NAWOZY WAPNIOWE I WAPNIOWO-MAGNEZOWE. POCHODZENIE I PODZIAŁ Nawozy te sa albo materialami uzyskiwanymi bezposrednio z surowcow naturalnych, albo produktami ubocznymi różnych gałęzi przemysłu. Surowcem naturalnym sa poklady skal wapiennych-wapieni.Poklady te obejmuja skaly osadowe skaldajace się z kalcytu lub dolomitu.Wapienie zawiraja znaczna ilosc iłu, piasku i innych domieszek mineralnych i ogranicznych nosza nazwe margli.Spotyka się wapienie dewońskie, karbońskie, triasowe, jurajskie, kredowe itp. Do celów nawozowych najlepiej nadają się wapienie o dużej aktywności chemicznej, tj. zdolnosci do odkwaszania gleby.Znaczacy udzial w tej grupie nawozow maja matreialy odpadowe.Pochodza one gl z przemyslu hutniczego i chemicznego oraz flotacji rud cynkowo-ołowiowych, miedziowych i siarkowych. ZALEZNIE OD FORMY W JAKIEJ WYSTEPUJE WAPN I MAGNEZ, DZIELI SIĘ NAWOZY WAPNIOWE I WAPNIOWO-MAGNEZOWE NA TRZY GRUPY: 1.weglanowe,zawierajace Ca w formie CaCO3 i Mg w formie MgCO3. 2.tlenkowe, zawierajace Ca w formie CaO i Mg w formie MGO. 3.krzemianowe,zaw Ca w formie CaSiO3 i MgO w formie MgSiO3. WARTOSC NAWOZÓW WAPNIOWYCH I WAPNIOWO-MAGNEZOWYCH zalezy przede wszystkim od zawartosci w nich „skladnikow aktywnych”,decydujacych o tzw.sile zobojetnienia.Skladnikami tymi sa:CaCO3 i MgCO3, CaO i MgO lub CaSiO3 i MgSiO3.Aktywnosc chemiczna tych nawozow zalezy również od stopnia mialkosci.Na ogol jest ona tym wieksza ,im im nawoz jest lepiej rozdrobniony. OKRESLENIE POTRZEB WAPNIOWANIA Wskaźnikiem potrzeb wapnowania jest pH gleby. Ze względu jednak na różny stopień zbuforowania gleb na jego podstawie nie możemy określić dawki wapna potrzebnej do jej zobojętnienia. Dla przesunięcia odczynu gleby np. z pH 5 do 7 musimy do gleby ciężkiej wprowadzić znacznie większą dawkę nawozu wapniowego aniżeli do gleby lekkiej.Wielkość dawki wapnia ustala się najczęściej na podstawie stopnia zakwaszenia gleby, ustalonego poprzez oznaczenie kwasowości hydrolitycznej (Hh) metodą Kappena lub metodą Schachtschabela. WYBOR NAWOZU WAPNIOWEGO Ważnym kryterium wyboru nawozów wapniowych do odkwaszenia gleb jest zróżnicowanie ich szybkości działania. Szybko działającymi są nawozy grupy tlenkowej i wodorotlenowej. Szybko działające nawozy wapniowe są szczególnie preferowa do stosowania na glebach ciężkich, silnie zbuforowanych. Nawozów typu tlenkowego, ze względu na ich żrące właściwości, nie powinno się używać wapnowania pogłównego oraz bezpośrednio przed siewem. Nawozy wapniowe typu węglanowego należą do wolno działającch, gdyż i rozpuszczalność w wodzie jest bardzo mała. Dopiero po przemianach w glebie zaznacza się ich alkalizujący wpływ. Dlatego są one szczególnie przydatne do wapnowania gleb lekkich o małym stopniu zbuforowania. Najmniej rozpuszczalne z nawozów wapniowych jest wapno krzemianowe. Zawiera ono wapń i magnez w formie krzemianu wapnia i magnezu, a tak w niewielkiej ilości w postaci wolnych tlenków wapnia i magnezu. Krzemiany wapnia i magnezu podlegają w glebie powolnej hydrolizie, w wyniku kto powstają wodorotlenki wapnia i magnezu oraz kwas krzemowy. Kwas krzemowy wytrąca się w formie amorficznej, wykazującej zdolność do sorbowania jonów, co jest dodatkowym czynnikiem preferującym wapno krzemianowe stosowania na gleby lekkie. Nawozy wapniowo-magnezowe, reprezentowane szeroko w asortymencie nawozów stosowanych do odkwaszania gleb, powinny być stosowane na gleby kwaśne z małą zawartością przyswajalnego magnezu. W regularnym systemie wapnowania takich gleb raz na kilka lat zaleca się stosowanie na przemian nawozów wapniowo-magnezowych i nawozów wapniowych. Ciągłe stosowanie nawozów wapniowo-magnezowych byłoby zbyteczne, a niekiedy - ze względu na zachwianie równowagi między wapniem i magnezem-nawet szkodliwe. TERMIN WAPNIOWANIA. Najodpowiedniejszą porą wapnowania na gruntach ornych jest okres od żniw do późnej jesieni. Stosowane po rozsiewie wapna uprawki umożliwiają jego wymiesza-nie z dużą masą warstwy ornej gleby. Jesień jest też dobrym terminem wapnowania użytków zielonych. Wapno pozostaje wprawdzie bez wymieszania, ale dzięki opadom w okresie zimowym wnika w głąb gleby, poprawiając jej właściwości. W wyjątkowych przypadkach wapno można stosować wiosną. W grę mogą wchodzić przede wszystkim pola, na których zamierza się uprawiać mieszanki lub inne rośliny na paszę, np. kukurydzę. Również zima nie jest odpowiednim okresem-I do stosowania nawozów wapniowych. Nawozów amonowych, mocznika, superfosfatów i nawozów wieloskładnikowych zawierających fosforany amonu nie powinno się stosować bezpośrednio przed lub po wapnowaniu, a nawozów wapniowych nie należy rozsiewać na rozrzucony na polu nawóz organiczny. DZIALANIE I EFEKTYWNOSC WAPNIOWANIA. Wapnowanie jest zabiegiem wszechstronnym i bardzo skutecznym. Wpływa na poprawę właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych gleby, a przez i stwarza bardziej korzystne warunki glebowe dla rozwoju roślin Wlasciwosi fizyczne gleby. Jony Ca2+ zapoczątkowują proces tworzenia się agregatów glebowych, przeprowadzając koloidy glebowe w procesie koagulacji ze stanu zol w stan żelu i biorą udział w następnej fazie tworzenia struktury gruzełkowatej,tj. w procesie zlepiania agregatów. Ze strukturą gruzełkowatą łączy się popraw właściwości powietrznych, wodnych i cieplnych gleby. Dotyczy to szczególnie gleb ciężkich, które stają się mniej zwięzłe, bardziej przepuszczalne i łatwiejsze do uprawy mechanicznej.Poprawa wł chemicznych.Wzrasta przede wszystkim pH i rownoczesnie sa usowane toksyczne jony Al3+ oraz Fe2+ i Fe3+.Ze zmiana odczynu zmienia się tez przyswajalnosc mikroelementow i niektórych makroelementow.Poprawa wł biologicznych.Wiekszosc bakterii glebowych,zwlaszcza tych pozytecznych,jak Rhizobium,Azotobacter,bakterie nitryfikacyjne,znajduje optymalne warunki rozwoju w srodowisku obojetnym i lekko zasadowym.W miare wzrostu pH gl stwierdza się czesct przyspieszenie procesow mikrobiologicznego rozkladu substancji organicznej.Efekt wapniowania zalezy od roznych czynnikow i rozciaga się zaleznie od rodzaju gl i dawki wapna na kilka lat.Najbardziej miarodajną miara tego efektu jest zwyzka plonu i poprawa jego jakosci. NAWOZY AZOTOWE-MINERALNE. Nawozami azotowymi nazywa się substancje chemiczne, które zawierają aż w formach bezpośrednio przyswajalnych dla roślin (przede wszystkim w poste jonów NH4+ lub NO3-) lub które dostarczają takich form azotu po przemianie w glebie. Zawartość azotu w nawozach azotowych wyraża się w % N.Do największych producentów nawozów azotowych w Polsce należą: Zaklady Azotowe Kędzierz S.A., ZA Puławy S.A., Z. Chem. Police S.A., ZA Tarnów-Mościce i ZA Anvil S.A. Włocławek. OTRZYMYWANIE I PODZIAL. Otrzymywanie syntetycznych nawozów azotowych następuje przez wiązanie azotu cząsteczkowego (N2) w różnych procesach. Można wyróżnić trzy takie procesy: syntezę azotanu, azotniaku (cyjanamidu) i amoniaku.Zaleznie od formy azotu można wyroznic nastepujace rodzaje nawozow azotowych:amonowe,saletrzane,amonowo-saletrzane i amidowe. AMONOWE NAWOZY Najważniejszym nawozem tej grupy jest siarczan amonowy. Do tego typu nawozów można też zaliczyć amoniak bezwodny (ciekły) i wodę amoniakalną. Amoniak bezwodny. Zawiera 82,2% N, jest więc najbardziej skoncentrowanym nawozem azotowym.Po wprowadzeniu do gleby amoniak rozpręża się i przechodzi w formę gazową. W wilgotnej glebie łączy się szybko z wodą i przemienia w formę amonową. Jon amonowy ulega wiązaniu przez kompleks sorpcyjny gleby. Jedynie z gleb lekkich mogą zachodzić straty amoniaku w wyniku jego ulatniania. Bezpośrednio po zastosowaniu silnie alkaliczny amoniak ciekły znacznie podnosi pH gleby, szczególnie w sąsiedztwie wolnych przestworów, którymi gazowy NH3 rozprzestrzenia się. W tych miejscach również stężenie NH, może być tak duże, że gleba ulega sterylizacji, giną młode korzenie, bakterie i inne organizmy. Z tego względu amoniak bezwodny powinno się stosować kilka dni przed siewem roślin. W wyniku nitryfikacji NH3 i jonów amonowych alkaliczne działanie amoniaku bezwodnego ustępuje szybko i gleba ulega nawet zakwaszeniu, podobnie jak w przypadku mocznika. Woda amoniakalna. Otrzymuje się ją przez rozpuszczenie amoniaku gazowego w wodzie. Jeśli amoniak rozpuszcza się pod niewielkim ciśnieniem, można uzyskać roztwory zawierające 20-30% N. Woda amoniakalna zawiera obok NH3, pewną część azotu w formie jonu NH4+. Woda amoniakalna jest nawozem przedsiewnym, ale w uprawie buraków i ziemniaków może być stosowana pogłównie przez rozlewanie w międzyrzędzia. |
Siarczan amonu. Jest najstarszym syntetycznym nawozem azotowym.Otrzymuje się go w wyniku reakcji kwasu siarkowego z amoniakiem lub wodą amoniakalną. Do produkcji siarczanu(YI) amonu, oprócz NH3 syntetycznego, wykorzystuje się amoniak pochodzący z koksowni. Siarczan(YI) amonu jest też otrzymywany przy produkcji kaprolaktamu. Znana jest też metoda otrzymywania siarczanu amonu, w której zamiast kwasu siarkowego używa się gipsu.Siarczan amonu jest produktem krystalicznym o dobrych właściwościach mechanicznych i małej higroskopijności, łatwo rozpuszcza się wodzie. Zawiera 20-21% N i 24% siarki, a więc jest też użytecznym źródłem przyswajalnej siarki.Jest nawozem pod względem chemicznym lekko kwaśnym, natomiast pod względem fizjologicznym silnie kwaśnym, przyczyniającym się do zakwaszenia gleby.Siarczan amonu działa najbardziej zakwaszające na glebę.Siarczan amonowy jest typowym nawozem przedsiewnym. Jony amonowe są wiązane przez kompleks sorpcyjny, przez to zwykle nie dochodzi do strat azotu na skutek wymywania jonów NH4+ przez opady. Zaliczany jest do grupy nawozów o spowolnionym działaniu. Na ogół unika się stosowania siarczanu amonu na glebach silnie kwaśnych. Ze wszystkich nawozów azotowych nadaje się on najlepiej do nawożenia ziemniaków, powodując tworzenie się bulw bogatych w skrobię. SALETRZANE NAWOZY. Nawozy saletrzane zawierają azot w formie azotanowej (NO3-). Zależnie od kationu, z którym związana jest reszta azotanowa, wyróżnia się saletrę wapniową i saletrę sodową. Najstarszym nawozem saletrzanym jest naturalna saletra chilijska (NaNO3). Właściwością wspólną dla saletr jest ich dobra rozpuszczalność w wodzie. Jon NO3- powstający po ich rozpuszczeniu w glebie nie jest wiązany przez kompleks sorpcyjny.Nie będąc wiązany przez stałą fazę gleby jest zarówno łatwo pobierany przez rośliny, jak i narażony na wypłukiwanie z gleby. Dlatego saletry stosuje się jako nawozy typowo pogłówne, gdyż wtedy jest duże prawdopodobieństwo, że szybko zostaną wykorzystane przez rośliny.Inną wspólną cechą saletr jest ich charakter fizjologicznie zasadowy na skutek silniejszego pobierania przez rośliny anionu NO3- aniżeli kationu Ca2+ lub Na+ i wydzielania do gleby równoważnej ilości innych anionów, głównie HCO3- lub OH-. Aniony te zobojętniają jon H+ roztworu glebowego lub wyparty z kompleksu sorpcyjnego przez Na+ lub Ca2+. Saletra wapniowa. Powstaje przez działanie kwasu azotowego(V) na CaCO3 . W czasie produkcji w celu uzyskania znormalizowanej zawartości azotu (15,5% N) dodaje się NH4NO3. Jej skład jest zatem następujący: 81% Ca(NO3)2, 5% NH4NO3 i 14% wody. Saletrę wapniową produkuje się również z dodatkiem boru — w postaci granulatu barwy białej lub kremowej. Jest najbardziej hydroskopijna ze wszystkich nawozów mineralnych. Syntetyczna saletra sodowa. Otrzymuje się ją w reakcji kwasu azotowego z solą kuchenną (NaCl), dawniej z sodą (Na2CO3).Obecnie saletra sodowa wytwarzana jest głównie do celów technicznych. Jej znaczenie nawozowe jest niewielkie. Bywa stosowana do nawożenia bawełny, tytoniu i niektórych warzyw. Jest solą drobnokrystaliczną, barwy białej do żółtawej, stosunkowo mało higroskopijną, zawiera 16% N. NAWOZY AMONOWO-SALETRZANE. Nawozy amonowo-saletrzane zawierają azot zarówno w formie amonowej (NH4) + , jak i saletrzanej (NOf).Należą do nich: saletra amonowa, saletra siarczanowo--amonowa, saletra wapniowo-amonowa, saletrzak, salmag GM i KemiCan. Są to nawozy uniwersalne przydatne do naważenia zarówno przedsiewnego, jak i pogłównego. Saletra amonowa. Jej wytwarzanie polega na neutralizacji kwasu azotowego gazowym amoniakiem.Otrzymany w ten sposób czysty azotan(V) amonu, zawierający 35% N, jest solą higroskopijną, łatwo pochłania wilgoć z powietrza, zbrylając się w twardą masę, którą trudno wysiewać. Inną niekorzystną jego cechą jest wybuchowość. Saletra amonowa zawiera 34% N łatwo rozpuszczalnego w wodzie. Jest produkowana w postaci białych lub szarych granulek o średnicy 1-3 mm. To obecnie najszerzej stosowany nawóz azotowy-przedsiewnie i pogłównie, pod wszystkie rośliny i na wszystkich glebach. Saletra amonowa ma zasadniczo charakter soli fizjologicznie obojętnej, jednakże po zastosowaniu do gleby obniża pH w wyniku szybkiej nitryflkacji części amonowej do kwasu azotowego.Saletra amonowa jest nawozem fizjologicznie kwaśnym. Saletra amonowo-siarczanowa. Nawóz ten powstaje m.in. przez neutralizację amoniaku mieszaniną kwasów siarkowego i azotowego. Tworzy się podwójna sól, składająca się z trzech części N-NH4+ i jednej części N-NO3+, poddawana granulacji. Rozpuszcza się w wodzie, jest słabo higroskopijną, zawiera 26% N.Saletra amonowo-siarczanowa działa nieco szybciej niż siarczan amonu. Jest nawozem fizjologicznie kwaśnym, ale zakwasza glebę mniej niż siarczan amonu. Saletra wapniowo-amonowa. Jest otrzymywana przez zmieszanie saletry amonowej z dolomitem: NH4NO3 CaCO3 MgCO3. Nawóz granulowany o zawartości 27% N, 7% CaO i 4% MgO, szczególnie przydatny do nawożenia roślin na glebach ubogich w wapń i magnez. Saletrzak. Stanowi mieszaninę azotanu amonowego i węglanu wapniowego.Saletrzak zawiera 27,5% N i około 20% CaCO3. Jest mniej higroskopijny niż saletra amonowa. W wodzie rozpuszcza się NH4NO3. Fizjologicznie jest to nawóz mniej kwaśny niż saletra amonowa.Działanie saletrzaku jest zbliżone do działania saletry amonowej. Może być użyty zarówno przedsiewnie, jak i pogłównie. AMIDOWE NAWOZY. Nawozy amidowe zawierają azot w formie amidowej (-NH2) jak mocznik, a w przypadku azotniaku azot po przemianach w glebie przechodzi w taką formę. Wprawdzie N-amidowy może służyć jako bezpośrednie źródło azotu dla roślin, ale w glebie ulega on szybko przemianie do amoniaku i z kolei do azotanu, toteż w tych formach jest głównie pobierany przez rośliny. Mocznik [CO(NH2)2]. Pod względem chemicznym stanowi diamid kwasu węglowego. Znany jest od bardzo dawna jako składnik moczuSurowcami do produkcji mocznika są amoniak i dwutlenek węgla.Mocznik nawozowy zawiera 46% N. W formie granulowanej jest słabo higroskopijny, jednakże nawet po niewielkim zawilgoceniu staje się mazisty i trudny do wysiewu.Niewielka część azotu występuje w moczniku w postaci tzw. biuretu, powstającego podczas syntezy mocznika i w trakcie jego suszenia w podwyższonej temperaturze. Im wyższa temperatura, tym więcej może powstać biuretu. Według normy polskiej mocznik nie powinien zawierać więcej niż 0,9% biuretu, gdyż jest on związkiem trującym dla roślin.Mocznik jest nawozem fizjologicznie kwaśnym. Po przemianie hydrolitycznej w formę amonową działa fizjologicznie zakwaszające na glebę, podobnie jak nawozy anionowe.Azot amonowy powstały z przemian mocznika jest też jako kation wiązany wymiennie przez kompleks sorpcyjny, przeto nie jest zbyt łatwo wymywany z gleby..Mocznik jest nawozem uniwersalnym, który można stosować pod wszystkie rośliny, zarówno przedsiewnie, jak i pogłównie.Mocznik ustępuje saletrze amonowej przede wszystkim na glebach suchych o odczynie obojętnym i zasadowym oraz na glebach lekkich i bardzo kwaśnych, biologicznie mało aktywnych. Ze wszystkich nawozów azotowych mocznik jest najodpowiedniejszym nawozem do nawożenia dolistnego. Jako związek organiczny nie wykazuje działania parzącego na rośliny. Łatwo wnika do wnętrza liści i tam ulega hydrolizie pod wpływem enzymu ureazy wytwarzanego przez roślinę. Azotniak (CaCN2). Jest nawozem azotowym z ubocznym działaniem głównie jako herbicyd. KRYTERIA WYBORU NAWOZU AZOTOWEGO. Odpowiedni wybór nawozu azotowego z uwzględnieniem rośliny i warunków jej uprawy przyczynia się do lepszego wykorzystania zawartego w nim azotu i ograniczenia jego strat. Trzy właściwości nawozów azotowych stanowią podstawę ich wyboru do nawożenia: forma azotu w nawozie, szybkość działania i działanie uboczne. Ważnym dodatkowym kryterium, wynikającym z kosztów produkcji nawozu, jest cena jednostki azotu. Forma azotu w nawozie.W nawozach obecnie stosowanych w Polsce azot występuje w formie NH4, NO3 i amidowej (mocznik). Rośliny pobierają azot z gleby głównie w formie kationu NH4+ i anionu NO3 . Również azot amidowy mocznika bardzo szybko przechodzi w glebie w takie formy w wyniku procesów amonifikacji i nitryfikacji. Wprawdzie mocznik może być pobierany przez korzenie roślin, ale większa objętościowo jego cząsteczka jest pobierana znacznie wolniej niż jony NH4+ i NO3", jest natomiast bardzo szybko absorbowany przez liście. Dodatnia reakcja ziemniaków i kukurydzy na nawożenie azotem amonowym, a buraków cukrowych- azotem azotanowym wynika raczej z ubocznego działania tych nawozów na odczyn gleby. Szybkosc dzialania nawozow azotowych. Niekorzystną cechą większości nawozów azotowych jest ich stosunkowo szybkie działanie, nieodpowiednio dopasowane do rytmu rozwoju roślin. Z tego powodu konieczne jest niekiedy kilkakrotne nawożenie azotowe roślin w czasie wegetacji. Szybkość działania nawożenia azotowego zależy od sposobu nawożenia. Natychmiastowy efekt można uzyskać przez nawożenie dolistne, ponieważ wtedy nawóz jest bezpośrednio pobierany i zużytkowany. Do nawożenia dolistnego nadają się wszystkie formy azotu rozpuszczalne w wodzie, ale szczególnie przydatny jest mocznik ze względu na jego małe działanie parzące. Natomiast do nawożenia doglebowego- również w grupie nawozów rozpuszczalnych w wodzie występują nawozy z różną szybkością działania zależnie od formy azotu. |
Można wśród nich wyróżnić 5 grup pod względem szybkości działania po zastosowaniu doglebowym:
1.szybko działające-nawozy saletrzane, zawierające azot prawie wyłącznie Na podstawie szybkości działania w obrębie nawozów azotowych można wyróżnić trzy grupy pod względem ich przydatności do stosowania przed siewem roślin i pogłównie: 1.typowo przedsiewne: amonowe i nawozy wolno działające,2.typowo pogłówne: saletry wapniowa i sodowa; 3.uniwersalne do stosowania zarówno przed siewem, jak i pogłównie: amonowo-saletrzane, mocznik i roztwór saletrzano-mocznikowy. Uboczne działanie nawozów azotowych. Oprócz azotu nawozy azotowe zawierają jeszcze inne składniki niezbędne dla roślin. Siarczan amonu zawiera aż 24% przyswajalnej siarki, saletra wapniowa i saletrzak zawierają wapń, saletra wapniowa -z borem — wapń i bór, salmagi — wapń, magnez, siarkę i bór, a saletra sodowa — sód. Nawozy z tymi składnikami należy stosować w pierwszej kolejności na glebach ubogich w te pierwiastki. Składnikiem toksycznym dla roślin występującym w moczniku, niekiedy w nadmiarze, jest biuret. Dlatego należy przestrzegać normy dopuszczalnej jego zawartości w nawozie (0,9%). Do skutków ubocznych stosowania nawozów azotowych należy też zaliczyć powodowanie zmian odczynu gleby i zasolenie roztworu glebowego. FOSFOROWE NAWOZY. Nawozy fosforowe zawierają fosfor (przeważnie w formie anionu ortofosforanowego) jako główny składnik pokarmowy dla roślin. Duży udział w zaopatrzeniu rolnictwa w fosfor mają też nawozy wieloskładnikowe.Producentami nawozów fosforowych w Polsce są: Zaklad Nawozow Fosforowych Fosfory-Gdańsk, Z. Chem. Luboń S.A., Zaklady Przetworcze Siarki Siarkopol-Tarnobrzeg, ZNF Superfosfat-Szczecin i Fabryka Nawozow Fosforowych Ubocz-Gryfów Śląski. SUROWIEC,POCHOPDZENIE I WLASIWOSCI.Surowcem wyjściowym do produkcji nawozów fosforowych są przede wszystkim naturalne fosforany, trudno rozpuszczalne.Ze względu na geologiczne pochodzenie wyróżniamy dwa podstawowe ich typy: apatyty i fosforyty. Apatyty są minerałami pierwotnymi pochodzenia magmowego, natomiast fosforyty są minerałami wtórnymi, wykrystalizowanymi w postaci osadów w morzach. Mimo różnego pochodzenia fosfor niezmiennie występuje w nich w formie ortofosforanu(V) wapnia w połączeniu głównie z fluorkiem, a także węglanem, wodorotlenkiem lub chlorkiem wapnia, czyli w formie fluoroapatytu, węglanoapatytu ,hydroksyapatytu lub chloroapatytu. OTRZYMYWANIE I PODZIAL NAWOZOW FOSFOROWYCH Nawozy fosforowe otrzymuje się przez poddanie surowców fosforowych przeróbce na drodze mokrej przez działanie silnymi kwasami nieorganicznymi (siarkowym lub azotowym), albo na drodze termicznej.Nawozy fosforowe najczęściej dzieli się, zależnie od ich rozpuszczalności, na trzy rodzaje: I-nawozy, w których zawarte związki fosforowe rozpuszczają się prawie całkowicie w wodzie; II-nawozy, w których zawarte związki fosforowe częściowo rozpuszczają się w wodzie, a prawie całkowicie rozpuszczają w słabych kwasach lub ich solach; III-nawozy, w których zwarte związki fosforowe nie rozpuszczają się w wodzie, częściowo rozpuszczają się w słabych kwasach, a całościowo w silnych kwasach (HNO3). NAWOZY FOSFOROWE ROZPUSZCZALNE W WODZIE. SUPERFOSFAT PROSTY. Otrzymuje się go działając kwasem siarkowym(VI) na fosforyt lub apatyt.Superfosfat prosty produkuje się w postaci pylistej i granulowanej.Superfosfat prosty ma odczyn kwaśny. Jest nawozem mało higroskopijnym i dlatego rozprowadzany jest luzem. Zawiera 18-20% P2O5, w tym około 90% rozpuszczalnego w wodzie, reszta rozpuszczalna w obojętnym cytrynianie amonu. SUPERFOSFAT POTROJNY GRANULOWANY. Otrzymuje się go przez dzialanie na fosforyt lub apatyt kwasem ortofosforowym(V). Superfosfat potrójny jest wysoko skoncentrowanym nawozem fosforowym zawierającym 46% P2O5, czyli ponad dwa razy więcej niż superfosfat prosty. UWSTECZNIANIE SUPERFOSFATU Uwstecznianie superfosfatu można w pewnym zakresie ograniczać głównie przez regulację odczynu gleby, a także przez granulację i zlokalizowane stosowanie nawozu. Proces uwsteczniania fosforu zachodzi w wyniku zetknięcia się superfosfatu z glebą. Jest on tym mniejszy, im mniejsza jest powierzchnia zetknięcia się nawozu z cząstkami glebowymi. Warunek ten spełniają superfosfat granulowany i zlokalizowane stosowanie, zwłaszcza superfosfatu pylistego. Granule superfosfatu mają ogólną powierzchnię wielokrotnie mniejszą od tej samej ilości superfosfatu pylistego. Przez termin zlokalizowane stosowanie rozumiemy umieszczenie nawozu w rzędach, gniazdach lub pierścieniach, w niewielkiej odległości od nasion lub nawet razem z nasionami. Ten sposób nawożenia również zmniejsza powierzchnię kontaktu nawozu z glebą w porównaniu z nawożeniem rzutowym na całej powierzchni pola. Wynikiem uwsteczniania jest mały współczynnik wykorzystania fosforu z superfosfatu przez rośliny.Należy zaznaczyć, że proces uwsteczniania fosforu w glebie spełnia też pozytywną rolę, a mianowicie: ogranicza wymywanie fosforanów do podglebia i wód gruntowych oraz umożliwia stosowanie nawozów fosforowych nawet na zapas, tzn. w dawkach odpowiednio zwiększonych raz na kilka lat. Mimo kwaśnego odczynu superfosfaty nie zakwaszają gleby. Są nawozami typowo przedsiewnymi, nadającymi się pod wszystkie rośliny. Ze względu na małą ruchliwość fosforu w glebie tylko wyjątkowo stosowane są pogłównie, gdy nie ma możliwości wykonania nawożenia przedsiewnego. Największą efektywność super-fosfatów uzyskuje się na glebach o odczynie obojętnym i słabo kwaśnym. Na glebach kwaśnych i zasadowych lepiej działa superfosfat granulowany (uwstecznia się wolniej) niż superfosfat w postaci pylistej. POTASOWE NAWOZY. Nawozami potasowymi nazywamy nawozy, które zawierają potas jako główny składnik pokarmowy. Dominują wśród nich nawozy zawierające potas w formie soli rozpuszczalnych w wodzie (KC1 lub K2SO4). Do nawozów potasowych zalicza się również nawozy potasowo-magnezowe.Głownym surowcem do produkcji nawozow potasowych sa zloza soli potasowych.Duza ilosc potasu wystepuje tez w roznych skalach typu krzemianow i glinokrzemianow.Interesujacym zrodlem potasu mogą być odpady przemyslowe, takie jak plyty cementowe,popioly z elektrowni i wywar z melasy z przemyslu spirytusowego.Ze złoży soli potasowych, zwanych surowymi solami potasowymi, otrzymuje się różne nawozy potasowe. Można je podzielić według procentowej zawartości potasu: na niskoprocentowe — do 20% K2O i wysokoprocentowe, zawierające 40-60% K2O lub zależnie od formy zawartego w nich potasu, na nawozy chlorkowe i siarczanowe. STOSOWANIE I DOBOR NAWOZOW POTASOWYCH. Zachowanie się nawozów potasowych w glebie. Nawozy te zawierają związki potasowe rozpuszczalne w wodzie, które po wprowadzeniu do gleby rozpuszczają się w roztworze glebowym i dysocjują.Uwolnione jony potasowe zostają w dużej części wiązane wymiennie przez kompleks sorpcyjny gleby. W tej formie są one chronione przed wymyciem z gleby, ale pozostają w formie łatwo dostępnej dla roślin. Tylko część jonów K+ może być unieruchamiana w przestworach międzypakietowych minerałów ilastych w formie niewymiennej, tworząc frakcję zapasową potasu glebowego.Ze względu na wiązanie potasu przez kompleks sorpcyjny gleby nawozy potasowe można stosować na glebach przynajmniej ze średnią pojemnością sorpcyjną na zapas lub na dłuższy czas przed siewem. Uboczne działanie nawozów potasowych. Stosując nawozy potasowe należy zwrócić uwagę na ich działanie uboczne wynikające z towarzyszącego anionu, towarzyszących kationów i możliwego zasolenia. |
46. Jakim pierwiastkiem i dlaczego należy uzupełnić nawożenie słomą. Słoma jest nawozem organicznym pochodzenia roślinnego. Nie należy do nawozów zielonych. To część wegetatywna ,dojrzała zbóż, rzepaku, kukurydzy, roślin motylkowych. Różni się od nawozów zielonych tym , że są to rośliny dojrzałe. Słoma wykorzystywana jest jako ściółka , do celów energetycznych, ściółka do produkcji obornika, wykorzystywana jako jeden ze składników kompostowania. Wada; szeroki stosunek C do N np. 100/1 ,rzepak 80/1 ,dużo węgla mało azotu- skutkiem jest sorpcja biologiczna.W obecności dużej ilości C namnażają się bakterie celulolityczne , które wykorzystują azot. Azot możemy odzyskać po obumarciu tych mikroorganizmów dopiero w drugim okresie wegetacji. Aby zapobiec spadkom plonu trzeba zastosować duże dawki N. Zawartość azotu zwiększy się ,a węgla spadnie .Azot w postaci nawozów mineralnych: 1 tona słomy 7-10 kg azotu lub w postaci gnojownicy. Słoma nie koniecznie jest nawozem mineralnym, wykorzystuje się ją jako ściółkę przy powstawaniu obornika , jako materiał energetyczny, mało ale coraz częściej jako nawóz , jako pasza nie stanowi cennego źródła chyba , że jest to słoma z roślin motylkowych. 51.Opisz różnice w stosowaniu obornika i wapnowaniu gleb lekkich i ciężkich Rozkład obornika w glebach lekkich zachodzi w ciągu 1-2 lat, natomiast w zwięźlejszych i zwięzłych jego działanie stwierdza się w ciągu 3-4 lat po zastosowaniu. Ma to zasadniczy wpływ na ilość uwalnianych składników pokarmowych ze związków organicznych i ich pobieraniu przez rośliny. Obornik stosuje się najczęściej jeden raz w 4- polowym zmianowaniu, jakkolwiek można i corocznie, w dawkach dostosowanych do pokarmowych wymagań roślin. Obornik stosuje się przede wszystkim pod rośliny o długim okresie wegetacyjnym i dobrze reagujące na nawożenie organiczne. Należą do nich ziemniaki i buraki ,a także rzepak i kukurydza uprawiana na silos , a także pod żyto i owies. Optymalna dawka obornika pod ziemniaki wynosi 30 t *ha-1, pod buraki 40 t *ha-1, pod kukurydzę 25-30 t *ha-1, a pod zboża 20-25 t*ha-1. Wapnowanie należy traktować jako stały, okresowy zabieg agrotechniczny. Gleby lekkie najlepiej jest wapnować co 4 lata. Na glebach ciężkich działanie wapna trwa dłużej około 6 lat. Należy unikać stosowania nadmiernych dawek wapna. Nie powinno się przekraczać podanych niżej ilości nawozów wapniowych jako dawek jednorazowych na gleby lekkie: 2 t*ha-1 wapna tlenkowego. 52.Podaj przykłady niewłaściwego stosowania nawozów
-mieszanie nawozów przedsiewnych z pogłównymi -mieszanie nawozów wapniowych z innymi -mieszanie azotowych zawierających azot w formie amonowej(siarczanu amonowego, -saletry amonowej, saletrzaków, fosforanu amonowego, polifoski) z nawozami o odczynie zasadowym( mączki fosforytowe) -mieszanie nawozów zawierających fosfor w związkach rozpuszczalnych w wodzie(superfosfaty, fosforan amonowy, polifoska) z nawozami zawierającymi wapń w związkach rozpuszczalnych w wodzie(saletra wapniowa, mączki fosforytowe) -mieszanie superfosfatów zawierających pewną część fosforu z nawozami zawierającymi azot w formie azotanowej -mieszanie(szczególnie, gdy mieszanka nie jest wysiewana w tym samym dniu) nawozów higroskopijnych ( saletra amonowa, mocznik, saletra wapniowa, saletrzak) z innymi nawozami -mieszanie nawozów o bardzo zróżnicowanym uziarnieniu- np. pylistych z granulowanymi 53.Wymień czynniki zwiększające stopień wykorzystania składników z nawozów 1.dawki i właściwości nawozu 2.gatunki rośliny oraz terminu i sposobu stosowania nawozu 3. kultury gleby i jej zasobności w składniki pokarmowe Ad.1 Z ogólnej ilości składnika pokarmowego doprowadzonego do gleby w formie nawozu tylko część jego ilości, występująca w formie przyswajalnej lub łatwo przechodząca w taką formę , jest wykorzystana przez roślinę, pod która nawóz został zastosowany. Część pozostaje w formie przyswajalnej, jednak nie jest pobrana, część ulega uwstecznieniu i przez dłuższy czas jest wyłączona z obiegu oraz pewna ilość jest tracona w wyniku wymycia i ulatniania się w postaci amoniaku, tlenków azotu i azotu pierwiastkowego. Ad.3 Zasobność gleby w formy przyswajalne jest znacznie mniejsza na glebach dobrze zaopatrzonych w składniki pokarmowe. W takich glebach znajduje się już wystarczająca ilość składników pokarmowych, aby pokryć wymagania roślin, a nawożenie służy przede wszystkim do uzupełnienia rezerw glebowych. 54.W jakich warunkach możliwe jest stosowanie składników pokarmowych na zapas? Dodatkowe zaopatrywanie roślin w CO2 stosuje się - w szklarniach podczas intensywnej uprawy warzyw, częściej- w wodę, w rejonach z jej deficytem(deszczowanie, nawadnianie). 55. Wymień czynniki, które należy uwzględnić przy układaniu planu nawożenia: wyznaczaniu dawek i rodzaju nawozów üopady atmosferyczne i temperaturaükompleks przydatności rolniczej üklasa bonitacyjna glebyükategorie agronomiczne gleb Ad.1 Gdy temperatura jest wyższa od przeciętnej i sprzyjają opady w okresie wegetacji roślin, rozkład nawozów organicznych zachodzi szybko. Uwolniony azot mineralny może w dużym stopniu pokryć potrzeby pokarmowe roślin. Duże opady potęgują wymywanie azotanów, potasu i innych składników z wierzchnich warstw profilu glebowego do głębszych i do wód gruntowych. Najintensywniej pobierane są w temperaturze sprzyjającej intensywnej asymilacji dwutlenku węgla, tj. 15-200C. Obniżenie temperatury do 120C zmniejsza pobieranie składników pokarmowych, spadek zaś do 4-50C powoduje osłabienie aktywności korzeni roślin i zatrzymuje pobieranie. Ad.2 Kompleks przydatności rolniczej- oznacza jednostkę siedliskową użytków rolnych. Obejmuje on zespoły różnych i różnie położonych gleb o zbliżonych właściwościach rolniczych umożliwiających podobny sposób użytkowania. Produkcyjność gleb maleje od kompleksu pszennego do żytnio-łubinowego( najsłabszego), mimo pełnego pokrycia potrzeb nawozowych roślin. Dawki nawozów mineralnych muszą być dostosowane do wartości produkcyjnych gleb, tj. większe na kompleksy pszenne niż żytnie. Ad.3 Klasa bonitacyjna gleby(oznaczana liczba rzymską) jest jednostką obejmującą gleby różnych typów i podtypów o zbliżonych właściwościach fizycznych, chemicznych i biologicznych, których powstanie jest uwarunkowane określonym podobnym układem czynników biotycznych i abiotycznych danego środowiska geograficznego. Ad.4 Kategoria agronomiczna gleb jest to grupa gleb mineralnych wydzielona ze względu na potrzeby racjonalnej agrotechniki i nawożenia. Wyznacza ona bowiem wielkość sorpcji, a zawartość próchnicy- również siłę sorpcji. 83.Pobieranie przez roślinę niektórych pierwiastków wyprzedza tempo gromadzenia przez nią suchej masy. Jakie to pierwiastki? vAzot(N) vFosfor(P2O5) vPotas(K2O) Buraki cukrowe szybciej pobierają składniki pokarmowe, niż wytwarzają suchą masę. Charakteryzują się one długim okresem pobiera składników pokarmowych. Największe ilości azotu pobierają w czerwcu i lipcu, fosforu i potasu w lipcu i w sierpniu. Ziemniaki do swego rozwoju wymagają znacznych ilości składników pokarmowych, które pobierają w ciągu 3-5 miesięcy w zależności od odmiany. Maksimum pobierania składników przypada na czerwiec i lipiec oraz pierwszą dekadę sierpnia, tj. mniej więcej w okresie od zawiązywania pączków kwiatowych do okwitnięcia. Jęczmień do okresu strzelania w źdźbło pobiera około połowy potrzebnego mu azotu i fosforu oraz 74% potasu, natomiast wytwarza zaledwie 20% suchej masy. W pierwszych dniach po wschodach rośliny potrzebują małych ilości składników pokarmowych. W miarę rozwoju masy korzeniowej oraz organów nadziemnych zapotrzebowanie to silnie wzrasta, aby znów zmniejszyć się pod koniec wegetacji. Długość okresu najbardziej intensywnego pobierania składników pokarmowych u różnych roślin uprawnych określona jest ich biologicznymi własnościami. |
AZOT Zawartość azotu w roślinach ok. 1,5% suchej masy. Pobierany jest w formie jonów amonowego NH4+ i azotanowego NO3-.Tylko motylkowe potrafią wykorzystywać azot zawarty w powietrzu ( dzięki bakteriom Rhizobium). Jony azotanowe łatwo poruszają się po całej roślinie. Natomiast większość jonów amonowych jest wbudowywana w struktury organiczne już w korzeniach. Nie można oznaczyć ilości azotu dostępnego dla roślin, gdyż dynamika procesów w glebie jest bardzo duża. Jako kation azot może ulegać sorpcji wymiennej.( Aniony ulegają sorpcji chemicznej - z wyjątkiem NO3-).
Główne przemiany azotu w glebie: Amonifikacja N org.NH3+NH4+ Nitryfikacja NH4+NO2-NO3- Denitryfikacja NO3-NO2-N2 Asymilacja NO3-NH3-aminokwasy puryny, białka, kwasy nukleinowe
NH4+ wiązane przez minerały ilaste. NH3 wiązane przez substancję organiczną gleby. NO2- reaguje z kwasami huminowymi i fulwowymi.
Azotany w glebie ·Immobilizacja- asymilacyjna redukcja azotanów NO3-+9H+NH3+3H2O NH3<NH4+ ·Denitryfikacja AZOTANY NO3- 2NO32NO2-2NON2ON2 ·Wymywanie {+-} gleba----NO3—ładunki zgodne nie ulegają sorpcji Redukcja azotanów: Jest ona ściśle związana z procesem fotosyntezy i oddychania. Jest to reakcja endotermiczna. Potrzebna energia pochodzi z utlenienia substratów organicznych, przekazywana jest za pośrednictwem ATP. Azotany mogą być przechowywane w wakuoli bez szkodliwego wpływu na roślinę , natomiast jon amonowy nawet w bardzo małych stężeniach jest toksyczny dla rośliny. Redukcja azotanów: trzeba zredukować NO3- do NH3 aby rośliny mogły pobrać azot. NO3- + 2H+ + 2e- NO2- +H2O w cytoplazmie (reduktaza azotanowa V) uwarunkowana obecnością mikroorganizmów NO2- + 6H+ + 6e NH3- +H2O +OH- w chloroplastach (reduktaza azotanowa III) ORGANIZCNE ZWIĄZKI AZOTOWE Synteza aminokwasów polega na wbudowywaniu do NH3 do cząsteczki kwasu α-ketoglutarowego z powstaniem kwasu glutaminowego. Proces ten to animacja redukcyjna i jest katalizowany przez dehydrogenazę glutaminianową .Donorem wodoru jest tu NAD/H+ Kwas glutaminowy jest pierwszym związkiem organicznym zawierającym azot na drodze syntezy białka. Działa on jako akceptor NH3 i z udziałem syntetazy glutaminowej powstaje glutamina.. następnym procesem syntezy białka jest przeniesienie grupy -NH2 z kw. Glutaminowego lub glutaminy na inne ketokwasy. Aminy powstają jako produkty pośrednie dekarboksylacji aminokwasów.
Forma organiczna azotu w glebie- w wyniku stosowania nawozów. Forma mineralna-azot z opadów atmosferycznych oraz z nawozów mineralnych. Najważniejszą formą transportu azotu w roślinie jest glutamina. Azot to najbardziej plonotwórczy składnik pokarmowy, w miarę wzrostu zaopatrzenia rośliny w azot powstaje białkowzrost tkanek liściwiększa fotosynteza. Nadmiar azotu-liście bardziej soczyste ,zawierają więcej wody, komórki liści duże z cienkimi ścianami- podatne na złamania, dużo azotu w liściach- idealny pokarm dla bakterii, nadmiar N opóźnia dojrzewanie zbóż. Niedobór-karłowacenie roślin, bladożółte liście, opadają.
Trzeba pamiętać , by podać roślinom azot w odpowiednim momencie wzrostu i rozwoju. Żeby nie podać w nadmiarze, bo wtedy będą go gromadziły w formie mineralnej. Jon amonowy zatrzymany przez rośliny a potem spożyty przez człowieka może spowodować nagłe zatrucia (zaburzenia mitozy, mejozy, działanie rakotwórcze). Często zdarza się ,ze azot jest podany za późno. W produktach spożywczych dla dzieci i niemowląt są normy dotyczące zawartości azotu. Metoda wykrywania azotanów- z difenyloalanianą. W środowisku stężonego kwasu siarkowego w obecności jonów NO3-. NAWOZY AZOTOWE: Nawozami azotowymi nazywa się substancje chemiczne, które zawierają azot w formach bezpośrednio przyswajalnych dla roślin ( przede wszystkim w postaci jonów NH4+ i NO3-) lub które dostarczają takich form po przemianie w glebie. Otrzymywanie syntetycznych nawozów azotowych następuje przez wiązanie azotu cząsteczkowego (N2) w procesach: -syntezy amoniaku -syntezy azotniaku ( cyjanamidu) -syntezy azotanu Nawozy azotowe są dobrze rozpuszczalne w wodzie. Sole amonowe dysocjują do form NH4+ i NO2-.Są stałe i płynne ( roztwór saletrzano- mocznikowy, woda amoniakalna).
Podział ze względu na występującą formę azotu: · Azotanowe ( saletrzane NO3-) · Amonowe (forma NH4+) · Azotanowo-amonowe (saletrzano-amonowe)NO3-, NH4+ · Azotowo-amidowe NH2 ·Saletrzane NO3- SALETRZANE Zawierają azot w formie azotanowej. Drogie, fizjologicznie zasadowe, stosowane do odkwaszania. Jon NO3- pozostający w glebie po rozpuszczeniu nie jest wiązany z kompleksem sorpcyjnym jak to się dzieje z jonem NH4+ ale pozostaje w r-rze glebowym. Jest wtedy narażony na wymywanie i dlatego saletry należy stosować pogłównie. Wtedy jest duże prawdopodobieństwo, że szybko zostaną wykorzystane przez rośliny. Saletra wapniowa. Ca(NO3)2 14% Kation Ca działa koagulująco na koloidy glebowe. Najbardziej higroskopijna ze wszystkich nawozów. Wymywanie-zatrucie rzek. Saletra sodowa NaNO3 15,5% Do nawożenia bawełny, tytoniu, warzyw, niewielkie znaczenie, mało higroskopijna
Saletra potasowa KNO3 15% czystego azotu
AMONOWE NH4+ Fizjologicznie kwaśne. Rośliny pobierają kation i wydzielają jon H+ do środowiska- zakwaszają środowisko.. Ulegają sorpcji wymiennej- nie dochodzi do strat azotu poprzez wymywanie, dlatego stosujemy je przedsiewnie, są nawozami o spowolnionym działaniu. Kompleks sorpcyjny zatrzymuje kationy. Amoniak bezwodny Po wprowadzeniu do gleby szybko się rozpręża i przechodzi w formę gazową. Szybko się ulatnia -dlatego stosujemy go głęboko. Najpierw działa alkalizująco potem zakwasza. Woda amoniakalna NH4OH 20%-30% N rozpuszczony amoniak gazowy w wodzie. Nawóz przedsiewny, ale w burakach i Zimniakach może być pogłównie w międzyrzędzia. Siarczan amonu (NH4)2SO4 Mało higroskopijny, łatwo rozpuszcza się w wodzie najbardziej zakwasza glebę spośród nawozów azotowych.
SALETRZANO_ AMONOWE NO3-, NH4+ Najliczniej reprezentowane, Przedsiewnie i pogłównie lekko zakwaszają, nitryfikacja-powstawanie kwasów. Stosuje się dodatek dolomitu. Saletra amonowa NH4NO3 34%N Sól higroskopijna, łatwo chłonie wilgoć z powietrza, wybuchowość, łatwo rozpuszczalny w wodzie azot, pod wszystkie rośliny , na wszystkich glebach, ze względu na wypłukiwanie nie stosować na długo przed siewem, a na glebach o odczynie obojętnym i alkalicznym trzeba ją przykryć, by nie dopuścić do ulatniania się amoniaku. Ma charakter soli fizjologicznie obojętnej, ale w wyniku szybkiej nitryfikacji zakwasza. Dodaje się około 63 kg CaCO3 na każde 100kg nawozu w celu zobojętnienia. Saletrzaki saletra amonowa+ węglan wapnia NH4NO3*CaCO3*MgCO3 27,5%N, 20%CaCO3 Mniej kwaśny niż saletra, w wodzie rozp. Się NH4NO3.Przedsiewnie, pogłównie. SALMAG z siarką |
NAWOZY AMIDOWE Mocznik CO(NH2)2 46%N Higroskopijny, granulowany, fizjologicznie kwaśny. Wprowadzony do gleby rozpuszcza się w wodzie glebowej i wraz z nią się przemieszcza. Zakwasza glebę. Azot amonowy powstały z przemian mocznika jest wiązany przez kompleks sorpcyjny stąd nie jest łatwo wymywany. Pod wszystkie rośliny, przedsiewnie i pogłównie. Najodpowiedniejszy nawóz do nawożenia dolistnego. Nie parzy roślin. 7-16% zboża 1-1,5 % ziemniaki Stosowanie mocznika należy ograniczyć na glebach kwaśnych, świeżo wapniowanych(gleba nie jest wtedy aktywna- mikroorganizmy go nie przetwarzają). Najlepsze efekty-zmieszane z wilgotną gleba. Azotniak CaCN2 Gł. jako herbicyd Roztwór saletrzano-mocznikowy 28-32%N Zmieszanie wody+ azotanu amonu+ mocznik w odp. proporcjach, przykryć glebą Kryteria wybór nawozu azotowego: Najbardziej plonotwórcze -uwzględnić warunki uprawy, wymagania rośliny -ważny jest sposób nawożenia -60-70% wysiewu w 1 roku, w latach następnych 14% -część zostaje wbudowana w próchnicę -część zostaje wymyta do wód -część jest strącona w formie amoniaku/gazowej Musimy uwzględnić: -działania uboczne; -szybkość działania; -formę nawozu; -cenę Najdroższe są nawozy wolno uwalniające. NH4+ może być natychmiast wykorzystany przez roślinę. Nawozy azotowe działają szybko- tempo jest zbyt szybkie w stosunku do rozwoju rośliny. Konieczne jest dzielenie dawek nawozów na kilka wysiewów. Szybkość działania nawozu zależy od: -sposobu nawożenia-najszybciej dolistne- np. mocznik, -doglebowo-działają z różną szybkością w zależności od formy 1.szybkodziałąjace (saletrzak jon NO3-) 2. średnio-szybkodziałające amonowo-saletrzane 3. o spowolnionym działaniu NH4+, amoniak 4. średnio-wolnodziałające N-NH2 5. Wolnodziałające- zawierają azot w formie słabo rozpuszczalnych w wodzie związków , w formie otoczkowej
Stosowanie przedsiewne- amonowe, wolnodziałające Pogłówne-saletry Uniwersalne-obecność NH4+, NO3- -amonowo-saletrzane -mocznik (ruchliwość w glebie) -RSM- roztwór saletrzano-mocznikowy FOSFOR Fosfor jest budulcowym pierwiastkiem w roślinie. Wchodzi w skład jądra komórkowego, bierze udział w podziale komórek, spełnia ważną rolę w stożkach wzrostu. Zawartość P w roślinie wynosi około 0,3-0,5% s.m. Fosfor wpływa na części generatywne rośliny, oddziałuje na korzenie, nadaje sztywność słomie, wpływa na obniżenie poziomu szkodliwego azotu, występuje też w fosfolipidach(budują błony biologiczne-do 5%), kwasach nukleinowych, ATP i ADP(tworzenie wiązań pirofosforanowych, które umożliwiają przenoszenie energii), NAD i NADP, fitynie ( typowa forma magazynowania fosforu w ziarnie i nasionach- w korzeniach w ogóle nie występuje).Fosfor jest stale uwalniany do gleby, bo stale zachodzi rozkład substancji organicznej. Kiedy jest stosunek C:P>300:1 wtedy fosfor ulega immobilizacji. Mikroorganizmy wbudowują fosfor- to znaczy immobilizują go. Nadmiar -rzadko występuje ,bo jony fosforanowe są silnie wiązane w glebie, powoduje niedobór cynku. Niedobór -rzadko, ciemnozielone zabarwienie liści, z purpurowym odcieniem. W glebach Polski zawartość fosforu w granicach 0,03-0,3% P w przeliczeniu na suchą masę. P występuje w glebach w połączeniach organicznych i nieorganicznych. Dużo organicznego (do 80%) jest w glebach torfowych. ORGANICZNY- występuje w resztkach roślinnych i zwierzęcych, biomasie mikroorganizmów. NIEORGANICZNY- w glebach jest dużo nieorganicznych związków fosforowych. W środowisku kwaśnym i obojętnym przeważają jony H2PO4-. Jony HPO4 zaczynają dominować dopiero w roztworze o pH większym od 7,2..Straty fosforuerozja. Przyswajalność fosforu.Wyróżniamy P-zapasowy stabilny,P-zapa labilny i P w r-rze glebowym w postaci jonów fosforanowych bezpośrednio dostępnych dla roślin H3PO4 jest związkiem mineralnym, dysocjującym w wodzie. H3PO4 H+ + H2PO4- rozpuszczalny w wodzie uwstecznienie H2PO4- H+ + HPO4—rozp. W słabych kwasach organicznych, forma ruchoma HPO4-- H+ + PO4--- rozp. W silnych kwasach
H2PO4- występuje przy pH gleby 6-7,Żeby fosfor był przyswajalny dla rośliny musi być rozpuszczalny w wodzie. NAWOZY FOSFOROWE Wyjściowym surowcem do produkcji nawozów fosforowych są naturalne, trudno-rozpuszczalne fosforany. Wyróżniamy dwa podstawowe typy: apatyty( pochodzenia magmowego) oraz fosforyty ( wykrystalizowały w osadach morza).Głównym apatytem jest fluoroapatyt- krystaliczna budowa i duża twardość. W wyniku ich wietrzenia następuje uwalnianie fosforu, który wtedy mogą pobrać rośliny ( w formie jonów H2PO4- i HPO4-- ). Nawozy fosforowe zawierają fosfor jako główny składnik pokarmowy ( przede wszystkim w formie anionu ortofosforanowego). Zawartość fosforu w nawozie wyraża się w % P2O5.Produkowane w Gdańsku, Luboniu koło Poznania, Tarnobrzegu, Szczecinie, Gryfowie Śląskim. Największe złoża -Ameryka Północna, Afryka, Rosja, u nas Góry Świętokrzyskie. Nawozy otrzymuje się podczas obróbki mokrej przez działanie silnymi kwasami nieorganicznymi (siarkowym lub azotowym) albo na drodze termicznej. Poprzez rozdrobnienie tworzy się mączki fosforytowe (lub kostne). Nawozy: 1)w których zawarte związki fosforowe są całkowicie rozpuszczalne w wodzie np: superfosfat prosty Ca(H2PO4-)2 + CaSO4 (gips-balast); superfosfat potrójny Ca(H2PO4-)2. W Polsce przeważa ten typ nawozów. 2)zawierają fosfor w części rozpuszczalny w wodzie a prawie całkowicie rozpuszczalny w słabych kwasach 3) nierozpuszczalne w wodzie, rozpuszczalne w kwasach Superfosfat prosty Otrzymuje się go działając kwasem siarkowym (VI) na fosforyt lub apatyt. Nierozpuszczalny w wodzie fluoroapatyt przechodzi w rozpuszczalny diwodorofosforan (V) wapnia. Granulki tego nawozu mają średnicę 1-6 mm. Zawiera 18-20% P2O5. Zawiera około 13% siarki. Superfosfat potrójny Granulowany, na fosforyt lub apatyt działamy kwasem ortofosforanowym- powstaje diwodorofosforan wapnia, ale już bez balastu (gipsu). Zawiera 46% P2O5.(Mocznik zawiera również 46% ale azotu). Jest wysokoskoncentrowany, gdyż zawiera ponad da razy więcej fosforu niż superfosfat prosty. Nie zawiera siarki. Mączka fosforytowa i kostna Około 30% P2O5,kjuż się raczej nie stosuje jako nawóz. Mączka fosforytowa dobra na gleby kwaśne pod użytki zielone. Po wprowadzeniu nawozów fosforowych do gleby kwaśnej fosfor jest uwsteczniany. W glebach kwaśnych, w których występują jony Al.+++ i Fe+++ tworzą się trudno rozpuszczalne fosforany glinu i żelaza. Najwolniej zachodzi proces unieruchamiania fosforanów na granicy odczynu kwaśnego i obojętnego. . Przy pH 4,5-5,6 dochodzi do uwsteczniania. Uwstecznianie fosforu jest uzależnione od odczynu gleby. Uruchamianie fosforu polega na przechodzeniu związków trudno dostępnych w łatwo przyswajalne, natomiast uwstecznianie jest zjawiskiem odwrotnym. Bardzo ważne jest, żeby regulować odczyn gleby. Zalecane jest granulowanie nawozów - jest wtedy mała powierzchnia zetknięcia się nawozu z glebą. Co zrobić aby fosfor się nie uwstecznił? -wapnowanie zakwaszonej gleby, - nawozimy siarczanem amonu na gleby bardzo zasadowe -ZLOKALIZOWANE STOSOWANIE to umieszczanie granulatu w rowkach lub rzędami, czasem razem z nasionami ,żeby zminimalizować uwstecznianie. Zmniejsza ona powierzchnia i zakres działania. Fosfor jest mało ruchliwy i nie jest luksusowo pobierany, dlatego może być stosowany na zapas, czyli w dawkach odpowiednio zwiększonych raz na kilka lat. Współczynnik wykorzystania fosforu z superfosfatu wynosi tylko około 10-20% . Kiedy stosować nawóz? Jesienią przed orką, przedsiewnie -przed orką siewną pod oziminy. Może byś stosowany z nawozami potasowymi. Mimo kwaśnego odczynu superfosfaty nie zakwaszają gleby. |
MAGNEZ. Najwięcej magnezu zawierają motylkowe, najmniej zboża. Jest go około 0,15-0,35% w s.m. w roślinach. Jest pobierany przez korzenie jako jon Mg++. Łatwo może być też absorbowany przez liście. Ruchliwość magnezu w roślinie jest większa niż wapnia ale mniejsza niż potasu. Podobnie jak wapń, magnez jest transportowany przez transpirację w górę rośliny. Jest także stosunkowo ruchliwy we floemie. Jest go więcej w starszych niż w młodych liściach. Przede wszystkim magnez jest w roślinie potrzebny to tworzenia cząsteczek chlorofilu( około 30% całego magnezu w roślinie jest zawarta w chlorofilu)-udział w fotosyntezie, w aktywacji enzymów , występuje w formie pektynianów w blaszce środkowej, fitynie oraz bierze udział w regulacji równowagi kationowo-anionowej w roślinie. 6-25% Mg znajduje się w chlorofilu .Magnez wpływa też stabilizująco na strukturę chloroplastów, umożliwia przyswajanie CO2.Mg stabilizuje również rybosomy. Dobre zaopatrzenie rośliny w Mg wpływa tez korzystnie na zawartość w niej karotenu i witaminy C. Złoża magnezytu na Dolnym Śląsku. Nadmiar- naruszenie równowagi Ca, Mg Niedobór, często w kwaśnych glebach lekkich, zaburzenia syntezy chlorofilu, chloroza. Gdy zbyt dużo Mg2+ w stosunku do K+ Na+tężyczka pastwiskowa bydła Niedobór słaby- paciorkowatość liści, dolne ;liście jasnozielone Silny- do 75% rośliny żółknie, zamieranie niektórych liści Bardzo silny- wszystkie rośliny żółkną, większość umiera Magnez w glebach. około 0,1-0,5%.Dużo magnezu na glebach wytworzonych ze skały serpentynowej. Minerały zawierające magnez to : magnezyt, dolomit, oliwin, talk, serpentyn, wermikulit. Występuje w glebie głównie w postaci mineralnej; jako postać organiczna- fityna. Niedobór magnezu występuje w wielu glebach Polski- gł. na glebach lekkich o odczynie kwaśnym. Gleby tracą dużo magnezu poprzez wymywanie, czasem tez występuje antagonizm pomiędzy jonami Mg ++ a innymi kationami i wtedy roślina pobiera te drugie. Rośliny pobierają około 20 kg Mg/ha/rok. Nawozy Magnezowe: Pobieranie magnezu (MgO) na 1 tonę plonu: Kg MgO/1t plonu Jęczmień ozimy 4 Owies 6 Pszenica ozima 5 Koniczyna czerwona 0,7 Łubin, rzepak, kukurydza 9 Produkowane są nawozy magnezowe zawierające magnez w postaci siarczanu (siarczanowe) MgSO4, w postaci tlenkowej (MgO), w postaci węglanowej MgCO3. Nawozy te powstają z przeróbki minerałów zawierających magnez. Nawozy magnezowe zawierają domieszki niektórych składników ( np. manganu) Nawozy magnezowe: Wapno magnezowe 7-20% MgO Polifagi i polifoska 5-8% MgO Fosmag 5% MgO Tlenek magnezu około 70% MgO Magnezowo-siarkowe: Kizeryt 27% MgO Siarczan magnezowy 16% MgO Karmag 29,8% MgO Można wyróżnić 3 grupy tych nawozów: 1)z uboczną zawartością magnezu ( wapno magnezowe) 2) z magnezem jako głównym składnikiem -słabo rozpuszczalne w wodzie 3) magnezowo-siarkowe Głównym kryterium wyboru nawozu są potrzeby wapnowania. Najtańszym zabiegiem w celu poprawy odczynu gleb kwaśnych z równoczesnym wzbogaceniem w magnez jest stosowanie nawozów wapniowo-magnezowych. Jednorazowa dawka starcza nawet na 8 lat. Na gleby nie wymagające wapnowania- kizeryt i siedmiowodny siarczan magnezu- nie działają odkwaszająco. Dawka magnezu- 40-100 kg MgO na ha.. Stopień wykorzystania nawozów magnezowych w 1 roku wynosi 50-60%. Jon Mg++ jest wiązany wymiennie przez kompleks sorpcyjny i w ten sposób jest chroniony przed wymyciem. Można stosować go dolistnie! POTAS W roślinie Pobierany jest przez rośliny w sposób czynny jako kation K+. Wspólnie z azotem i fosforem tworzy trio chemiczne, jednak nie jest on pierwiastkiem budulcowym, nie wchodzi w skład związków organicznych. Części nadziemne zawierają więcej potasu niż korzenie. FUNKCJE: reguluje bilans wodny rośliny.(szybkość pobierania wody zależy od różnicy stężenia między wnętrzem komórek rośliny a r-rem zewnętrznym. Potas podnosi ciśnienie soku komórkowego-szybko przenika przez błony biologiczne. Potas sprzyja zatrzymywaniu wody w komórkach i podnosi ich turgor.), aktywuje wiele enzymów, stymuluje procesy związane z gospodarką węglowodanową i azotową roślin. Potas może być pobierany szybko i w dużych ilościach-pobieranie luksusowe. NIEDOBÓR: Potas wpływa na gospodarkę azotową roślin. Przy braku potasu gromadzą się w roślinie nitrozoaminy-z podwyższoną zawartością azotu (niezdrowe dla ludzi, którzy zjadają takie rośliny).Z azotu redukcja do NH4+.Przy braku potasu ta redukcja nie ma miejsca. Redukcja azotu jest potrzebna do tworzenia aminokwasów. W wyniku braku potasu jest on przemieszczany z liści starszych do organów młodszych, bardziej wymagających.--> liście starsze zwijają się, są mniej odporne na grzyby, mróz i suszę. NADMIAR: luksusowe pobieranie, negatywny wpływ na zdrowie zwierząt- naruszenie równowagi kationowej.
W glebie: Występuje w całości w glebie w postaci mineralnej. Ogólna zawartość potasu w glebach Polski : 0,8-2,1 %. Największe ilości potasu znajdują się w najdrobniejszych frakcjach gleby. Dlatego gleby ilaste i pylaste mają więcej potasu niż lekkie z przewagą piasku. Mało potasu mają torfowe. Pierwotnym źródłem potasu w glebach są glinokrzemiany -ortoklaz, albit, leucyt, nefelin, muskowit. Potas występuje w glebach mineralnych w formie K+. Jest „samolubem glebowym”- nie tworzy połączeń organicznych. W glebach następuje wymywanie potasu na dużą skalę. Może ulegać uwstecznieniu. Potas ulega sorpcji wymiennej. Główna ilość potasu występuje w glebie w glinokrzemianach i w tej formie jest on niedostępny dla roślin. Dopiero w wyniku wietrzenia przechodzi on do r-ru glebowego . Potas zasorbowany w przestrzeniach międzypakietowych minerałów ilastych jest formą potasu związaną niewymiennie. Spośród minerałów ilastych szczególną zdolność niewymiennego wiązania potasu ma illit -(łatwość rozszerzania i zwężania przestworów międzypakietowych).
Nawozy potasowe: Nawozy, które jako główny składnik pokarmowy zawierają potas. Surowcami są sylwin, glazaryt, kainit, karnalit, sylwinit,( też z Morza Martwego). Zawartość potasu w surowcach jest niska, dlatego minerały muszą być poddane obróbce. Obróbka: Drogą: -termicznej krystalizacji- każdy z pierwiastków krystalizuje w innej temperaturze, tak trzeba manipulować temperaturą, żeby wyeliminować wszystkie inne pierwiastki -flotacji- związki organiczne tworzą pianę, w tej pianie warstwowo układają się pierwiastki -elektrycznej segregacji (kondycjonowanie)- jedne jony mają powinowactwo do jonów „+” inne do „-„ %K Sylwin KCl 52,4 Sylwinit KCl* NaCl 10-15 Karnalit KCl*MgCl2*6H2O
Nawozy te są dobrze rozpuszczalne w wodzie, słabo higroskopijne. Nawozy potasowe mają bardzo zróżnicowany skład, w zależności od jakości i ilości składników -zróżnicowana zawartość potasu. Wszystkie te minerały zawierają potas w dwóch formach- albo KCl albo H2SO4 |
Nawozy potasowe: 1)CHLORKOWE ·Zawierają potas w postaci KCl ·Produkowane w różnym asortymencie- kilka nawozów o tym samym wzorze o różnej proporcji ilości chloru do potasu ·Sole potasowe; 40,50,57,60%K2O-prezlicza się zawartość czystego składnika na formę tlenkową, sam tlenek jest szkodliwy dla roślin (parzy) 2)SIARCZANOWE ·Potas w postaci K2SO4(to też jest sól potasowa,ale potocznie tak się nazywa tyl KCl) ·Jeden nawóz o wzorze K2SO4 (siarczan potasu -zawiera 50% K2O)-drzewa, krzewy owocowe ·Kalimagnezja siarczan potasu-siarczan magnezu K2SO4*MgSO4-30% K2O -Nawozy potasowe zawierają dużo czystego składnika-nawozy skoncentrowane. -Roślina pobiera potas w formie jonowej. Forma chlorkowa tych nawozów jest częściej stosowana jednak spora ilość roślin jest wrażliwa na chlor (wrażliwe ziemniaki, tytoń , chmiel, łubin -stąd produkcja nawozów o innym składzie chemicznym).Rośliny lubiące chlorki - buraki cukrowe, selery, szparagi; mniej wrażliwe na chlor- zboża, rzepak, użytki zielone. Jeśli mamy rośliny wrażliwe na chlor a nie mamy nawozów siarczanowych wybieramy nawozy z większą zawartością potasu a mniejszą chloru. - Nawozy potasowe niskoprocentowe zawierają do 25% K. Nawozy potasowe są dobrze rozpuszczalne w wodzie, przeznaczone do stosowania przedsiewnego, fizjologicznie kwaśne (potas jest pobrany przez roślinę - w glebie zostaje Cl- lub SO4—zakwaszają glebę). Police, Luboń koło Poznania, Kędzierzyn. Kainity lepiej działają w zbożach, użytkach zielonych wczesną jesienią. Należy unikać stosowania na glebach torfowych zbyt często- jony jednowartościowe niszczą strukturę gleby. zad.16 które formy Mg glebowego są potencjalnym źródłem Mg dla roślin? Naturalnym źródłem magnezu w glebach są różne minerały zawarte w skalach macierzystych (np.: Magnezyt MgCO3; Dolomit CaCO3⋅MgCO3;Oliwin Mg0,6Fe0,4SiO4; Talk; Serpentyn; Min ilaste). Na glebach użytkowanych rolniczo Mg jest wprowadzany wraz z nawozami organicznymi i niektórymi mineralnymi, a przede wszystkim w dużej ilości wapniowo-magnezowymi - podczas wapnowania gleb. Magnez występuje w glebach głównie w formie mineralnej. Tylko niewielka jego cześć zawarta jest w materii organicznej (fityna — sól wapniowo-magnezowa kwasu fitynowego). W postaci mineralnej występuje: 1) jako składnik minerałów pierwotnych i wtórnych oraz słabo rozpuszczalnych soli fosforanowych; 2) w formie rozpuszczalnych soli w roztworze glebowym; 3) w formie jonów Mg2+ związanych wymiennie z kompleksem sorpcyjnym. zad.17 Z jakimi subst. glebowymi jest ściśle związana zawartość N w glebach? Dlaczego? Wiązanie NH4+ przez minerały ilaste Wiązanie NO3- przez subst. organiczną gleby Reakcje NO2- z kwasami huminowymi i fulwowymi zad.18 Zawartość w glebie form azotu pobieranych przez rośliny zależy od: Formy azotu pobierane przez rośliny: Rośliny pobierają azot tylko w formie aktywnej. *NH4+ - zasorbowany;
*NO3- - rozpuszczalny; zad.19 Właściwości buforowe gleby - gleby wykazują zdolność, chociaż w różnym stopniu, przeciwstawiania się nagłym zmianom pH. Tę zdolność gleby do przyjmowania jonów kwasowych i jonów zasadowych bez gwałtownych zmian odczynu nazywa się buforowością. Jest to bardzo ważna cecha gleby, gdyż duże i nagłe zmiany odczynu zarówno w jedną, jak i w drugą stronę od punktu obojętnego wywołują zakłócenia w środowisku gębowym. Dotyczą one przede wszystkim przyswajalności składników pokarmowych. Wpływa to również ujemnie na rozwój mikroorganizmów, szczególnie o słabych możliwościach przystosowawczych. Zjawisko buforowości można wyjaśnić równowagą między kwasowością aktywną i kwasowością potencjalną gleby. Usunięcie jonów H+ z roztworu glebowego powoduje szybkie ich uzupełnienie kosztem kwasowości potencjalnej. W ten sposób powstaje pewien „opór" przeciw zmianom ustalonego pH roztworu glebowego. |ks|—H+ ⇔ H+ roztworu glebowego Właściwości buforowe zależą od rodzaju gleby: *obecność próchnicy; *obecność koloidów glebowych; *obecność węglanów a)Gleby ciężkie mają dobre właściwości buforowe gleb b)Gleby lekkie mają złe właściwości buforowe gleb zad.20 Sorpcja - zdolność pochłaniania i zatrzymywania przez glebę cząsteczek stałych i drobnoustrojów z zawiesin, drobin lub jonów z roztworów oraz gazów i par z pow. Decyduje o niej: stopień rozdrobnienia masy glebowej i wielkość powstających w niej porów, rodzaj i ilość koloidów gleb. Wł. sorpcyjne kształtuje wielkość powierzchni fazy stałej gleby. S wymienna-polega na zatrzymywaniu składników na drodze wymiany jonów pomiędzy kompleksem sorpcyjnym i roztworem gleb, o jej zjawiskach decyduje ilość koloidów glebowych. S chemiczna- polega na zatrzymywaniu w glebie pewnych składników w postaci nierozpuszczalnych soli, powstających w wyniku reakcji odbywających się pomiędzy jonami znajdującymi się w roztworze lub na powierzchni kompleksu sorpcyjnego. S biologiczna-polega na selektywnym zatrzymywaniu w glebie różnych składników w wyniku ich pobierania przez org. żywe, głównie rośliny wyższe i mikroorganizmy, zapobiega ich wymywaniu. S mech-polega na zatrzymywaniu drobnoustrojów lub cząsteczek w przestworzach glebowych, gł. kapilarach, na zasadzie filtru. Zależy od skład granulometryczny, str gleby. S fizyczna-polega na zagęszczaniu gazów, par i całych molekuł na powierzchni fazy stałej gleby. Pojemność sorpcyjna-max ilość jonów, które sorbuje gleba wymiennie, zależy od ilości i jakości składu kompleksu sorpcyjnego. 71. Scharakteryzuj mineralizację na sucho, podaj zalety i wady tego sposobu spalania. Mineralizacja mat. rośl.: w celu oznaczenia jakościowego lub ilościowego poszczególnych składników. Na sucho - stosując podwyższona temp. przy dostępie tlenu. Nie może być zbyt wysoka temp. bo następują straty niektórych skł. popielnych wywołane powstaniem nierozpuszczalnych połączeń krzemianowych (cząsteczki popiołu + sprzętu). Straty przez wyparowanie niektórych pierwiastków w wys. temp. (pow.6000C). Stosowanie niskich, bezpiecznych temp. przedłuża znacznie proc. miner. subst. org. (od kilku do kilkunastu godzin). Zaleca się: wstępną obróbkę chem. mat. stęż. kw. azotowym, siarkowym, nadchlorowym, bądź innymi subst. (alk. etylowy) - powodują denaturalizację subst. białkowych i wstępny rozkład masy org. Mineralizując na sucho możemy rozpoznać mat. popielny (P, K, Ca, Mg, Fe, szereg mikroelementów). 72. W jaki sposób można oznaczyć zawartość N w roztworze po zmineralizowaniu substancji organicznej? W uzyskanym roztworze po zmineralizowaniu substancji organicznej oznacza się azot metodą destylacyjną. Znajdujący się w roztworze siarczan amonu jest rozkładany pod działaniem wodorotlenku sodu według reakcji : (NH4)2S04 +2Na0H = 2NH3 + Na2S04+2 H20 Powstający w czasie destylacji amoniaku boran jednoamonowy jest solą słabego kwasu i słabej, ale mocniejszej od kwasu borowego zasady. Mamy więc odczyn zasadowy i w miarę postępu destylacji podwyższa się pH roztworu. zastosowany wskaźnik (mieszanina czerwieni metylowej z zielenią bromokrezolową - wskaźnik według Conway'a i O'Halley'a ) zmienia barwę z różowej na zielona przy wzroście pH. Po skończonej destylacji roztwór miareczkuje się mianowanym roztworem kwasu siarkowego. Koniec miareczkowania poznaje się po zmianie barwy wskaźnika z zielonej na jasnoróżową (wyjściowe pH kwasu borowego). Oznaczanie azotu metodą Kjeldahla przeprowadza się w aparacie Parnasa- Wagnera. |
74. Jakie objawy można obserwować na roślinach przy niedoborach składników? AZOT (N) objawy braku: Silne zahamowanie wzrostu części podziemnych i nadziemnych. Pędy krótkie i cienkie. Pokrój rośliny sztywny. Niewiele pędów bocznych, FOSFOR (P) objawy braku: Silne zahamowanie wzrostu części podziemnych i nadziemnych. Pędy krótkie i cienkie. POTAS (K) objawy braku: 1.pokrój rośliny jest zwiędły, co jest wynikiem obniżenia turgoru wskutek zaburzenia gospodarki wodnej. 2.liście są matowe, niebieskozielone, na starszych liściach występuje brązowienie wierzchołków, zasychanie brzegów liści i zwijanie się do góry albo brązowe plamy, zwykle w pobliżu brzegu. 3.międzywęźla są skrócone. 4.system korzeniowy jest skąpy. 5.produkcja ziarna lub owoców jest zmniejszona. SIARKA (S) objawy braku: Objawy niedoboru siarki wyst. bardzo rzadko w praktyce. W zasadzie przypominają objawy niedoboru azotu. lecz pojawiają się najpierw na młodszych liściach. Specjalnie wrażliwe na niedostatek siarki są rośliny krzyżowych, a to z powodu wysokiej zawartości olejków gorczycznych, w skład których wchodzi siarka. WAPŃ (Ca) objawy braku: Charakterystyczne objawy niedoboru wapnia występują na młodszych liściach oraz na wierzchołkach wzrostu: 1.młode liście są silnie skręcone i zgięte haczykowato, 2.liście starsze mają nieregularne kształty, brzegi są postrzępione, 3.czasem występują brązowe plamy, 4.system korzeniowy słabo rozwinięty, korzenie śluzowacieją. MAGNEZ (Mg) objawy braku: Zboża: u nasady liścia tworzą się zgrupowania chlorofilu pomiędzy żyłkami w post. sznura ciemnozielonych perełek; tworzą się nekrotyczne smugi często z odcieniem purpurowym; dużo starszych liści ginie. Dwuliścienne: wygląd liści jest marmurkowaty, żyłki pozostają zielone; w środkowej części liścia pomiędzy żyłkami tworzą się chlorotyczne i nekrotyczne plamy; w końcu cały liść jest chlorotyczny z nekrotycznymi plamami, a jedynie żyłki zostają zielone. Jednoroczne: objawy są wyraźniejsze pod koniec sezonu wegetacyjnego i wtedy nie następuje wyraźne zmniejszenie plonów. Czasem objawy niedoboru można zaobserwować u siewek, szczególnie w okresach deszczowych, gdyż Mg łatwo ulega wypłukaniu z gleby. ŻELAZO (Fe) objawy braku: najczęściej u drzew owocowych, natomiast rośliny zbożowe, okopowe, przemysłowe i warzywne są bardziej odporne na niedobór i zwykle nie wykazują objawów deficytu. Najbardziej charakterystycznym objawem jest chloroza młodszych liści. Stają się one na początku bladozielone, następnie żółte lub nawet całkowicie białe. Dolne liście pozostają zielone lub częściowo odbarwiają się. MANGAN (Mn) objawy braku: Najbardziej pospolitym objawem jest chloroza. Nawet najmniejsze żyłki pozostają zielone, natomiast miękisz miedzy nimi zostaje zaatakowany chlorozą i tworzy obraz misternej siatki. Ze zbóż najwrażliwszy owies (szara plamistość). MIEDŹ (Cu) objawy braku: „Choroba nowin” u zbóż - objawy wyst. na ubogich w miedź glebach torfowych, wziętych świeżo pod uprawę. Wierzchołki młodych liści bieleją i zasychają, liście stają się wąskie i skręcone. Przy ostrym deficycie rośliny nie kłoszą się i nie wytwarzają ziarna. CYNK (Zn) objawy braku: Najczęściej u drzew owocowych. Na wierzchołkowych gałązkach pojawia się choroba „małych liści” - cętkowana chloroza młodych liści. Liście karleją, stają się sztywne, kruche, często brunatnieją. U nasady obumarłych gałązek wyrastają skrócone pędy. BOR (B) objawy braku: objawem braku jest zamieranie wierzchołka pędu i młodych liści a dalej zahamowanie rozwoju także innych organów rośliny. MOLIBDEN (Mo) objawy braku: najczęściej u motylkowatych. Liście bledną, brzegi zwijają się, a przy ostrym deficycie występuje chlorotyczna nekroza. Wrażliwe są kalafiory. 75. Jakie czynniki wpływają na pobieranie składników z gleb? 29. Warunki klimatyczno- glebowe spotykane z niedoborem: Zn, Cu, Mn, Mo, B. O Z niedoborem miedzi spotykamy się w Wielkopolsce i Kujawach. ·Gleby: płowe, brunatne, rdzawe, czarnoziemy · Klimat Krainy Wielkich Dolin · Niedobory miedzi obejmują blisko 60% upraw zbóż, 30% upraw rzepaku i ok. 20% okopowych; w roślinach i w glebie zaobserwowano spadek zawartości miedzi O Niedobór manganu w okolicach Słupska, Krakowa i Kielc · Gleby: mady, gleby torfowe, murszowe i mułowe, rędziny, brunatne właściwe i wyługowane · Klimat Wyżyn Środkowych, klimat pojezierny · Niedobór manganu dotyczy upraw jęczmienia i pszenicy (ok. 20%) O Niedobór cynku w okolicach Sieradza, Piły, Katowic · Gleby: rdzawe, płowe · Klimat Krainy Wielkich Dolin, Klimat Wyżyn Środkowych O Niedobór boru w całej Polsce za wyjątkiem Tarnowa · 50-70% upraw roślin w kraju cierpi na niedostatek boru O Niedobór molibdenu obejmuje 30-50% upraw koniczyny i lucerny i ok. 15% dla rzepaku i buraka cukrowego
63. W organizmie roślinnym znajdują się znaczne ilości wody, od 50 do 90% ich ciężaru. Po wysuszeniu próbki paszy w temperaturze 105oC do stałego ciężaru otrzymuje się suchą masę, w skład której wchodzą: zw. organiczne i zw. nieorganiczne (składniki mineralne zwane popiołem). O Zw. organiczne - można podzielić na związki azotowe (białko ogólne i zw. azotowe niebiałkowe) i bezazotowe (tłuszcze i węglowodany) O Składniki mineralne - występują w małych a nawet śladowych ilościach lecz są niezbędne do normalnego rozwoju i funkcjonowania organizmu Zielona masa jest to nadziemna część wegetatywna (liście i łodygi lub źdźbła) wraz z generatywną (pąki, kwiaty bądź niedojrzałe owoce).Głównym składnikiem świeżej masy roślinnej jest zwykle woda. · Skład chemiczny czystego popiołu üK2O üCaO üMgO üP2O5 üSiO2 W popiele znajdują się wszystkie pobrane przez roślinę składniki, które podczas spalania tworzą stałe związki (tlenki, siarczki, chlorki). W każdym popiele można wykryć: potas, wapń, magnez, sód, żelazo, fosfor, siarkę, krzem, chlor. Potas, wapń, fosfor, magnez i krzemionka stanowią ok. 85-98% masy popiołu. Ilość popiołu w roślinie może być cechą gatunkową lub może zależeć od zasobności związków mineralnych w glebie a także od organu rośliny.
66. Makroelementy ( z gr. makros- duży, elementem-substancja pierwotna) są to pierwiastki stanowiące większość w organizmach żywych, niezbędne do ich prawidłowego funkcjonowania. Do makroelementów należy: O Azot - występuje w organizmach żywych w ilości 3% suchej masy Wapń - 2% Potas - 2% Fosfor Magnez OSiarka 67. W największej ilości z plonami odprowadzany jest ten mikroelement, którego jest w danej roślinie najwięcej, np. w roślinach zbożowych znajduje się najwięcej manganu(chyba). 37/38. Wymień typowe nawozy azotowe przedsiewne/pogłówne. Podział nawozów a przedsiewne i pogłówne wynika z zachowania się nawozów w glebie. Jon NH4+ jest związany przez glebowy kompleks sorpcyjny w wyniku sorpcji wymiennej i może pozostawać w glebie przez dłuższy czas bez obawy wymycia. Jon NO3- natomiast nie ulega w środowisku glebowym ani sorpcji wymiennej ani chemicznej i dlatego powinien być szybko pobrany przez roślinę, aby nie został wymyty z gleby. Uniwersalność nawozów amonowo- saletrzanych i r-ru saletrzano-mocznikowego wynika z obecności w tych nawozach jonów NH4+ i NO3- ,a w przypadku mocznika z jego ruchliwości w glebie przed amonifikacją.
W obrębie nawozów azotowych wyróżniamy: -typowo przedsiewne: amonowe i nawozy wolno działające; -typowo pogłówne: saletry wapniowa i sodowa; -uniwersalne do stosowania zarówno przed siewem, jak i pogłównie: amonowo saletrzane, mocznik i roztwór saletrzano- mocznikowy. |