I. CELE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ I EFEKTYWNOŚĆ MAOKREKONOMICZNA

- bezpośrednim celem jest uzyskiwanie dochodu - rezultatem dobrze zorganizowanej pracy oraz wykorzystanie zasobów naturalnych, kapitału, informacji, umiejętności ludzkich

- dochód jest czynnikiem i warunkiem do celu zasadniczego, jakim jest postęp w zakresie życia jednostki i społeczeństwa

- dochód celem gospodarowania -> gdy nie występują pozaekonomiczne ograniczenia w zakresie zmiany uzyskanych dochodów na środki zaspokajania potrzeb ludzkich, kapitału

- efektywność - E. Taylor „Człowiek w działaniu gospodarowania postawiwszy sobie cel, zmierza aby go osiągnąć najmniejszym kosztem, poświęcając coś co chce uzyskać niego max”

- efektywność ekonomiczna w makro - zbiór cech gospodarowania

* trafne określenie celów

* adekwatność mechanizmów ekonomicznych i struktur gospodarczych

* dostosowanie struktury do warunków gospodarczych

* zgodność efektów gospodarowania z celami, eliminacja negatywnych efektów zew.

- obiektywną oceną efektywności wydatków publicznych jest poziom inwestycji prywatnych

- zakres polityki-> nawiązywać do efektywności ekonomicznej

II. SYSTEM GOSPODARCZY

- J. Kornaia - system gospodarczy = gospodarka jednego kraju

- 2 rodzaje procesów

* realne (materialne, fizyczne, np. produkcja)

* regulacyjne (np. postrzeganie, przygotowanie i podejmowanie decyzji)

- najważniejsze są:

* organizacje - realny twór społeczeństwa (np. przedsiębiorstwo, gospodarstwo dom.)

* jednostki - twór abstrakcyjny - opisuje procesy regulacyjne i realne w systemie , są

niepodzielne, są regularne w szczególności na bodźce zew. Dopływy produktów

(realna), informacje (regulacyjna) zmieniają swój stan wewnętrzny.

Funkcje reakcji (sfery regulacji lub realnej) - zależność między dopływami informacji i

produktów oraz stanami początkowymi, a odpływami informacji i

produktów oraz zmianami stanu

- wszelkie działania polityki gospodarczej - sfera regulacji

- J. Kornai wyróżnił 3 rodzaje informacji:

*przepływy pieniądza

* cenowe

* niecelowe

- funkcje reakcji - od nich zależy rodzaj podejmowanych decyzji:

*standardowe - powtarzają się okresowo, niewielkie zmiany w procesach realnych

* podstawowe - wymagają dużo informacji, skutki: nowe technologie

Jeśli w dłuższym czasie są decyzje standardowe -> sposób wegetatywny, przeważają informacje niecelowe ( przedsiębiorstwa mają tych samych kontrahentów). Motywacje indywidualne to skłonność do powielania tych samych czynności, unikanie ryzyka, itp.

Przewaga decyzji podstawowych, głównie informacje pieniężne i cenowe, np. wprowadzenie przez przedsiębiorstwo innowacji - charakter dynamiczny

- dynamiczny sposób funkcjonowania -> w dłuższym czasie -> spełnienie postulatu efektywności. Ale nigdy nie udało się tego zrobić trwale.

Przeszkody:

* brak surowców, osób gotowych do pracy

* ze strony popytu - nie pozwala zwiększyć rozmiaru produkcji

* finansowych

- alternatywnie możemy mieć do czynienia z systemem gospodarki w którym próbuje się pokonać brak zasobów w realnym ujęciu, bądź też z innymi, z którymi podejmowane są wysiłki na rzecz zmniejszania bariery popytu. Oznacza to, że równowaga ekonomiczna w skali makro i mikro w dłuższym czasie nie istnieje.

- aspiracje rynkowe - aspiracje sprzedaży i zakupu (sfera regulacji). Można odróżnić zamiar sprzedaży od faktycznej sprzedaży i tak samo zakupu. Równowaga gdy aspiracje sprzedających = kupujących.

*Jeśli jest przewaga sprzedających nad kupującymi- system dynamiczny, przeważa

ciśnienie, korzystniejsze.

* jeśli przeważają aspiracje kupujących (brak towarów) (<1) ssanie, popyt>podaż

Wniosek:

Do zapewnienia dynamicznego systemu gospodarczego, co uznano za warunek

efektywności tego systemu jest wtedy gdy dominuje ciśnienie (>1)

III. POJĘCIE I ZAKRES POLITYKI GOSPODARCZEJ. KLASYFIKACJA

EKONOMICZNYCH FUNKCJI PAŃSTWA.

1. Definicje i zakres pojęcia

Polityka gospodarcza polega na określaniu celów danego systemu gospodarczego oraz stosowaniu metod, środków i sposobów prowadzących do osiągania celów, zgodnie z regułami nauk ekonomicznych.

- polityka - sztuka rządzenia państwem

- B. Winiarski - oznacza oddziaływanie władz państwowych na gospodarkę narodową - na

jej strukturę, dynamikę, stosunki ekonomiczne w państwie oraz jego relacje z gospodarką z zagranicy. Wprowadzanie różnych ograniczeń musi odbywać się w imię dobra wspólnego przy zachowaniu zasady celowego, rozważnego i oszczędnego w skali i środkach (racjonalnego) działania władz państwowych, przy zachowaniu niezbędnych ograniczeń, zapobiegających dominacji aparatu urzędniczego przy podejmowaniu zasadniczych decyzji.

-

2. Funkcje polityki gospodarczej

Dwie płaszczyzny analizy wszystkich kwestii będących przedsiębiorstwem polityki gospodarczej

• problemy oddziaływania sektora publicznego na tworzenie takiego ładu rynkowego, który gwarantował będzie stabilny rozwój gospodarczy, umożliwiający długookresowy wzrost dochodów w wymianie indywidualnej i zbiorowych

• udział sektora publicznego w podziale tych dochodów, które na mocy prawa są traktowane jako wspólne i przeznaczone na finansowanie takich powinności jak: zapewnienie ochrony narodowej, zdrowia, oświata, itp.

Kwestie z pkt 1 składają się na pojęcie funkcji stabilizacyjnej polityki gospodarczej natomiast z 2 wiąże się z funkcją redystrybucyjną i alokacyjną.

Skuteczność funkcji alokacyjnej i redystrybucyjnej zależy od pozytywnych rezultatów uzyskiwanych w f. stabilizacyjnej.

Funkcja redystrybucyjna i alokacyjna

Dwie płaszczyzny realizacji tych funkcji przez władze publiczne:

• korygowanie naturalnej, tj rynkowego podziału wytworu w systemie dochodowym

• kreowanie dóbr i usług publicznych oraz odnowę zasobów ogólnodostępnych

zasada niewyłączności - niemożliwość odcięcia danej jednostki od szans na korzystanie w dóbr publicznych. Dobra publiczne - użytkowane przez 1 osobę nie oznacza, że nie może być wykorzystywana równocześnie przez innych, nie nadają się do prywatnego wytworzenia, np. usług w zakresie obrony narodowej - nie można opłacić dopiero po skorzystaniu

wyróżniamy korzyści zewnętrzne jak i wewnętrzne.

- zewnętrzne - otrzymywanie przez osoby 3 niezaangażowanych bezpośrednio w

produkcji konsumpcji lub wymieniania dóbr - oświata

Można powiedzieć, że problem tzw. efektów zewnętrznych powinien być rozpatrywany nie tylko w ramach analizy istoty funkcji redystrybucyjnych i alokacyjnych ale też stabilizacyjnych.

Nie można ustawać w poszukiwaniu coraz bardziej efektywnych sposobów pomocy ubogim.

Funkcja stabilizacyjna

Istotą jest zapewnienie takiego ładu ekonomicznego, który będzie gwarantował efektywne funkcjonowanie systemu gospodarczego, a w szczególności długookresowy wzrost dochodów indywidualnych i zbiorowych.

- konieczność przewagi ciśnienia - gwarantuje brak ograniczeń ze strony zasobów

naturalnych i powszechności reguły konkurencji i o nabywców

Oczekiwania:

• bezrobocie <4%

• niska inflacja

• przynajmniej 3% stopy wzrostu PKB

• stabilność waluty

• równowaga bilansu płatniczego i budżetu państwa

• realizacja f. redystrybucyjnej i alokacyjnej, np. utrzymanie wysokiego poziomu usług publicznych

Procesy regulacyjne wykorzystywane w ramach f. stabilizacyjnej mają funkcję stabilizacji koniunktury w długim okresie.

Unia monetarna - f. stabilizacyjna

• stopa inflacji

• deficyt budżetowy

• dług publiczny

• stopy procentowe

• wahania kursowe

Funkcja stabilizacyjna - najlepszym uzasadnieniem konieczności korygowania procesów rynkowych przez władze publiczne.

???

Praktyczni monopoliści prowadzą do obniżenia dobrobytu społecznego, ponieważ zawsze wyższe ceny i niższa produkcja w porównaniu z warunkami wolnej konkurencji.

Głównym narzędziem i regulatorem jest pieniądz, którego przepływy musza być ujęte w odpowiednie i trwałe ramy prawne. Uzupełnieniem musza być odpowiednie instytucje, np. BC, sądy, fundusze ubezpieczeniowe, itp.

Polityka makro i mikro

Polityka makro:

• polityka monetarna (reguluje wzrost podaży pieniądza)

• polityka kursu walutowego

• polityka fiskalna - dotyczy wysokości i rodzajów obciążeń nakładanych na dochody obywateli

• polityka budżetowa - określa się reguły redystrybucji i przeznaczenia publicznych środków finansowych

polityka mikro

• państwowe lub komunale władze przedsiębiorstw

• regulacji struktury gospodarki

• ingerencji władz państw w ceny

• wspomaganiu finansowym _______ przez polityków lub urzędników gałęzi gospodarczych lub regionów

• finansowanie publicznych zamówień na opracowanie nowości lub innowacyjności

Dopuszczalne one są do momentu gdy nie są sprzeczne z makroekonomiczną polityką!.

IV. PODSTAWOWE CELE POLITYKI GOSPODARCZEJ - WZROST GOSPODARKI, KONTROLOWANIE INFLACJI, OGRANICZANIE POZIOMU BEZROBOCIA, REDYSTRYBUCJA DOCHODÓW

- system definiowania praw własności (rzeczy ruchome i nieruchome)

- sprawne funkcjonowanie gospodarki wynika z łatwości zawierania transakcji - warunkiem tego jest stabilny system pieniężny - warunkiem funkcjonowanie systemu jest jednolita władza monetarna

- brak stabilnego pieniądza-> brak skłonności do oszczędzania ->brak oszczędności-> brak inwestycji -> niskie tempo wzrostu gospodarczego ->bezrobocie-> niski poziom życia-> niezadowolenie

4.1 Inflacja a bezrobocie

Krzywa Philipsa - przy danej stopie bezrobocia (6%) płace nominalne nie wzrastają, powyżej ujemna korelacje między stopą wzrostu płac nominalnych, a stopą bezrobocia

- obniżenie stopy bezrobocia i podwyższenie inflacji - ekspansja popytu; nastąpi przyśpieszenie wzrostu gospodarczego, w nominalnym ilościowym wymiarze.

- powrotowi do naturalnej stopy bezrobocia towarzyszy „wbudowanie” w proces gospodarczy oczekiwań inflacyjnych.

- pionowa prosta - w pkt określającym naturalną stopę bezrobocia

- szok podażowy - nagłe ograniczenie dostępności istotnych zasobów naturalnych

- ekspansywna polityka fiskalna - ryzykowne narzędzie

Model Keynesa

- w gospodarce rynkowej stymulowanie popytu będzie prowadziło do zwiększenia wielkości realnych (zatrudnienie i produkcja

- po osiągnięciu zrównoważenie dochodu narodowego wzrost zagregowanego popytu doprowadzi do wzrostu wielkości pieniężnych -> przyrost cen i mniejszy przyrost produkcji

- istnieje cała rodzina możliwych pkt równowagi

- naturalna stopa bezrobocia (bezrobocie przejściowe - zmiana miejsca pracy bez zmiany kwalifikacji + bezrobocie strukturalne - gdy przekwalifikuje się)

4.2 Wzrost gospodarki, a inflacja

- długookresowe źródło wzrostu - innowacje technologiczne (produktowa i produkcyjna)

- cel - równowaga bilansu płatniczego i zewnętrzna wiarygodność kredytowa państwa

- ujemny bilans - kompensowany nadwyżką eksportu

- deprecjacja waluty krajowej spowoduje wzrost cen paliw i dóbr importowanych -> wzrost stopy inflacji

4.3 Wzrost gospodarki, a dążenie do ograniczenia bezrobocia

- wzrost występuje praktycznie jako swoisty „produkt uboczny” polityki gospodarczej, a nie jako jej cel.

- wzrost długookresowy może wynikać z większego zaangażowania czynników produkcji, albo zwiększenia ich produktywności

a) krótkoterminowa polityka - zmniejszenie bezrobocia cyklicznego

b) długookresowa - utrzymanie tendencji wzrostowych

ad a

- stosowanie aktywnej (dyskrecjonalnej) polityki fiskalnej - tworzenie warunków do zwiększania kwoty wydatków

* bezpośrednio - zwiększanie wydatków rządu

* politykę ograniczania podatków ( nie cała kwota zostanie wydatkowana, inwestorzy

mogą nie być skłonni d inwestowania - bo myślą, że to zmiana przejściowa)

ad b

- zasada trwałego równoważenia wydatków i wpływów budżetowych w długofalowej tendencji ograniczania udziału redystrybucyjnej funkcji budżetu (zmniejszania ingerencji centralnych władz publicznych w gospodarkę)

4.4 Wzrost gospodarki, a redystrybucja dochodów

- otrzymywanie zasiłków przez osoby uznane za żyjące w ubóstwie zwiększa ukrytą krańcową stopę podatkową

4.5. Redystrybucja dochodów, a bezrobocie

- redystrybucja dochodów od osób o wysokich dochodach na rzecz osób o dochodach niskich może przyczynić się do przesunięcia dochodów do grup wykazujących większą krańcową skłonność do konsumpcji => zwiększenie zagregowanego popytu ; może doraźnie przyczynić się do poprawy koniunktury

- redystrybucja dochodów może przyczynić się do doraźnego obniżenia bezrobocia, w dłuższym czasie do wytworzenia subkultury - życie z zasiłków)

4.6 Redystrybucja dochodów, a inflacja

-taksflacja - stosowanie progresji podatkowej przez którą forma redystrybucji dochodów od bardziej zamożnych na rzecz uboższych w warunkach inflacji jest źródłem nieuzasadnionego przesuwania dochodów z sektora prywatnego do publicznego.

4.7 Próba podsumowania

- aby uniknąć krótkookresowej poprawy, należałoby tworzyć warunki sprawnego funkcjonowania mechanizmów samoregulacji.

V. NARZEDZIA POLITYKI GOSPODARCZEJ STOSOWANE PRZEZ ZWOLENNIEKÓW PODEJŚCIA POPYTOWEGO.

5.1 Geneza teorii Keynesa

- przedmiotem badań była gospodarka w stanie nierównowagi (niepełne wykorzystanie czynników wytwórczych), która przejawiała cechy stagnacji (trwałe niewykorzystanie czynników produkcji, chroniczne bezrobocie, tendencje depresyjne)

- stan nierównowagi występujący pomiędzy poziomem oszczędności a inwestycji

- krańcowa skłonność do konsumpcji - przy wzroście dochodu planowane wydatki konsumpcyjne nie obejmą całej kwoty dodatkowego dochodu -> reszta oszczędności

- stałe zmniejszanie KSdK -> następuje stan stałej przewagi oszczędności nad inwestycjami, który prowadzi do długotrwałej depresji i bezrobocia

5.2 Konsekwencja teorii Keynesa dla polityki gospodarczej

- odrzucono: że podaż sama stwarza dla siebie popyt

- jeśli mechanizmy autoregulacji zawodzą, to działanie ich prowadzi nieuchronnie do wahań cyklicznych, wzrostu bezrobocia, nierównowagi w bilansach płatniczych -> jedynym lekarstwem na to jest interwencja państwa w gospodarkę

- krzywa Philipsa - minimalizacja bezrobocia

5.3 Sterowanie popytem globalnym

- nacisk na analizę agregatową ujmowanego popytu globalnego

- wzrost jego jest środkiem, który przyspiesza tempo wzrostu gospodarczego i likwiduje bezrobocie

- ograniczenie dynamiki -> osiągnięcie równowagi, gdy występuje napięcie inflacyjne

- aby zapewnić stały rozwój gospodarczy, należy poprzez prowadzenie odpowiedniej polityki gospodarczej pobudzać wzrost globalnych wydatków.

- teza popytu - teza Keynes`a

- opiera się na założeniu, że do prawidłowego funkcjonowania gospodarki niezbędna jest interwencja państwa w procesy rynkowe

- zjawisko stagnacji sekularnej - zniżkowy trend rozwoju gospodarczego

- niepełne wykorzystanie czynników wytwórczych prowadzi do powstania luki PNB

- Luka PNB - różnica pomiędzy rzeczywistym, a potencjalnym poziomem produkcji (PNB)

- aktywna polityka państwa

- dowodzi się, że dyskrecjonalna stabilizacja polityki państwa pozwala przeciwdziałać zjawisku niestabilności sektora prywatnego

- R.J. Gordom „niestety politycy gospodarczy nie mogą postępować, tak jak gdyby gospodarka była samochodem, który może zostać przesunięty w przód czy tył, (…) raczej jest to podobne do wielkiego supertankowca

5.4 Polityka fiskalno - budżetowa jako narzędzie regulacji popytu)

a) globalny popyt sterowany za pomocą środków polityki fiskalno - budżetowych i pieniężnej

- polityka ta wpływa bezpośrednio na wielkość łącznego popytu

- krańcowa skłonność do konsumpcji - przy niskich dochodach skłonność ta jest duża -> proponują zwiększenie progresji podatkowej (zabrać bogatym, dać biednym) -> powinno to bogatych doprowadzić do zmniejszania rozmiarów oszczędności; biedni -> zwiększą wydatki konsumpcyjne

b) preferencja dla działalności inwestycyjnej - obniżka stopy procentowej od zysków przeznaczonych na inwestycje

c) manipulacja wielkością globalnych wydatków rządowych

- inwestycje finansowane przez państwo pozwalają na zwiększenie liczby miejsc i wywierają efekt popytowy -> nie powinny mieć charakteru produkcyjnego ( wzrosłą by podaż) lecz rozbudowa infrastruktury

Efekt pierwotny - pobudzenie popytu, dzięki mechanizmom mnożnikowym (zmiana wydatków wywoła większą zmianę dochodu narodowego_

- proponują by środki finansowe na ten cel pochodziły z budżetu państwa - a powstały deficyt budżetowy nie stanowi zagrożenia dla gospodarki w okresie kryzysu

- pułapka zadłużenia - finansowanie deficytu coraz to nowymi kredytami i pożyczkami

5.5 Aktywna polityka pieniężna jako narzędzie regulacji popytu

- początkowo: polityka pieniężna powinna być dostosowywana do sytuacji gospodarczej

- nie zgodzili się, że można oprzeć ją na jednej regule np. na rocznej stopie podaży danego rodzaju aktywów pieniężnych

- zaproponowali: w okresie dekoniunktury podjęcie przez państwo działań na rzecz zwiększenia zasobów pieniądza w społeczeństwie

- zwiększenie ilości pieniądza w obiegu zmniejsza skłonność do przechowywania go w formie płynnej -> obniżenie stopy procentowej -> zwiększenie inwestycji

- ekspansja pieniądza może wpłynąć na poziom stóp procentowych

- współcześni: określanie optymalnej kombinacji polityki pieniężnej z budżetową w kontekście do konkretnej sytuacji gospodarczej

- założenia współczesnych:

* zmiany podaży pieniądza wpływają na poziom cen, na wielkości realne (poziom

produkcji i zatrudnienia)

* polityka pieniężna nie może być podporządkowana tylko stabilizacji pieniądza

* polityka dochodowa poprzez oddziaływanie na płace ma za zadanie ograniczyć

Inflację

*polityka fiskalna - odpowiedni poziom zatrudnienia i wzrostu

5.6 Polityka dochodowa

- zjawisko stagflacji - równoległy wzrost poziomu inflacji i bezrobocia

- główną przyczyną inflacji nei jest już popyt, a dążenie sprzedawców dóbr i siły roboczej do poprawiania własnej pozycji poprzez windowanie cen

- polityka cen i dochodów zmniejsza oczekiwania inflacyjne

- ekspansywna polityka pieniężna i fiskalna ma na celu obniżanie stopy bezrobocia

- płace stanowią w gospodarce rynkowej najistotniejszy element kosztów - jedną z głównych metod przeciwdziałania inflacji jest polityka dochodowa

- ingeruje w proces i ustalenie negocjacji płacowych

Polityka dochodowa

*dobrowolna - zachęcania przez rząd do nie podnoszenia cen i płac powyżej pewnego

poziomu

* ustawowa - zamrożenie płac i cen powyżej poziomu z danego okresu

- powstała koncepcja oparcia polityki cenowo - dochodowej na systemie podatkowym -> ustalenie pewniej dopuszczalnej normy wzrostu płac; po przekroczeniu większy podatek dla pracodawców; (kary jak i nagrody)

5.7 Polityka handlu zagranicznego

- zakłócenia równowagi bilansu płatniczego pojawiające się zazwyczaj w wyniku stymulowania popytu wewnętrznego

- przykładem może być polityka stop and go -> większy import

- J.Tobin - aby nie był nierównowagi wprowadzić niewielki podatek obrotowy od wszelkich transakcji kupna - sprzedaży obcych walut

5.8 Cechy wyróżniające nurt keynesowski

- krytykują ekonomię neoklasyczną

Cechy:

- produkcja określana przez globalny popyt - podaż nie wielką ma role

- może wystąpić efekt mnożnikowy będący łącznikiem między autonomicznymi

zmianami w popycie, a produkcją

- zmiany ilości pieniądza w obiegu oddziałują na kształtowanie się wielkości realnych

- bezrobocie ma charakter przymusowy

- szerokie pole dla aktywnej polityki fiskalnej i monetarnej

VI. NARZĘDZIA POLITYKI GOSPODARCZEJ PROPONOWANE PRZEZ NEOKLASYKÓW

- Adam Smith - gospodarka uzależniona jest od efektów pracy weryfikowanych na wolnym rynku. Próba realizacji celów społecznych poprzez odgórne wytyczanie dróg ich osiągnięcia nie jest nigdy bardziej skuteczna od spontanicznego działania wolnego rynku. Interwencja państwa przynosi negatywne skutki. Wydatki państwa powinny być skierowane przede wszystkim na bezpieczeństwo zewnętrze i wewnętrzne kraju, wymiar sprawiedliwości, urządzenia użyteczności publicznej (np. mosty) oraz na cele reprezentacyjne.

- Neoklasyczne ujęcie polityki ekonomicznej łączy w sobie 2 nurty myślenia: klasyczny liberalizm oraz konsekwentny tradycjonalizm.

- Główne kierunku polityki gospodarczej:

* monetaryzm

* nową ekonomię klasyczna - najbardziej radykalna odmiana monetaryzmu

* nową szkołę austriacką

* ekonomiczną teorię polityki

* ekonomię strony podażowej

6.1 Monetaryzm

Cechy gospodarki mające wpływ na kształtowanie polityki gospodarczej

* gospodarka stabilna w długim okresie

* w polityce gospodarczej decydującą rolę odgrywa polityka pieniężna

4 sfery aktywności - prawidłowe funkcjonowanie państwa

* ochrona jednostek przed przemocą z zewnątrz

* ochrona jednostek przed zagrożeniem ze strony innych współobywateli

* ochrona i umacnianie wolnego społeczeństwa

* opieka na tymi, którzy nie mogą być uznani za jednostki odpowiedzialne

Wg nich aktywna polityka stabilizacyjna działa destabilizująco na cały system gospodarczy, zakłócając naturalną grę sił giełdowych.

- Polityka popytowa:

iluzja pieniądza - taktowanie zmian nominalnych wielkości pieniądza jako zmiany realne, występuje w krótkim okresie.

- w dłuższym czasie wzrost cen, bezrobocie

Inflacja jest zjawiskiem pieniężnym. Działania w sferze inflacji nie mogą mieć charakteru dyskrecjonalnego, lecz musza odpowiadać ściśle określonej regule.

- MV=PQ=Y

M - ilość pieniądza

V - prędkość obiegu pieniądza

P -poziom cen

Q - ilość dóbr i usług

Y - realny PKB

Aby zmiany PKB spowodowały wzrost inflacji, musiałby on gwałtownie spaść przy jednoczesnym zachowaniu niezmiennej ilości pieniądza na rynku.

- Głównym celem polityki powinno być dążenie do ograniczenia inflacji i zapewnienie stabilizacji cen

- Kurs walutowy powinien być określany przez relacje podaży i popytu, najlepiej w formie tzw płynnego kursu.

- najlepszą alokację kapitału oraz najefektywniejsze decyzje ekonomiczne pozwala urzeczywistnić jedynie system wolnorynkowy

- przedsiębiorstwa państwowe są jedną z głównych przyczyn kryzysów w gospodarkach kapitalistycznych.

- odrzucają wykorzystywanie manipulacji stopą procentową (ceną) do regulowania podaży i popytu na pieniądz

- rynek powinien ustalać ceny

- wskazane jest obniżenie podatków

6.2 Ekonomia klasyczna (szkoła racjonalnych oczekiwań)

- ludzie formułują swoje oczekiwania co do przebiegu procesów gospodarczych, opierając się na całej, dostępnej im wiedzy, nie popełniając przy tym systematycznych błędów

- stosowania dyskrecjonalnych środków polityki - jałowe

- gospodarka jest w stanie równowagi na poziomie uzależnionym od sytuacji na rynku - ludzie starają się w każdej sytuacji maksymalizować zyski, będą oni w optymalny sposób dostosowywać się do reguł gry zgodnie z posiadanymi informacjami - nie istnieje bezrobocie przymusowe ( Keynesowskie), a wahania we wzroście dochodu narodowego wynikają jedynie z błędów popełnianych przez ludzi w ocenie sytuacji

- aktywna polityka stabilizacyjna jest nieskuteczna z 2 powodów:

* podmioty gospodarujące podejmują decyzje wyłącznie na podstawie zmian

wielkości realnych

* przy formułowaniu oczekiwań dotyczących przyszłych procesów gospodarczych nie

popełnia się systematycznych błędów

- zmiany z wartościach realnych mogą być wywołane przez przypadkowe zmiany w polityce ekonomicznej

- rząd nie może wywołać ożywienia gospodarczego i spadku aktywności gospodarczej

- - system kursu walutowego nie odgrywa większej roli

- instytucja państwowe powinny kłaść nacisk na stabilność cen oraz stymulowanie podażowej strony gospodarki

- w polityce budżetowej - władze do bilansowania budżetu, instytucja państwowe nie powinny angażować się w realną działalność ekonomiczną

- aktywność gospodarcza - wyłącznie własność prywatna

6.3 Nowa szkoła austriacka

- procesy gospodarcze charakteryzują się dużą niepewnością i stałymi zakłóceniami równowagi

- najlepszą instytucją koordynującą jest rynek

- niezbędna jest swoboda kształtowania się cen

- polityka pieniężna - zwalczanie bezrobocia i inflacji uzależnione jest nie tylko od ograniczenia i stabilizowania tempa podaży pieniądza, ale także od skutecznego hamowania ekspansji i roli związków zawodowych.

- związki zawodowe zwiększają poziom inflacji, recesję oraz są największa przeszkodą w podniesieniu poziomu życia pracowników najemnych

- emisja pieniądza powinny być nie tylko domeną BC, ale także banków komercyjnych

- stabilizacja kursów walutowych ma przewagę nad kursami zmiennymi - rząd nie będzie mógł używać kursu walutowego dla osiągania dyskrecjonalnych celów polityki gospodarczej. Rząd nie może stosować ograniczeń wymiany walut.

- przedsiębiorstwa państwowe powodują powstanie monopolu w gospodarce

- rząd nie powinien kontrolować cen

6.4 Ekonomiczna teoria polityki (teoria wyboru publicznego)

Hipoteza Lewiatana

- instytucja państwowe rozrastają się stale, a ograniczając wolności obywatelskie - stają się Lewiatanem (potwór morski)

- nadmierna ekspansja budżetu

- interesy mniejszości są ignorowane

Iluzja podatkowa

- zjawisko to występuje często w przypadku zastosowania podatków bezpośrednich (np. VAT), gdy rzeczywiści podatnicy ulegają złudzeniu, że podatek płaci ktoś inny, a w konsekwencji nie doceniają kosztów, jakie ponoszą w związku z realizacją poszczególnych programów publicznych.

- na rozrost instytucji publicznych ma wpływ ocena deficytu budżetowego - korzyści z niego przysłaniają przyszłe koszty obsługi zaciągniętego długu.

Biurokraci

- maksymalizują skalę działania instytucji w której pracują

Polityczny cykl ekonomiczny - takie manipulowanie polityką makroekonomiczną, aby stworzyć najkorzystniejsze dla siebie warunki w odpowiednim czasie (wybory)

Demokracja jest w tym przypadku systemem rządzenia spełniającym poniższe warunki:

- istnienie co najmniej dwu partii konkurujących o władze

- partia lub koalicja upoważniona jest przez większość wyborców do sprawowania waładzy w jednej kadencji

- każdy obywatel ma jeden głos

Wg Downsa:

-demokracja jest politycznym rynkiem

- wyborcy próbują maksymalizować korzyści.

- politycy zachowują się jak producenci a wyborcy jak konsumenci.

- o uczestnictwie w wyborach decyduje nadwyżka korzyści nad kosztami.

- sukces wyborczy jest uzależniony od dopasowania programu partii do preferencji wyborców

- rozkład preferencji jest głównym czynnikiem rozwoju systemu politycznego

-Zwolennicy ekonomicznej teorii polityki uznają, że instytucje publiczne powinny być tak -samo oceniane jak prywatne.

- Instytucja państwowe mogą interweniować gospodarczo w tych dziedzinach , w których wykażą, że mechanizm rynkowy stanowi droższe rozwiązanie.

6.5. Ekonomia strony podażowej (ekonomia podaży)

- ekonomia podaży nie wnosi nic nowego do dorobku nauk ekonomicznych, a odkrywa stare prawa i reguły ekonomiczne

- opiera się na dwóch założeniach

* teza o długookresowej stabilności systemu rynkowego

* decydująca rola jednostki w przebiegu procesów gospodarczych

- Say - zakłócenia stabilności systemu kapitalistycznego wynikają ze złej polityki gospodarczej instytucji państwowych, głównie rządu. Ludzie zmieniają swoje zachowania wraz ze zmianami bodźców oraz informacji ekonomicznych (sprężyna)

- szczególna rola polityki fiskalnej

- każdy podatek powoduje efekt akcyzowy, czyli podwyższa cenę danego produktu w stosunku do innych dóbr

- w konsekwencji obciążeń podatkowych, następuje obniżenie poziom aktywności gospodarczej, straty w produkcji i zmniejszenie zatrudnienia.

- w systemie podatkowym istotne znaczenie ma relacja krańcowych stawek opodatkowania względem przeciętnych. Wzrost krańcowych stóp podatkowych powoduje zmniejszenie bodźców do rezygnacji z czasu wolnego lub konsumpcji na rzecz pracy lub oszczędności.

- klin podatkowy (rysunek)

- każdy wzrost klina powoduje zmniejszenie zatrudnienia, inwestycji oraz produkcji. Wzrost opodatkowania środków produkcji odbija się na sytuacji poszczególnych.

Laffer uwagi odnośnie polityki podatkowej

- zmiany stawek oddziałują bezpośrednio na produkcję, niższym stawkom odpowiada wyższa produkcja

- zmiany stawek oddziałują na zatrudnienie pracy i kapitału: niższe stawki zwiększają zatrudnienie

- układ stawek opodatkowania utrzymujący wpływy rządu na stałym poziomie oddziałuje na produkcję: to w jaki sposób podatki są zbierane, jest równie ważne jak ich wysokość

- zmniejszenie stawek opodatkowania doprowadzi do mniejszego spadku wpływów z podatków

Wg Laffera opodatkowanie:

- wywołuje efekt arytmetyczny )wyższe podatki - wyższe wpływy

- wyższe podatki - niższa produkcja - niższe wpływy

Krzywa Laffera :

- zależność między wysokością stóp opodatkowania a wielkością wpływów podatkowych

- nie wskazane jest maksymalizowanie wpływów podatkowych na poziomie Tmax, t*

- zmniejszenie stopu opodatkowania z t* do t1, spowoduje powstanie różnicy dochodu Tmax-T1

- Podażowy skłaniają się do przyjęcia klasycznych zadań instytucji państwowych (Smith), resztę aktywności pozostawiając wolnej woli ludzi.

- zbytnia aktywność państwa powoduje powstanie tzn efekty wypierania

- efekt wypierania - wzrost wydatków publicznych powoduje wypchnięcie z rynku wydatków prywatnych - występuje on przy deficycie budżetowym

- oprócz ograniczenia wydatków rządkowych należy unikać deficytu budżetowego

- w polityce monetarnej akceptuje monetaryzm

- szczególna szkodliwość inflacji jako nierównowaga na rynku pieniężnym

- neoklasycy kładą nacisk na pomnażanie bogactw zamiast dzielenia biedy, niezależnie od różnic w szczegółach polityki gospodarczej, skłaniają się ku restytucji i ochronie instytucji wolnego rynku jako najlepszej i sprawdzonej metodzie zapewniającej stabilny wzrost gospodarczy

VII POLITYKA PIENIĘŻNA I KURSU WALUTOWEGO

7.1. Istota i cele polityki pieniężnej

- jest jednym z narzędzi polityki gospodarczej

- bezpośrednim celem - ograniczenie ilości pieniądza w systemie gospodarczym do wielkości niezbędnej dla właściwego spełniania przez pieniądz jego funkcji

- cel - bezpośredni cel inflacyjny

- celem pośrednim jest odpowiednia korelacja przyrostu podaży pieniądza z przyrostem produktu narodowego; a także oddziaływanie na poziom stóp procentowych oraz na poziom kursu walutowego

- jeżeli prognoz sygnalizują wzrost poziomu inflacji -> BC „zaostrza” politykę pieniężną jeżeli na odwrót to „poluzowuje”

- bezpośredni cel inflacyjny ustala się punktowo bądź w przedziale

7.2 Pieniądz w systemie gospodarczym

- pieniądz - miernik wartości, środek wymiany i środka płatniczego, środka przechowywania (tezauryzacji) wartości

- pieniądz pełni funkcję środka wymiany przy transakcjach kupna - sprzedaży - zapłata natychmiast

- funkcja środka płatniczego - np. sprzedaż na kredyt

- funkcja miernika wartości - dla wyrażenie wartości towarów i usług

- środek przechowywania wartości - majątek jednostek gospodarujących

* brak kosztów transformacji

* brak dochodu z wartości przechowywanej w formie pieniężnej

* stała wielkość nominalnej wielkości

- obecnie pieniądz

* gotówkowej

*bezgotówkowej (skrypturalny)

- gotówka + depozyty na rachunku BC tworzą pieniądz BC.

- Mierniki

*M0 - baza monetarna

* M1=M0 + gotówka w obiegu + depozyty bieżące

*M2 = M1 + depozyty terminowe z terminem pierwotnym do 2 lat, oraz z terminem

wypowiedzialności do 3 miesięcy

*M3= M2+ operacje z przyrzeczeniem odkupu + dłużne papiery wartościowe z

terminem pierwotnym do 2 lat włącznie

7.3 System bankowy (to co na rynkach)

- systemy bankowe

* ujęcie instytucjonalne

* regulacyjne

* instytucjonalno - regulacyjne

- system z jednej strony obejmuje ład instytucjonalny oraz ład podmiotowy, z drugiej strony mechanizmy regulacji bankowości (mikro i makrogospodarczej)

- gospodarka rynkowa

* anglo - amerykański - główna rola rynek kapitałowy oraz giełdy papierów

wartościowych, a banki są wysoko wyspecjalizowane

* kontynentalny - uniwersalność banków

7.4 Instytucje polityki pieniężnej

- realizatorem zadań jest BC

- w Polsce - NBP - celem jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, prawo emitowania znaków pieniężnych. Organami: Prezes na 6 lat, Rada Polityki Pieniężnej i Zarząd

- RPP - ustala założenia polityki pieniężnej, 10 członków, na 6 lat

*ustala wysokość stóp procentowych NBP

* ustala zasady i stopy rezerw obowiązkowych BK

* zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdania

* uchwały Rady przez Zarząd

- Zarząd

* podejmuje uchwały w sprawie udzielania bankom upoważnień do wykonywania

czynności obrotu dewizowego

* prowadzi działania z zakresu polityki kursowej

* nadzoruje operacje otwartego rynku

* ocenia funkcjonowanie systemu bankowego

KNF - nadzoruje system bankowy; określa zasady działania banków komercyjnych

7.5 Podstawowe instrumenty polityki pieniężnej

Podstawowe instrumenty polityki pieniężnej:

- bezpośrednie instrumenty kontroli administracyjnej - bezpośrednia regulacja instrumentów finansowych

- pośrednie instrumenty rynkowe - wpływa na instytucje finansowe przez zmiany w bilansie BC lub oddziaływaniu metodami rynkowymi na cenę pieniądza oraz innych aktywów finansowych

- nadzwyczajne i uzupełniające instrumenty - oddziaływanie przez BC na instytucje finansowe za pomocą perswazji

Pośrednie instrumenty rynkowe

- oddziaływanie BC jest udzielanie kredytów BK

* kredyt refinansowy - do określonej kwoty na rachunku kredytu

* kredyt lombardowy - pod zastaw papierów wartościowych

- przyjmowanie od banków weksli do dyskonta oraz redyskonta, zgodnie z przyjętymi zasadami ich wykupu. Stopa kredytu redyskontowego jest ceną pobieraną przez BC od BK za wykup weksli

- system minimalnych rezerw obowiązkowych - zobowiązanie BK do utrzymywania określonych kwot jako rezerwy w stosunku do zobowiązań wynikających z przyjętych depozytów

- operacje otwartego rynku - kupno bądź sprzedaż papierów wartościowych przez BC

Stopa procentowa - cena płacona przez pożyczkobiorcę posiadaczowi kapitału pożyczkowego lub oszczędzającemu, który zdeponował swój pieniądz. Wyrażana w % kapitału pożyczkowego

- wpływ BC na ceny kredytu, a w szczególności stopę redyskontową, może znacznie oddziaływać na przebieg procesów realnych w gospodarce

- polityka pieniężna wywiera wpływ na kształtowanie się kursu walutowego czyli ceny waluty

7.6 Model polityki pieniężno - kredytowej opartej na instrumentach bezpośrednich.

Aktywna polityka (Keynes)

- mechanizm rynkowy nie jest w stanie zapewnić stabilności systemu gospodarczego

- należy wykorzystać rynek pieniężny w celu stabilizacji gospodarki

- nie opiera się na regułach, lecz jest realizowana za pomocą dyskrecjonalnie stosowanych instrumentów oddziaływania na rynek pieniężny

- podaż pieniądz jest podporządkowana głównemu celowe interwencji: pobudzeniu zagregowanego popytu -> pobudzenie aktywności gospodarczej

- może być ekspansywna, restrykcyjna

- szczególną rolę odgrywa manipulacja ceną pieniądza, a szczególnie stopa %

- przejawia się dużym zaangażowaniem w przeprowadzenie tzw operacji otwartego rynku

- manipulują ceną kredytu

- oszczędności hamują wydatki, a więc obniżają poziom zagregowanego popytu

- regulowanie stopy % pozwala na utrzymanie pożądanej płynności finansowej w gospodarce

- umożliwia dokonanie zmiany produktywności krańcowych

- dyskrecjonalne sterowanie instrumentami polityki pieniężnej

7.7 Model polityki pieniężno kredytowej opartej na instrumentach pośrednich

- oparta na zasadach ilościowej teorii pieniądza (klasyczna)

- popyt na pieniądz pozostaje w stałej relacji do zmian nominalnego PNB

- polityka pieniężna powinna być ukierunkowana na realizację celów długookresowych

- wprowadzenie stałej reguły podaży pieniądza jest metoda pozwalająca ustrzec gospodarkę przed dyskrecjonalnymi działaniami władz monetarnych

- charakter pasywny i opera się na zasadzie dostosowania wielkości podaży pieniądza do zmian w realnej podaży dóbr i usług

- realizacja strategii bezpośredniego celu inflacyjnego

- BC wykorzystują instrumenty dla kontroli stabilności ogólnej podaży pieniądza lub utrzymania niskiej inflacji, nie może dyskrecjonalnie wykorzystywać narzędzi kontroli podaży pieniądz

- inflacja w dłuższym okresie powoduje postanie trwałej recesji (M. Friedman - długookresowa krzywa zależności pomiędzy stopą inflacji oraz stopą bezrobocia)

-tym większa destabilizacja im bardziej przyczynia się do nadmiernej względem PNB kreacji pieniądza

- ograniczenie rozmiarów tzw sektora publicznego do minimum, a także redukcja wydatków publicznych

- pieniądz jest podstawowym regulatorem procesów w rynkowym systemie gospodarczym, a zatem także zdecydowanie zasadniczym instrumentem polityki gospodarczej

7.8 Efektywny nadzór bankowy

- określany jest przez KNF

- Zadania KNF

* określanie zasad działania banków

* nadzorowanie banków w zakresie postrzegania przez nie przepisów prawa

* dokonywanie oceny stanu ekonomicznego banków

-zasady sprawowania efektywnego nadzoru jest 25 podstawowych zasad, które dotyczą:

* warunki wstępne efektywnego nadzoru bankowego

* licencjonowanie i struktura

* regulacje i wymogi ostrożnościowe

* metody ciągłego nadzoru bankowego

* wymogi informacyjne

* formalne uprawnienia nadzorców

* bankowość międzynarodowa

7.9 Miejsce i rola Europejskiego Banku Centralnego w systemie gospodarczym UE

- EBC - podstawowe zadanie zapewnienie stabilności cen w strefie euro, a zatem utrzymanie siły nabywczej euro

- najważniejszy organ Rada Zarządzając - 6 członków + 12 gubernatorów BC państw strefy euro

- Rada pełni funkcję koordynacyjno - doradcze oraz nadzoruje potencjalnej rozszerzenie obszaru euro

- Główne zadania Eurosystemu:

* określanie i stosowanie polityki pieniężnej w strefie euro

* prowadzenie wymiany walut oraz utrzymywanie i zarządzanie rezerwami

walutowymi państw strefy euro

* emisja pieniądza gotówkowego euro

* promocją płynności systemów płatniczych strefy euro

7.10 Istota polityki kursowej

- nie stanowi ona części polityki pieniężnej, ale jest odrębnym narzędziem polityki gosp.

- od niej uzależniony jest system walutowy określonego obszaru, a w konsekwencji reguły obrotu i wymienialności walut

7.11 Rodzaje walut i teorie walutowe

- waluta - system pieniężny danego obszaru walutowego

- waluty twarde - cechuje wymienialność, oznaczająca możliwość wymiany danej waluty w dowolnym czasie i dowolnym punkcje globu na inna.

- waluty słabe - nie można wymieniać swobodnie na inne waluty, a ich wywóz z danego obszaru walutowego bądź zabroniony, bądź też podlega rozlicznym administracyjnym restrykcjom

- teoria walutowa - uważali, że w gospodarce występuje nieograniczony popyt na pieniądz, dlatego dla ograniczenia inflacji należy ograniczać ilość pieniądza, pilnując aby znajdujące się w obiegu pieniądze były pokryte pieniądzem BC

- teoria bankowa - uważali, że gospodarka zgłasza taki popyt na ilość pieniądza, która faktycznie jest niezbędna do finansowania obrotu towarowego

- obie teorie waluty złotej tworzyły tzw. automat złota - skutkiem była stabilizacja podaży pieniądza i poziomu cen w jednym kraju, jak i stabilizacja kursów walutowych w międzynarodowych stosunkach finansowych

- wraz z wybuchem I wojny światowej odeszło się od automatu złota, a przekształciło się to w tzw. ograniczonej waluty złotej (gwarancja wymienialności wierzytelności na złoto dotyczyły jednie BC); specyficzną formą tego rozwiązania był tzw. system kierowanej waluty złoto - dewizowej

7.12 Wymienialność walut

- szerokim rozumieniu - możliwość zamiany pieniądza jednego kraju na uważany za wymienialny pieniądz innego kraju wg jednolitego kursu walutowego

- organem właściwym w sprawach ogólnych zezwoleń dewizowych w Polsce jest MF, a w kwestii indywidualnych zezwoleń dewizowych NBP

- polityka kursu walutowego jest sferą działalności regulującej zasady kształtowania się cen walut.

7.13 Warianty polityki kursu walutowego

- kurs równowagi płatniczej - zapewnia równowagę popytu i podaży walut, natomiast kursy niższe od niego prowadzą do deficytu w bilansie płatniczym i odpływu rezerw dewizowych, a kursy wyższe do utraty konkurencyjności gospodarki i spekulacyjnego napływu dewiz do kraju.

- ponieważ po upłynnieniu kursu walutowego NBP nie podejmował interwencji na rynku walutowym, można uznać, że kurs złotego przestał być wykorzystywany jako instrument polityki pieniężnej

VIII POLITYKA BUDŻETOWA

Polityka budżetowa - oznacza gromadzenie i wydatkowanie środków budżetowych dla realizacji celów polityki społeczno - gospodarczej państwa, reguluje ogólną wysokość i proporcję dochodów i wydatków budżetowych + politykę podatkową

- cechą szczególna: wyodrębnienie z polityki społeczno - gospodarczej

- środkiem polityki budżetowej jest budżet państwa

- nie kreuje polityki państwa

Dochody budżetowe:

1. krajowe - wytworzony produkt krajowy + zagraniczne ( z reguły pożyczki)

2. bieżące oraz majątkowe (dochody ze sprzedaży, odsetki od pożyczek, itp.)

3. podatkowa ( głównie dochodowe, majątkowe, konsumpcyjne) + nie podatkowe, zwłaszcza publicznej, dywidendy)

Wydatki budżetowe:

1. bieżące i inwestycyjne - bieżące nawiązuje do efektu wydatkowania środków finansowych, są związane z wykonywaniem zasadniczych zadań sektora publicznego. Inwestycyjne na powiększenie majątku publicznego + efekty w przyszłości

2. finalne ( na zakup towarów i usług) + redystrybucyjne (emerytury, renty, zasiłki itp.) - finalne - państwo wpływa pośrednio na wzrost popytu globalnego i wykorzystania części produkcji społecznej

3. związane z zadaniami publicznymi, socjalne, na obsługę długu publicznego - większość charakter obligatoryjny, reszta arbitralny. Stopień arbitralności pomniejsza w pewnej mierze, to że decyzje fiskalne są rezultatem instytucji demokratycznych

- jaka część PKB została przejęta przez fundusze publiczne

Wskaźnik redystrybucji =
- faktyczny wpływ państwa na funkcjonowanie gospodarki jak i podmiotów. Im większy, tym w większym stopniu o podziale PKB decyduje budżet.

Zadania polityki budżetowej:

1. alokacyjna - rozmieszczanie rozporządzonych czynników produkcji

2. redystrybucyjna

3. stabilizacyjna

8.1.Funkcja alokacyjna

- zapewnia efektywną ekonomicznie alokację czynników produkcji

- istota: alokowanie poza mechanizmem rynkowym, części dóbr i usług, co pozwala eliminować niedoskonałość ( m.in. dostęp do pewnych dóbr bez względu na wysokość dochodów)

- polega na oddziaływaniu na strukturę zaangażowanych czynników produkcji

- realizuje gromadzenie dochodów na potrzeby działalności publicznej

Zadania:

1. kształtowanie podziału czynników wytwórczych i dóbr między sektor publiczny i prywatny

2. kształtowanie podziału czynników wytwórczych w ramach sektora publicznego

3. oddziaływaniu na alokację zasobów w ramach sektora prywatnego

ad a) przejęcie części przez sektor publiczny nie pozbawia prywatny możliwości jego wykorzystania. Działalność sektora publicznego
ograniczenia zakresu działalności sektora prywatnego! Realizacji temu służą wydatki budżetowe w szczególności finalne.

ad b) bezpośrednie określanie wielkości środków przeznaczonych na finansowanie usług publicznych

• konieczne - administracja, obrona narodowa, tylko publiczny

• pożądane - np. ochrona zdrowia, oświata, także prywatne - odpłatnie

Efektywne wykorzystanie środków finansowych - zadanie funkcji alokacyjnej budżetu

8.2 Funkcja redystrybucyjna

- polega na korygowaniu podziału dochodów

- bezpośrednio lub pośrednio

Bezpośrednio

- za pomocą systemu podatków i pieniężnych transferów

Pośrednio:

- bezpłatna lub częściowo odpłatne zaspokajanie potrzeb (np. ochrona zdrowia, oświata)

- oddziaływanie na warunki w jakich kształtuje się pierwotna dystrybucja dochodów -> przedmiotem oddziaływania jest „warunek startu” (wyjściowy do rynkowego podziału dochodów)

- redystrybucyjna funkcja polityki budżetowej realizowana jest na podstawie systemu podatkowo - transferowego

System podatków:

1. podatki bezpośrednie (progresywne podatki dochodowe)

2. podatki pośrednie (również obowiązkowe składki na ubezpieczenie społeczne)

Pieniężne transfery socjalne

- formy świadczeń związane z różnymi sytuacjami życiowymi

* transfer ________ dochód

^ utrata dochodu (np. emerytura, renta, zasiłki dla bezrobotnych)

^ rola redystrybucyjna jest ograniczona

* transfer uzupełnienia dochodu - np. zasiłki rodzinne, pomoc społeczna

8.3. Funkcja stabilizacyjna

- wykorzystanie instrumentów budżetowych, tak aby była równowaga wzrostu gospodarczego, stabilność cen + równowaga zewnętrzna

- Keynes - kreowanie za pomocą norm budżetowych łącznego efektywnego popytu, który dałby równowagę gospodarczą przy pełnym wykorzystaniu potencjału produkcyjnego

8.3.1 Aktywna polityka budżetowa

- ciężar spoczywa na instrumentach fiskalno budżetowych - kształtują siłę nabywczą podmiotów gospodarujących wpływają na popyt i przebieg koniunktury

- ograniczenie bezrobocia i stabilizacja cen

- regulowanie przez państwo procesów gospodarczych, które zapewniają wzrost gospodarczy, a nie wykluczają działania mechanizmu rynkowego

Narzędziami są zmiany:

- poziomu opodatkowania

- wydatków budżetowych, zwłaszcza inwestycyjnych

Podstawowe instrumenty regulowania popytu konsumpcyjnego

- określanie wysokości obciążeń opodatkowań bezpośrednich (podatek dochodowy) lub pośrednim (głównie podatek od wartości dodanej - najbardziej skuteczny)

- wydatki odpowiadają potrzebom stabilizacji - inwestycyjne

* bezpośrednio produkcyjnych - gazownie elektrownie

* pośrednio - infrastruktura

* nie produkcyjnych - roboty publiczne (największy efekt mnożnikowy w zakresie

popytu) bodziec do zwiększania zatrudnienia i produkcji w sektorze prywatnym

Skuteczność oddziaływania na gospodarkę za pomocną instrumentów fiskalnych budżetu osłabia występowanie opóźnień w reakcji systemu gospodarczego.

8.3.2 Koncepcja automatycznych stabilizatorów koniunktury

- element przychodów i wydatków budżetowych

Najważniejsze: podatki dochodowe, pośrednie, zasiłki z tytułu bezrobocia i inne świadczenia społeczne, program pomocy dla rolnictwa

- wynika z właściwej zmiany sytuacji koniunkturalnej

- wielkość dochodów budżetowych nie jest zależna od sytuacji gospodarczej

- podatki wiąże się z progresywnie skonstruowanymi skalami, elastycznie reagującymi na zmiany dochodów

- spadek koniunktury - progresywne podatki zmniejszają ciężar opodatkowania

- ekspansja - wyhamowanie popytu i nadmiernie przegrzanej koniunktury

- zalety: samoczynny charakter ( nie musi być decyzja władz), szybkość reagowania na zmiany sytuacji gospodarczej

- wady: reaguje na zmiany popytu, hamują wzrost i spadek popytu, nie tworzą nowego popytu

8.3.3. Pasywna polityka

- wg monetarystów rola władz ograniczać się do tworzenia warunków dla gospodarki prywatnej + stały wzrost ilości pieniądza, dostosowanej do stopy wzrostu produktu społecznego; funkcje regulacyjne - mechanizm rynkowy

- polityka budżetowe - ma jedynie znaczenie redystrybucyjne (wpływając na wielkość dochodów), nie ma wpływu na przebieg koniunktury, Funkcja stabilizacyjna jest zbędna - będzie ograniczać sektor prywatny.

- f. stabilizacyjna ma duże znaczenie przede wszystkim jeśli chodzi o podmioty gospodarujące, które inwestując muszą mieć pewność, że warunki makro nagle się nie zmienią

- chcą oni zredukować stopę inflacji rocznie do poziomu ok. 2-5%

- zwolennicy teorii racjonalnych oczekiwać - podmioty rynkowe bardzo skutecznie wiedzą kiery zdobycie informacji i dostosowanie się do nich „nic nie kosztuje”

- pasywność tej polityki nie oznacza zaniechania,

- zagrożeniem może być brak warunków do konsekwentnego wdrażania

8.4 Deficyt budżetowy

-Teoria Keynes - możliwość zróżnicowanego kształtowania deficytu w zależności od fazy cyklu

- działania stabilizacyjne - nie dopuszczenie, przeciwdziałanie recesji

- wg Keynesa zrównoważony budżet
zrównoważona gospodarka

- w okresie boomu polityka zrównoważonego budżetu -> zwiększanie wydatków publicznych lub obniżanie podatków

- recesja - zmniejszenie wydatków lub zwiększenie opodatkowań

- przy wysokim deficycie, niezbędne może być obniżenie stopy opodatkowania podmiotów, lub zwiększenie wydatków => powinno się rozpatrywać w dłuższym horyzoncie czasowym

- budżet będzie wykazywał wyższy deficyt w okresie recesji niż w okresie boomu

- deficyt nie zawsze jest wynikiem decyzji podejmowanych w ramach polityki budżetowej

- wg moentarystów i zwolenników orientacji podażowej - jest wynikiem realizacji polityki stabilizacyjnej (krótkookresowej)

- efekt wypychania - inwestycji i wydatków prywatnych przez deficyt budżetowy

- finansowanie deficytu - pożyczki publiczne

- finansowanie za pomocą zadłużenia wewnętrznego - obciąża inwestycje prywatne

- finansowanie ze źródeł podatkowych - obciąża konsumpcję prywatną

- często traktowany jako przyczyna presji inflacyjnej

- najbardziej neutralne źródło finansowania - emisja obligacji na wolnym rynku

- na możliwość finansowania wpływa poziom rezerw dewizowych

- pułapka zadłużenia - odsetki są tak wysokie, że wymagają zaciągnięcia kolejnych kredytów dla wypłacalności budżetu

- jednym z zadań polityki budżetowej jest redukcja i stopniowa likwidacja deficytu

-

8.5 Zadłużenie publiczne we współczesnych gospodarkach rynkowych

- konsekwencją dywersyfikacji interwencjonizmu gospodarczego jest różna skala wydatków publicznych

- dług publiczny - zyskanie dodatkowych dochodów przez zadłużenie instytucji publicznych

Podstawowe wyznaczniki długu publicznego

D_b - deficyt budżetowy

G - wydatki państwa na dobra i usługi

H - transfery

r - stopa oprocentowania długu publicznego

B - wielkość długu publicznego

T - podatki

- ciężar obsługi długu publicznego - r*B = C

- dług publiczny - zobowiązania SP, wynikające z zaciągnięcia kredytów w krajowych i zagranicznych instytucjach finansowych, pozostających do wykupienia papierów wartościowych oraz innych tytułów, np. bieżących i długoterminowych rozliczeń z bankami, kredytów infrastrukturalnych, itp.

- jest jednym z czynników decydujących nie tylko o rozmiarach aktualnych wydatków państwa, ale także jest on czynnikiem determinującym długofalową politykę fiskalno -budżetową oraz stopień redystrybucji dochodów przez budżet; narastanie długu często jest spowodowane rosnącymi deficytami w kolejnych okresach budżetowych

- dług publiczny brutto - całość zobowiązań finansowych rządu

- dług publiczny netto - dpb - aktywa finansowe rządu

- kredytodawcy (obywatele) są gwarantami zaciąganego długu i spłacającego go

- możliwość ukrycia w krótkim czasie rzeczywistych rozmiarów redystrybucji dochodów

Rating zadłużenia publicznego

- rating kredytowy - obiektywna i niezależna opinia o kondycji kredytowej emitenta zaciągającego dług (np. emisja papierów dłużnych - obligacji)

- Polska w 1999 BBB

Zadłużenie w państwach o rozwiniętej gospodarce rynkowej

- w krajach o rozwiniętej gospodarce rynkowej poziom wydatków publicznych, gwarantujący wzrost dobrobytu społecznego, nie powinien przekraczać 30% PKB

- pobudzanie gospodarki przez wydatki budżetowe, mające pośrednio ograniczyć bezrobocie, w efekcie przyczynia się do jego powiększania

- redukcja bezwzględnego poziomu długu publicznego obniża wysokość zobowiązań sektora publicznego wobec kredytodawców. Sytuacja ta może sprzyjać aktywizacji sektora prywatnego

- zagrożenia dla rozwoju gospodarczego mogą pojawić się przy rozwiązaniach preferujących redukcję długu przez wzrost dochodów budżetowych (bez redukcji poziomu wydatków)

Negatywne skutki długu publicznego

- wzrastający poziom zadłużenia w relacji do PKB generować może monetaryzację deficytu budżetowego

- sektor bankowy i nie bankowy lub BC wprowadzając do gospodarki nowy pieniądz przyczynia się do zjawiska monetaryzacji

- dodatkowa emisja i kreacja pieniądza powoduje zjawisko inflacyjne

- wzrost stóp procentowych

- zwiększanie się ciągle kosztów obsługi długu nie tylko obecnego, ale i starego

- w skali mikro osoby fizyczne i przedsiębiorstwa będą musiały ponosić koszty spłaty zadłużenia

IX POLITYKA MIKROEKONOMICZNA

- ukierunkowana jest na poprawę konkurencyjności gospodarki i zwiększanie jej ogólnej efektywności

- wywiera wpływ na alokację zasobów, na dokonujące się zmiany w strukturze gospodarki

- konsekwencją jest polityka strukturalna - obejmuje wszystkie przedsięwzięcia, które instancje państwowe podejmują w celu wzmocnienia lub osłabienia zmian strukturalnych, jak również w celu pośredniego lub bezpośredniego kształtowania struktury działowej, gałęziowej i regionalnej gospodarki.

- oddziaływanie państwa na procesy gospodarcze zachodzące w pewnych działach i gałęziach- polityka sektorowa

- polityka strukturalna - poprawa efektywności ekonomicznej gospodarki, zwiększanie konkurencyjności na rynkach światowych, przezwyciężania barier i ograniczeń rozwojowych, unowocześnianie gospodarki, przyśpieszanie wzrostu gospodarczego

- najbardziej dojrzałą formą polityki strukturalnej stanowi polityka restrukturyzacji - oznacza oddziaływanie państwa w celu przyspieszenia procesu przemieszczania zasobów z gałęzi przestarzałych do nowoczesnych.

- istotę polityki strukturalnej stanowi system preferencji i innych narzędzi ekonomicznych, które zmieniając istniejące w poszczególnych dziedzinach relacje opłacalności skłaniać mają do pożądania zmian struktury produkcji.

- strategia dostosowań strukturalnych

• polityka zapobiegawcza - ogranicza funkcje rządu do tworzenia warunków

właściwego funkcjonowania autoregulacyjnego mechanizmu rynkowego

• polityki interwencyjnej - rząd ingeruje bezpośrednio w procesy gospodarcze w celu osiągnięcia zamierzonych przekształceń, redukując rolę mechanizmu rynkowego

• polityki defensywnej - chroni gałęzie przeżywające trudności

• polityki ofensywnej i antycypacyjnej - ułatwia dostosowanie się do nowych warunków, promuje nowe gałęzie

- krytyczny stosunek wyrażają zwolennicy doktryn liberalnych - o alokacji czynników powinien decydować rynek

- zwolennicy liberalnego interwencjonizmu - interwencja państwa jest niezbędna np. na rynku pracy, , polityka strukturalna nie może pomijać praw rynku, lecz winna je respektować

-polityka strukturalna pełni szczególną role w przypadku gospodarek, które chcą sprostać wymaganiom konkurencyjności

9.1 Polityka przemysłowa

- celem jest:

* zwiększanie zdolności konkurencyjnej przemysłu na rynku zagranicznym

* stymulowanie zmian strukturalnych w przemyśle

* poprawę efektywności wykorzystania zasobów przez właściwą ich alokację

* pobudzanie aktywności innowacyjnej w przemyśle

- pozwala na osiąganie korzyści efektywnościowych, ograniczenie kosztów dostosowań strukturalnych przez pomoc w rozwiązywaniu problemów gałęzi zagrożonych

- Obecnie:

* polityka przemysłowa oparta na preferencjach strukturalnych (sektorowa)

* polityka przemysłowa polegająca na promowaniu rozwoju przemysłu przy pomocy

środków polityki makro (liberalna)

Polityka sektorowa

- promuje i wspiera gałęzie przemysłu, przedsiębiorstwa,

- zróżnicowane podejście do rozwoju poszczególnych branż

- targeting - typowania pewnych dziedzin lub przedsięwzięć, którym na zasadzie selektywnej i dyskryminacyjnej dla pozostałych, przyznawane są rządowe priorytety (przedsiębiorstwo, produkt, regionalny, forma własności, technologiczny, rynkowy, kierunku produkcji)

Polityka polegająca na promowaniu (kryteria):

- wysoka opłacalność niektórych dziedzin

- znaczenie poszczególnych kierunków rozwoju dla postępu technologicznego

- znaczenie poszczególnych dziedzin dla konkurencyjności danego kraju na rynku światowym

Praktyka sektorowa:

- promowanie rozwoju gałęzie nowych - polityka aktywna

- działania chroniące i umożliwiające stopniowe rozwiązywanie problemów gałęzie schyłkowych - polityka pasywna

Polityka przemysłowa o charakterze ogólnym nie opiera się na konkretnych priorytetach przedmiotowych lub podmiotowych - nie wpływa bezpośrednio na strukturę rzeczową produkcji przemysłowej

Koncepcja polityki przemysłowej Unii:

- tworzenie stabilnych w długim okresie warunków efektywnego funkcjonowania gospodarki rynkowej

- dostarczaniu katalizatorów dostosowań strukturalnych

- uruchamianiu instrumentów przyśpieszających dostosowania strukturalne

9.1.1 Poglądy na politykę przemysłową

Wątpliwości do polityki sektorowej

- same środki polityki makro są niewystarczające

- popieranie wszystkich gałęzie nie ma sensu

- neoliberalny twierdzą, że mechanizmy rynkowe oraz polityka adaptacyjna są wystarczające ( nie można dyskryminować jednych, a drugich wywyższać)

9.1.2 Narzędzia polityki przemysłowej

- tradycyjne - narzędzia sektorowe i horyzontalne

- wspierania konkurencyjności przemysłowej

Narzędzia sektorowe

- selektywna forma działań - do wybranych sfer DG; restrukturyzacja

Narzędzia horyzontalne

- promocja nowych technologii, poprawa ochrony środowiska, rozwój MIŚ, edukacja itp.

Narzędzia wspierania konkurencyjności przemysłowej:

- wspomagają działania efektywnościowe (wysokie przychody)

Inny podział:

- narzędzia wewnętrzne- oddziałują w zakresie rynku krajowego,

- narzędzia zewnętrzna- wobec partnerów handlowych, promując produkty oraz firmy krajowe

Inny podział narzędzi:

- aktywne

- pasywne

Pasywne:

- działania pomocowe, wiążą się z transferami

Aktywne:

- przygotowanie firm i sektorów do samodzielnego radzenia sobie w przyszłości, mogą wiązać się z transferami

Pomoc publiczna:

- główny element interwencjonizmu państwa w procesy gospodarcze

- korzyść ekonomiczna dla beneficjentów

- np. rezygnacja z wpływów (np. podatkowych)

Wśród form finansowania pomocy państwowej wyróżnia się: bezpośrednie transfery, instrumenty kredytowe, podatkowe, kapitałowe finansowania.

Bezpośrednie subwencje

- mogą wpierać bieżącą działalność

- finansowanie infrastruktury

Instrumenty kredytowe

- kredyty subsydiowane

- kredyt z klauzulą warunkowego umorzenia

- kredyty o wydłużonym terminie spłaty

- dotyczy kredytowania obarczonych dużą dozą ryzyka

-Pożyczki

- na projekty innowacyjne,

- przedsięwzięcia Miś

- źródłem są dotacje budżetowe, emisja obligacji i inne

-Poręczenia i gwarancje kredytowe:

- ma znaczenie przede wszystkim w finansowaniu eksportu

- inwestycji krajowych za granicą

- zwiększa wiarygodność

Instrumenty podatkowe

- zwolnienia i ulgi

- redukcja stopy podatku

- odroczenie terminu płatności

- umorzenie należnego podatku

- przyśpieszona amortyzacja

Instrumenty kapitałowe

- udziały i bezpośrednie wsparcie dla przedsiębiorstw

- przedsiębiorstwa państwowe

- wsparcie ekonomiczne dające efekt subsydium - są zamówienia państwowe, realizowane po cenie wyższej od rynkowej bądź marketing, promocja eksportu - odpowiada wartościowo bezpośrednim dotacjom z budżetu

X PROBLEMY INGERENCJI PAŃSTWA W SFERĘ PODZIAŁU DOCHODÓW

1. Doktryna państwa opiekuńczego

- państwo dobrobytu (opiekuńcze) nastawione jest na działanie

- największą uwagę przywiązuje do regulowania podziału nowych wartości wytworzonych w systemie gospodarczym, podkreślają swoje pragnienie zagwarantowania sprawiedliwości społecznej gł w równości podziale dochodów

- twórca A.C. Pigon, a rozwinął G. Mydal - postulat: zorganizowanie Państwa dobrobytu a nawet międzynarodowe społeczeństwo dobrobytu

- może się odbyć w warunkach nadrzędnej koordynacyjnej, inwencjonistycznej i planistycznej działalności organów publicznych

2. Welfare state kraje które miały:

- powszechny i rozbudowany system ubezpieczeń socjalnych

- dostarczanie przez państwo wielu bezpłatnych usług (gł. Lecznictwo, szkolnictwo)

- utrzymanie pełnego zatrudnienia bez względu na koszty, wysokie zasiłki

- postępujące równanie dochodów na skutek wzrostu progresji opodatkowania

- zachowanie dominacji własności prywatnej w gospodarce

3. Dwa rodzaje prób realizacji P.O.

a) model korporacyjny - państwo rozwiązuje problemy społeczne, poprzez swoje zasoby finansowe tworzone z wkładów pracodawców, pracowników. Świadczeniami tymi nie są objęte osoby które nie należą do pracowników i pracodawców.

b) model socjaldemokratyczny - wszyscy obywatele korzystają z wielu znacznych świadczeń społecznych

4. Państwo szwedzkie zbudowane na kilku zasadach:

- każdemu wg potrzeby, od każdego wg możliwości

- podstawowe potrzeby życia każdego muszą być zaspokojone

- równomierny podział dochodu narodowego - bezkonfliktowe społeczeństwo

- przemysł gł. Ciężki jako gł. źródło dochodu państwa

- produkcja dóbr opiera się na efektownych zasadach gospodarki kapitalistycznej

5. Spirala inflacyjna - wynikiem niskiej efektywności sektora publicznego, gdyż w trosce o eliminowanie bezrobocia tworzono nowe miejsca pracy w sektorze publicznych co wymagało dalszych nakładów publicznych. Skutek wzrost cen

6. PO - tzw. „trzecia droga” rozwoju gospodarczego. Ta droga na razie nie istnieje. Przyczyna: pieniądz stawał być się jej gł. Regulatorem, a na rynku dóbr i usług publicznych wskaźnikiem relatywnej mocy sił rynkowych. Był często mniejszy od jedności.

Neoklasycy wobec Welfare state

1. - neoklasyczne zalecenia czyli opodatkowanie dochodów osobistych i transferów, zasad dostarczania dóbr publicznych oraz płac nominalnych nabrały większego znaczenia przy niewydolności finansowej P.O.; podatki i transfery socjalne - bezpośredni narzędzie redystrybucji dochodów, inne - narzędzia pośrednie

- najważniejszy filar PO to system podatkowo transferowy

- neoklasycy negują progresywne opodatkowanie dochodów osobistych, gdyż jest niesprawiedliwe, wywiera niekorzystny wpływ na procesy gospodarcze. M. Friedman wyklucza podatek progresywny; niska skuteczność progresji podatkowej eksponuje też G. Gilder.

2. Efekt substytucji - A. Lindbeck - polega na zastępowanie (pod wpływem progresji podatkowej, jednych działów związanych z gospodarowaniem innymi, np.:

- zastępowanie czasu pracy wolnym

- obniżanie intensywności pracy

- zastępowanie uczestnictwa w rynku ___ typu zrób to sam

- zwiększanie zainteresowania oszczędzaniem

- ucieczka ludzi i wysokich dochodach do państw o lżejszym systemie podatkowym

- spadek mobilności pracownika

- spadek nakładów w „kapitale _________”

- erozja rzetelności podatkowej

- wzrost atrakcyjności zatrudnienia powiązana z wysokimi korzyściami niepięknymi

- zastępowanie np. lokat bankowych na lokacyjne wydatki natury konsumpcyjnej

3. Neoklasycy proponują (zamiast progresywnego) podatkiem liniowych, opowiadają się za poszerzaniem bazy podatkowej przez: objęcie opodatkowaniem wszystkich dochodów oraz znoszenie ulg. P.O. jeśli nie zastosuje tego rozwiązania to powinno chociaż radykalnie obciąć podatki i złagodzić jego progresję.

4. Zdanie neoklasyków - transfery są źródłem tak wielu zagrożeń i negatywnych skutków ubocznych, stanowi to dostateczne uzasadnienie dla dążenia do radykalnego ograniczenia, a nawet całkowitej likwidacji państwowego systemu redystrybucji w tej postaci, którą przybrał on w „welfare state”

a) płaszczyzną _____________ - stanowią one zagrożenia dla wolności i sprawiedliwości, przyznawane na drodze arbitralnych decyzji urzędników państwowych. Rozstrzygają komu, ile i na jakiej podstawie wyznają świadczenie , np. system emerytalny. PO żadna jednostka nie może zrezygnować z opłacenia składki

Transfery międzypokoleniowe - składki osób pracujących przeznaczane są na wypłaty bieżących świadczeń emerytalnych.

Wg neoklasyków system emerytalny powinny tworzyć konkurencyjne prywatne fundusze, które na imiennych lokatach kapitalizowałyby część dochodów danych ludzi, zwracając je im po pewnych czasie jako emeryturę.

Pułapka bezrobocia - pojawia się, gdy zasiłki są zbyt wysokie w porównaniu z możliwym zarobkiem i gdy można z nich długo korzystać.

Skutek rozwoju systemu transferowego - erozja państw wobec pracy i spadek jej znaczenia

Nowa klasa - biurokracji rządowi, różne grupy „interesu publicznego”, najgorętsi, ________ transferów

Negatywny podatek dochodowy - ludzie którzy osiągaliby dochody większe od jakieś skali płaciliby podatek od dochodów osobistych, ci zaś których dochody byłyby mniejsze otrzymywaliby procentową subwencję. Zalety m.in. pomoc ubogim. Dostarcza środki na utrzymanie, osłabia motywacje do szukania pracy.

D= d + (P-d)*S - % stopa subwencji

D- dochód ostateczny d - dochody pierwotne

5. P.O. chce finansowania z państwa dóbr i usług publicznych (np. oświata). Neoklasycy proponują rezygnację z państwowego monopolu na powszechną oświatę i służbę zdrowia.

Np. system bezpłatnych studiów potęguje rozpiętość dochodów zamiast je zmniejszać. Dobrym rozwiązaniem byłyby płatne studia dobrym systemem studiów i pożyczek dla młodzieży.

6. PO chce płacy minimalnej. M. Friedman (neoklasyk) dostrzega w tym złamania zasady wolnego rynki. Skutek: spadek zatrudnienia w prywatnych firmach, wzrost wydatków na zasiłki. Wzrost płac minimalnych zawsze był pochodną wzrostu rynkowych przeciętnych wynagrodzeń.

Wniosek: zdaniem neoklasyków polityka rządu winna zachęcać do osiągania zysków co skłoni pracodawców do rozszerzania działań i inwestycji, pozwalających zwiększyć produktywność pracowników, gdyż właśnie dzięki temu wzrosnąć może zatrudnienie i stawki płac.

---