CZASY W JEZYKU FRANCUSKIM

• le présent (teraźniejszy)

TWORZENIE :

OSOBA + CZASOWNIK + RESZTA ZDANIA

Tworzy się go regularnie dla czasowników 1. i 2. grupy w ten sposób, że

• końcówkę -er zastępuje się przez: -e, -es, -e, -ons, -ez, -ent;

• końcówkę -ir zastępuje się przez: -is, -is, -it, -issons, -issez, -issent.

• le présent progressif (teraźniejszy)

TWORZENIE :

OSOBA + ETRE EN TRAIN DE (faire quelque chose)... - czasownik être ma być odmieniony w odpowiedniej osobie

Czasu tego używa się dla umieszczenia czynności, która właśnie się odbywa np:

La secrétaire est en train d'imprimer la lettre.

Sekretarka właśnie drukuje list.

:.: Gramatyka - - L'imparfait

L'IMPARFAIT

Czas IMPARFAIT jest czasem przeszłym mówiącym o czynnościach rozpatrywanych nie jako zdarzenia, ale jako tło zdarzeń. Czas ten używamy również do opisu czynności, które trwały jakiś czas, ale nie wiemy, kiedy się rozpoczęły i kiedy zakończyły. Stosujemy go również w pewnych sytuacjach do opisu czynności ciągłej, równoczesnej do innej czynności wyrażonej czasem dokonanym np. passe compose. L'IMPARFAIT stosuje się również do wyrażenia życzenia lub propozycji, a także w powtarzających się regularnie czynnościach. I na koniec używamy L'IMPARFAIT ze zwrotem pendant que oraz ze słowem depuis, aby wyrazić czas trwania danej czynności.

pendant que	podczas kiedy, w czasie kiedy	Pendant que je dormais il faisait le ménage	W czasie kiedy spałem, on sprzątał
depuis	od ( jakiegoś czasu)	Je l'attendais depuis deux heures	Czekałem na niego od dwóch godzin.

W powyższej tabelce zauważyliście z pewnością zaznaczone na kolor czerwony formy czasu l'imparfait. Jak je utworzyć? Popatrzcie poniżej.
Czas l'imparfait tworzymy dodając do tematu pierwszej osoby liczby mnogiej ( NOUS) następujące końcówki:

osoba	Singulier (liczba pojedyncza)	Pluriel (liczba mnoga)
1 osoba	je -AIS	nous -IONS
2 osoba	tu -AIS	vous -IEZ
3 osoba	il/elle/on  -AIT	ils/elles -AIENT

Jedynym czasownikiem z nieregularną odmianą jest czasownik ETRE - być

osoba	Singulier (liczba pojedyncza)	Pluriel (liczba mnoga)
1 osoba	j'étais	nous étions
2 osoba	tu étais	vous étiez
3 osoba	il/elle/on était	ils/elles étaient

A teraz aby ułatwić wam zadanie i bardziej zobrazować tworzenie form czasu l'imparfait przedstawiam wzór odmiany czasowników wszystkich grup.

1. I grupa czasowników zakończonych na (-ER)
    MARCHER - iść, temat: nous marchons

osoba	Singulier (liczba pojedyncza)	Pluriel (liczba mnoga)
1 osoba	je marchais	nous marchions
2 osoba	tu marchais	vous marchiez
3 osoba	il/elle/on marchait	ils/elles marchaient

2. II grupa czasowników zakończonych na (-IR)
    FINIR - kończyć, temat: nous finissons

osoba	Singulier (liczba pojedyncza)	Pluriel (liczba mnoga)
1 osoba	je finissais	nous finissions
2 osoba	tu finissais	vous finissiez
3 osoba	il/elle/on finissait	ils/elles finissaient

3. III grupa czasowników zakończonych na (-RE, - OIR)
    PRENDRE - brać, temat: nous prenons

osoba	Singulier (liczba pojedyncza)	Pluriel (liczba mnoga)
1 osoba	je prenais	nous prenions
2 osoba	tu prenais	vous preniez
3 osoba	il/elle/on prenait	ils/elles prenaient

4. czasowniki zwrotne
    SE LAVER - myć się, temat: nous nous lavons

osoba	Singulier (liczba pojedyncza)	Pluriel (liczba mnoga)
1 osoba	je me lavais	nous nous lavions
2 osoba	tu te lavais	vous vous laviez
3 osoba	il/elle/on se lavait	ils/elles se lavaient

To tyle jeśli chodzi o tworzenie form.  Skoro wszystko jest jasne i klarowne chciałam nadmienić, że formy przecząca i pytająca tworzone są analogicznie do innych form prostych. (np. tak jak w czasie présent, futur simple itd). Pozostaje nam jedynie prześledzić przykłady i ich tłumaczenie na język polski.

Nous habitions dans une petite maison.	Mieszkaliśmy w małym domku (kiedyś)
Il faisait beau ce jour-là.	Tego dnia była ładna pogoda.
Si on allait en ville ce soir?	A może byśmy poszli do miasta dziś wieczorem? ( życzenie, propozycja)
Mon père était ouvrier.	Mój ojciec był robotnikiem. (nie wiemy przez ile lat)
Les enfants allaient à l'école tous ensemble.	Dzieci razem chodziły do szkoły.
Tu allumais le feu tous les matins.	Każdego ranka rozpalałeś ogień.  (powtarzająca sie czynność)
Ils regardaient souvent leurs photos.	Często oglądali zdjęcia.  (nie wiemy kiedy zaczeli ani kiedy skończyli)
Je faisais mes devoirs avec plaisir.	Odrabiałam moje prace domowe z przyjemnością.
Nous nous couchions de bonne heure.	Wcześnie kładliśmy się spać. (przez ile lat, wieczorów?? nie wiemy)
Il marchait lentement vers la Seine.	Szedł powoli w kierunku Sekwany.
Nous venions souvent à Nice.	Często przyjeżdżaliśmy do Nicei.
Chaque fois, Catherine disait la même chose.	Za każdym razem ( regularnie się to powtarzało) Katarzyna mówiła o tym samym.
Ils faisaient du ski tous les hivers.	Każdej zimy jeździli na nartach.  ( regularnie , każdej zimy)
J'étais toujours en retard.	Zawsze byłam spóźniona.
Il n'allait pas souvent au cinéma.	Nie chodził często do kina. ( nie wiemy od kiedy)
Tu buvais beaucoup d'eau.	Piłeś dużo wody.
Chaque dimanche on se réveillait à midi.	Każdej niedzieli budziliśmy się w południe.
Elle ne voulait pas visiter ce musée.	Nie chciała zwiedzić tego muzeum. ( i nie zwiedziła)

1. dla wyrażenia czynności niedokonanych oraz trwających w przeszłości przez czas bliżej nie określony, np.:

Assise devant la table, elle écrivait une lettre.

Siedząc za stołem, pisała list.

:.: Gramatyka - - Passé Récent

Le passé récent- czas przeszły bliski

Czasu passé récent używamy, by powiedzeć o czynności, która wydarzyła się w bliskiej przeszłości tzn. przed chwilą.

Je viens de rentrer.

Właśnie wróciłam.

Jak zdąrzyliście już zauważyć powyższe zdanie jest właśnie w czasie passé récent. Czas ten składa się z odmienionego, w czasie teraźniejszym, czasownika VENIR , przyimka "de" i bezokolicznika wyrażajacego daną akcję:

OSOBA + VENIR + DE + INFINITIF (BEZOKOLICZNIK)

A oto kilka przykładów oraz ich polskie odpowiedniki.

Je viens de sortir.	Właśnie wyszłam.
Il vient de quitter l'hôtel.	Właśnie opuścił hotel.
Le train vient de partir.	Pociąg właśnie odjechał.
Les pomopiers viennent d'éteindre l'incendie.	Strażacy właśnie ugasili pożar.
François vient de prendre la douche.	Francois właśnie wziął prysznic.
L'ambulance vient d'arriver sur le lieu de l'accident.	Karetka właśnie przyjechała na miejsce wypadku.
Tu viens d'arriver.	Ty właśnie przyszedłeś.
Elle vient de téléphoner.	Ona właśnie zadzwoniła.
Nous venons de finir les cours.	Właśnie skończyliśmy zajęcia.
Vous venez de faire des courses.	Wy właśnie zrobiliście zakupy.
Ils viennent de partir.	Oni  właśnie wyjechali.

W zdaniach przeczących, które rzadko używamy w tym czasie, negujemy tylko czasownik VENIR. Zobaczcie jak to wygląda w zdaniu.

Je ne viens pas de lui téléphoner.

Nie zadzwoniłem do niego.

Jeśli chodzi o passé récent i czasowniki zwrotne należy pamietać aby uzgodnić zaimek SE do podmiotu zdania. Poniższe przykłady obrazują użycie czasu passé récent z czasownikami zwrotnymi.

François vient de se doucher.	François właśnie wziął prysznic.
Tu viens de te sécher les cheveux.	Właśnie wysuszyłeś sobie włosy.
Je viens de me réveiller.	Właśnie się obudziłam.
Il vient de se laver.	On właśnie umył się.
Noun venons de nous coucher.	Właśnie położyliśmysię spać.
Vous venez de vous habiller.	Wy właśnie ubraliście się.
Elles viennent de se connaître.	One właśnie poznały się.

• le passé composé (przeszły złożony)

Zastosowanie/Tworzenie

Czas ten jest czasem dokonanym złożonym z odmiany czasownika posiłkowego être lub avoir w czasie présent de l'indicatif oraz imiesłowu biernego odmienianego czasownika. Używany jest do wyrażenia większości czynności dokonanych w przeszłości w języku mówionym, pisanym, a także literackim, gdzie coraz częściej zastępuje czas passé simple. Stosowany jest do:

1. wyrażenia czynności dokonanej w określonym lub nie określonym momencie w przeszłości, np.:

Hier matin, je suis sortie tres tard.

Wczoraj rano wyszłam bardzo późno.

J'ai compris.

Zrozumiałem.

2. przedstawienia w przeszłości następstwa czynności, np.:

Nous avons passé des vacances a la campagne et nous nous sommes beaucoup amusés.
Spędziliśmy wakacje na wsi i świetnie się bawiliśmy.

3. przedstawienia długich tytułów w gazetach lub krótkich wiadomości:

Le Président est mort dans l'hôpital hier nuit.

Prezydent zmarł wczoraj w szpitalu.

4. wyrażenia prawd ogólnie znanych:

On n'a jamais vu la petite bete manger la grosse.

Nigdy nie widziano, żeby małe zwierzę jadło wielkie.

Tworzenie/Zastosowanie

Czas ten oparty jest na czasie présent. Tworzy się go przez dodanie participe passé odmienianego czasownika do odpowiednich form czasownika posiłkowego avoir lub être w czasie présent , np.: j'ai parlé; je suis allé(e).

PARTICIPE PASSE:

.	Wybór czasownika posiłkowego
	Ogromna większość czasowników francuskich odmienia się z AVOIR. Z ETRE konstruują się wszystkie czasowniki zwrotne (występujące z  zaimkiem  se)  oraz:
	- aller / venir, revenir - partir / arriver, rentrer, retourner - entrer / sortir - monter / descendre - naître / mourir, décéder - tomber - rester - devenir
2.	Imiesłów przeszły (participe passé) tworzymy:
	- w I grupie odcinając końcówkę bezokolicznika (-er) i dodając -é
		parler - parlé
	- w II grupie odejmując końcówkę bezokolicznika (-ir) i dodając -i
		finir - fini
	- w III grupie formy imiesłowów są nieregularne i należy nauczyć się ich na pamięć.
		avoir - eu être - été mettre - mis descendre - descendu itp.

• le plus-que-parfait (zaprzeszły; dosł. więcej niż przeszły)

Tworzenie

Czas ten oparty jest na czasie Tworzy się go przez dodanie participe passé) odmienianego czasownika do odpowiednich form czasownika posiłkowego avoir lub être w czasie imparfait, np.: j'avais vu; j'étais entré(e).

:.: Gramatyka - - Futur Proche

Czas futur proche jest czasem przyszłym stosowanym do mówienia o czynnościach, ktore będą miały miejsce w bardzo bliskiej przyszłości, czyli zaraz, a więc co do których jesteśmy naprawdę pewni, że się wydarzą.

osoba

+

aller

+

bezokolicznik

Czas futur proche tworzymy przez odmianę, w czasie teraźniejszym, czasownika aller (który w futur proche staje sie czasownikiem posiłkowym), a następnie dorzucamy bezokolicznik czasownika wyrażającego czynność. Odmiana czasownika wygląda następująco:

	Singulier (liczba pojedyncza)	Pluriel (liczba mnoga)
1 osoba	je vais	nous allons
2 osoba	tu vas	vous allez
3 osoba	il/elle/on va	ils/elles vont

Warto również dodać, że czasownik ALLER jest czasownikiem nieregularnym, który w codziennym użyciu oznacza iść, jechać. Natomiast w czasie futur proche pełni wyłącznie funkcję czasownika posiłkowego, którego nie tłumaczymy.



Zobaczmy teraz, jak wygląda użycie czasu futur proche w zdaniach twierdzących.

Je vais manger.	Będę jeść. ( za moment usiądę do stołu)
Il va donner ton numéro de téléphone à Paul.	On da twój numer telefonu Pawłowi. ( za chwileczkę poda mu numer)
Bientôt nous allons parler français.	Wkrótce będziemy mówić po francusku.
Ils vont terminer le projet demain.	Jutro skończą projekt.
Elle va étudier aux Etats-Unis	Ona będzie studiować w USA. ( w najbliższym czasie wyjedzie i podejmie tam studia)
Demain tu vas prendre le train pour Nice.	Jutro pojedziesz pociągiem do Nicei.
Vous allez regarder une émission intéressante ce soir.	Tego wieczora będziecie oglądać ciekawy program.

Aby utworzyć negację musimy pamiętać o zachowaniu zasad w jej tworzeniu i o miejscu czasownika posiłkowego ALLER.  W futur proche nasz czasownik posiłkowy znajduje sie pomiędzy NE ....  PAS, a nastepnie umieszczamy bezokolicznik.  Oto kilka przykładów:

Aujourd'hui je ne vais pas partir.	Dzisiaj nie wyjadę.
Ce soir nous n'allons pas dîner avec vous.	Dziś wieczorem nie będzimy jeść z wami kolacji.
Ce soir tu ne vas pas regarder la télé.	Dziś wieczorem nie będziesz oglądać telewizji.
Ce weekend vous n'allez pas aller au cinéma.	W ten weekend nie pójdziecie do kina.
Ils ne vont pas arriver bientôt.	Oni nie przyjdą szybko.
Tu ne vas pas danser avec Monique.	Nie będziesz tańczyć z Moniką.

Powinniśmy zwrócić również uwagę na użycie czasu futur proche z czasownikami zwrotnymi.  Szyk zdania  pozostaje ten sam. Najpierw osoba, później czasownik aller odmieniony w czasie teraźniejszym, a następnie bezokolicznik czasownika posiłkowego. Pamiętajmy jednak aby dostosować zaimek zwrotny SE do podmiotu zdania. Zobaczmy jak wygląda to w przykładach:

D'abord, elle va se déshabiller.	Najpierw się rozbierze.
Demain je vais me voir avec mes amis.	Jutro spotkam się z moimi przyjaciółmi.
Tu vas te doucher le soir.	Wieczorem będziesz brał prysznic.
Vous allez vous promener cet après-midi.	Dziś po południu pójdziecie na spacer.
Nous allons nous brosser les dents.	Umyjemy zęby.
Je vais me mettre en pyjama.	Włożę piżamę.

:.: Gramatyka - - Futur Simple

Kolejnym czasem przyszłym stosowanym w języku francuskim do "umieszczania" czynności i stanów w przyszłości jest FUTUR SIMPLE.
Czas ten stosujemy aby wyrazić czynności, które zostaną wykonane, lub też nie, w jakimś momencie w przyszłości np. za chwilę, jutro, później, za dwa dni itd.  Po drugie, futur simple używamy również po wyrażeniach czasowych takich jak: quand, lorsque (kiedy), dès que (w momencie kiedy), aussitôt que ( jak tylko), jeśli dana czynność będzie wykonywana w przyszłości.


Czas futur simple tworzy się przez dodanie do bezokolicznika następujących końcówek:

	Singulier (liczba pojedyncza)	Pluriel (liczba mnoga)
1 osoba	je -ai	nous -ons
2 osoba	tu -as	vous -ez
3 osoba	il/elle/on -a	ils/elles -ont

Musimy jednak pamiętać o kilku zasadach.
Po pierwsze,  do czasowników pierwszej i drugiej grupy czyli zakończonych na -ER i -IR dorzucamy podane wyżej końcówki np.

bezokolicznik	tłumaczenie	futur simple	tłumaczenie
arriver	przybywać, przychodzić	j'arriverai	przyjdę
regarder	oglądać	tu regarderas	będziesz oglądał
chanter	spiewać	il chantera	będzie śpiewał
dormir	spać	nous dormirons	będzimy spali
partir	wyjeżdżać, odjechać, odejść	vous partirez	wy wyjedziecie
finir	konczyć	ils finiront	oni skończą

Po drugie, w czasownikach zakończonych na -RE "odcinamy" -E  (zaznaczone w tabelce bezokoliczników na czerwono)i dodajemy końcówki podane w tabelce. np.

bezokolicznik	tłumaczenie	futur simple	tłumaczenie
prendre	brać	je prendrai	wezmę
comprendre	rozumieć	tu comprendras	zrozumiesz
vivre	żyć	nous vivrons	będziemy żyli
croire	wierzyć	ils croiront	uwierzą

Po trzecie, jak wiecie każdy język posiada liczne wyjątki. W czasie futur simple istnieją nieregularne formy czasowników, które trzeba zwyczajnie wkuć na blachę. Na szczęście nie jest ich zbyt wiele.  Oto one:

bezokolicznik	tłumaczenie	nieregularne formy czasowników odmienione dla 1 osoby liczby pojedynczej
avoir	mieć	j'aurai
savoir	wiedzieć, potrafić	je saurai
faire	robić	je ferai
être	być	je serai
aller	jechać, iść	j'irai
acquérir	nabywać, zdobywać	j'acquérrai
voir	widzieć	je verrai
courir	biegać	je courrai
venir	przyjeżdżać, przychodzić	je viendrai
mourir	umierać	je mourrai
devoir	musieć	je devrai
envoyer	wysyłać	j'enverrai
pouvoir	móc	je pourrai
vouloir	chcieć	je voudrai

Wiemy już w jakich sytuacjach używamy futur simple, jak tworzy się formy czasowników oraz poznaliśmy już wyjątki.  Teraz czas na wyrażenia które pomogą nam wyrażać przyszłość. Popatrzcie na kilka przykladów

dans quelques secondes, minutes	za kilka sekund, minut
après	po (np. po kolacji)
tout à l'heure	później
plus tard	później
demain	jutro
cet après-midi	tego popołudnia
dans deux jours, une semaine, un mois	za dwa dni, za tydzień, za miesiąc
bientôt	wkrótce
en 2113	w 2113 roku
dès ce soir	od tego wieczora

Nie pozostaje nam nic innego jak prześledzić przykłady użycia czasu futur simple.

J'aurai dix-huit ans dans six semaines.	Za sześć tygodni skończę 18 lat.
Samedi nous irons à la campagne.	W sobotę pojedziemy na wieś.
Qunad il téléphonera, nous irons le chercher.	Kiedy zadzwoni, pójdziemy po niego.
Bientôt vous ferez ce magnifique voyage.	Wkrótce pojedziecie w tą wspaniałą podróż.
Cet après-midi les enfants joueront au ballon.	Popołudniu dzieci będą grały w piłkę.
Il viendra chez toi demain.	Przyjdzie do ciebie jutro.
Je pourrai rester seulement deux semaines.	Będę mogła zostać tylko dwa tygodnie.
Aussitôt qu'elle arrivera, nous mangerons.	Jak tylko przyjdzie, będziemy jeść.
Elles feront le ménage samedi prochain.	W przyszłą sobotę zrobią porządki.
Ma femme mettra une belle robe pour fêter l'anniversaire de notre mariage.	Moja żona włoży ładną sukienkę na święto naszej rocznicy ślubu.
Ils seront très occupés ce soir et ils ne pourront pas nous rendre visite.	Oni będą bardzo zajęci tego wieczora i nie będą mogli nas odwiedzić.
La semaine prochaine il aura beaucoup de travail.	W przyszłym tugodniu będzie miał wiele pracy.
Je ne partirai pas cette année en France.	Nie wyjadę do Francji w tym roku.

8

---