POSTĘPOWANIE PRZYGOTOWAWCZE

Uruchomienie postępowania

• przebieg procesu- rozciągłość w czasie, proces karny ma początek, przebieg, zakończenie, przechodzi przez kolejne następujące po sobie fazy; proces podzielony jest na stadia, fazy i pod fazy

• 3 stadia procesu

1. postępowanie przygotowawcze

2. postępowanie jurysdykcyjne

3. postępowanie wykonawcze-likwidacyjne

są zwolennicy( np., Waltoś) którzy dzielą postępowanie jurysdykcyjne na 2 stadia: postępowanie przed sądem I instancji, czyli główne i postępowanie przed sądem II instancji

Tryby inicjowania procesu karnego

• zasada legalizmu- sam uprawdopodobniony fakt popełnienia przestępstwa zobowiązuje właściwe organy do wszczęcia i przeprowadzenia postępowania karnego

• zasada oportunizmu- w myśl, której organy procesowe wszczynają i przeprowadzają postępowanie w zależności od swego uznania, czy wymaga tego interes społeczny np. oczywista niecelowość wszczynania postępowania, 2postacie:

1. oportunizm właściwy- odstąpienie od ścigania przestępstw z uwagi na interes społeczny bez względu na wagę przestępstwa

2. oportunizm niewłaściwy- odstępuje się od ścigania ze w zględu na małą wagę przestępstwa

• sposoby inicjowania procesu

1. ściganie z oskarżenia publicznego ( z urzędu)

2. ściganie z oskarżenia prywatnego

Ad.A. ściganie z oskarżenia publicznego może przyjąć postać:

1. trybu bezwarunkowego

2. trybu warunkowego(trzeba spełnić ustawowe warunki), zależnego od:

• od zezwolenia władzy

• od wniosku określonej osoby, instytucji lub organu

• od wniesienia przez pokrzywdzonego, jako oskarżyciela subsydiarnego, aktu oskarżenia w sprawie o czyn ścigany z urzędu w razie powtórnej odmowy wszczęcia lub umorzenia postępowania przygotowawczego przez prokuratora

Ad.B. ściganie z oskarżenia prywatnego następuje na podstawie aktu oskarżenia wniesionego przez pokrzywdzonego do sądu o przestępstwo ścigane w trybie prywatnoskargowym

Ściganie za zezwoleniem władzy

• ustawodawca obdarzył pewne kategorie osób immunitetami procesowymi(formalnymi)

• nie uchylają karalności popełnionego czynu jedynie zapewniają niedopuszczalność wszczęcia i przeprowadzenia postępowania przeciwko sprawcy

• przeważnie mają charakter względny- mogą być uchylone przez odpowiedni organ

• o uchylenie zwraca się oskarżyciel

• brak zezwolenia jest ujemna przesłanką procesową

• z tego immunitetu korzystają: posłowie i senatorowie, sędziowie sądów powszechnych i wojskowych, SN, NSA, Trybunału Stanu, TK, Prokuratorzy, Rzecznik Praw Obywatelskich, Prezes NIK, Generalny Inspektor Danych Osobowych, Prezes Instytutu Pamięci Narodowej

• może być również immunitet materialny, który dodatkowo uchyla karalność popełnionego czynu

Ściganie przestępstw na wniosek określonej osoby, instytucji lub organu:

1. Ściganie na wniosek pokrzywdzonego

2. Ściganie niektórych przestępstw wojskowych na wniosek dowódcy

Ad.1. Dwie formy uzależnienia ścigania od woli pokrzywdzonego:

1. Przestępstwa bezwzględnie wnioskowe - bezwzględny zakaz prowadzenia postępowania bez wniosku pokrzywdzonego o przestępstwo naruszające sferę indywidualnych interesów pokrzywdzonego niezależnie od osoby sprawcy

2. Przestępstwa względnie wnioskowe - czyny karalne, które w zasadzie są ścigane z urzędu i dopiero ustalenie szczegółowego stosunku do sprawcy przestępstwa powoduje, że ściganie uzależnione jest od imiennego wniosku pokrzywdzonego o ściganie; ściganie osób najbliższych wymaga takiego wniosku:

• właściwości składające się na status pokrzywdzonego muszą istnieć już w chwili popełnienia przestępstwa

• stosunek `najbliższych' łączyć musi pokrzywdzonego ze sprawcą w momencie zaistnienia zdarzenia przestępnego

• do chwili otrzymania wniosku o ściganie organ procesowy dokonuje tylko tych czynności nie cierpiących zwłoki w celu zabezpieczenia śladów i dowodów a także czynności zmierzających do wyjaśnienia czy wniosek będzie złożony

• wniosek o ściganie może być cofnięty przez uprawniony podmiot; dokonuje się tego za zgoda prokuratora albo sądu; nie trzeba podawać przyczyn i nie można ponownie składać wniosku o ściganie w tej samej sprawie

Ad. 2. Specyfika wojskowego trybu ścigania na wniosek jest:

1. możliwość wszczęcia przez prokuratora wojskowego postępowania karnego o przestępstwo ścigane ma wniosek dowódcy jednostki wojskowej także bez wniosku, jeżeli wymagają tego ważne względy dyscypliny wojskowej

2. obowiązek odmowy przez prokuratora wojskowego wszczęcia postępowania o przestępstwo ścigane na wniosek dowódcy, jeżeli wobec sprawcy zastosowano środki przewidziane w wojskowych przepisach dyscyplinarnych

3. ustawowy zakaz cofania przez dowódcę wniosku o ściganie wojskowych przestępstw wnioskowych

• Uruchomienie postępowania przez oskarżyciela posiłkowego, uzależnione jest od następ. warunków:

• sprawa dotyczy przestępstwa publicznoskargowego

• postanowienie prokuratora o odmowie wszczęcia lub umorzenia postępowania przygotowawczego uprawomocniły się po wykorzystaniu przez pokrzywdzonego toku przewidzianych instancji

• wniesienia przez pokrzywdzonego w terminie miesiąca od doręczenia mu zawiadomienia prokuratora nadrzędnego o utrzymaniu w mocy postanowienia prokuratorskiej instancji a quo, aktu oskarżenia sporządzonego i podpisanego przez adwokata lub radcę prawnego, jeżeli pokrzywdzonym jest instytucja państwowa, samorządowa lub społeczna

Obowiązek powiadomienia o przestępstwie

• uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa jest przesłanka wszczęcia postępowania przygotowawczego a więc podejrzenie zaistnienia czynu karalnego

• w trybie prywatnoskargowym nie ma zasady legalizmu i ścigania z urzędu gdyż sam pokrzywdzony nie jest obowiązany do ścigania sprawcy

• wszczęcie postępowania jest uzależnione od obojętnie, jakiego źródła i formy uzyskania wiadomości

• organ obowiązany jest wydać niezwłocznie postanowienia o wszczęciu albo odmowie wszczęcia śledztwa albo dochodzenia po otrzymaniu zawiadomienia o przestępstwie

I. Powszechny prawny obowiązek denuncjacji (art.240 KPK)

• ciąży on na każdym, kto ma wiarygodną informację o karalnym przygotowaniu albo usiłowaniu albo dokonaniu czynu zabronionego, taksatywnie wymienione przestępstwa:

1. eksterminacja grup etnicznych, narodowych, itp.

2. zamach stanu

3. działalność zmierzająca do usunięcia konstytucyjnego organu RP

4. szpiegostwo

5. zamach na życie prezydenta RP

6. zabójstwo i morderstwo

7. sprowadzenie niebezpieczeństwa powszechnego

8. piractwo

9. wzięcie zakładnika

• nie zawiadomienie o przestępstwie zagrożone jest karą pozbawienia wolności do lat 3

• nie dotyczy to osób, które zaniechały zawiadomienia z obawy przed odpowiedzialnością grożącą jemu samemu albo jego najbliższym

• zaniechanie nie dotyczy sytuacji, gdy jest przypuszczenie, że organy ścigania wiedzą o przestępstwie lub osoba zapobiega popełnieniu przestępstwa

• prawny obowiązek denuncjacji nie obejmuje:

1. adwokata, który uzyskał określona wiadomość udzielając porady prawnej

2. duchownego, który dowiedział się o przestępstwie przy spowiedzi obowiązek zawiadomienia o przestępstwie uchyla tajemnicę lekarską i dziennikarska

• obowiązek zawiadomienia o przestępstwie przez instytucje

• instytucje państwowe i samorządowe, które w zawiązku ze swoja działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora albo policje oraz rozpocząć niezbędne czynności, aby nie dopuścić zatarcia śladów i dowodów przestępstwa

• czasem obowiązek zawiadomienia o przestępstwie przez instytucje wynika z przepisów szczególnych np. banki maja taki obowiązek w sytuacjach uzasadniających podejrzenie wykorzystania działalności banków w celach przestępczych

II. Obowiązek społeczny zawiadomienia o przestępstwie

• każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora albo policję

• nie podporządkowanie się nie pociąga za sobą żadnych sankcji

III. Zawiadomienia anonimowe

• nie spełniają one przesłanki uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa

• anonim należy sprawdzić poprzez czynności operacyjno- kontrolne albo w postępowaniu sprawdzających

• istnieje możliwość zaskarżenia bezczynności organu postępowania przygotowawczego; osoba albo instytucja zawiadamiająca powinna w ciągu 6 tygodni zostać poinformowana o wszczęciu albo odmowie wszczęcia postępowania

• organ ścigania zobowiązany jest do spisania protokołu przy ustnym powiadomieniu p przestępstwie

• oprócz badania podstaw faktycznych wszczęcia postępowania bada się również czy zachodzą przesłanki pozytywne i negatywne

Czynności poprzedzające wszczęcie postępowania przygotowawczego, odmowa wszczęcia

1. Postępowanie sprawdzające

• służy potwierdzeniu informacji o popełnieniu przestępstwa zawartych w zawiadomieniu

• czynności postępowania mogą dotyczyć płaszczyzny merytorycznej(czy zdarzenie miało miejsce), oceny prawnej(czy czyn jest przestępstwem) oraz problematyki procesowej

• nie mogą jednak stać się czynnościami procesowymi

• czynności te maja w zasadzie nieprocesowy charakter wyjątkowo ustawa zezwala na:

• sporządzenie protokołu z ustnego zawiadomienia

• sporządzenie protokołu przyjęcia wniosku o ściganie

• przesłuchanie w charakterze świadka osoby zawiadamiającej dla uzupełnienia danych zawartych w zawiadomieniu o przestępstwie

• postanowienie o wszczęcie śledztwa lub dochodzenia albo odmowie wszczęcia należy wydać w ciągu 30 dni od zawiadomienia - jeżeli w tym terminie nie zostaną wyjaśnione wątpliwości należy wszcząć postępowanie przygotowawcze (termin 30 dniowy dla dokonania czynności sprawdzających obejmuje sytuacje związane z zawiadomieniem o przestępstwie, termin nie obejmuje, gdy wiadomość pochodzi z innego źródła)

• postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania powinno być wydane niezwłocznie po ustaleniu okoliczności nie dających podstaw do wszczęcia nie czekając do końca terminu

1. Dochodzenie w niezbędnym zakresie (wstępne, niezwłoczne, zabezpieczające)

• w granicach koniecznych dla zabezpieczenia śladów albo dowodów przestępstwa przed ich utratą, zniekształceniem lub zniszczeniem prokurator albo policja w każdej sprawie w wypadku niecierpiącej zwłoki, jeszcze przez wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa albo dochodzenia przeprowadzić w niezbędnym zakresie czynności procesowych np. dokonanie oględzin, w razie potrzeby z udziałem biegłego, przeszukanie, pobranie krwi, włosa, i wydzielin od podejrzanego

• czynności w ramach dochodzenia w niezbędnym zakresie mogą być dokonywane tylko w ciągu 5 dni od dnia 1 czynności

• w ramach tego dochodzenia może dojść do wszczęcia postępowania zarówno w spawie(in rem) jak i przeciwko określonej osobie ( in personam)

• po 5 dniach umarza się postępowanie przeciwko osobie przesłuchanej jako podjrzanej lub przedstawia się jej zarzuty- nie oznacza to umorzenia postępowania w sprawie

• można przesłuchać osobę podejrzaną o popełnienie przestępstwa w charakterze podejrzanego przed wydaniem postanowienia o przedstawienie zarzutów

• wszystkich czynności można dokonać, gdy jest uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa

1. Postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia

• jeżeli okoliczności przytoczone w zawiadomieniu o przestępstwie lub postępowanie sprawdzające przeprowadzone przez organ ścigania w związku z wniesionym zawiadomieniem nie dają podstaw do przyjęcia, że zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienie przestępstwa a także, gdy zachodzi niedopuszczalność ścigania - odmowa wszczęcia

• postanowienie o odmowie wydaje prokurator z uzasadnieniem albo policja zatwierdzone przez prokuratora

• o odmowie wszczęcia zawiadamia się osobę albo instytucję, które złożyły zawiadomienie o przestępstwie a także ujawnionego pokrzywdzonego

• postanowienie o odmowie nie tworzy zakazy prowadzenia nowego postępowania w tym samym przedmiocie

Wszczęcie postępowania przygotowawczego

• uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa obliguje do wydania postanowienia o wszczęciu postępowania przygotowawczego

• postanowienie powinno określać czyn będącym przedmiotem oraz kwalifikacje prawną

• między postanowieniem o wszczęciu postępowania a postanowieniem o przedstawieniu zarzutów występuje postępowanie nazywane `w sprawie, anonimowe `

• cele postępowania:

• ustalenie czy został popełniony czy zabroniony i czy stanowi on przestępstwo

• wykrycie i w razie potrzeby ujęcie sprawcy

• zebranie danych stosownie do art. 213 i 214

• wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym ustalenie osób pokrzywdzonych i rozmiarów szkody

• zebranie, zabezpieczenie i w niezbędnym zakresie utrwalenie dowodów

• należy dążyć do wyjaśnienia okoliczności, które sprzyjały popełnieniu przestępstwa

• zasada trafnej reakcji karnej

• nikt niewinny nie powinien ponosić odpowiedzialności

• nikt winny nie powinien ponosić odpowiedzialności większej niż na to, co zasłużył

• nikt winny nie powinien ujść odpowiedzialności

• nikt winny nie powinien ponieść odpowiedzialności mniejszej niż na to zasłużył

głównymi organami w postępowaniu przygotowawczym jest prokurator i policja

Nadzór prokuratora nad postępowaniem przygotowawczym:

• prokurator sprawuje nadzór w zakresie, w jakim sam go nie prowadzi

• w ramach nadzoru prokurator może:

1. zaznajomić się z zamierzeniami prowadzącego postępowanie, wskazywać kierunki oraz wydawać zarządzenia

2. żądać przedstawienia materiałów zebranych w toku postępowania

3. uczestniczyć w czynnościach, osobiście je przeprowadzać albo przyjąć sprawę do swojego prowadzenia

4. wydać postanowienie, zarządzenia, postanowienia lub polecenia oraz zmieniać i uchylać postanowienia i zarządzenia wydane przez prowadzącego postępowanie - w razie jego niewykonania wszczynane jest przez przełożonego postępowanie służbowe

• nadzór dotyczy zarówno strony merytorycznej jak i prawnej

• uchylenie prawomocnego postanowienia o umorzeniu postępowania przez Prokuratora Generalnego

• w stosunku do osoby, która występowała w charakterze podejrzanego, jeżeli stwierdzi ze umorzenie było niezasadne

• niezasadność umorzenia ustalana jest na podstawie materiałów dowodowych, zebranych w umorzonym postępowaniu w kontekście błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych z podstawę postanowienia, jeśli błąd ten mógł mieć wpływ na treść decyzji, błędnej oceny prawnej czynu zarzucanego podejrzanemu oraz uchybień procesowych mogących wywrzeć wpływ na treść orzeczenia

• po uplywie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu Prokurator Generalny może uchylić lub zmienić postanowienie albo jego uzasadnienie jedynie na korzyść podejrzanego

• podjęcie na nowo postępowania, dochodzenia, śledztwa: postanowieniem prokuratora może być wszczęte na nowo postępowanie, które wcześniej zostało umorzone (tylko o ile toczy się przeciw innemu podejrzanemu); jeżeli toczy się przeciw temu samemu podejrzanemu to postanowienie wydaje prokurator przełożony nad prokuratorem, który wydał postanowienie o umorzeniu (tylko, gdy ujawnią się nowe istotne fakty i dowody, które nie były wcześniej znane)

Formy prowadzenia postępowania przygotowawczego

A. Śledztwo

• prowadzi się w sprawach:

1. o zbrodnie; (przestępstwa zagrożone powyżej lat 3)

2. o występki, gdy osobą podejrzana jest sędzia, prokurator, funkcjonariusz policji, ABW, AW,

3. o występki, gdy osoba podejrzana jest funkcjonariusz Straży Granicznej, Żandarmerii Wojskowej, finansowych organów dochodzenia, oraz ich organami nadrzędnymi, w sprawach związanymi z wykonywaniem czynności służbowych

4. o występki, co, do których nie przeprowadza się dochodzenia zgodnie z art. 325b par 2

5. w sprawach wojskowych prowadzi się jedynie w sprawach o zbrodnie

6. wszczęcie i prowadzenie śledztwa w sprawie czynu nieletniego, pozostającego w ścisłym związku z czynem dorosłego, jeżeli dobro nieletniego nie stoi na przeszkodzie łącznemu prowadzeniu sprawy

1. w sprawach o występki, w których prowadzi się dochodzenie, jeżeli prokurator tak postanowi ze względu na wagę lub zawiłość sprawy

2. sprawy taksatywnie wymienione w art. 325b§2 KPK ( wybrane z przestępstw przeciw zdrowiu u życiu, bezpieczeństwu powszechnemu, bezpieczeństwu w komunikacji, środowisku, obrót pieniędzmi, i inne.

3. w stosunku do oskarżonego pozbawionego wolności (chyba że TA z powodu ujecia na gorącym uczynku lub bezpośrednio po)

4. w przypadku obrony obligatoryjnej

• czas trwania śledztwa to 3 miesiące

• w uzasadnionych wypadkach może być przedłużony na czas oznaczony nie dłuższy niż rok, można kilka razy - przez prokuratora nadzorującego śledztwo lub przełożonego nad nim

• w szczególnie uzasadnionych wypadkach właściwy prokurator nadrzędny nad prokuratorem nadzorującym lub prowadzącym śledztwo może przedłużyć jego okres na dalszy czas oznaczony

• termin śledztwa liczy się od daty wydania postanowienia o wszczęciu a kończy z datą postanowienia o zamknięciu

• śledztwo prowadzi policja, jeśli nie prowadzi go prokurator jednak zasadniczym organem inicjującym śledztwo jest policja

• obligatoryjne śledztwo prokuratorskie w sprawach o przestępstwa popełnione przez funkcjonariuszy publicznych oraz o zabójstwo z art.. 148KK

• brak przepisów o właściwości miejscowej i rzeczowej prokuratury

• o tworzeniu, likwidacji, ustaleniu siedziby decyduje Minister Sprawiedliwości

• istnieją wojskowe jednostki prokuratur (2 okręgowe, 16 prokuratur garnizonowych), oraz Naczelna Prokuratura Wojskowa - utworzone przez Ministra Obrony Narodowej

• w ramach IPN tworzy się główne i oddziałowe komisje ścigania zbrodni przeciwko narodowi polskiemu - prokuratorów tych komisji powołuje Prokurator Generalny, na wniosek prezesa IPN




B. Dochodzenie

• ma na celu uproszczenie postępowania przygotowawczego w sprawach mniejszej wagi - prowadzone jest fakultatywnie

• obejmuje przestępstwa należące do właściwości sądu rejonowego:

1. zagrożone karą do 5 lat pozbawienia wolności (przy mieniu < 50 tyś.; nowelizacja: 100 tys)

2. wyjątkowo powyżej zagrożeń wymienionych w pkt.1:

1. z art. 159 KK (udział w bójce lub pobiciu człowieka z użyciem niebezpiecznego narzędzia); z art., 262 § 2 KPK (ograbienie zwłok, grobu lub innego miejsca spoczynku zmarłego) - zagrożone karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8

2. z art., 279§1 KK (włamanie) zagrożone karą pozbawienia wolności od roku do lat 10; art. 286§1 i 2 KK (oszustwo) oraz art. 289§2 KK (zabór cudzego pojazdu mechanicznego) - zagrożone karą pozbawienia wolności od 6 m-cy do lat 8, jeżeli wartość przedmiotu lub szkoda nie przekracza 50 tyś zł.

• nie prowadzi się dochodzenia w sprawach zagrożonych poniżej lat 5; taksatywnie wymienionych w art. 325b; nie jest możliwe prowadzenie dochodzenia w sprawie prywatnoskargowej

• występują także wyłączenia podmiotowe:

• do oskarżonego pozbawionego wolności w tej lub innej sprawie, chyba, że zastosowano zatrzymanie lub tymczasowe aresztowanie wobec sprawcy ujętego na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem

• jeżeli zachodzą okoliczności wymienione a w art. 79§1 KPK, - kiedy oskarżony musi posiadać w procesie obrońcę (nieletni, głuchy, niemy niewidomy, wątpliwość, co do poczytalności)

• można ograniczyć do ustalenia, czy zachodzą wystarczające podstawy do wniesienia aktu oskarżenia lub innego zakończenia postępowania - należy jednak dokonać czynności przewidzianych w art. 321 § 1-5 oraz w art. 325g § 2, przesłuchać podejrzanego i pokrzywdzonego oraz przeprowadzić i utrwalić w protokołach czynności, których nie będzie można powtórzyć

• dochodzenie powinno być ograniczone do 2 miesięcy, możliwe jednak przedłużenie do 3 miesięcy, a w przypadku nieukończenia go w tym terminie kontynuowane jest w formie śledztwa ( nowelizacja: możliwe przedłużenie do 3 miesięcy lub w szczególnie uzasadnionych przypadkach na czas nieokreślony)

• umorzenie rejestrowe dochodzenia - jeżeli dane uzyskane w toku czynności, o których mowa w art. 308 § 1, lub prowadzonego przez okres co najmniej 5 dni dochodzenia nie stwarzają dostatecznych podstaw do wykrycia sprawcy w drodze dalszych czynności procesowych, można wydać postanowienie o umorzeniu dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw.

• dochodzenie zapiskowe nietrafne i historycznie nieuzasadnione - ograniczenie czynności dowodowych i ich protokolarnego utrwalenia

PRZEBIEG POSTĘPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO

Przedstawienie zarzutów: art. 313 KPK

• przejście postępowania z fazy in rem do in personam, prowadzonej przeciw konkretnej osobie;

• czynności tej dokonuje się niezwłocznie po dostatecznym uzasadnieniu podejrzenia wobec określonej osoby - ogłoszenie ich podejrzanemu i przesłuchanie go

• osoba faktycznie podejrzana staje się osobą podejrzaną w znaczeniu procesowym

• dla kilku podejrzanych, postanowienie o przedstawieniu zarzutów sporządza się dla każdej osoby osobno

• po ogłoszeniu postanowienia: należy pouczyć oskarżonego o jego uprawnieniach i obowiązkach
  (do składnia wyjaśnień, odmowy składania, o składanie wniosków o dokonanie określonych czynności śledztwa, do końcowego zaznajomienia się z materiałami śledztwa), wręczane na piśmie, podejrzany potwierdza podpisem

• następnie przesłuchanie podejrzanego co do tresci przedstawionych mu zarzutów (jeżeli nie odmówił składania wyjaśnień) - należy podejrzanemu na jego żądanie lub obrońcy umożliwić składanie wyjaśnień na piśmie - odmowa jedynie z ważnych przyczyn

• przedstawieniu zarzutów może towarzyszyć zarządzenie wezwania osoby wymienionej w postanowieniu na przesłuchanie w charakterze podejrzanego i w razie konieczności wydanie przez prokuratora zarzadzenia o zatrzymaniu i przymusowym odprowadzeniu

• postanowienie powinno zawierać: (poza art.94KPK)

wskazanie osoby podejrzanej

dokładne określenie zarzucanego czynu

wskazanie jego kwalifikacji prawnej

• podejrzany może żądać podania mu ustnie zarzutów a także sporządzenia uzasadnień na piśmie - dostarczenie jemu i obrońcy w terminie 14 dni (w uzasadnieniu należy podać, jakie fakty i dowody zostały przyjęte za podstawę zarzutów)

modyfikacja zarzutów

• musi się mieścić w ramach tego samego czynu

• po przedstawieniu zarzutów, w toku śledztwa możliwe jest ujawnienie nowych danych, wtedy zachodzi konieczność zmiany zarzutów i wydanie nowego postanowienia - art. 314 KPK. następuje, jeżeli:

1. podejrzanemu należy zarzucić czyn nieobjęty wydanym uprzednio postanowieniem

2. przedstawienie czynu w zmienionej istotnie postaci ( czas, miejsce, wysokość szkody, forma zjawiskowa lub stadialna, elementy czynu ciągłego)

3. należy zakwalifikować czyn z surowszego przepisu

• konieczność ogłoszenia podejrzanemu i ponownego przesłuchania

odstępstwa od modelu przedstawiania zarzutów

• sytuacje kiedy kolejność czynności składających się na instytucję przedstawienia zarzutów nie musi być zachowana

1. czynności w niezbędnym zakresie - niecierpiące zwłoki; obawa zatarcia śladów i dowodów przestępstwa;

• można przesłuchać w charakterze podejrzanego, jeżeli istnieją warunki do przedstawienia postanowienia o przedstawieniu zarzutów - art. 308 KPK

• w ciągu 5 dni od pierwszej czynności

• przesłuchanie rozpoczyna się od informacji o zarzutach

2. w dochodzeniu - zredukowany formalizm, nie jest konieczne postanowienie o przedstawieniu zarzutów;

• od rozpoczęcia przesłuchania osobę uważa się za podejrzaną - art. 325g KPK;

• jeżeli zastosowano środki zapobiegawcze to konieczne jest przedstawienie zarzutów,

• nie stosuje się dochodzenia wobec podejrzanego, jeżeli zastosowano tymczasowe aresztowanie z wyjątkiem, art.325c KPK

Zakres uprawnień stron i innych uczestników procesu w postępowaniu przygotowawczym

• uprawnienia pokrzywdzonego i podejrzanego:

• korzystanie z pomocy przedstawicieli

• inicjatywa dowodowa

• prawo do uczestniczenia w czynnościach postępowania przygotowawczego

• zaskarżanie decyzji i innych czynności procesowych

• uczestnictwo w postępowaniu mediacyjnym

• możliwość złożenia wniosku o przesłuchanie świadka przez sąd w postępowaniu przygotowawczym, jeżeli zachodzi prawdopodobieństwo, że nie będzie go można przesłuchać na rozprawie

• prokuratorowi w czynnościach sądowych dokonywanych w postępowaniu przygotowawczym przysługują prawa strony

• przejawy kontradyktoryjności:

• czynności niepowtarzalne: art. 316 KPK

• czynności dowodowe, których nie będzie można powtórzyć na rozprawie, ze względu na to, że źródła dowodowe nie będą istnieć lub istotnie zmienią swoje cechy

• należy do nich dopuścić podejrzanego i pokrzywdzonego oraz ich przedstawicieli ustawowych; także pełnomocnika i obrońcę (o ile są już ustanowieni)

• wyłączenie dopuszczenia: jedynie, gdy istnieje niebezpieczeństwo utraty lun zniekształcenia dowodu

• należą do nich:




• oględziny miejsca, osoby, rzeczy

• oględziny i otwarcie zwłok

• ekshumacja

• eksperyment procesowy

• przeszukanie pomieszczeń itp.

• pobranie krwi i wydzielin

• okazanie rzeczy lub osoby, konfrontacja

• przesłuchanie osoby cierpiącej na chorobę mogącą wywołać nieodwracalne zmiany patologiczne mózgu




Zakończenie postępowania przygotowawczego

• następuje, gdy zostaną wyczerpane źródła dowodowe - max 14 dni (7 dni, jeżeli tymczasowo aresztowany) od zakończenia śledztwa albo otrzymania aktu oskarżenia wydanego przez Policję (prokurator sporządza akt oskarżenia lub zatwierdza akt oskarżenia wydany przez Policję, wnosi go do sądu lub wydaje decyzję o umorzeniu, zawieszeniu, uzupełnieniu śledztwa lub dochodzenia

• możliwe jest stwierdzenie (sposoby zakończenia postępowania przygotowawczego), że:

1. są podstawy do wniesienia do sądu aktu oskarżenia, art., 331KPK

2. są podstawy do wystąpienia z wnioskiem o warunkowe umorzenie postępowania art. 336KPK

3. są podstawy do umorzenia postępowania i zastosowania środków zabezpieczających z uwagi na niepoczytalność oskarżonego art.324, KPK

4. istnieją podstawy bezwarunkowego umorzenia postępowania przygotowawczego art.322KPK

• decyzje te wydaje prokurator

• następuje:

1. końcowe zaznajomienie podejrzanego i obrońcy z materiałami postępowania przygotowawczego (na wniosek)

2. 3 dni na składanie wniosku o uzupełnienie p. przygotowawczego - rozważenie przez organ procesowy zasadności wniosku

3. wydanie postanowienia o zamknięciu śledztwa lub dochodzenia - niezwłoczne zawiadomienie podejrzanego i jego obrońcy

4. zakończenie śledztwa lub dochodzenia - przez wydanie odpowiedniego postanowienia, złożenia wniosku lub złożenia aktu oskarżenia

w dochodzeniu brak jest obowiązku wydania postanowienia o zamknięciu dochodzenia chyba, że podejrzany jest aresztowany lub tymczasowo aresztowany

nie wydaje się postanowienia o zamknięciu śledztwa lub dochodzenia oraz końcowego zaznajomienia, jeżeli ma być ono umorzone

• zamknięcie śledztwa:

• wysoki stopień uprawdopodobnienia sprawstwa, ewentualne wykazanie niepoczytalności podejrzanego i wykazanie podstaw do zastosowania środków zabezpieczających

• powiadomienie obrońcy i podejrzanego o dopuszczalności przejrzenia akt (na ich wniosek) - wymaga to spisania protokołu - umieszcza się wszystkie uwagi i oświadczenia podejrzanego, mogą sformułować wniosek o uzupełnienie postępowania przygotowawczego - złożenie wniosku następuje max 3 dni po zaznajomienieniu z materiałami - oddalenie art..170KPK - po oddaleniu wniosku o uzupełnienie postępowania następuje wydanie wniosku o zamknięciu śledztwa - po upływie 3 dniowego terminu

Akt oskarżenia

• sporządzenie następuje po zamknięciu śledztwa lub dochodzenia

• jest warunkiem koniecznym do rozpoczęcia drugie stadium procesu karnego - jurysdykcyjnego

• skierowany do sądu wniosek uprawnionego oskarżyciela o stwierdzenie winy oskarżonego w popełnieniu określonego przestępstwa i wyciagnięcie stąd odpowiednich konsekwencji prawnokarnych

• funkcje:

1. bilansująca - zamknięcie i podsumowanie wyników postępowania przygotowawczego

2. inicjująca - warunek konieczny rozpoczęcia fazy jurysdykcyjnej

3. obligująca - zakreśla podmiotowe i przedmiotowe granice rozpoznania sprawy przez sąd

4. informacyjna - źródło informacji o przedmiocie procesu

1. dla oskarżonego: zawiadomienie o przesłaniu aktu oskarżenia do sądu; doręczenie zarządzenia prezesa sądu odpisu aktu oskarżenia

2. dla pokrzywdzonego oraz osoby lub instytucji, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie - zawiadomienie ich o przekazaniu aktu oskarżenia do sądu

3. dla innych uczestników procesu oraz uczestników jawnej rozprawy sądowej: odczytanie aktu oskarżenia przez oskarżyciela

• elementy aktu oskarżenia:

• imię i nazwisko oskarżonego; dane o osobie, o zastosowanym środku zapobiegawczym

• dokładne określenie zarzucanego czynu ze wskazaniem okoliczności

• wskazanie, że czyn został popełniony w warunkach art.64 KK albo art. 37 KKS

• wskazanie przepisów ustawy karnej

• wskazanie sądu właściwego do rozpoznania sprawy i trybu postępowania

• uzasadnienie oskarżenia

• akt oskarżenia sporządzony przez Policję lub inny upoważniony organ może nie zawierać uzasadnienia

• powinien zawierać także:

• listę osób, których wezwania żąda oskarżyciel

• wykaz innych dowodów, których przeprowadzenia domaga się na rozprawie głównej

• lista osób pokrzywdzonych (do wiadomości sądu)

• razem z aktem oskarżenia przesyła się materiały postępowania przygotowawczego

• możliwe dołączenie wniosku o zobowiązanie podmiotu określonego w art., 52KK do zawrotu na rzecz SP uzyskanej korzyści majątkowej (tzw. quasi pozwany cywilnie)

• możliwe umieszczenie wniosku o wydanie wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kary lub środka karnego za występek nieprzekraczający 10 lat pobawienia wolności bez przeprowadzania rozprawy, - jeżeli okoliczności sprawy nie budzą wątpliwości

• o przesłaniu do sądu aktu oskarżenia zawiadamia się oskarżonego i ujawnionego pokrzywdzonego oraz osobę lub instytucję, która złożyła zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa

• integralną częścią aktu oskarżenia są także:

1. załączniki

2. wnioski

Ad.1. Załączniki

• lista osób, których wezwania żąda oskarżyciel- nie zawiera adresów gdyż ustawa zastrzega je do wyłącznej wiadomości sądów

• wykaz innych dowodów, których przeprowadzenia na rozprawie głównej domaga się oskarżyciel (rezygnacja z ich przeprowadzenia może nastąpić tylko w drodze postanowienia o oddaleniu wniosku dowodowego)

Ad.2. Wnioski

• zaniechanie wezwania świadków i odczytanie ich zeznań na rozprawie

• dot. świadków przebywających za granicą lub mających stwierdzić okoliczności, którym oskarżony nie zaprzeczał, a okoliczności te nie są tak doniosłe

• przysługuje prokuratorowi oraz finansowemu organowi dochodzenia

• zwrot korzyści odniesionych z przestępstwa

• kpk upoważnia wyłącznie prokuratora do dołączenia do aktu oskarżenia wniosku o zobowiązanie podmiotu, który uzyskał korzyść majątkową do jej zwrotu na rzecz SP oraz zawiadomienia tego podmiotu o terminie rozprawy

• skazanie bez rozprawy

• jeżeli okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości, a postawa oskarżonego wskazuje ze cele postępowania zostaną osiągnięte

• w sprawie o występek zagrożony kara pozbawienia wolności nieprzekraczająca 10 lat

• uwzględniając wniosek prokuratora o skazanie bez rozprawy, sąd może

• zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary,

• warunkowo zawiesić jej wykonanie; nie stosuje się go do kary pozbawienia wolności w wymiarze powyżej 5 lat, a okres próby nie może przekroczyć 10 lat

• orzec wyłącznie środek karny; jeżeli występek jest zagrożony karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności

• sąd orzeka na posiedzeniu, bez przeprowadzenia postępowania dowodowego i uwzględniając wniosek, skazuje oskarżonego wyrokiem; prokurator, oskarżony i pokrzywdzony maja prawo wziąć udział w posiedzeniu

• rodzaje aktów oskarżenia:

1. zwykły akt oskarżenia:

1. sprawy rozpatrywane w trybie zwyczajnym, toczące się w postępowaniu przygotowawczym w trybie śledztwa art.332-333KPK

2. gdzie, subsydiarny oskarżyciel posiłkowy wnosi własny akt oskarżenia o czyn ścigany z oskarżenia publicznego

• powinien być sporządzony przez prokuratora i wniesiony do sądu w ciągu 14 dni a jeżeli podejrzany jest tymczasowo aresztowany w ciągu 7 dni od daty zamknięcia śledztwa art. 331 KPK

• poza wymogami, jakie powinno zawierać każde pismo procesowe, istnieją szczególne wymogi formalne art. 332 i 333 KPK

1. szczególny akt oskarżenia:

1. „uproszczony” sporządzony przez Policję lub inny organ, e sprawach rozpatrywanych w postępowaniu uproszczonym - nie musi zawierać uzasadnienia

2. akt oskarżyciela prywatnego w postępowaniu w sprawach z oskarżenia prywatnego - oznaczenie osoby oskarżonego, zarzucanego mu czynu oraz wskazania dowodów, na których opiera się oskarżenie art.487 KPK

• wymogi formalne ustanowione dla zwykłego aktu oskarżenia obowiązują również przy sporządzeniu aktu oskarżenia wnoszonego do sądu przez subsydiarnego oskarżyciela posiłkowego

• publiczny akt oskarżenia wnoszony przez pokrzywdzonego objęty jest przymusem adwokackim a wiec musi być sporządzony i podpisany przez adwokata

• jeżeli pokrzywdzonym jest instytucja państwowa, samorządowa, społeczna, akt oskarżenia m może sporządzić także radca prawny

• szczególnym aktem oskarżenia jest skarga oskarżyciela publicznego kończąca dochodzenie

• skrócony (uproszczony) akt oskarżenia sporządzony przez Policje zatwierdza i wnosi do sądu prokurator

• natomiast niepolicyjne organy prowadzące dochodzenie nie musza uzyskać prokuratorskiej aprobaty, ponieważ uprawnione są do samodzielnego wnoszenia i popierania oskarżenia przed sadem pierwszej instancji

• najmniejsze wymagania formalne statuuje ustawa procesowa dla aktu oskarżenia oskarżyciela prywatnego

• impulsem wszczynającym postępowanie prywatnoskargowe jest także ustna lub pisemna skarga pokrzywdzonego złożona Policji

• skarga wpadkowa ma miejsce, gdy na podstawie okoliczności, jakie wyszły na jaw w toku rozprawy, oskarżyciel zarzucił oskarżonemu inny czyn, oprócz objętego aktem oskarżenia

• nie jest wiążący dla sądu; sąd rozpozna nowe oskarżenie na tej samej rozprawie jedynie wtedy, gdy oskarżony wyrazi na to zgodę, a sąd nie stwierdzi konieczności przeprowadzenia postępowania przygotowawczego

• w razie odroczenia sprawy oskarżyciel wnosi nowy lub dodatkowy akt oskarżenia

Wniosek o warunkowe umorzenie postępowania

• jeżeli spełnione są przesłanki uzasadnione warunkowe umorzenie postępowania, prokurator może zamiast aktu oskarżenia, sporządzić i skierować do sądu wniosek o takie umorzenie; przesłanki:

1. społeczna szkodliwość czynu i wina nie są znaczne

2. nie budzą wątpliwości okoliczności popełnienia czynu

3. czyn sprawcy nie jest zagrożony kara przekraczającą3 lata pozbawienia wolności ( w świetle art. 66 KK 5 lat)

4. uzasadnione przypuszczenie ze oskarżony będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni nowego przestępstwa

• osoba, co, do której skierowano do sądu wniosek o warunkowe umorzenie postępowania jest oskarżona i ma status oskarżonego

• wniosek o warunkowe umorzenie postępowania powinien zawierać:

• imię i nazwisko oskarżonego, dane o jego osobie oraz dane o zastosowaniu środka zapobiegawczego

• dokładne określenie zarzucanego oskarżonemu czynu, ze wskazaniem miejsca, czasu, sposobu i okoliczności jego popełnienia oraz skutków a zwłaszcza wysokości powstałej szkody

• wskazanie przepisów ustawy karnej, pod które zarzucany czyn podpada

• wskazanie sądu właściwego do rozpoznania sprawy i trybu postępowania

• wymogi dla uzasadnienia wniosku

• dowody świadczące o tym ze wina oskarżonego nie budzi wątpliwości

• okoliczności przemawiające za warunkowym umorzeniem

• wnioski, co do dozoru, okres próby, obowiązki

Wniosek o umorzenie postępowania i zastosowanie środków zabezp. w związku z niepoczytalności sprawcy

• mamy do czynienia z dwutorowością orzekania o umorzeniu postępowania przygotowawczego wobec niepoczytalności sprawcy:

1. prawo prokuratora i finansowego organu dochodzenia do umorzenia postępowania przygotowawczego jest ograniczone wyłącznie do sytuacji, gdy nie zachodzi potrzeba orzeczenia środków zabezpieczających albo, gdy ograniczona jest tylko do wystąpienia o orzeczenie przepadku przedmiotów

2. jeżeli zachodzi potrzeba orzeczenia środków zabezpieczających: prokurator kieruje sprawę do sądu z wnioskiem o umorzenie postępowania i zastosowanie środków zabezpieczających o charakterze leczniczym w stosunku do sprawcy działającego w stanie niepoczytalności; zarówno umorzenie postępowania jak i orzeczenie tych środków leży w gestii sądu właściwego do rozpoznania danej sprawy

• materialnoprawny przesłanką stosowania środków zabezpieczających jest ustalenie sprawstwa; jeżeli sąd nie znajduje podstaw do zastosowania środków zabezpieczających mimo podstaw do umorzenia postępowania z uwagi na niepoczytalność podejrzanego, odmawia uwzględnienia wniosku i przekazuje sprawę prokuratorowi

Umorzenie postępowania przygotowawczego art. 322 KPK

• ustalenie, ze postępowanie przygotowawcze nie dostarczyło podstaw do wniesienia aktu oskarżenia, obliguje do jego umorzenia

• bezwarunkowe umorzenie postępowania przygotowawczego może nastąpić zarówno w fazie in rem jak i in personam

• brak konieczności uprzedniego zaznajomienia się z materiałami postępowania i jego zamknięcia

• umorzenie postępowania przygotowawczego podlega kontroli instancyjnej zarówno w pionie prokuratorskim jak i w ramach sądowej kontroli instancyjnej

• postanowienie o umorzeniu śledztwa wydaje prokurator albo Policja (postanowienie wydane przez Policje zatwierdza prokurator)

• postęp. przygotowawcze prowadzone w formie dochodzenia umarza prokurator albo Policja lub inny organ uprawniony do prowadzenia postępowania

• postanowienie o umorzeniu dochodzenia wydane przez finansowy organ dochodzenia w sprawie o wykroczenie skarbowe nie wymaga zatwierdzenia przez prokuratora

• podstawę prawną, czyli sprecyzowany w ustawie obowiązek lub uprawnienie do umorzenia śledztwa lub dochodzenia, stanowią następujące przepisy:

• art. 11 § 1- umorzenie postępowania w sprawie o występek zagrożony karą pozbawienia wolności do lat 5, jeżeli orzeczenie kary wobec oskarżonego byłoby oczywiście niecelowe ze względu na rodzaj i wysokość kary prawomocnie orzeczonej za inne przestępstwo, a interes pokrzywdzonego temu się nie sprzeciwia (tzw. umorzenie absorpcyjne)

• art. 17 § 1- zakaz wszczynania i obowiązek umorzenia postępowania w sytuacjach ujawnienia ujemnej przesłanki procesowej wymienionej w tym przepisie

• art. 322 § 1- gdy obowiązek umorzenia postępowania wynika z braku podstaw faktycznych do wniesienia aktu oskarżenia

• w zakresie postępowania w sprawach ze stosunków międzynarodowych

• przyczyna umorzenia są to konkretne okoliczności składające się na stan faktyczny i prawny danej sprawy, powodujące zgodnie z prawem karnym procesowym niedopuszczalność postępowania karnego

• postanowienie o umorzeniu postępowania poza wymogami formalnymi zawiera także:

1. dokładne określenie czynu i jego kwalifikację prawną

2. wskazanie przyczyn umorzenia

3. imię i nazwisko podejrzanego a w razie potrzeby inne dane o jego osobie, (gdy umorzenie obejmuje osobę występującą w charakterze podejrzanego)

• umorzenie „rejestrowego” dochodzenia

• jeżeli dane uzyskane w toku czynności, o których mowa w art. 308 § 1, lub prowadzonego, przez co najmniej 5 dni dochodzenia nie stwarzają dostatecznych podstaw do wykrycia sprawcy w drodze dalszych czynności procesowych, można wydać postanowienie o umorzeniu dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw

• po umorzeniu Policja na postawie odrębnych przepisów prowadzi czynności operacyjno rozpoznawcze w celu wykrycia sprawcy i uzyskania dowodów

• w razie uzyskania takich dowodów Policja wydaje postanowienie o podjęciu na nowo dochodzenia

• nie wymaga uzasadnienia i podlega zatwierdzeniu przez prokuratora

Zawieszenie postępowania przygotowawczego art. 22§1 KPK

• funkcjonuje w każdym stadium procesu, jest tylko czasowym wstrzymaniem biegu procesu;

• nie jest orzeczeniem kończącym postępowanie, lecz decyzja wydana w związku z czasową, choć długotrwałą przeszkodą uniemożliwiająca prowadzenie procesu

• w szczególności, gdy nie można ująć oskarżonego albo nie może on brać udziału w postępowaniu z powodu choroby psychicznej lub ciężkiej choroby

• postępowanie zawiesza się na czas trwania przeszkody

• postanowienie wydaje prokurator oraz organ uprawniony do prowadzenia postępowania przygotowawczego, (jeżeli jednak nie jest wydane przez prokuratora wymaga pisemnego potwierdzenia)

• sytuacja wynikająca z konieczności zawieszenia postępowania w stosunku do jednego z oskarżonych nie może stanowić podstawy do zawieszenia wobec innych, do których istniejące przeszkody się nie odnoszą

• wyjątek: w postępowaniu przygotowawczym, gdy odrębne postępowanie ograniczyłoby w sposób znaczny możliwość wszechstronnego wyjaśnienia okoliczności sprawy

• zawieszenie postępowania nie stoi na przeszkodzie orzekaniu, co do środków zabezpieczających oraz wniesieniu i rozpoznania na korzyść oskarżonego kasacji i wniosku o wznowienie postępowania

Przejawy redukcji formalizmu procesowego w dochodzeniu

• prowadzenie postępowania przygotowawczego w formie dochodzenia jest fakultatywne

• nie wymaga sporządzenia uzasadnienia

• postanowienie o wszczęciu dochodzenia

• postanowienie o odmowie wszczęcia dochodzenia

• postanowienie o umorzeniu dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw

• postanowienie o umorzeniu dochodzenia

• postanowienie o zawieszeniu dochodzenia

• z wyjątkiem postanowienie o wszczęciu dochodzenia pozostałe postanowienia zatwierdza prokurator; na organach prowadzących dochodzenie nie ciąży obowiązek powiadomienia prokuratora o wszczęciu dochodzenia, prokurator nie jest wiec obowiązany do nadzoru dochodzenia od momentu jego wszczęcia

• jeżeli w toku dalszego dochodzenia odpada przesłanka ujemna, nie jest dopuszczalny powrót do postępowania prowadzonego w trybie dochodzenia

• ustawa nie wymaga wydania postanowienia o zamknięciu dochodzenia, niezależnie od tego, czy nastąpiło, czy tez nie końcowe zapoznanie podejrzanego z materiałami dochodzenia; obowiązek ten ciąży natomiast na organach dochodzenia wówczas, gdy podejrzany jest aresztowany lub zatrzymany

Rola sądu w postępowaniu przygotowawczym

• konieczność zagwarantowania udziału czynnika sądowego w postępowaniu przygotowawczym uzasadniona jest przede wszystkim potrzebą wzmocnienia gwarancji praw jednostki poprzez przekazanie określonych kompetencji czynnikowi niezawisłemu

• zakres sądowych uprawnień przejawia się na trzech płaszczyznach:

1. kontroli czynności organów prowadzących postępowanie przygotowawcze i wyciągnięciu konsekwencji prawnych ze spostrzeżonych uchybień (prawo uchylenia lub zmiany decyzji tych organów)

2. podejmowaniu określonych czynności procesowych, zastrzeżonych dla sądu, które nie mają charakteru decyzji procesowych

3. podejmowaniu decyzji procesowych, które są wynikiem uprzedniej kontroli postępowania przygotowawczego pod względem prawnym i merytorycznym i które podlegają dalszej kontroli instancyjnej

• kontrola sądowa czynności organów prowadzących postępowanie przygotowawcze obejmuje wszelkie decyzje organów postępowania przygotowawczego, które w świetle obowiązujących przepisów są zaskarżalne do organów sądowych

• prawo zażalenia do sądu na prokuratorskie decyzje o zaniechaniu ścigania karnego, które występują w dwóch postaciach:

• przysługujące pokrzywdzonemu i instytucjom państwowym, samorządowym i społecznym, które założyły zawiadomienie o przestępstwie- zażalenie na odmowę wszczęcia postęp. przygotowawczego

• przysługujące stronom zażalenie na postanowienie o umorzeniu śledztwa lub dochodzenia

• kontrola instancyjna prokuratorskich decyzji o zaniechaniu ścigania karnego

• pokrzywdzony wnosi zażalenie do prokuratora nadrzędnego nad prokuratorem, który wydal lub zatwierdził postanowienie o umorzeniu lub odmowie wszczęcia postępowania; jeżeli prokurator nadrzędny nie przychylił się do zażalenia, kieruje je do sądu

• sąd właściwy do rozpoznania sprawy w pierwszej instancji uchyla postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego lub odmowie jego wszczęcia formując wskazania, które są dla prokuratora wiążące

• prokurator wydaje ponownie postanowienie o umorzeniu postępowania lub odmowie jego wszczęcia; postanowienie to podlega zaskarżeniu tylko do prokuratora nadrzędnego

• w razie utrzymania w mocy zaskarżonego postanowienia przez prokuratora nadrzędnego pokrzywdzony może- w terminie miesiąca od doręczenia mu zawiadomienia o postanowieniu- wnieść akt oskarżenia do sądu

• akt oskarżenia wniesiony przez pokrzywdzonego powinien być sporządzony i podpisany przez adwokata

• przypisanie pokrzywdzonemu uprawnień oskarżycielskich w sprawach ściganych z urzędu

• kontrola merytoryczna aktu oskarżenia sprawowana przez sąd pierwszej instancji:

• jeżeli akt oskarżenia wniósł oskarżyciel posiłkowy, prezes sądu obligatoryjnie kieruje sprawę na posiedzenie w celu zbadania przez sąd, czy nie zachodzi potrzeba umorzenia postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia

• instancyjna kontrola sądu nad decyzjami prokuratorskimi obejmuje nadto rozpatrywanie zażaleń m.in. na:

• postanowienia prokuratora o zabezpieczeniach majątkowych

• postanowienia prokuratora w przedmiocie środków zapobiegawczych, innych niż tymczasowe aresztowanie

• zatrzymanie osoby

• ingerencja sądu w postępowanie przygotowawcze wyraża się także w wyłącznej właściwości tegoż sądu do podejmowania

• określonych czynności procesowych, które nie maja charakteru decyzji

• decyzji procesowych w wyniku uprzedniej kontroli postępowania przygotowawczego pod względem prawnym i merytorycznym, podlegającym dalszej kontroli instancyjnej

• do wyłącznej właściwości sądu w postępowaniu przygotowawczym należy: nb. 137

• przekazanie sprawy do uzupełnienia postępowania przygotowawczego - sąd przekazuje sprawę prokuratorowi w celu uzupełnienia śledztwa lub dochodzenia, jeżeli akta sprawy wskazują na istotne braki tego postępowania, zwłaszcza na potrzebę poszukiwania dowodów, zaś dokonanie niezbędnych czynności przez sąd powodowałoby znaczne trudności

• ujawnienie się dopiero na rozprawie istotnych braków postępowania przygotowawczego, których usuniecie przez sąd uniemożliwiałoby wydanie prawidłowego orzeczenia w rozsądnym terminie, sąd może przerwać albo odroczyć rozprawę, zakreślając oskarżycielowi publicznemu termin do przedstawienia dowodów, których przeprowadzenie pozwoliłoby na usuniecie dostrzeżonych braków

• oskarżyciel publiczny po uzupełnieniu śledztwa lub dochodzenia może podjąć następujące decyzje w sprawie

• składa nowy akt oskarżenia albo

• podtrzymuje poprzedni albo

• zwraca sądowi akta sprawy z wnioskiem o warunkowe umorzenie postępowania

• umarza postępowanie przygotowawcze

Orzekanie w procesie karnym w przedmiocie szkody wyrządzonej przestępstwem

• realizacja roszczeń majątkowych w polskim procesie karnym może nastąpić w ramach następujących instytucji prawnych

1. rozpoznania powództwa adhezyjnego

2. zasądzenia odszkodowania z urzędu

3. orzekania w przedmiocie odszkodowania w ramach wymierzonych oskarżonemu środków karnych

4. zasądzenie od innych podmiotów (poza oskarżonym) zwrotu na rzecz SP korzyści majątkowej uzyskanej z przestępstwa

• prokurator - jeżeli w jego ocenie wymaga tego interes publiczny- wytacza powództwo publiczne na rzecz pokrzywdzonego

• w ograniczonym zakresie organy kontroli państwowej mogą wnosić i popierać powództwo adhezyjne

• w sprawach o przestępstwa, którymi wyrządzono szkodę w mieniu instytucji państwowej, samorządowej lub społecznej

• jeżeli organy kontroli państwowej w zakresie swojego działania ujawniły przestępstwo lub wystąpiły o wszczęcie postępowania

• jeżeli „nie działa” organ pokrzywdzonej instytucji

• orzekanie w przedmiocie odszkodowania w ramach wymierzonych oskarżonemu środków karnych

• obowiązek naprawienia szkody

• zasądzenie nawiązki na rzecz pokrzywdzonego albo na określony cel społeczny

• nałożenie świadczenia pieniężnego

• zasądzenie od innych podmiotów zwrotu na rzecz SP korzyści majątkowej uzyskanej z przestępstwa

• odpowiedzialność, benificjariuszy którzy odnieśli korzyść z popełnionego przez inne osoby przestępstwa; w wypadku skazania za przestępstwo przynoszące korzyść majątkową osobie fizycznej, prawnej lub jednostce organizacyjnej mniemającej osobowości prawnej, a popełnione przez sprawce działającego w jego imieniu lub interesie- sąd zobowiązuje podmiot, który uzyskał korzyść majątkową, do jej zwrotu w całości lub części na rzecz SP

• orzekanie w tej kwestii wymaga spełnienia następujących warunków

• kierując akt oskarżenia do sądu prokurator dołącza do niego wniosek o zobowiązanie określonego podmiotu do zwrotu na rzecz SP uzyskanej korzyści majątkowej

• orzeczenie zwrotu korzyści nie może nastąpić na posiedzeniu, lecz jedynie na przeprowadzeniu rozprawy w wyroku skazującym oskarżonego

8

---