Temat opracowania: Korzyści i koszty przystąpienia Polski do Unii Europejskiej

Cel opracowania: przedstawienie w przystępnej formie wpływu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, zarówno w obszarze zakładanych efektów makroekonomicznych na polską gospodarkę, jak i dla przeciętnego obywatela/konsumenta.

Ocena zakładanych efektów makroekonomicznych powinna uwzględniać wyniki uzyskane przy pomocy metodologii zastosowanej w pracach nad Narodowym Planem Rozwoju Polski na lata 2004-2006, a także wyniki prac innych ośrodków badawczych i w tych przypadkach, gdy dostępne dane na to pozwolą, zawierać dane liczbowe w formie czytelnych tabel i wykresów. Wybór danych spośród wyników prac różnych ośrodków do poszczególnych części opracowania leży w gestii wykonawcy.

W opisie zakładanych kosztów i korzyści dla obywatela/konsumenta opracowanie powinno zawierać możliwie jak najwięcej konkretnych przykładów. W szczególności należy podać przykłady ruchów cen w rezultacie przystąpienia Polski do Unii Europejskiej.

Objętość: 25 stron, czcionka Times New Roman 12, akapit podstawowy 1,5 wiersza.

Opracowanie powinno zawierać następujący układ treści.

1. Wprowadzenie (1-2 strony)[Author ID1: at Sun May 4 00:02:00 2003 ]w temat opracowania, zawierające informacje o wysokości pomocy Unii Europejskiej dla Polski w latach 2004-2006 w ramach instrumentów strukturalnych.

2. Makroekonomiczne efekty przystąpienia Polski do Unii Europejskiej na:

1. wzrost PKB

2. poziom bezrobocia

3. wielkość spożycia

4. wielkość inwestycji zagranicznych

5. eksport, import i bilans płatniczywzrost PKB[Author ID1: at Sun May 4 00:02:00 2003 ]

6. budżet państwa

3. Efekty i korzyści na poziomie obywatela dla:

1. konsumenta

2. rolnika i mieszkańca obszarów wiejskich

3. małego i średniego przedsiębiorcy

4. ucznia i studenta

5. pracownika i bezrobotnego

6. jakości życia obywateli - ogólnie

4. Podsumowanie lub konkluzje końcowe

5. Bibliografia.[Author ID1: at Sun May 4 00:02:00 2003 ]

KORZYŚCI I KOSZTY PRZYSTĄPIENIA POLSKI

DO UNII EUROPEJSKIEJ

Janusz Zaleski - Politechnika Wrocławska & Wrocławska Agencja Rozwoju Regionalnego

Paweł Tomaszewski - Wrocławska Agencja Rozwoju Regionalnego

1. Wprowadzenie (1-2 strony[Author ID1: at Sun May 4 00:02:00 2003 ])[Author ID1: at Sun May 4 00:02:00 2003 ]

Zakończenie negocjacji w sprawie przystąpienia Polski do Unii Europejskiej podczas grudniowego szczytu w Kopenhadze i perspektywa akceptacji tego kroku poprzez powszechne referendum w czerwcu bieżącego roku stawia jako podstawowe pytanie relację korzyści i kosztów z przystąpienia. Trwa na ten temat szeroka debata polityczna, ekspercka, a także społeczna. Wejście Polski do Unii Europejskiej to przede wszystkim bardzo długookresowa i strategiczna decyzja przesądzająca kierunek rozwoju naszego kraju na co najmniej najbliższe 50 lat, a prawdopodobnie na długo dłużej. Po raz pierwszy w naszej historii o takim kroku przesądzi w pełni demokratycznie przeprowadzone referendum. Podobnie jak każde ważne wydarzenie polityczne jest poprzedzone debatą polityczną, w której używa się szeregu argumentów bardziej lub mniej racjonalnych do przekonywania na rzecz głosowania za przystąpieniem do UE bądź przeciwko przystąpieniu.

Pojęcie kosztów i korzyści z przystąpienia naszego kraju do Unii Europejskiej można rozpatrywać w skali makro, a więc z punktu widzenia dobra całego naszego kraju i ogółu obywateli jak i również z punktu widzenia indywidualnego mieszkańca naszego kraju, czyli w skali mikro. W tym ostatnim przypadku będzie to oczywiście zależało od indywidualnych jednostkowych uwarunkowań takich jak wiek, wykształcenie, miejsce zamieszkania, etc. Podobnie jak nasze indywidualne szanse i koszty wynikające z życia w Polsce też od tego zależą.

Wymienienie i wyliczenie lub uzasadnienie korzyści i kosztów integracji europejskiej w skali makro jest trudne i skomplikowane, ale i tak dużo łatwiejsze niż w przypadku indywidualnym pojedynczego obywatela, gdzie będą zarówno korzystający na integracji europejskiej, ale będą również tracący w obiektywnym lub subiektywnym sensie. Dlatego przedstawianą analizę korzyści i kosztów integracji podzielimy na dwie części. Pierwsza część będzie dotyczyła skali makro, czyli całego naszego kraju i ogółu obywateli. W tym przypadku można dokonać bardzo obiektywnych nie tylko jakościowych, ale i ilościowych analiz o dobrych podstawach naukowych. W drugiej części postaramy się przedstawić możliwe korzyści i koszty dla przypadków indywidualnych opisując je dla takich kategorii mieszkańców naszego kraju, jak: konsument, rolnik i mieszkaniec obszarów wiejskich, pracownik lub bezrobotny, mały i średni przedsiębiorca, uczeń lub student, etc. gdyż w takich typowych sytuacjach można próbować tego typu analiz.

W przypadku całego naszego kraju bezsporne jest, że wstąpienie do Unii Europejskiej jest kontynuacją polityki związania się z bliską nam kulturowo częścią kontynentu. Pierwszym krokiem było przystąpienie do NATO i uzyskanie gwarancji bezpieczeństwa, których nigdy w historii Polski nie mieliśmy. Obecnie możemy stać się częścią najsilniejszego po USA bloku gospodarczego, którym jest Unia Europejska i odnieść korzyści z realizacji polityki spójności, która ma wspomagać w rozwoju gospodarczym kraje o niższym poziomie rozwoju i standardzie życia, tak aby w jak najkrótszym czasie osiągnęły unijne standardy poziomu życia i wysoki poziom rozwoju gospodarczego. Polska będzie największym beneficjantem polityki spójności. Jest też koszt integracji, który musimy ponieść, który w tym najogólniejszym sensie wiąże się z pewną utratą suwerenności związaną z zobowiązaniem się do wdrażania i przestrzegania dyrektyw europejskich będących prawem zjednoczonej Europy.

Do najważniejszych obszarów w dyskusji w skali makro należą korzyści i koszty w sensie ekonomicznym. Wydaje się to bardzo ważną sprawą w obecnej sytuacji gospodarczej kraju, gdy bezrobocie osiąga poziom 19%, a wskaźniki wzrostu Produktu Krajowego Brutto (PKB) są dużo niższe niż w latach dziewięćdziesiątych. Dodatkowo na rynek pracy napływa co roku i jeszcze przez najbliższych kilka lat będzie napływać największe w Europie młode pokolenie kończące swoją edukację. Według pobieżnych szacowań po przystąpieniu do UE co czwarty młody Europejczyk będzie Polakiem. Z tego powodu wszelkie prognozy kształtowania się sytuacji gospodarczej w Polsce w perspektywie najbliższych 5-7 lat i porównanie dwóch scenariuszy: pierwszego - zakładającego przystąpienie do EU w 2004 roku i drugiego - zakładającego brak przystąpienia wydają się bardzo ważnym argumentem w sprawie głosowania za lub przeciwko akcesji.

2. Makroekonomiczne efekty przystąpienia Polski do Unii Europejskiej

Środki finansowe z funduszy strukturalnych i spójności UE będą dla nas dostępne poprzez realizację Narodowego Programu Rozwoju (NPR) na lata 2004 - 2006, który został przesłany przez Rząd Polski do Brukseli w styczniu 2003r. i przez najbliższy rok nasz NPR będzie przedmiotem negocjacji z Komisją Europejską w celu uzgodnienia dokumentu wspólnego, pod nazwą Podstawy Wsparcia Wspólnoty.

Łączna suma środków publicznych i prywatnych zaangażowanych w realizację NPR 2004-2006 wyniesie 16 709,5 mln euro, w tym środki publiczne (krajowe i unijne) wyniosą 14 891,5 mln euro. Zdecydowaną (76,3%) część środków publicznych będą stanowić środki UE - 11 368,6 mln euro. Na wkład UE będą składać się środki z 4 funduszy strukturalnych (łącznie 7 635,3 mln) i Funduszu Spójności (3 733,4 mln euro).

Efekty makroekonomiczne przystąpienia Polski do UE są zawarte w kilku ostatnio opublikowanych pracach (m.in. Bilans korzyści i kosztów przystąpienia Polski do Unii Europejskiej[Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ]. Prezentacja wyników prac polskich ośrodków badawczych. Wyd. UKIE[Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ]; Korzyści i koszty członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Raport z badań. Praca zbiorowa. Centrum Europejskie Natolin; Finansowe skutki przystąpienia Polski do unii Europejskiej. Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową). Pierwsza kompleksowa ocena skutków makroekonomicznych akcesji Polski do Unii została dokonana jednak jeszcze w ubiegłym roku w wyniku adaptacji przez zespół polskich i irlandzkich ekspertów do polskich warunków modelu makroekonomicznego HERMIN. Wyniki prac zespołu pod kierownictwem Johna Bradley'a (Instytut Badań Ekonomicznych i Społecznych - ESRI, Dublin) i profesora Politechniki Wrocławskiej Janusza Zaleskiego zostały wykorzystane w Narodowym Planie Rozwoju.

Przedstawione w niniejszej części zakładane efekty (tj. w wyniku realizacji NPR) przystąpienia Polski do UE dla polskiej gospodarki, wyliczone przy pomocy w/w modelu HERMIN będą możliwe do osiągnięcia tylko w przypadku zapewnienia finansowania NPR ze wszystkich w/w źródeł i wykorzystania środków unijnych na poziomie co najmniej 80%. W analizach tych założono również, że po NPR 2004-2006 Polska będzie realizowała kolejny NPR 2007-2013, który będzie na poziomie 2,5% PKB średniorocznie.

wzrost PKB[Author ID1: at Sun May 4 00:02:00 2003 ]

a) poziom bezrobocia[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

inne - główne[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

inwestycje zagraniczne[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

eksport/import[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

równowaga budżetowa[Author ID1: at Sun May 4 00:02:00 2003 ]wzrost PKB [Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ]

Na rys. 1 przedstawiamy wpływ Narodowego Planu Rozwoju na całkowity PKB po cenach rynkowych wyrażony jako zmiana procentowa w stosunku do roku wyjściowego (2003), w którym NPR nie jest realizowany.

Rysunek 1 Wpływ przystąpienia do UE na wzrost PKB w Polsce w latach 2004-2013 - różnice między scenariuszem przystąpienia do UE i nie przystąpienia.

Zakładany w ostatnim roku (2013) prognozowanego okresu wzrost PKB o 8,67% w stosunku do punktu wyjścia, oznacza, że średni coroczny przyrost PKB w latach 2004-2013 będzie wyższy o około 1% od scenariusza, w którym NPR nie byłby realizowany w zakładanej wielkości w wyniku nie przystąpienia do UE.

b) poziom bezrobocia [Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ]

Dostęp do funduszy unijnych w rezultacie przystąpienie Polski do UE będzie miał również pozytywny wpływ na stopę bezrobocia w naszym kraju. Otrzymany w wyniku przeprowadzonej symulacji spadek bezrobocia w 2013r. o ponad 3% oznacza, że stopa bezrobocia na koniec prognozowanego okresu będzie dodatkowo o taką wielkość niższa od poziomu, który jesteśmy w stanie uzyskać bez wsparcia UE (

Rysunek 2).

Rysunek 2 Wpływ przystąpienia do UE na stopę bezrobocia w Polsce w latach 2004-2014.

Praktycznie oznacza to utworzenie ok. 300 000 nowych miejsc pracy według badań wykonanych przy modelu HERMIN. Znalazło to również potwierdzenie w pracach profesorów W. i A. Welfe, a jeszcze bardziej optymistyczne projekcje można znaleźć w opracowaniu prof. Orłowskiego zawartym w publikacji UKIE (Bilans korzyści i kosztów przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Prezentacja wyników prac polskich ośrodków badawczych. Wyd. UKIE, kwiecień 2003.[Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ])[Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ]

c) konsumpcja[Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ] (spożycie[Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ]) [Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ]

Innym zakładanym średniookresowym skutkiem członkostwa Polski jest wzrost spożycia indywidualnego. Oznacza to przewidywanie, że w zakresie realizacji działań składających się szczególnie na konsumpcję indywidualną (mieszkania, dobra konsumpcyjne, etc.) spodziewany jest znaczny, zauważalny wzrost w porównaniu do scenariusza pozostania poza UE.

Na rysunku 3 przedstawiamy prognozy dotyczące konsumpcji (spożycia) indywidualnego i zbiorowego w scenariuszu członkostwa (tj. realizacji Narodowego Planu Rozwoju w wyżej opisanym zakresie) uzyskane przy pomocy modelu HERMIN. Tak więc spożycie indywidualne (CONS) wzrasta w 2013r. o 5,32% ponad poziom wyjściowy roku 2003 a spożycie zbiorowe (G) o 1,84%.

Rysunek 3 Wpływ przystąpienia do UE na spożycie indywidualne i zbiorowe w Polsce w latach 2004-2014 (obliczenia symulacyjne z wykorzystaniem modelu HERMIN).

[Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ]

d) inwestycje zagranicz[Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ]ne [Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ]

W scenariuszu członkostwa Polski zwiększona wiarygodność finansowa i atrakcyjność inwestycyjna Polski doprowadzą do zwiększenia napływu kapitału zagranicznego, zarówno inwestycji zorientowanych na zaspokajanie rynku krajowego, jak - z czasem w coraz większym stopniu na eksport. W tym scenariuszu, przedstawionym w raporcie opublikowanym przez UKIE (Bilans korzyści i kosztów przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Prezentacja wyników prac polskich ośrodków badawczych. [Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ]wyd. UKIE, kwiecień 2003[Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ]), roczny napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) wzrośnie od ok. 10 mld euro w latach 2004-2005, do 15-16 mld euro w latach 2013-2014 (3,5-4,5% PKB), do czego dojdą znaczące napływy kapitału portfelowego (zwłaszcza w latach 2005-2007 w związku z tzw. convergence play, a więc wykorzystywaniem różnic dochodowości papierów skarbowych polskich i europejskich przed konwergencją do wymogów strefy euro), kredytów z EIB i kredytów komercyjnych.

Na pozytywne efekty BIZ, które miały i nadal mają duże znaczenie dla rynku pracy, ujawniały się wraz z kolejnymi rozszerzeniami UE. Kraje słabiej rozwinięte, takie jak Hiszpania i Portugalia, stały się atrakcyjnymi krajami przyjmującymi inwestycje. Świadczy o tym absolutny wzrost strumieni BIZ napływających z innych krajów członkowskich i wzrost ich udziału w BIZ ogółem. Inne kraje, jak np. Irlandia, stały się również atrakcyjnym miejscem dla inwestycji z krajów trzecich, m.in. dla inwestorów amerykańskich. Wszystkie te kraje (w szczególności Irlandia i Hiszpania) miały poważne problemy z bezrobociem, a jego zmniejszenie wynikało w znacznym stopniu z napływu inwestycji zagranicznych. Mimo, że potencjalne efekty BIZ dla rynku pracy kraju przyjmującego mają charakter wielokierunkowy, to jednak, na co wskazują również doświadczenia przedakcesyjne Polski, przeważają korzyści.

Do bezpośrednich ilościowych efektów napływu BIZ w zakresie zatrudnienia należy dodać efekty pośrednie związane z tworzeniem miejsc pracy w firmach kooperujących z firmami z udziałem kapitału zagranicznego, szacowane na ok. 20-25% ogółu miejsc pracy tworzonych przez firmy z udziałem kapitału zagranicznego.

Pozytywne efekty ilościowe BIZ dla rynku pracy niweluje w pewnym zakresie zjawisko wypierania z rynku firm rodzimych w wyniku presji konkurencyjnej ze strony inwestorów zagranicznych i ich zwiększonego importu zastępującego produkcję krajową. Efekt ten jednak jest trudny do oszacowania, zwłaszcza, ze w jego wyniku likwidowane są przede wszystkim mało efektywne miejsca pracy, których utrzymanie byłoby zagrożone w warunkach liberalizacji obrotów towarowych.

Reasumując należy jednak stwierdzić, że dotychczasowe doświadczenia wskazują, że napływ BIZ wiąże się z tworzeniem i utrzymaniem wielu istniejących miejsc pracy, poprawą ich jakości mierzonej produktywnością i poziomem plac oraz zwiększaniem wartości kapitału ludzkiego. Wszystkie te efekty nasilą się po akcesji Polski do UE wpływając pozytywnie na sytuację na rynku pracy. Polska jako członek UE będzie intensywniej uczestniczyć w międzynarodowych procesach inwestycyjnych. Wzmocni bowiem swoje przewagi lokalizacyjne, stając się krajem bardziej atrakcyjnym dla inwestorów zagranicznych pochodzących tak z krajów członkowskich, jak i z krajów trzecich.

W scenariuszu izolacji, tj. rezygnacji Polski z członkostwa w UE, prawne warunki inwestowania nie uległyby zmianie w związku z koniecznością respektowania przez Polskę zasady narodowego traktowania inwestorów zagranicznych wynikającej z członkostwa w Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). Pogorszeniu się uległby natomiast tzw. klimat inwestycyjny, w wyniku niepewności co do kształtu polityki gospodarczej Polski. Pozostawanie Polski w izolacji odebrałoby motywacje firmom poszukującym nowych źródeł efektywności w integrującym się obszarze do przesuwania do Polski z państw członkowskich UE inwestycji pracochłonnych. Należy tez oczekiwać, że większość inwestorów, dla których głównym czynnikiem przy wyborze lokalizacji jest nieskrępowany dostęp do rynku UE, przeniosłaby swoje inwestycje do innych krajów kandydujących, takich jak Czechy i Węgry, które weszłyby do UE.

Trzeba jednak podkreślić, że napływ BIZ nie oznacza tylko przepływu kapitału finansowego, ale także wiąże się z transferem nowoczesnych technologii oraz umiejętności organizacyjnych i menedżerskich, co ma kluczowe znaczenie dla poprawy konkurencyjności Polski. W scenariuszu izolacji (Bilans korzyści i kosztów przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Prezentacja wyników prac polskich ośrodków badawczych. [Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ]wyd. UKIE, kwiecień 2[Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ]003[Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ]) roczny napływ BIZ ukształtuje się na poziomie 5-6 mld euro (2-2,5% PKB), nie pokrywając w wystarczającym stopniu potrzeb kapitałowych Polski.

e) eksport/import [Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ]i bilans płatniczy[Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ]

W średnim okresie efektem członkostwa jest silny wzrost importu. Wzmocniona konkurencja na rynku krajowym wymusi bowiem proces przyspieszonego dostosowania i restrukturyzacji firm polskich. Mimo ich rosnącej wydajności, w pierwszych latach członkostwa dynamika importu przekroczy dynamikę eksportu, głównie wskutek realnej aprecjacji złotego i bardziej agresywnych strategii rynkowych korporacji ponadnarodowych. W całym dziesięcioleciu członkostwa (2004-2014) zakłada się (Korzyści i koszty członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Raport z badań. Praca zbiorowa. Centrum Europejskie Natolin, Warszawa 2003.) wzrost importu o 180 mld euro, tj. 16% a eksportu o 80 mld euro tj. o 7%. Powstały dodatkowy deficyt handlowy rzędu 100 mld euro zostanie z nadwyżką pokryty przez bezpośrednie inwestycje zagraniczne, wyższe o 60 mld euro (ponad 2-krotnie w stosunku do scenariusz izolacji) i unijne transfery w kwocie 70 mld euro (w scenariusz izolacji bliskie zeru). Oznacza to, że - w porównaniu ze scenariuszem izolacji - spada zapotrzebowanie Polski na inne mniej bezpieczne sposoby finansowania deficytu (np. kredyty bankowe).

Jednym z makroekonomicznych skutków członkostwa Polski w UE będą więc zmiany w strukturze bilansu płatniczego. W scenariuszu członkostwa będziemy mieć do czynienia ze znacznie wyższym deficytem handlowym, finansowanym jednak w całkowicie bezpieczny sposób transferami z Unii i napływem bezpośrednich inwestycji zagranicznych. W scenariuszu izolacji deficyt będzie wprawdzie mniejszy, ale - wobec braku bezpieczniejszych metod - w połowie sfinansowany wzrostem komercyjnego zadłużenia (kredytami bankowymi i papierami skarbowymi).

f) skutki finansowe dla budżetu

Na grudniowym szczycie w Kopenhadze ustalono ostateczną wersję rozliczeń pomiędzy Polską a UE w latach 2004-2006. Na podstawie przyjętych ustaleń oszacowano (zespół ekspertów pod kierownictwem W.Misiąga - publikacja: Mackiewicz M., Malinowska-Misiąg E., Misiąg W., Niedzielski A., Tomalak M., Finansowe skutki przystąpienia Polski do unii Europejskiej. Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową. Warszawa 2003) finansowe skutki przystąpienia Polski do UE.

W latach 2004-2006 Polska otrzyma 14,2 mld euro (58,5 mld zł) z budżetu UE, a łącznie wysokość składek, jakie Polska będzie zobowiązana przekazać do UE, wyniesie w tym czasie 7,2 mld euro (29,7 mld zł). Saldo transferów pomiędzy Polską a Unią Europejską wyniesie 7 mld euro (28,8 mld zł). Z zaliczek, które Polska otrzyma z budżetu UE, w końcu 2006 roku zablokowane na rachunku zaliczek będzie 494 mln euro (2,1 mld zł).

Budżet państwa dokona wydatków podlegających refundacji z budżetu UE w wysokości 56,1 mld zł. Analizy W.Misiąga i jego zespołu wykazują, że jeśli wydatki na współfinansowanie projektów unijnych zostaną dokonane ze środków przesuniętych z innych zadań budżetowych, rozliczenia z UE wykażą w latach 2004-2006 lukę kasową, wynoszącą 29,4 mld zł.

Korzyścią finansową przystąpienia Polski do UE są więc znaczne potencjalne transfery finansowe z budżetu Unii i ich dodatni bilans. Kosztem natomiast jest konieczność przekazania przez Polskę składki do wspólnego unijnego budżetu. Dodatkowym kosztem jest efekt luki budżetowej. Właśnie luka budżetowa będzie najważniejszym problemem finansowym i jeżeli Polska jednocześnie zamierza osiągnąć kryteria Maastricht (w tym osiągnięcie deficytu sektora finansów publicznych na poziomie nie wyższym, niż 3%), to wg szacunkowych obliczeń będzie konieczne obniżenie wydatków publicznych w latach 2004-2006 o 47 mld zł, czyli o ok.15,7 mld zł rocznie. Nie zmienia to jednak faktu, że saldo rozliczeń finansowych z UE jest dodatnie.

3. Efekty i korzyści na poziomie obywatela

1. dla konsumenta

Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej będzie miało niewątpliwy wpływ na poziom cen towarów i usług w naszym kraju. Generalnie, ze względu na wiele czynników makroekonomicznych można oczekiwać, że poziom cen po akcesji będzie niższy niż byłby w sytuacji pozostawania poza Unią. Doświadczenia Jednolitego Rynku wskazują, że w wyniku silniejszej konkurencji zwiększy się zakres dostępnych na rynku towarów i usług oraz ich jakość.

Określenie pełnej listy towarów i usług, których ceny zmienią się po przystąpieniu Polski do UE na obecnym etapie jest niemożliwe, ale w niektórych przypadkach taki ruch cen w dół jest więcej niż prawdopodobny. Spośród szeregu usług, których ceny powinny spaść, najbardziej realny wydaje się spadek cen połączeń telekomunikacyjnych i lotniczych. Po wstąpieniu do Unii nasze rachunki telefoniczne powinny być niższe, ponieważ na naszym 40-milionowym rynku będą mogły swobodnie działać unijne firmy telekomunikacyjne. Obecnie 80% obywateli UE ma do wyboru oferty ponad pięciu firm telekomunikacyjnych sprzedających usługi międzymiastowe i międzynarodowe a w przypadku rozmów lokalnych takie możliwości wyboru ma 30% a 54% ma wybór przynajmniej dwóch operatorów lokalnych.

Podobny ruch cen w dół powinien nastąpić w przypadku biletów lotniczych. Już od początku 2004 roku na polskim rynku będą się mogli pojawić unijni przewoźnicy lotniczy. Tym samym nasze niebo zostanie otwarte. Dzięki takiemu rozwiązaniu ceny połączeń lotniczych niewątpliwie spadną. Prawdopodobnie w Polsce pojawią się też tzw. tani przewoźnicy.

Dzięki stopniowej liberalizacji rynku i wzrostowi konkurencji można będzie oczekiwać w pewnej perspektywie obniżenia cen w innych obszarach, gdzie dotąd działają monopoliści chronieni przez państwo przed zagraniczną konkurencją. Spadną więc najprawdopodobniej ceny usług kolejowych i bankowych (głównie w sieciach punktów usługowych).

Spośród artykułów spożywczych powinno potanieć pieczywo, makarony i mąka, bo ceny skupu np. pszenicy w UE są niższe. Obniżce cen powinny też podlegać importowane owoce i warzywa (np. pomidory). Także w przypadku zagranicznych alkoholi ceny powinny wyraźnie spaść, bo zniknie cło na te towary.

Znaczną grupę towarów, których ceny prawdopodobnie nie zmienią się będą stanowić towary przemysłowe. Tutaj na mocy układu stowarzyszeniowego Polski z UE w zasadzie nie ma już ceł. Wejście do Unii więc niewiele zmieni - czyli nagłej zmiany cen nie będzie. Na pewno nie należy też oczekiwać gwałtownej podwyżki cen paliw, czy krajowych alkoholi, bo tu akcyza jest już na poziomie europejskim. Spośród artykułów spożywczych nie podrożeje także wieprzowina, której ceny są bardzo zbliżone do unijnych.

W przypadku pewnej ograniczonej grupy towarów i usług może nastąpić wzrost cen. Wynika to chociażby z konieczności zmiany zakresu opodatkowania stawką obniżoną i zerową podatku VAT, podnoszenia standardów ochrony środowiska oraz objęcia polskich rolników mechanizmami Wspólnej Polityki Rolnej. W przypadku ostrzejszych norm dotyczących ochrony środowiska czy bezpieczeństwa żywności należy jednak zdawać sobie sprawę, że wyższe skutki dostosowawcze, które mogą przełożyć się na poziom cen konsumpcyjnych będą także skutkować pozytywnie na jakość życia i zdrowia konsumentów.

Spośród artykułów, których ceny mogą wzrosnąć znajdzie się m.in. wołowina, której ceny w UE są znacznie wyższe oraz cukier. Wzrost ceny cukru może przełożyć się na ceny artykułów, do których produkcji jest wykorzystywany - tj. słodyczy i napojów. Tak jak podwyżki cen cukru można spodziewać się wzrostu cen produktów mleczarskich, gdyż w Unii mleczarnie płacą za mleko więcej niż w Polsce. Podrożeją też zapewne banany, ponieważ będzie musiał zmienić się w znacznym stopniu dotychczasowy kierunek ich importu, zgodnie z umowami zawartymi przez Wspólnotę z grupą krajów Afryki, Karaibów i Pacyfiku (głównie byłych kolonii) - towary z tych państw mają wolny dostęp do krajów UE. Za to na pewno podrożeją znacznie papierosy, bo akcyza na nie wzrośnie do wysokiego poziomu UE, co w ciągu kilku najbliższych lat może przełożyć się na wzrost cen markowych papierosów o ok. 60-70% a popularnych nawet o 140%.

W przypadku warzyw i owoców sytuacja będzie zróżnicowana. W górę pójdą najprawdopodobniej ceny owoców miękkich - truskawek, wiśni, malin, porzeczek, śliwek, bo na nie jest zbyt w Unii a obecnie nasz eksport ograniczają jeszcze ceny minimalne na nasze owoce. Podobnie zdrożeją pieczarki, w hodowli których Polska jest potentatem oraz rzadsze warzywa (cukinia, bakłażany, różne rodzaje fasoli).

Mogą także wzrosnąć ceny usług turystycznych. Na razie bowiem w Polsce obowiązuje preferencyjna 7% stawka VAT, ale nie wynegocjowaliśmy sobie jej utrzymania po wejściu do Unii. Jeżeli to się nie uda, to należy spodziewać się wzrostu cen w hotelach, restauracjach i cen samych wycieczek.

Warto jednak podkreślić, że w przystąpienie do Unii nie będzie dla konsumenta oznaczało wyłącznie zmian cen w dół, lub w górę. Jednocześnie rozszerzy się bowiem katalog praw konsumenta, w szczególności w takich obszarach, jak usługi turystyczne i umowy zawierane na odległość.

Nie bez znaczenia jest także fakt, że zwiększonej dostępności i jakości produktów będą towarzyszyć wyższe standardy bezpieczeństwa, które będą się przyczyniać do zmniejszenia zagrożeń spowodowanych przez produkty złej jakości. Lepsze jakościowo produkty i usługi wpłyną na ograniczenie liczby zachorowań spowodowanych przez wadliwe technologie, nieprawidłowe przechowywanie towarów, używanie niewłaściwych jakościowo produktów i usług. Do polskiego prawodawstwa została wpisana obowiązująca w UE zasada ogólnego bezpieczeństwa produktu. Najważniejszym prawem konsumenta w UE jest gwarancja, aby produkt, który kupuje, był bezpieczny dla zdrowia.

Bezpieczeństwo żywności to jeden z najważniejszych obszarów działalności UE. Niezależnie od szeregu ogólnych zasad wspólnotowych dotyczących warunków zdrowotnych żywności już inkorporowanych do polskiego prawa, warto podkreślić, że w UE działa scentralizowany system bezpieczeństwa żywności, który umożliwia wczesne ostrzeganie i wstrzymywanie sprzedaży produktów oraz śledzenie drogi przebytej przez dany produkt „od wideł do widelca”.

Bezpieczeństwo konsumenta jest również gwarantowane odpowiednim oznakowaniem produktów spożywczych. Zgodność deklaracji producenta z cechami produktu jest weryfikowana przez jednostki kontrolne poszczególnych krajów UE.

Na koniec tej części warto podkreślić jeszcze innego rodzaju korzyści związane z integracją Polski z UE. Do takich korzyści należą niewątpliwie ułatwienia w przekraczaniu granic wewnętrznych UE w postaci docelowej likwidacji (prawdopodobnie w 2006r.) kontroli osób po wstąpieniu Polski do tzw. grupy Schengen, która obejmuje wszystkie obecne kraje członkowskie poza Wielką Brytanią i Irlandią. Natomiast już od pierwszego dnia członkostwa obywatele polscy będą mieli prawo wjazdu do obecnych państw Unii na podstawie dowodów osobistych. Wejście Polski do Unii generalne spowoduje ułatwienia w podróżowaniu w rezultacie realizacji dużych przedsięwzięć komunikacyjnych, takich jak autostrady, czy modernizacja połączeń kolejowych. Włączą one Polskę w układ głównych szlaków komunikacyjnych Europy, co nie tylko ułatwi ruch towarowy i wymianę gospodarczą, ale także niewątpliwie korzystnie wpłynie na mobilność naszych obywateli i możliwość odwiedzania naszego kraju przez obywateli pozostałych państw członkowskich.

[Author ID1: at Sun May 4 00:02:00 2003 ]

2. dla rolnika / mieszkańca obszarów wiejskich

Polskie gospodarstwa rolne oraz obszary wiejskie otrzymają prawie połowę wszystkich środków pomocowych UE przeznaczonych dla Polski na lata 2004-2006. Polskie rolnictwo stając się częścią sektora rolnego Unii Europejskiej uzyska tym samym dostęp do wielu mechanizmów pomocowych wynikających ze Wspólnej Polityki Rolnej (WPR). Wsparcie to obejmie dopłaty bezpośrednie, interwencje na rynku w celu podtrzymania cen oraz programy rozwoju obszarów wiejskich. Zapewni to realną możliwość kompleksowej poprawy sytuacji polskiego rolnictwa i obszarów wiejskich poprzez wzrost jego konkurencyjności. Wśród niewątpliwych kosztów trzeba natomiast wymienić konieczność realizacji wielu rodzajów inwestycji, których celem będzie dostosowanie gospodarstw rolnych do unijnych wymagań sanitarnych, higienicznych, weterynaryjnych itp.

Dopłaty bezpośrednie

Polscy rolnicy, jako pierwsza grupa społeczna otrzyma finansowe wsparcie z funduszy UE. Polskie rolnictwo zostanie bowiem objęte systemem bezpośrednich od chwili przystąpienia Polski do UE. Polska podjęła decyzję o zastosowaniu uproszczonego systemu dopłat bezpośrednich. System ten będzie funkcjonował prze trzy pierwsze lata członkostwa z możliwością przedłużenia o kolejne lata. System uproszczony w odróżnieniu od obecnego systemu unijnego będzie polegał na dopłatach bezpośrednich nie do produkcji, lecz proporcjonalnie do powierzchni poszczególnych gospodarstw rolnych, niezależnie od rodzaju i rozmiarów prowadzonej działalności rolniczej, czyli de facto będzie oznaczał dopłatę do każdego hektara użytków rolnych.

Środki na dopłaty dla polskich rolników w ramach systemu uproszczonego zostały ustalone na poziomie 25% pełnego poziomu płatności w obecnych krajach członkowskich UE w roku 2004, 30% w 2005r., 35% w 2006r. oraz 40% w 2007r. W kolejnych latach kwoty wypłacane polskim rolnikom mają rosnąć o 10% rocznie, by 9 latach akcesji, tj. w roku 2013 osiągnąć 100% płatności w obecnych krajach członkowskich.

Po przystąpieniu do Unii zacznie także funkcjonować system uproszczony z dodatkowymi elementami wsparcia, czyli system nazywany potocznie systemem mieszanym. Wg tego systemu rolnicy będą dostawali dopłaty zależnie od uprawianej powierzchni ich gospodarstw ale jeżeli będą produkować żywność objętą dopłatami bezpośrednimi w UE, czyli:[Author ID1: at Sun May 4 00:02:00 2003 ]takimi jak:[Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ] zboża, kukurydza paszowa, rośliny oleiste wysokobiałkowe, chmiel, tytoń, len i konopie włókniste, rośliny strączkowe i ziemniaki skrobiowe, to otrzymają dodatkową dopłatę do powierzchni upraw. Natomiast hodujący bydło, owce i producenci mleka otrzymają dodatkową powierzchniową do produkcji paszowej.

Dodatkowe dopłaty powierzchniowe w ramach dopłat bezpośrednich finansowane będą z części środków przewidzianych na rozwój wsi i obszarów wiejskich oraz ze środków krajowych. UE zgodziła się, aby na ten cel przesunąć z funduszy na rozwój wsi i obszarów wiejskich maksymalnie 20% środków na zobowiązania rocznie w okresie 2004-2006 lub 25% w 2004r., 20% w 2005r. oraz 15% w 2006r. Dalsze podwyższenie płatności bezpośrednich (do maksymalnych limitów 55% w 2004r., 60% w 2005r. i 65% w 2006r. poziomu w obecnych państwach członkowskich UE) może nastąpić dzięki dofinansowaniu z budżetu państwa. Od roku 2007 Polska będzie mogła uzupełniać poziom dopłat bezpośrednich o 30% pełnej kwoty dopłat ponad poziom odpowiedni dla danego roku, co oznaczałoby skrócenie okresu dochodzenia do pełnego wymiaru dopłat z 9 do 6 lat (

Tabela 1).

Tabela 1. Schemat dochodzenia do pełnej wysokości dopłat bezpośrednich

	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013
Podstawowe wysokości dopłat (produkty nie objęte wsparciem w UE, tj. ziemniaki, buraki cukrowe, warzywa, owoce, inne)	25%	30%	35%	40%	50%	60%	70%	80%	90%	100%
Dopłaty wsparte ze środków na rozwój wsi oraz budżetu państwa (produkty objęte wsparciem w UE, tj. zboża, rośliny oleiste wysokobiałkowe, tytoń, chmiel, ziemniaki skrobiowe oraz produkcja wołowiny, mleka i owiec.	55%	60%	65%	70%	80%	90%	100%	100%	100%	100%

Wysokość zakładanych dopłat w wymiarze kwotowym w latach 2004-2006 na 1 hektar w systemie uproszczonym i mieszanym przedstawia

Tabela 2

Tabela 2. Stawki dopłat w zł/ha w zależności od profilu produkcji gospodarstwa i systemu dopłat.

	2004	2005	2006
Produkcja roślinna Stawka podstawowa Wsparcie ze środków na rozwój wsi Dofinansowanie krajowe RAZEM	161 89 192 442	199 80 204 483	238 65 220 523
Produkcja zwierzęca Stawka podstawowa Wsparcie ze środków na rozwój wsi Dofinansowanie krajowe RAZEM	161 65 116 332	199 58 167 424	238 47 228 513

Działania interwencyjne na rynku rolnym

Kolejnym istotnym mechanizmem wsparcia rolnictwa z zakresu Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) będą działania interwencyjne, których celem jest zagwarantowanie rolnikom stałych cen zbytu zapewniających opłacalność produkcji rolnej. Interwencje te będą polegać na skupie niektórych produktów w celu utrzymania cen tych produktów na określonym poziomie. Stanie się to w wyniku implementacji cen minimalnych i interwencyjnych, jak również zwiększenia subsydiowania producentów ważniejszych produktów rolnych. W wyniku wdrożenia mechanizmów interwencji rynkowej Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) ceny zostaną ustabilizowane, co pozwoli na lepsze planowanie działalności rolnej i wzrost wiarygodności kredytowej rolników wobec banków. Działania interwencji rynkowej obejmują również subsydia eksportowe dla towarów eksportowanych na rynki trzecie. Umożliwi to polskim rolnikom równą konkurencję z producentami unijnymi, np. na rynku wschodnim. Wydatki UE na interwencję rynkową i subsydia eksportowe dla polskich rolników szacowane są na 135 mln euro w 2004r., 350 mln. euro w 2005r. i 377 mln euro w 2006r. (łącznie w latach 2004-06: 862 mln. euro).

Programy rozwoju obszarów wiejskich

Instrumentem uzupełniającym płatności bezpośrednie i instrumenty wsparcia rynkowego jest Program Restrukturyzacji Obszarów Wiejskich (PROW), który obejmuje instrumenty finansowane z Sekcji Gwarancji [Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ]Unijnego Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnictwa. J[Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ]ego najważniejszymi elementami są:

• wsparcie dla gospodarstw niskotowarowych, mające na celu zwiększenie możliwości inwestowania (1 250 euro na gospodarstwo płatne rokrocznie przez 3 lata);

• dotacje wyrównawcze dla gospodarstw położonych na terenach niekorzystnych dla gospodarki rolnej (34-52 euro/ha dla strefy nizinnej i 55-68 euro/ha dla strefy górskiej);

• renty strukturalne dla rolników w wieku przedemerytalnym, którzy zrezygnują z prowadzenia gospodarki (310-590% najniższej emerytury; tj. obecnie 1711-3257 zł);

• wsparcie na dostosowanie do standardów UE w dziedzinie higieny, bezpieczeństwa żywności itp. (max. 200 euro/ha).

[Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ]

Oprócz wsparcia z zakresu Programu Restrukturyzacji Obszarów Wiejskich (PROW, polskie obszary wiejskie zostaną objęte wsparciem z funduszy strukturalnych UE w szczególności w [Author ID1: at Sun May 4 00:02:00 2003 ]wsparciem finansowym z Sekcji Orientacji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnictwa w [Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ]ramach [Author ID1: at Sun May 4 00:02:00 2003 ]realizacji [Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ]Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich. Dofinansowywane będą: inwestycje w gospodarstwach rolnych, wsparcie młodych rolników obejmujących gospodarstwa, szkolenia, niektóre dziedziny przetwórstwa rolnego i handlu artykułami rolnymi, wszystkie działania związane z gospodarką leśną (poza zalesianiem) i rozwój obszarów wiejskich. Z tego właśnie programu uzyskają wsparcie przedsięwzięcia służące m.in. rozwojowi infrastruktury na obszarach wiejskich, mające zmniejszyć dystans w standardach cywilizacyjnych pomiędzy wsią a miastem (w tym [Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ]także zwiększenie dostępu mieszkańców wsi do nowoczesnych usług telekomunikacyjnych i internetu), przedsięwzięcia pozwalające mieszkańcom wsi realizować ich cele edukacyjne i kulturowe, a także szereg działań ukierunkowanych na rozwój pozarolniczej działalności gospodarczej na wsi, w tym szkolenia przekwalifikujące rolników, wsparcie rozwoju usług na obszarach wiejskich, zarówno związanych z obsługą rolnictwa, agroturystyką, jak i różnorodnych drobnych usług świadczonych bezpośrednio na rzecz ludności wiejskiej. [Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ]

c) małego i średniego przedsiębiorcy

Dla przedsiębiorców najistotniejszym bezpośrednim następstwem członkostwa będzie zniesienie istniejących jeszcze barier dla wymiany handlowej i dostęp do większego rynku oraz nowych technologii. Wraz z wejściem Polski do UE zostaną wyeliminowane kontrole i formalności administracyjno-celne oraz bariery techniczne, jak np. konieczność uzyskiwania odrębnych certyfikatów dla produktów sprzedawanych w Polsce oraz na rynku Unii. Nastąpi również redukcja kosztów transportu, usług bankowych i ubezpieczeniowych w wymianie handlowej jako efekt zmniejszenia ryzyka i oszczędności czasu traconego dotychczas na postoje na granicy.

Likwidacja barier technicznych przyniesie w pierwszej kolejności korzyści przedsiębiorstwom już eksportującym na rynek UE. Przeprowadzone symulacje korzyści z likwidacji wewnętrznych granic wewnątrz UE wskazują na osiągnięcie oszczędności w wysokości 1-1,5% obrotów handlowych. Przyjmując podobną skalę oszczędności w przypadku Polski należy spodziewać się korzyści ogółem od 322 mln euro do 483 mln euro, co w przełożeniu na jedną eksportowaną partię towaru powinno wynieść od ok. 760 zł do ponad 2 690 zł (plus koszty opłat za dokument SAD bis).

Zniesienie barier technicznych będzie sprzyjać też tym przedsiębiorcom, którzy przygotowują się do podjęcia działalności eksportowej. To właśnie przede wszystkim mali przedsiębiorcy dotąd najczęściej wskazywali, iż zagraniczne normy stanowią dla nich największe bariery w rozpoczynaniu i rozwijaniu działalności eksportowej.

Wraz z przystąpieniem Polski do UE przestaną też obowiązywać cła antydumpingowe nałożone na niektórych polskich eksporterów a jednocześnie polski rynek będzie chroniony przed importem po cenach dumpingowych z krajów spoza Unii poprzez instrumenty Wspólnej Polityki Handlowej. Możliwość objęcia tymi instrumentami polskiego rynku zwiększy ochronę polskich producentów, także tych produkujących tylko na rynek polski przed nieuczciwą konkurencją producentów z państw nie należących do UE.

Pełne wykorzystanie oszczędności wynikających z likwidacji barier technicznych wymaga jednak poniesienia pewnych nakładów inwestycyjnych, które podniosą koszty wytwarzania wyrobów. Należy jednak podkreślić, że w większości przypadków wydatki związane z uzyskiwaniem certyfikatu CE ([Author ID1: at Sun May 4 00:02:00 2003 ]zastąpią ponoszone obecnie koszty uzyskiwania certyfikatu zgodności z określonym rozporządzeniem lub certyfikatem B. W rezultacie producent uzyska pełny dostęp do rynków wszystkich państw UE bez konieczności poddawania wyrobu dwóm, niezależnym od siebie procedurom certyfikującym. Dodatkowe nakłady inwestycyjne mogą wynikać z potrzeby modernizacji linii produkcyjnych lub nowych technologii.

Należy jednak mieć na uwadze, że wysokość nakładów inwestycyjnych jest uzależniona od rodzajów produktów wytwarzanych w danym przedsiębiorstwie.

Zmiany warunków funkcjonowania związane z objęciem Polski zasadami Jednolitego Rynku wpłyną w największym stopniu małe i średnie przedsiębiorstwa zajmujące się produkcją przemysłową. Do działów, które w największym stopniu skorzystają z wejścia Polski do UE można zaliczyć produkcję drewna i wyrobów z drewna, odzieży oraz mebli. Dla innych branż, takich jak włókiennictwo, produkcja skór, produkcja wyrobów z surowców niemetalicznych i produkcja metali, produkcja niektórych maszyn i urządzeń, pełne wykorzystanie szans rozwojowych związanych z akcesją Polski do UE będzie wymagało nakładów inwestycyjnych na ich modernizację.

Największe koszty wystąpią jednak w branży przetwórstwa żywności, ze względu na wysokie wymagania dot. bezpieczeństwa żywności.

Osobną ale niezwykle znaczącą grupą niezbędnych nakładów inwestycyjnych przed którymi staną polskie przedsiębiorstwa w perspektywie funkcjonowania na rynku UE będą nakłady na dostosowanie do wymogów ochrony środowiska. Chociaż określenie przeciętnych kosztów dostosowawczych do unijnych standardów w tym zakresie dla przeciętnego przedsiębiorstwa jest niemożliwe, to można przyjąć, że w największe nakłady będą musiały mieć miejsce w małych i średnich przedsiębiorstw działających w branży chemicznej i przetwórstwa spożywczego na większą skalę.

Warto jednak podkreślić, że instrumentem, za pomocą którego zostaną zminimalizowane średnioroczne obciążenia dla przedsiębiorstw są liczne okresy przejściowe pozwalające na odsunięcie w czasie lub racjonalne rozłożenie inwestycji dostosowawczych w dziedzinie ochrony środowiska.

Ponadto, należy generalnie zdawać sobie sprawę, iż małe i średnie przedsiębiorstwa podejmujące działania dostosowawcze do standardów UE i podnoszące swoja konkurencyjność będą mogły korzystać z licznych elementów wsparcia z funduszy strukturalnych.

Na wsparcie sektora MŚP jest ukierunkowany w szczególności Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkurencyjności Gospodarki - w ponad 50% finansowany ze środków UE. W związku z tym po przystąpieniu Polski do UE nastąpi jakościowa zmian dostępnych form wsparcia. Priorytet uzyskają tzw. wydatki twarde, czyli środki na inwestycje ukierunkowane na przyspieszenie rozwoju przedsiębiorstw. Jednocześnie znacznie zwiększy się zakres działań, które będą dofinansowywane. Wsparcie dla małych i średnich firm zakładane na pierwsze lata (2004-2006) po akcesji Polski do UE można generalnie podzielić na granty inwestycyjne, o które przedsiębiorcy będą mogli ubiegać się bezpośrednio oraz pośrednie formy wsparcia, z których małe i średnie firmy będą mogły korzystać jako podwykonawcy projektów infrastrukturalnych realizowanych np. przez jednostki samorządu terytorialnego. Część grantów inwestycyjnych dla przedsiębiorców przeznaczona zostanie na poprawę poziomu technologicznego (w tym również na dokonanie w przedsiębiorstwie zasadniczych zmian produktu lub procesu produkcyjnego) i organizacyjnego, dostosowanie do standardów UE w dziedzinie ochrony środowiska oraz do wymogów norm zharmonizowanych, a także na inwestycje związane z wdrażaniem systemów zarządzania. Inne granty można będzie przeznaczyć na zakup wartości niematerialnych i prawnych, takich, jak np. opłaty za rejestrację patentów czy zakup licencji oraz na zakup nieopatentowanej wiedzy technicznej i technologicznej (know-how) lub wiedzy z zakresu organizacji i zarządzania. Ważnym czynnikiem stymulującym przedsiębiorczość będzie miała możliwość skorzystania z grantów przewidzianych na realizację nowych inwestycji, jak np. założenie, rozbudowa lub nabycie przedsiębiorstwa.

Oprócz środków bezpośrednio przeznaczonych dla przedsiębiorstw, dodatkowym impulsem działającym pobudzająco na wzrost gospodarczy w wyniku wytworzenia dodatkowego popytu na określone dobra i usługi będzie samo pojawienie się na rynku znacznych środków publicznych. Z całą pewnością można założyć, że duże inwestycje infrastrukturalne, jak np. budowa autostrad staną się szansą rozwoju nie tylko małych i średnich przedsiębiorstw budowlanych, które będą występowały w charakterze podwykonawców ale także, w rezultacie realizacji inwestycji powstanie popyt na usługi gastronomiczne, hotelowe i inne (stacje paliw, stacje obsługi pojazdów), związane z tranzytem i rozwojem turystyki.

d) ucznia, studenta

Na wstępie warto zaznaczyć, że oświata w państwach członkowskich UE nie podlega unifikacji i każdy z krajów ma własny system z własnymi programami nauczania, podręcznikami itd. Nie znaczy to jednak, ze polscy uczniowie i studenci będą pozbawieni korzyści wynikających z przystąpienia Polski do UE.

Spośród najważniejszych pożytków wynikających wprost z procesu integracji i towarzyszącej jej zwiększonej mobilności osób należy wymienić: prawo do kształcenia w państwach członkowskich UE, możliwość uczestnictwa we wspólnotowych programach edukacyjnych, wprowadzenie narzędzi oceny studenta (ECTS: Europejski System Transferu Punktów Kredytowych umożliwiający wliczanie okresów studiowania w dowolnym europejskim ośrodku akademickim do pełnego toku studiów, DS: Suplement do Dyplomu), podnoszenie jakości kształcenia, uznawalność dyplomów szkół wyższych, zwiększenie szans na zatrudnienie i pozytywne efekty zwiększenia konkurencji pomiędzy uczelniami.

Wartą szczególnego podkreślenia korzyścią jest zapewnienie polskim obywatelom możliwości kształcenia i doskonalenia kwalifikacji zawodowych w którymś z krajów UE na zasadach niedyskryminacyjnych. W obszarze edukacji obowiązuje bowiem w UE zasada mówiąca, że uczniowie i studenci mają na jej terytorium prawo do równego traktowania. Oznacza to, że jeżeli uczniowie i studenci w którymś z państw UE mają określone prawa i obowiązki, to polscy uczniowie i studenci podejmujący tam naukę będą mieli identyczne. Prawa te przysługiwać będą tym polskim uczniom i studentom, którzy zostaną przyjęci do szkoły/na studia i posiadają ubezpieczenie oraz wystarczające środki na utrzymanie i pokrycie kosztów kształcenia, a tym samym nie stanowią obciążenia dla systemu zabezpieczenia społecznego państwa przyjmującego.

Unia Europejska wspiera mobilność studentów. W tym celu zostały stworzone wspólnotowe programy edukacyjne, które mają zachęcić studentów do podejmowania studiów w innych państwach. Programy takie jak Sokrates czy Leonardo da Vinci, z których Polska już dzisiaj korzysta umożliwiają taką wymianę poprzez partnerską współpracę pomiędzy uczelniami z krajów członkowskich UE. Wymiana może dotyczyć zarówno studentów (program Sokrates-Erasmus), jak uczniów szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalych (program Sokrates-Comenius).

W perspektywie najbliższych lat dodatkowym ułatwieniem będą działania podejmowane w UE celu uzyskania porównywalnych systemów edukacyjnych. Już podjęte działania są ukierunkowane na wprowadzenie we wszystkich krajach członkowskich studiów dwustopniowych, stworzenia warunków do mobilności studentów (m.in. poprzez wspólnotowe programy wymiany studentów), wprowadzenie systemu łatwo czytelnych i porównywalnych stopni i współdziałania w zakresie zapewnienia jakości kształcenia.

e) w dziedzinie bezpieczeństwa[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

[Author ID1: at Sun May 4 00:02:00 2003 ]

Konkluzje końcowe[Author ID1: at Sun May 4 00:02:00 2003 ]dla pracownika i bezrobotnego[Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ][Author ID1: at Sun May 4 00:02:00 2003 ]

Jedną z najważniejszych korzyści z akcesji Polski do Unii z punktu widzenia zwykłego obywatela będzie możliwość swobodnego podejmowania pracy na terenie wszystkich jej krajów. Taka możliwość przez pewien czas po przystąpieniu Polski do UE będzie podlegała jeszcze pewnym, stopniowo znoszonym ograniczeniom, w rezultacie ustanowienia 7-letniego okresu przejściowego w tzw. formule 2+3+2. Oznacza to, że obecne państwa członkowskie najpóźniej pod koniec drugiego roku członkostwa Polski w UE będą miały prawo do przedłużenia obowiązywania okresu przejściowego o kolejne 3 lata a po tym okresie o kolejne 2 lata, jeżeli udowodnią, że otwarcie ich rynku pracy w dalszym ciągu będzie grozić jego destabilizacją. Okres 7 lat stanowi więc maksymalny możliwy okres trwania ograniczeń w zakresie podejmowania pracy przez Polaków na całym terytorium obecnych państw członkowskich. [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

W praktyce część państw UE ([Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ]m.in. Dania, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Szwecja, Wielka Brytania) jednak skorzystała z prawa otwarcia swoich rynków pracy dla polskich pracowników od dnia przystąpienia Polski[Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ]. Prawdopodobnie tylko Niemcy i Austria skorzystają z prawa utrzymania maksymalnego okresu ograniczeń na zatrudnianie Polaków (5-7 lat).[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

Ponadto należy podkreślić, że w okresie trwania okresu przejściowego polscy obywatele będą mogli korzystać z rozwiązania dającego im pierwszeństwo w dostępie do rynków pracy Unii przed obywatelami krajów trzecich. [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

Z przystąpieniem do UE wiążą się także dostosowania w polskim prawie pracy w zakresie zagwarantowania organizacji czasu pracy (np. maksymalny łączny czas pracy razem z godzinami nadliczbowymi w wymiarze 48 tygodniowo; swoboda podejmowania przez pracowników pracy w niepełnym wymiarze), urlopów wypoczynkowych (minimum 20 dni po przepracowaniu 1 roku), urlopów rodzicielskich (w UE do 8 roku życia dziecka, w Polsce dotąd do 4.roku) i zbiorowych uprawnień związanych z gwarancjami finansowymi dla pracowników w razie niewypłacalności pracodawcy, a także zwolnień grupowych. [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

Odrębną ale nie mniej ważną kwestie stanowią regulacje w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Ocenia się, że po zakończeniu osiągniętego przez Polskę okresu przejściowego na wdrożenie określonych dostosowań, korzyści z tytułu poprawy bhp w długim okresie na pewno przekroczą znaczne koszty, jakie wiążą się z np. z modernizacją maszyn i urządzeń. [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

Istotnym elementem implementowanym do polskiego prawodawstwa jest także kwestia równości szans kobiet i mężczyzn na rynku pracy. Praktyczne doświadczenie krajów UE wskazuje, że poprawiają się faktyczne szanse kobiet na rynku pracy (np. nawet w ogłoszeniach o pracę w żaden sposób nie można podkreślać płci poszukiwanego pracownika). Należy dodać, że w Unii [Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ]Europejskiej szczególną uwagę przywiązuje się do niedyskryminacji pracowników ze względu na płeć, rasę, wyznanie, orientacje seksualną czy z powodu niepełnosprawności. [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

Kluczowym efektem akcesji Polski do UE będą jednak zwiększone szanse znalezienia zatrudnienia przez obecnych bezrobotnych. Na polepszającą się sytuację na rynku pracy bezpośrednio lub pośrednio będzie miała wpływ realizacja projektów infrastrukturalnych z dostępnych po akcesji znacznych funduszy unijnych, co z pewnością zwiększy popyt na pracowników. Również określany jako jeden z dodatkowych efektów akcesji zwiększony napływ inwestycji zagranicznych będzie wiązał się z dalszym wzrostem liczby miejsc pracy. Szerzej już opisane otwarcie się unijnych rynków pracy dla Polaków stworzy kolejne możliwości zatrudnienia. [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

Niezależnie, pozytywny wpływ na obniżenie bezrobocia i zwiększenie konkurencyjności polskich pracowników będzie miało wykorzystanie w Polsce funduszy strukturalnych przeznaczonych do bezpośredniego oddziaływania na rynek pracy. Przede wszystkim dotyczy to Europejskiego Funduszu Społecznego, którego środki będą w Polsce wykorzystywane po akcesji w ramach wdrażania Sektorowego Programu Operacyjnego [Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ]Rozwój Zasobów Ludzkich [Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ]i [Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ]Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego. [Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ]Z jego środków można będzie współfinansować szkolenia zawodowe, w tym przekwalifikujące,[Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ] [Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ]promowanie mobilności zawodowej, pośrednictwo pracy oraz działania zmierzające do wzrostu konkurencyjności sektora MŚP i wspierające zakładanie działalności gospodarczej. Jednakże na sytuacje na rynku pracy bezpośrednio lub pośrednio oddziaływać będą wszystkie dostępne po akcesji fundusze strukturalne.[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

[Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ]

f) dla jakości życia[Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ]

W zakresie związanym z podniesieniem jakości życia naszego społeczeństwa w rezultacie przystąpienia do UE można wymienić kilka elementów, które w dłuższej perspektywie niewątpliwie będą skutkowały podwyższeniem szeroko rozumianych standardów życiowych obecnego i przyszłych pokoleń. Należy jednak pamiętać, że znaczące pozytywne efekty pojawią długo po podjęciu pierwszych, często kosztownych działań. Dotyczy to w szczególności obszaru ochrony środowiska.[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

W ramach działań dostosowawczych do standardów Unii Europejskiej Polska będzie musiała ponieść ogromne koszty z wdrażaniem unijnych dyrektyw dotyczących m.in. ochrony wód, powietrza, gospodarki odpadami. Jednak te relatywnie wysokie koszty zostaną w wyniku uzyskanych okresów przejściowych rozłożone na wiele kolejnych lat. W dłuższej perspektywie przyjęte regulacje będą skutkowały znacznie lepszymi warunkami życia i zdrowiem społeczeństwa.[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

Innym aspektem, który należy mieć na uwadze osiągnięcie w perspektywie standardów unijnych z zakresu ochrony zdrowia i opieki społecznej, co niewątpliwie będzie stanowić o pozytywnym postrzeganiu przez obywateli długoterminowych efektów integracji. Warto jednak podkreślić, że zmiany będące następstwem członkostwa Polski w UE w zakresie opieki zdrowotnej i społecznej nie odniosą się do samego systemu ochrony zdrowia i pomocy społecznej, lecz właśnie do stopniowego podnoszenia jakości świadczeń poprzez wyznaczanie ich standardów. W przypadku prawa do opieki zdrowotnej oznacza to np., że jeśli osoba posiada ubezpieczenie zdrowotne w powszechnym systemie w jakimkolwiek kraju UE, to prawo opieki zdrowotnej „podróżuje” razem z nim bez konieczności wykupywania dodatkowego ubezpieczenia, jak to obecnie miejsce w Polsce. [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

Wzmocnieniu będą musiały także ulec struktury administracyjne w celu efektywnej implementacji standardów unijnych w wielu dziedzinach i wdrażania wsparcia finansowego z funduszy pomocowych. Będzie to oczywiście musiało prowadzić do rozrostu struktur biurokratycznych i zwiększenia zatrudnienia w administracji, ale koszty te będą niezbędne do właściwego zarządzania pomocą unijną i sprawowania nadzoru nad jej wykorzystaniem i będą stosunkowo niewielkie, biorąc pod uwagę wielkość środków finansowych możliwych do uzyskania po przystąpieniu do UE. Skutkiem nie mniej ważnym z punktu widzenia postrzegania efektywności pracy administracji przez obywatela będzie także większa przejrzystość procedur administracyjnych i podejmowanych decyzji w wyniku stosowania procedur unijnych, a także jako skutek pośredni - podniesienie standardów obsługi obywatela. [Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ]

4. Konkluzje końcowe [Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ]

Wejście Polski do Unii Europejskiej w połowie 2004 roku otworzy naszemu krajowi dostęp do finansowego wsparcia naszego rozwoju gospodarczego i społecznego z funduszy strukturalnych i funduszu spójności Unii Europejskiej. Już w roku 2000 podczas spotkania przywódców państw UE określono, że sumaryczne wsparcie dla Polski po wstąpieniu będzie wynosiło 12,8 mld euro w cenach 1999 roku, czyli ponad 50 mld zł. Jeszcze przed szczytem w Kopenhadze liderzy UE uzgodnili, że wsparcie to wyniesie 11,4 mld euro (46 mld. zł) i taką propozycję otrzymała Polska do negocjacji w trakcie kopenhaskiego spotkania, w którym uczestniczył już premier Leszek Miller wraz z całym polskim zespołem negocjacyjnym. Polskim sukcesem w Kopenhadze były przede wszystkim dużo korzystniejsze rozwiązania w zakresie dopłat bezpośrednich dla rolników (zwiększenie możliwego poziomu początkowego dopłat z 25% do 55, 60, 65% (2004-2006) dopłat dla rolników unijnych i skrócenie czasu dochodzenia do poziomu równych dopłat w całej Unii oraz kluczowe dla budżetu państwa zwiększenie o 1 mld euro (4 mld zł) bezpośrednich wpłat z budżetu UE do budżetu państwa. Natomiast nie uzyskaliśmy żadnych dodatkowych środków finansowych na przyspieszanie procesu wyrównywania poziomu życia w stosunku do średniej w państwach Unii.

Na zaplanowanie wydania środków finansowych związanych z Narodowym Planem Rozwoju w ramach konkretnych projektów zgodnych z priorytetami NPR-u będziemy mieli czas do końca 2006 roku, a następnie jeszcze przez 3 lata będziemy mogli realizować i finansować uzgodnione projekty. W między czasie, o czym rzadko się mówi, będziemy budowali kolejny NPR na lata 2007 - 2013, który powinien powstać do końca 2005 roku w naszym kraju, tak aby w ciągu 2006 roku uzgodnić go z Komisją Europejską i od 2007 roku mieć do dyspozycji kolejny strumień środków unijnych na dalsze wyrównywanie naszego poziomu życia i rozwoju gospodarczego do średniej unijnej. Czyli od roku 2007 będą się sumowały wsparcia na finansowanie projektów uzgodnionych do 2006 roku i w ramach drugiego polskiego NPR-u.

Jak duże są dodatkowe środki finansowe z UE najlepiej świadczy wyliczenie Ministra Finansów, które stwierdza, że obecnie na działania objęte Narodowym Planem Rozwoju wydajemy 2,9 mld euro średniorocznie (11,7 mld zł). Jeżeli porównamy, że dodatkowo średniorocznie na te podstawowe obszary, czyli infrastrukturę, zasoby ludzkie i wspomaganie rozwoju przedsiębiorczości (w tym produkcji rolniczej) dostaniemy średniorocznie 3,8 mld euro (15,2 mld zł), to widać wyraźnie jak zauważalna jest ta różnica, gdyż jest to 2,3 krotnie więcej. Jako pierwsi środki unijne uzyskają nasi rolnicy, gdyż tylko od sprawności naszej administracji zależy jak szybko po wejściu do Unii zgodnie z jej procedurami kontrolującymi prawidłowe wydawanie pieniędzy unijnych będziemy potrafili wypłacić należne im wspomaganie. Potem, stopniowo, wraz z realizacją projektów zauważymy dużo większe inwestycje drogowe, oczyszczalnie i systemy kanalizacyjne, telekomunikacyjne, etc. Również wspieranie odbudowy historycznych starówek i innych ważnych kulturowo obiektów architektonicznych będzie miało miejsce. Najwięcej jednak będzie wsparcia unijnych funduszy dla przeciwdziałania bezrobociu, zwiększaniu zatrudnienia, wspomaganiu rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, a także polepszania warunków do edukowania się i podnoszenia umiejętności bez ograniczeń wynikających z miejsca zamieszkania i wieku. Jak szybko środki unijne będą widoczne w postaci realizowanych projektów, na których będzie się pojawiała niebieska tabliczka informująca o tym, że projekt ten był realizowany przy wsparciu Unii Europejskiej, w dużej mierze zależy od sprawności naszych władz publicznych i administracji na szczeblu gminnym, powiatowym, wojewódzkim i centralnym. Jeśli nie przygotujemy dobrych projektów, jeśli nie będziemy wyłaniali uczciwie wykonawców tych robót, jeśli nie będziemy realizowali tych zdań terminowo, to wówczas nie będzie szybko widocznych niebieskich unijnych tablic informacyjnych. Ważne jest zatem, aby już dzisiaj na każdym szczeblu przygotowywać projekty lub zbierać informacje potrzebne do złożenia takiego projektu gdy przyjdzie na to czas. Ten czas się rozpocznie już w drugiej połowie bieżącego roku, a najdalej na początku 2004 roku. Należy mieć na uwadze, że nowe projekty w realizacji to zawsze nowe miejsca pracy, a zatrudnieni w ten sposób pracownicy to stworzenie poprzez ich zarobki popytu konsumpcyjnego na różnego rodzaju dobra i usługi, co oznacza powstawanie dalszych miejsc pracy.

Jeżeli przypomnimy sobie opinię podzielaną przez wielu wybitnych polskich ekonomistów, że minimalnym poziomem wzrostu PKB w Polsce zapewniającym uniknięcie dramatycznych problemów społeczno-gospodarczych jest przekroczenie granicy 5% wzrostu rocznie oraz skuteczna reforma finansów publicznych, to wydaje się całkiem prawdopodobne, że wsparcie finansowe Unii Europejskiej przez najbliższych kilkanaście lat po przystąpieniu może ułatwić nam uzyskanie takiego wzrostu gospodarczego. Największym obecnie problemem jest najwyższy w Europie wskaźnik bezrobocia przekraczający 19%. Zarówno z przedstawionych analiz jak i z badań innych ośrodków wynika, że do roku 2006 dzięki środkom z Unii Europejskiej powstanie ponad 300 tys. nowych miejsc pracy. W dyskusjach przed referendum warto te liczby mieć na uwadze i zadawać pytanie czy mamy jakieś inne i lepsze propozycje do rozważenia.

Druga część analiz o charakterze opisowym wskazuje, że w każdym indywidualnym przypadku przystąpienie do Unii Europejskiej stwarza szanse, których wykorzystanie w dużej mierze zależy od nas samych. W wielu przypadkach przynależność do Unii Europejskiej poprawi uwarunkowania do naszych działań. Należy jednak mieć na uwadze, że będą również pewne koszty, które będziemy musieli ponieść jako kraj, ale także indywidualnie. Do tych w skali makro należy zaliczyć jednak pewne ograniczenia suwerenności, która z tak dużym poświęceniem wielu pokoleń została uzyskana, a indywidualnie najbardziej dotkliwe będą podwyżki cen towarów i usług, które będą efektem dostosowania do zasad Wspólnego Rynku, gdyż do niższych cen i zniknięcia wielu barier bardzo szybko i bezboleśnie przyzwyczaimy się.

Bibliografia

1. Bilans korzyści i kosztów przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Prezentacja wyników prac polskich ośrodków badawczych. Wyd. UKIE, kwiecień 2003.[Author ID1: at Sun May 4 00:04:00 2003 ]

2. Bradley J., Tomaszewski P., Wojtasiak A., Zaleski J., Adaptacja modelu ekonometrycznego HERMIN do oceny wpływu funduszy strukturalnych Unii Europejskiej na sytuację makroekonomiczną w Polsce. Opracowanie wykonane na zlecenie Ministerstwa Gospodarki, WARR & ESRI, listopad 2002.

3. Bradley J., Zaleski J., Modelling EU Accession and Structural Funds impacts using the new Polish HERMIN model. Raport na konferencję “Macromodels'2002 and Modelling Economies in Transition”, Cedzyna 4-7 grudnia 2002r,.

4. Golinowska S., Kawecka-Wyrzykowska E., Lutkowski K., Rowiński J., Sartorius J., Szlachta J., Skutki integracji z Unią Europejską dla Polski. Fundacja Edukacji Ekonomicznej, Warszawa 2000.

5. Korzyści i koszty członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Raport z badań. Praca zbiorowa. Centrum Europejskie Natolin, Warszawa 2003.

6. Mackiewicz M., Malinowska-Misiąg E., Misiąg W., Niedzielski A., Tomalak M., Finansowe skutki przystąpienia Polski do unii Europejskiej. Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową. Warszawa 2003.

Bilans korzyści i kosztów przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Prezentacja wyników prac polskich ośrodków badawczych. Wyd. UKIE, kwiecień 2003.[Author ID1: at Sun May 4 00:02:00 2003 ]

1. Polska. Narodowy Plan Rozwoju 2004-2006. Dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 14 stycznia 2003 roku, skorygowany zgodnie z decyzją Rady Ministrów z dnia 11 lutego 2003 roku.

2. Raport na temat rezultatów negocjacji o członkostwo Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej. MSZ-UKIE, Warszawa, grudzień 2002.

11

---