochy: Lombroso, Ferrie, Garofalo, Marro

•Niemcy: Kraepelin, Kraft-Ebing

•Szwajcaria: Bleuler

•Przestępca - odrębny typ człowieka.

•Źródła przestępstwa - atawizm, obłąkanie i zwyrodnienie.

•Typy przestępcze o odmiennych cechach zewnętrznych i wewnętrznych - determinują rodzaj przestępstw.

•Typy nie ulegają modyfikacjom.

Cesare Lombroso (1835-1909)

1876 - „Człowiek zbrodniarz w stosunku do antropologii, jurysprudencji i dyscypliny więziennej”. (tłumaczenie tytułu)

L'UOMO DELINQUENTE

TYPY ANTROPOLOGICZNE PRZESTĘPCÓW wg Cesare Lombroso

•złodzieje

•wielokrotni zabójcy

•gwałtownicy

•gwałciciele

•oszuści

•rzezimieszki

•podpalacze

CECHY PSYCHICZNE I TYPOWE ZACHOWANIA wg Cesare Lombroso

•Sprawność zmysłów

•Brak wyrzutów sumienia

•Cynizm

•Zarozumiałość

•Impulsywność

•Okrucieństwo

•Mściwość

•Tatuowanie się

•Stosowanie gwary

•Fizyczna i umysłowa niższość

TYPOLOGIA wg Cesare Lombroso

1) przestępcy dotknięci epilepsją;

2) przestępcy obłąkani moralnie;

3) przestępcy urodzeni;

4) przestępcy przypadkowi:

- pseudoprzestępcy;

- kryminaloidzi;

- przestępcy z przyzwyczajenia;

- epileptoidzi;

5) przestępcy z afektu;

6) przestępcy skryci.

Enrico Ferri (1856-1929)

Przestępstwo jako fakt indywidualny i społeczny.

KLASYFIKACJA PRZYCZYN PRZESTĘPCZOŚCI:

1) ANTROPOLOGICZNE;

2) FIZYCZNE;

3) SPOŁECZNE.

TYPOLOGIA PRZESTĘPCÓW:

1) Z URODZENIA;

2) OBŁĄKANY;

3) Z NAMIĘTNOŚCI;

4) PRZYPADKOWY;

5) Z NAWYKNIENIA;

6) DZIAŁAJĄCY NIEUMYŚLNIE.

II OKRES SZKOŁY ANTROPOLOGICZNEJ

1892-1906

•Okres prymatu szkoły socjologicznej (Liszt)

III OKRES SZKOŁY ANTROPOLOGICZNEJ

1906-1939

•I odłam: konstytucjonalizm; ustalanie wrodzonych cech psychicznych, zasady dziedziczenia: Dugdale, Estabrock, Goddard, Fetscher, Stumpfl, Lange, Kranz, Seeling.

•II odłam: kierunek endokrynologiczny; kierunek psychoanalityczny (Freud, Alexander, Staub, Healy, Bronner.

H.H. Goddard

„The Kallikak Family: A Study In The Heredity of Feeble-Mindedness” - tytuł książki

kallos (piękny) & kakos (brzydki)

KONCEPCJA „PRZESTĘPCZEJ OSOBOWOŚCI”

- S. YOCHELSON, S. SAMENOW

• „adrenalina”

•sesje analityczne - CEL: zrozumienie charakteru osobowości przestępcy i zlokalizowanie przyczyn zachowania przestępnego.

•wzorce myślenia wspólne przestępcom

„świat jako szachownica; ludzie to pionki,

którymi należy manipulować dla własnych celów”

•PRZESTĘPSTWO - konsekwencja osobowości przestępczej, wytwór szczególnego procesu myślenia i cech osobowości.

KONSEKSWENCJE BŁEDÓW W MYŚLENIU I „PRZESTĘPCZEJ OSOBOWOŚCI” - S. YOCHELSON, S. SAMENOW

RODZINA - rodzice - pierwsze „ofiary”, instrumentalne podejście

INNI - manipulacja, ciągłe intrygowanie, poszukiwanie osób użytecznych

SZKOŁA - odrzucenie szkoły, niechęć do podporządkowania się, pozór konwencjonalności

PRACA - skłonność do nielegalnych zachowań, poszukiwanie ekscytacji

KONCEPCJA „PRZESTĘPCZEJ OSOBOWOŚCI”

Poznawcze właściwości stylu życia przestępców:

•skłonność do zrzucania winy za zachowanie na siły zewnętrzne

• poczucie przywileju

• traktowanie świata w kategoriach własnego zysku i przyjemności

• nacisk na kategorie siły i słabości w relacjach

• wykorzystywanie uczuć dla własnej korzyści

• nadmierny optymizm i skrajna wiara w siebie

• niechęć do podejmowania myślenia krytycznego

• skłonność do łatwej akceptacji swych własnych idei

•łatwe rozpraszanie się

• tendencja do przedwczesnego przerywania zadań

Typy młodzieży przestępnej wg G.D. WALTERS, T.W. WHITE:

PRZESTĘPCA NEUROTYCZNY

• silne superego

• konflikty

• świadome przekraczanie norm

PRZESTĘPCA AGRESYWNY

• silne impulsy, słabe superego

• kierowanie się chwilowymi zachciankami i przyjemnością

PRZESTĘPCA USPOŁECZNIONY

• zachowuje się zgodnie z zasadami życia swej grupy

• łamie zasady współżycia społecznego w szerszych kontaktach

TEORIA SAMOKONTROLI

M. GOTTFREDSONA, T. HIRSCHIEGO

Niska samokontrola - stała właściwość wyuczona w dzieciństwie

Cechy sprzyjające popełnianiu przestępstw, m.in.:

• skłonność do oszustwa

• niski poziom inteligencji

• domaganie się natychmiastowej gratyfikacji

• mała wrażliwość na potrzeby innych

• impulsywność

• skłonność do ryzyka

• skłonność do stosowania siły

• nastawienie na cele doraźne

• trudności w nawiązywaniu bliskich związków

• trudności w wywiązywaniu się ze zobowiązań

• problemy w rozważaniu negatywnych konsekwencji swego zachowania

PSYCHOPATIA

o Phillipe Pinel (1801) - manie sans délire

o Benjamin Rush (1812) - moralna alienacja umysłu

o J.C. Prichard (1835) - zwyrodnienie moralne, moral insanity

o J.L.A. Koch (1891) - psychopatyczna niższość

o DSM (1952) - socjopatyczne zaburzenie osobowości

o DSM-III (1980) - antyspołeczne zaburzenie osobowości

KRYTERIA DSM DO DIAGNOZY ZABURZEŃ ZACHOWANIA (CD)

AGRESJA W STOSUNKU DO LUDZI I ZWIERZĄT

o Częste znęcanie się, grożenie lub zastraszanie innych.

o Częste wszczynanie bójek.

o Użycie broni, która może spowodować poważne uszkodzenie ciała.

o Fizyczne okrucieństwo wobec ludzi.

o Fizyczne okrucieństwo wobec zwierząt.

o Dokonanie kradzieży połączonej z konfrontacją z ofiarą.

o Zmuszanie kogoś do czynności seksualnych.

NISZCZENIE MIENIA

o Umyślne podłożenie ognia z zamiarem spowodowania znacznych szkód.

o Umyślne niszczenie cudzej własności.

OSZUSTWO LUB KRADZIEŻ

O Włamanie do cudzego domu, budynku lub samochodu.

O Kłamstwa w celu zdobycia dóbr lub przysług albo uniknięcia zobowiązań.

O Kradzież przedmiotów o istotnej wartości, niepołączona z konfrontacją.

POWAŻNE NARUSZENIE ZASAD

O Częste niewracanie na noc do domu pomimo zakazu rodziców (począwszy od wieku poniżej 13 lat)

O Co najmniej dwukrotne nocne ucieczki z domu podczas mieszkania z rodzicami lub opiekunami.

O Wagarowanie (zaczynające się w wieku poniżej 13 lat).

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE ANTYSPOŁECZNEGO

ZABURZENIA OSOBOWOŚCI WG DSM-IV (301.7)

A. Istnieje utrzymujący się wzorzec braku szacunku i gwałcenia praw innych ludzi, występujący od 15 roku życia, wskazywany przez trzy (lub więcej) z następujących wskaźników:

1) nieumiejętność podporządkowania się normom społecznym dotyczących funkcjonowania zgodnie z prawem, przejawiająca się poprzez wielokrotne zachowana, które mogły być powodem aresztowania;

2) brak szacunku dla prawdy, przejawiający się powtarzającymi się kłamstwami, używaniem przestępczych pseudonimów, oszukiwaniem innych dla zysku lub przyjemności;

3) impulsywność lub niezdolność do planowania;

4) skłonność do rozdrażnienia i agresywność wyrażająca się w powtarzających się bójkach lub napaściach;

5) beztroski brak szacunku dla bezpieczeństwa własnego lub innych;

6) brak odpowiedzialności wyrażający się w niezdolności spełnienia wymogów zachowania w pracy zawodowej lub w dotrzymywaniu zobowiązań finansowych.

7) brak poczucia winy wyrażający się poprzez obojętność lub racjonalizację ranienia, szkodzenia lub okradania innych.

B. Osoba musi mieć co najmniej 18 lat.

C. Udowodnione zaburzenie zachowania, które pojawiły się przed wiekiem 15 lat.

D. Zachowania antyspołeczne nie pojawiają się wyłącznie podczas schizofrenii lub epizodu manii.

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE OSOBOWOŚCI DYSSOCJALNEJ

WG ICD-10 (F60.2)

1. bezwzględne nieliczenie się z uczuciami innych, nieliczenie się z innymi ludźmi i powszechnie przyjętymi normami;

silna i utrwalona postawa nieodpowiedzialności i lekceważenia społecznych norm, reguł i zobowiązań;

niezdolność utrzymania trwałych związków z innymi, przy braku trudności w ich nawiązywaniu;

bardzo niska tolerancja frustracji i niski próg wyzwalania agresji, w tym zachowań gwałtownych;

niezdolność przeżywania poczucia winy i wykorzystywania doświadczeń, a w szczególności - doświadczanych kar;

wyraźna skłonność do obwiniania innych lub wysuwania pozornie zasadnych racjonalizacji zachowań, które są źródłem konfliktów z otoczeniem.

ANALIZA CZYNNIKOWA DANYCH NA PODSTAWIE

KRYTERIÓW CLACKLEYA (HARE, 1980)

O Niezdolność do empatycznych relacji.

O Niestały styl życia.

O Niezdolność do zaakceptowania odpowiedzialności za swe antyspołeczne zachowanie.

O Brak problemów intelektualnych i psychiatrycznych.

O Słaba kontrola zachowania.

ITEMY SKALI OBSERWACYJNEJ SKŁONNOŚCI PSYCHOPATYCZNYCH HARE'A (PCL-R) - CZYNNIK I

• Powierzchowny urok i gładkość w zachowaniu się.

• Przesadne poczucie własnej wartości.

• Skłonność do patologicznego kłamstwa.

• Skłonność do manipulowania.

• Brak wyrzutów sumienia lub poczucia winy.

• Płytki afekt.

• Chłód emocjonalny, brak empatii.

• Niezdolność do przyjmowania odpowiedzialności za swoje działania.

ITEMY SKALI OBSERWACYJNEJ SKŁONNOŚCI PSYCHOPATYCZNYCH HARE'A (PCL-R) - CZYNNIK II

•Nasilona potrzeba nowych doświadczeń połączona z silną podatnością na nudę.

• Pasożytniczy styl życia.

• Słaba kontrola zachowania.

• Problemy wychowawcze od najwcześniejszego dzieciństwa.

• Brak realistycznych, długoterminowych planów na przyszłość

• Impulsywność.

• Nieodpowiedzialność, lekkomyślność.

• Zachowanie przestępcze przed osiągnięciem wieku pełnej odpowiedzialności prawnej.

• Odwoływanie warunkowego zwolnienia.

•Skłonność do burzliwego (nieuregulowanego) życia seksualnego.

• Liczne, krótkotrwałe związki małżeńskie.

•Wielopostaciowość przestępczego zachowania się.

„WĘŻE W GARNITURACH” - MODEL P. BABIAKA I R.D. HARE'A

NURT SOCJOLOGICZNY

NURT PSYCHOLOGICZNY

NURT BIOLOGICZNY

PODEJŚCIE SOCJOLOGICZNO

-PSYCHOLOGICZNE

PODEJŚCIE SOCJOLOGICZNO

-BIOLOGICZNE

PODEJŚCIE BIOLOGICZNO

-PSYCHOLOGICZNE

ORIENTACJA

KONWERGENCJI