SUROWCE STOSOWANE W KASZLU SUCHYM - działające osłonowo na górne drogi oddechowe

1. Są to surowce śluzowe (polisacharydowe). Działanie śluzów polega na:

1. osłonięciu błon śluzowych górnych dróg oddechowych ochrona przed podrażnieniami

2. hamowaniu odruchu kaszlu

3. hamowaniu rozwoju drobnoustrojów

4. łagodzeniu stanów zapalnych

2. Przykłady surowców:

1. korzeń i liść prawoślazu (Althaeae radix/folium)

2. kwiat i liść ślazu dzikiego (Malvae flos et folium)

3. porost islandzki (Lichen islandicus)

4. liść podbiału (Farfarae folium)

5. kwiat dziewanny (Verbasci flos)

6. liść i ziele babki lancetowatej (Plantaginis lanceolatae folium et herba)

7. liść babki zwyczajnej (Plantaginis majoris folium)

Althaeae radix/folium - Korzeń/liść prawoślazu

Althaea officinalis - Prawoślaz lekarski

1. CHEMIZM - polisacharydy złożone z:

1. kwasu uronowego

2. arabinianów

3. glukanów

4. arabinogalaktanów

2. DZIAŁANIE:

1. działanie przeciwzapalne:

• hamowanie uwalniania czynników stanu zapalnego

• uwalnianie wolnego tlenu i leukotrienów z leukocytów

2. hamowanie odruchu kaszlu w równym stopniu co prenoksdiazyna (lek przeciwkaszlowy o działaniu ośrodkowym)

3. stymulacja fagocytozy po podaniu pozajelitowym (działanie immunostymulujące)

3. BEZPIECZEŃSTWO:

1. maksymalna dawka do przygotowania maceratu = 15 g

2. brak rekomendacji do stosowania poniżej 3 roku życia

4. DAWKA:

1. liść: 1-2 g pociętych liści na 150 ml zimnej wody 3xdziennie

2. korzeń - macerat 3x dziennie, dawka zależna od wieku:

3 - 6 lat	0,5 - 1,5 g (5 ml płynu)
6 - 12 lat	0,5 - 1,5 g
powyżej 12 lat	0,5 - 3 g

c) zbyt duża dawka upłynnienie zbyt duże wydzieliny zalanie i np. zapalenie oskrzeli

Malvae flos et folium - Kwiat i liść ślazu dzikiego

Malva sylvestris - Ślaz dziki

1. CHEMIZM - polisacharydy składające się z:

1. arabinozy

2. glukozy, galaktozy

3. kwasu glukuronowego

2. DZIAŁANIE:

1. przeciwkaszlowe:

• właściwości adhezyjne słabsze niż u prawoślazu

• działanie silniejsze niż prenoksdiazyna, dropropizyna

• najefektywniejsze działanie na tchawicę i oskrzela

osłaniająca w podrażnieniach i chrypkach

immunostymulacja:

• suchy ekstrakt etanolowy podawany parenteralnie

• stymulacja fagocytozy

3. DAWKA:

1. stosowany jako płyn do płukania gardła

2. 1 łyżka wysuszonego surowca macerat 3x dziennie

Podobnie działa kwiat malwy czarnej (Malvae arborae flos), a zawarte w nim antocyjany mają dodatkowo działanie przeciwzapalne.

Lichen islandicus - Porost islandzki

Cetraria islandica - Tarczownica islandzka

1. CHEMIZM:

1. polisacharydy:

• α-D-glukany (rozpuszczalne w zimnej wodzie) i β-D-glukany (rozpuszczalne w gorącej wodzie)

• połączenia D-glukozy i kwasu galakturonowego

• kwasy porostowe:

• kwas fumaroprotocetrarowy

• kwas protolichesterynowy

2. DZIAŁANIE:

1. przeciwzapalne - kwasy porostowe

• inhibicja 5-LOX hamowanie biosyntezy leukotrienów B₄ (zwłaszcza kwas protolichesterynowy)

• aktywność w gruźlicy nie potwierdzona - brak wystarczającego działania na Mycobacterium tuberculosis

• śluzy też będą znowu działać osłaniająco

3. ZASTOSOWANIE:

1. suchy kaszel

2. podrażnienia i stany zapalne jamy ustnej i krtani

3. szczególnie polecany w:

• geriatrii

• astenii

• osłabieniu w wyniku silnego, męczącego kaszlu

• zapalenie oskrzeli i błon śluzowych gardła

4. BEZPIECZEŃSTWO:

1. brak działań niepożądanych i ograniczeń w długości stosowania

2. nie wiadomo jak z ciążą i laktacją

5. DAWKA:

1. stosowany jako pastylki do ssania

2. dawka: 50-60 mg suchego ekstraktu (3-8 g surowca) dziennie

Farfarae folium - Liść podbiału

Tussilagro farfara - Podbiał pospolity - brak monografii międzynarodowej

1. CHEMIZM - polisacharydy złożone z:

1. D-galaktozy, D-glukozy

2. L-arabinozy

2. DZIAŁANIE - powlekające i osłaniające górne drogi oddechowe

3. ZASTOSOWANIE:

1. suchy kaszel

2. podrażnienia górnych dróg oddechowych

3. przewlekłe zapalenie oskrzeli

4. rozedma płuc

5. krzemica

4. BEZPIECZEŃSTWO:

1. alkaloidy pirolizydynowe hepatotoksyczność, kancerogenność

2. w krzemicy i rozedmie płuc stosować tylko surowiec bez alkaloidów

3. przeciwwskazania:

• ciąża

• poniżej 12 roku życia

• terapia dłuższa niż 8 tygodni w ciągu roku (4 - 6 tygodni)

• możliwe reakcje alergiczne

5. DAWKA - składnik mieszanek

Verbasci flos - Kwiat dziewanny

Verbascum thapsiforme (densiflorum) - Dziewanna wielokwiatowa

Verbascum phlomoides - Dziewanna kutnerowata

1. CHEMIZM:

1. polisacharydy:

• D-glukoza, D-galaktoza, D-ksyloza

• arabinoza

• kwas glukuronowy

2. irydoidy (aukubina)

3. saponozydy (werbaskosaponina)

2. DZIAŁANIE:

1. wykrztuśne - saponiny

2. przeciwzapalne - irydoidy

3. łagodzące podrażnienia (osłaniające) - śluzy

4. przeciwwirusowe (wobec Herpex simplex i wirusa grypy typu A i B)

3. ZASTOSOWANIE:

1. ból gardła

2. suchy kaszel

3. pomocniczo w przeziębieniu i grypie

4. BEZPIECZEŃSTWO:

1. brak badań dla stosowania w ciąży i poniżej 12 roku życia

2. nie stosować dłużej niż 1 tydzień

5. DAWKA:

1. napar lub odwar (czyli do picia)

2. 1,5 - 2 g surowca 3-4x dziennie

Plantaginis lanceolatae folium et herba - Liść i ziele babki lancetowatej

Plantago lanceolata - Babka lancetowata

Plantaginis majoris folium - Liść babki zwyczajnej (okrągłolistnej)

Plantago major - Babka zwyczajna

1. CHEMIZM:

1. polisacharydy

2. glikozydy irydoidowe (aukubina)

3. fenyloetanoidy (akteozyd)

2. DZIAŁANIE:

1. przeciwzapalne - akteozyd:

• inhibicja 5-LOX zahamowanie syntezy leukotrienu B₄

2. przeciwbakteryjne (w przypadku maceracji zimną wodą)

3. immunostymulujące - polisachardy

• po podaniu parenteralnym

• stymulacja fagocytozy granulocytów

3. ZASTOSOWANIE:

1. stany zapalne jamy ustnej i błon śluzowych gardła

2. chroniczne zapalenie oskrzeli (spastyczne i niespastyczne)

4. BEZPIECZEŃSTWO:

1. brak działań niepożądanych i ograniczeń w długości stosowania

2. nic nie wiadomo o stosowaniu w ciąży i laktacji

5. DAWKOWANIE:

1. w postaci naparów do użytku zewnętrznego i wewnętrznego

2. do płukania gardła - maceraty z zimnej wody podgrzane przed użyciem

3. dawka w zależności od wieku:

• 1-4 lat: 1-2 g surowca dziennie

• 4-10 lat: 2-4 g dziennie

• reszta świata: 3-6 g dziennie

Przeciwkaszlowe nieśluzowe:

1. ziele Siwca żółtego (Glaucii flavi herba) = alkaloidy izochinolinowe (glaucyna), służy do pozyskiwania glaucyny (działanie zbliżone do kodeiny) działanie przeciwkaszlowe i spazmolityczne, stosowany w postaci bromowodoru.

2. rosiczka (Droserae herba) = flawonoidy i coś - działanie przeciwbakteryjne i rozkurczające

SUROWCE O DZIAŁANIU WYKRZTUŚNYM

1. Surowce saponozydowe:

1. mechanizm działania:

• pobudzenie zakończeń nerwowych w błonie śluzowej żołądka

• pośrednio rozwodnienie wydzieliny oskrzelowej ułatwienie wykrztuszenia

• przykłady:

• liść bluszczu pospolitego (Hederae helicis folium)

• korzeń i kwiat pierwiosnka (Primulae radix et flos)

• korzeń krzyżownicy wirginijskiej (Polygalae radix)

• korzeń lukrecji (Liquiritiae radix)

• korzeń mydlnicy (Saponariae radix)

• Pimpinellae radix

3. przeciwwskazania = choroba wrzodowa żołądka

4. większe dawki (10x lecznicza) mogą powodować odruch wymiotny

2. Surowce olejkowe:

1. mechanizm działania:

• również pośredni (jak u saponozydów)

• bezpośrednie podrażnienie dróg oddechowych pobudzenie do wydzielania śluzu rozwodnienie wydzieliny i ułatwienie wykrztuszenia

• działanie spazmolityczne na mięśnie oskrzeli (bo wchłaniają się z przewodu pokarmowego w przeciwieństwie do saponozydów)

• działąnie przeciwdrobnoustrojowe (większość surowców)

• przykłady:

• ziele tymianku (Thymi herba) + olejek

• owoc anyżu (Anisi fructus) + olejek

• liść eukaliptusa (Eucalypti folium) + olejek

• pąki sosny (Pini gemmae) + olejek

• korzeń biedrzeńca (Pimpinellae radix)

• ziele rukwii (Nasturtii herba) - glukozynolaty

• świeży korzeń chrzanu (Armoraciae radix recens) - glukozynolaty

3. przeciwwskazania:

• choroba wrzodowa

• ciąża, laktacja

• w okolice nosa poniżej 4 lat

• poniżej 12 roku życia z dużą ostrożnością

Thymi herba - Ziele tymianku

Thymus vulgaris - Tymianek pospolity

Thymus zygis - Tymianek hiszpański

1. CHEMIZM:

1. olejek eteryczny zawierający tymol i karwakrol

2. flawonoidy

2. DZIAŁANIE:

1. spazmolityczne - flawonoidy

2. przeciwbakteryjne - składniki olejku:

• zarówno bakterie Gram(+) jak i Gram(-)

• ekstrakt etanolowy na Moraxella catharralis, Klebsiella pneumoniae, Diphlococcus pneumoniae

• ekstrakt acetonowy na Mycobacterium tuberculosis

• przeciwwirusowe - składniki olejku

• na wirus grypy typu A i RSV

4. wykrztuśnie - działanie porównywalne z bromoheksyną

3. ZASTOSOWANIE:

1. nieżyty i stany zapalne górnych dróg oddechowych

2. pomocniczo w krztuścu (dzięki działaniu spazmolitycznemu)

4. BEZPIECZEŃSTWO:

1. jak przez tydzień nie działa to iść do lekarza

2. przeciwwskazany w ciąży, laktacji, poniżej 12 roku życia

3. inne monografie pozwalają na stosowanie od 1 roku życia

5. DAWKA:

1. maksymalna dawka dzienne: 8 g surowca (w postaci naparu po 1-2 g jednorazowo)

6. OLEJEK:

1. działanie:

• antyoksydacyjne

• przeciwzapalne (hamowanie syntezy prostaglandyn)

• hepatoprotekcyjne (po podaniu parenteralnym; porównywalnie z silimaryną)

• obniżenie poziomu WNKT po podaniu doustnym (niefajnie…)

• przeciwwskazania:

• ciąża i okres laktacji

• okolice nosa u małych dzieci

• wiek poniżej 18 lat

• w chorobach przebiegających z gorączką, dusznościami, ropną plwociną (no chyba, że była konsultacja z lekarzem…)

3. dawkowanie:

• 4-5 kropli na szklankę wody 3-5x dziennie

7. Thymi serpilli herba (Ziele macierzanki)

1. otrzymywany z macierzanki piaskowej (Thymus serpyllum)

2. zawiera olejek eteryczny o działaniu przeciwbakteryjnym i wykrztuśnym, zawiera w przewadze karwakrol (a nie tymol, jak w tymianku)

3. brak monografii

4. działanie podobne do tymianku, ale łagodniejsze - alternatywa w ciąży, dla mniejszych dzieci

Anisi fructus - Owoc anyżu

Anisi aetheroleum - Olejek biedrzeńca anyżu

Pimpinella anisum - Biedrzeniec anyż

1. CHEMIZM - olejek eteryczny zawierający trans-anetol (przy niewłaściwym przechowywaniu może przechodzić w cytotoksyczny cis-anetol)

2. DZIAŁANIE:

1. przeciwdrobnoustrojowe - efektywne jest połączenie suchego ekstraktu z antybiotykami

2. sekretolityczne - zarówno podczas inhalacji olejkiem jak i po jego połknięciu

3. spazmolityczne

3. BEZPIECZEŃSTWO:

1. przeciwwskazany w ciąży i poniżej 18 roku życia (OLEJEK)

2. zapach może powodować odruchy wymiotne oraz zaburzenia OUN

3. terapia nie powinna być dłuższa niż 2 tygodnie

4. DAWKA:

1. olejek: 50-200 μl, 3x dziennie w formie inhalacji

2. owoc: 1 - 3,5 g surowca na 150 ml gorącej wody (w postaci herbatki), 3 x dziennie; napar można u dzieci poniżej 1 roku życia

Eucalypti aetheroleum - Olejek eukaliptusowy

Eucalyptus globulus - Eukaliptus gałkowy

1. CHEMIZM = 1,8-cyneol (eukaliptol)

2. DZIAŁANIE:

1. bakteriostatycznie

• S. aureus

• P. aeruginosa

• Mycobacterium opium

• grzybobójczo na C. albicans, C. tropicalis, Cryptococcus rhosobenhani i Alternaria solanii

• przeciwwirusowe

• antyoksydacyjne i przeciwzapalne:

• hamowanie lipopolisacharydów i niektórych interleukin

• hamowanie biosyntezy czynników zapalnych

5. sekretolityczne

• bez wpływu na kaszel

• poprawa parametrów czynnościowych płuc

• umożliwia zmniejszenie dawki kortyzolu u pacjentów z astmą

3. NOWE drogi stosowania:

1. doodbytnicza

2. kapsułki dojelitowe:

• efekt sekretolityczny podobny do surfaktantu

• poprawa czynności nabłonka rzęskowego

• ułatwienie oczyszczenia dróg oddechowych

4. ZASTOSOWANIE:

1. przewlekłe stany zapalne dróg oddechowych

2. zapalenie oskrzeli

3. astma

4. stany zapalne zatok

5. BEZPIECZEŃSTWO:

1. działania niepożądane:

• podrażnienia na skórze twarzy

• obniżenie poziomu enzymów wątrobowych interakcje z innymi lekami

• przeciwwskazania:

• ciąża i okres karmienia

• wiek poniżej 12 lat

• stany zapalne przewodu pokarmowego

• niedrożność przewodów żółciowych

• poważne choroby wątroby

6. DAWKA:

1. inhalacja 12 kropli olejku na 150 ml gorącej wody

2. pastylki do ssania: 0,2-15 mg co godzinę

Eucalypti folium - Liść eukaliptusa

Eucalyptus globulus - Eukaliptus gałkowy

1. CHEMIZM:

1. garbniki

2. kwasy fenolowe

3. olejek eteryczny zawierający eukaliptol

2. DZIAŁANIE:

1. antyseptyczne

2. przeciwgorączkowe

3. wykrztuśne

3. ZASTOSOWANIE:

1. przewlekłe, ropne infekcje ucha

2. zalegająca wydzielina w nosie

3. stany zapalne górnych dróg oddechowych i jamy ustnej

4. BEZPIECZEŃSTWO - patrz olejek

5. DAWKA: 4-6 g liści w postaci naparu, 2 x dziennie doustnie lub inhalacja

Pini aetheroleum - Olejek sosnowy

Pini gemmae - Pąki sosny

Pinus silvestris - Sosna zwyczajna

1. CHEMIZM:

1. olejek eteryczny zawierający α-pinen

2. żywica zawierając diterpeny

2. DZIAŁANIE:

1. sekretolityczne

2. słabo antyseptyczne

3. BEZPIECZEŃSTWO:

1. przeciwwskazane w astmie oskrzelowej i krztuścu

2. możliwe podrażnienie błon śluzowych po stosowaniu

4. DAWKA:

1. inhalacja olejku

2. odwar ze świeżych pączków (1 łyżeczka) doustnie, 2-3x dziennie

3. syrop ze świeżych pączków doustnie: łyżka (powyżej 12 r.ż.) lub łyżeczka 2-3x dziennie

Hederae helicis folium - Liść bluszczu pospolitego

Hedera helix - Bluszcz pospolity

1. CHEMIZM = saponozydy trójterpenowe

1. α-hedryna (biologicznie aktywna, ale jest jej mniej)

2. hederakozyd C - metabolizm w przewodzie pokarmowym do α-hederyny

2. DZIAŁANIE:

1. α-hederyna pobudza bezpośrednio receptory β₂-adrenergiczne do produkcji surfaktantu:

• rozkurcz mięśni gładkich oskrzeli (spazmolityczne) - od tchawicy do oskrzeli (czyli całe drogi oddechowe obejmuje)

• zmniejszenie lepkości wydzieliny oskrzelowej

• działanie mukolityczne i sekretolityczne

• poprawa klirensu rzęskowo-śluzowego

• zmniejszenie oporów w pracy płuc

1. przeciwgrzybiczne i przeciwzapalne

2. siła działania porównywalna z amrobksolem i acetylocysteiną + lepsza tolerancja

3. ZASTOSOWANIE:

1. przewlekłe zapalenie oskrzeli

2. zmiany chorobowe płuc

3. ostre infekcje bakteryjne dróg oddechowych

4. kaszel mokry

5. stany spastyczne dróg oddechowych

4. BEZPIECZEŃSTWO:

1. brak danych o stosowaniu w okresie ciąży i laktacji

2. nie stosować dłużej niż 5 dni

3. stosować preparaty standaryzowane tylko (bluszcz jest rośliną trującą)

4. u dzieci poniżej 1. roku możliwa biegunka

5. nie zaleca się stosowania poniżej 4 roku życia

6. możliwe dermatozy w przypadku zetknięcia z bluszczem

7. ostrożnie w przypadku choroby wrzodowej

Primulae radix et flos - Korzeń i kwiat pierwiosnka

Primula veris - Pierwiosnek lekarski (wiosenny)

Primula elatior - Pierwiosnek wyniosły

1. CHEMIZM:

1. saponozydy trójterpenowe

2. glikozydy fenolowe

2. DZIAŁANIE:

1. przeciwdrobnoustrojowe:

• hamowanie wzrostu niektórych grzybów i bakterii

• działanie przeciw wirusom grypy typu A₂

• przeciwzapalne (hamowanie COX-1 i COX-2)

• wykrztuśne (usprawnienie pracy rzęsek nabłonka dróg oddechowych)

• przeciwwirusowe

3. PRZECIWWSKAZANIA:

1. astma

2. dzieci z historią trudnych do wyleczenia stanów zapalnych gardła

3. choroba wrzodowa (możliwe nasilenie)

4. wiek:

• kwiat: poniżej 12 lat

• korzeń: poniżej 4 lat

4. DAWKA - jako odwar/napar do użytku wewnętrznego:

1. kwiat: 0,2 - 0,5 g, 2-4x dziennie

2. korzeń: 1 g, 2-4 x dziennie

Polygalae radix - Korzeń krzyżownicy wirginijskiej

Polygala senega - Krzyżownica wirginijska

1. CHEMIZM = saponiny trójterpenowe - glikozydy preseneginy

2. DZIAŁANIE:

1. sekretolityczne - rozwodnienie wydzieliny (działamy na drodze fizycznej)

2. mukolityczne - rozbija wydzielinę (rozluźnienie wydzieliny na drodze chemicznej)

3. przeciwzapalne (hamowanie COX-1 i COX-2)

4. przeciwwirusowe przeciwko Hermes simplex i wirusowi grypy typu A₂

5. inne:

• hamowanie absorpcji alkoholu

• obniżenie stężenia lipidów i węglowodanów w surowicy krwi

3. Przeciwwskazany w chorobie wrzodowej (jak wszystkie saponozydowe), ale nie wiadomo nic na temat stosowania w ciąży i okresie laktacji.

4. DAWKA:

1. dorośli: 1,5 - 3 g ziół na dzień

2. dzieci - proporcjonalnie do wagi ciała

Liquiritiae radix - Korzeń lukrecji

Glycyrrhiza glabra - Lukrecja gładka

1. CHEMIZM - saponozydy trójterpenowe, a dokładniej kwas glicyryzynowy, który występuje w postaci soli wapniowej i potasowej

2. DZIAŁANIE:

1. przeciwbakteryjne - głównie na S. aureus i Mycobacterium smegmatis

2. obniżenie lepkości śluzu działanie sekretolityczne i wykrztuśne

3. przeciwzapalne (ekstrakt wodny)

3. BEZPIECZEŃSTWO:

1. nie stosować dłużej niż 4-6 tygodni w roku

2. maksymalna dawka: 15 g surowca (600 mg saponozydów)

3. przeciwwskazania:

• nadciśnienie

• choroby nerek

• stany zastoinowe żółci

• zapalenie wątroby

• otyłość

• hipokalemia

• ciąża i laktacja

• stosowanie przez dłuższy czas efekt mineralokortykoidowy:

• zatrzymanie sodu

• utrata potasu

• zwiększenie ciśnienia

• obrzęki

• zahamowanie systemu renina-angiotensyna-aldosteron

5. interakcje:

• zwiększenie aktywności glikozydów nasercowych

• z lekami antyarytmicznymi

• połączenie z lekami obniżającymi poziom potasu (antrachinony, tiazydy, adrenokortykosteroidy) zaburzenia elektrolitowe

4. DAWKA:

1. dorośli: 1,5 - 5 g ziół (60-200 mg saponozydów) dziennie

2. dzieci (od 4 lat) - w zależności od wieku i masy ciała

Saponariae radix - Korzeń mydlnicy

Saponaria officinalis - Mydlnica lekarska - brak monografii międzynarodowych

1. CHEMIZM = saponozydy triterpenowe

1. glikozydy gipsogeniny

2. glikozydy kwasu kwilajowego

2. DZIAŁANIE = ułatwianie odkrztuszania, składnik mieszanek o działaniu wykrztuśnym.

3. Przeciwwskazany w chorobie wrzodowej (jak wszystkie saponozydowe), ale nie wiadomo nic na temat stosowania w ciąży i okresie laktacji.

Pimpinellae radix - Korzeń biedrzeńca

Pimpinella saxifraga - Biedrzeniec mniejszy

Pimpinella major - Biedrzeniec wielki - brak monografii, składnik mieszanek

1. CHEMIZM:

1. olejek eteryczny

2. saponozydy

3. furanokumaryny

2. DZIAŁANIE:

1. wykrztuśne - olejek i saponozydy

2. spazmolityczne - furanokumaryny i olejek

Nasturtii herba - Ziele rukwii

Nasturtium officinale - Rukiew lekarska (wodna)

1. CHEMIZM:

1. olejek eteryczny zawierający glukozynolaty

• glukonasturtyna fenyloetyloizocyjanian

2. sole mineralne (Mn, Fe, Ca)

3. witaminy (A, C, E, PP)

2. DZIAŁANIE:

1. przeciwzapalne

2. wykrztuśne

3. przeciwbakteryjne

4. prewencja raka płuc - zahamowanie rakotwórczego działania NNK

3. PRZECIWWSKAZANIA:

1. ciąża i okres laktacji

2. choroba wrzodowa żołądka

3. zapalenie nerek

4. wiek poniżej 4 lat

4. DAWKA: 4-6 g suchych ziół lub 20-30 g świeżego ziela dziennie

Armoraciae radix recens - Świeży korzeń chrzanu

Armoracia rusticana - Chrzan pospolity

1. CHEMIZM = olejek eteryczny zawierający glukonasturtynę

2. DZIAŁANIE:

1. przeciwbakteryjne

2. wykrztuśne

3. PRZECIWWSKAZANIA - j.w.

4. DAWKA: 20 g świeżo utartego korzenia dziennie

Grindeliae herba - Ziele doglądy

Grindelia robusta - Dogląda wielka

Grindelia squarossa - Dogląda szorstka

1. CHEMIZM:

1. kwasy fenolowe

2. żywice zawierające kwasy diterpenowe, np. kwas grindeliowy

2. DZIAŁANIE:

1. przeciwdrobnoustrojowe - żywice

• bakterie: S. aureus, B. subtilis

• grzyby: C. albicans, Mucom mucedo i inne

• rozkurczowe - związki fenolowe

• nie potwierdzone we wszystkich badaniach

• przeciwdziałanie skurczu po bradykininie, histaminie i acetylocholinie

3. wykrztuśne po podaniu dojelitowym (też nie wszystkie badania potwierdziły)

3. Możliwe podrażnienia błon śluzowych przewodu pokarmowego u osób wrażliwych dolegliwości żołądkowo-jelitowe

4. DAWKA:

1. napar: 4-6 g ziół 1x dziennie

2. nalewka: 1,5-3 ml 1 x dziennie

SUROWCE STOSOWANE W BÓLU GARDŁA z INFEKCJĄ BAKTERYJNĄ

Wcześniej wspomniane: Thymi herba i Lichen islandicus

Usnea Lichen - Porost brodaczki

Usnea barbata - Brodaczka właściwa

1. CHEMIZM = kwasy porostowe - kwas usninowy i pochodne

2. DZIAŁANIE silne przeciwdrobnoustrojowe:

1. szerokie spektrum na bakterie - szczególnie Gram(+)

2. wyciągi:

• wodne na gruźlicę płuc i przewlekłe zapalenie oskrzeli

• etanolowe na gruźlicę limfatyczną

3. DAWKA:

1. pastylki do ssania: 100 mg ziół w pastylce 3x dziennie

2. 3 ml nalewki 3x dziennie

Salviae officinalis folium - Liść szałwii

Salvia officinalis - Szałwia lekarska

1. CHEMIZM:

1. olejek eteryczny zawierający α i β-tujon

2. diterpeny - kwas karnozowy i jego pochodne

3. kwasy fenolowe (rozmarynowy)

2. DZIAŁANIE:

1. przeciwbakteryjne - zarówno Gram(+) jak i Gram(-)

• silna aktywność wobec Porphyromonas gingivalis rozkładającej kolagen (wyciąg wodno-etanolowy)

2. przeciwgrzybiczne

3. przeciwwirusowe - diterpeny (kwas karnozowy)

4. przeciwzapalne - kwas rozmarynowy redukcja zapalenia dziąseł, jamy ustnej, błon śluzowych gardła

3. DAWKA:

1. nie stosować dłużej niż 2 tygodnie

2. jako płukanka do gardła: 3 g ziół na 150 ml wody

Tormentillae rhizoma - Kłącze pięciornika

Potentilla erecta (Potentilla tormentilla) - Pięciornik kurze ziele

1. CHEMIZM = garbniki

2. DZIAŁANIE:

1. ściągające (najsilniejsze ziółko ściągające)

2. bakteriostatyczne

3. przeciwzapalne

3. BEZPIECZEŃSTWO:

1. brak efektu po tygodniu = zmiana leku

2. nie wiadomo co ze stosowaniem w czasie ciąży, laktacji i poniżej 18 roku życia

4. DAWKA:

1. nalewka (1-5 ml 70% na 150 ml wody) - do płukania jamy ustnej

2. napar (1,3 - 2 g wysuszonego surowca na 100 ml wody) - j.w.

3. odwar (0,8 - 3 g surowca na 100 ml wody)

Ratanhiae radix - Korzeń pastwina (korzeń ratanii)

Kramera triandra - pastwin trójpręcikowy

1. CHEMIZM = garbniki - kompleks protoantocyjanidyn katechinowych złożonych z 2-14 cząsteczek 3-hydroksyflawanu

2. DZIAŁANIE:

1. zahamowanie tworzenia wolnych rodników w erytrocytach (roztwór metanolowy)

2. bakteriostatyczne (roztwory etanolowe, metanolowe, haksanowe), np. na S. aureus, E.coli

3. ściągające

3. DAWKA: 5-10 kropli nalewki (1:5) na szklankę wody jako płukanka, 2-3x dziennie

Pelargonii radix - Korzeń pelargonii afrykańskiej

Pelargonium sidoides - Pelargonia afrykańska - brak monografii, nie zarejestrowany w Polsce

1. CHEMIZM:

1. pochodne kumaryn:

• umkalina

• disulfat (dłuuuuuga nazwa)

2. garbniki złożone z protoantocyjanidyn

2. DZIAŁANIE przeciwdrobnoustrojowe:

1. antybakteryjne i przeciwwirusowe

2. zakłócenie przenikania ustrojstw do komórek żywiciela

3. zwiększenie aktywności makrofagów (fagocytozy)

3. PRZECIWWSKAZANIA:

1. problemy z krzepliwością krwi

2. brak danych o ciąży, laktacji, dzieciach, chorobach wątroby i nerek

4. ZASTOSOWANIE:

1. infekcje oskrzeli i gardła

2. stany zapalne zatok nosowych i śluzówki nosa

Oleum Melaleucae alternifoliae - olejek drzewa herbacianego

Zawiera terpinen-4-ol, terpinen i 1,8-cyneol.

Silne właściwości bakteriobójcze.

W formie inhalacji

P/wsk: ciąża, laktacja, poniżej 12 lat.

Ostrożnie poniżej lat 18.

SUROWCE STOSOWANE W PRZEZIĘBIENIU

Salicis cortex - Kora wierzby

Salix alba/purpura/cinerea/fragilis - Wierzba biała/purpurowa/szara/krucha

1. CHEMIZM = glikozydy fenolowe:

1. salicyna

2. tremulacyna

3. najwięcej glikozydów ma wierzba purpurowa

2. DZIAŁANIE:

1. przeciwzapalne - metabolity glikozydów:

• działanie opóźnione w czasie względem ASA i saligeniny

• hamowanie powstawania leukotrienów B₄ (inhibicja 5-LOX)

2. przeciwgorączkowe - działanie może być zwiększone poprzez dodanie innych napotnych surowców jednocześnie (synergizm działania)

3. przeciwbólowe

3. PRZECIWWSKAZANIA:

1. uczulenie na salicylany lub NLPZ

2. astma

3. choroba wrzodowa żołądka

4. ciąża sraka i laktacja

5. stężenie glukozo-6-fosforo-dehydrogenazy poniżej poziomu

6. poniżej 18 roku życia zespół Reya (złuszczenie narządów miąższowych) - szczególna ostrożność

4. KONTROLA LEKARZA:

1. ostre zapalenia wątroby i nerek

2. zaburzenia krzepnięcia

3. wrzody żołądka i dwunastnicy

5. DAWKA:

1. ekstrakt wodny/etanolowy: 120-140 mg w przeliczeniu na salicynę dziennie

2. suchy ekstrakt: 1572 mg dziennie

Tiliae flos - Kwiat lipy

Tilia cordata/platyphyllos - Lipa wąskolistna/szerokolistna

1. CHEMIZM:

1. flawonoidy - rutyna, hyperozyd

2. kwasy fenolowe - kwas kawowy

2. DZIAŁANIE i ZASTOSOWANIE:

1. napotne, stąd może on być stosowany w:

• podwyższonej temperaturze

• katarze

• stanach nieżytowych górnych dróg oddechowych (polisacharydy działają osłaniająco)

3. DAWKI:

1. 2-4 g surowca dziennie (podzielone dawki) napar

2. przekroczenie dawki możliwy niekorzystny wpływ na serce

Sambuci flos - Kwiat bzu czarnego

Sambucus nigra - Bez czarny

1. CHEMIZM:

1. glikozydy flawonoidowe - astragalina

2. kwasy fenolowe

2. DZIAŁANIE napotne, prawdopodobnie dzięki flawonoidom i kwasom fenolowym.

3. DAWKA:

1. 10-15 g całych wysuszonych kwiatów w trzech dawkach dziennie napar

2. nie stosować dłużej niż 7 dni

3. przeciwwskazany poniżej 12 lat (brak badań)

Rosae pseudo-fructus - Owoc pozorny dzikiej róży

Rosa canina/pendulina/rugosa - Róża dzika/alpejska/pofałdowana

1. CHEMIZM:

1. kwasy organiczne (askorbowy, cytrynowy, malonowy)

2. kwasy tłuszczowe

3. galaktolipid (tylko w owocach rzeczywistych)

2. DZIAŁANIE przeciwzapalne

1. odpowiedzialne są prawdopodobnie kwasy tłuszczowe

2. hamowanie COX-1, COX-2 i 5-LOX

3. BEZPIECZEŃSTWO - kilka przypadków dyspepsji

4. DAWKA: 2,5 g ziół (2x dziennie) lub 2-5 g jako napar kilka razy dziennie

Menthae aetheroleum - Olejek miętowy

Mentha x piperita - Mięta pieprzowa

1. CHEMIZM = mentol, menton, neomentol

2. DZIAŁANIE:

1. sekretolityczne

2. zmniejszenie przekrwienia śluzówki nosa

3. przeciwkaszlowe

• przy odpowiednio dobranej dawce

• mentol wpływa na receptory zimna

3. PRZECIWWSKAZANIA:

1. nadwrażliwość na mentol lub miętę pieprzową

2. aplikacja bezpośrednio w okolice nosa/na klatkę piersiową dzieci do lat 4 ryzyko bezdechu

3. ciąża i laktacja

4. ostrożnie stosować w wieku 4-12 lat

5. u noworodków może powodować żółtaczkę

4. DAWKA:

1. inhalacje: 2-4 krople olejku na gorącą wodę, 3x dziennie

2. płukanka: 2-3 krople na szklankę wody, 3-4x dziennie

Spireaeae flos et herba - Kwiat i ziele wiązówki błotnej

Filipendula ulmaria (Spiraea almaria) - Wiązówka błotna

1. CHEMIZM:

1. flawonoidy - spireozyd

2. pochodne kwasu salicylowego - salicylan metylu

2. DZIAŁANIE:

1. przeciwbakteryjnie

• ekstrakty etanolowe (70%)

• na S. aureus, S. pyogenes haemolyticus, K. pneumoniae

2. przeciwzapalnie (ekstrakty wodne):

• hamowanie COX (w 36%)

1. immunostymulujące - zwiększenie ilości leukocytów we krwi

3. BEZPIECZEŃSTWO:

1. brak danych o stosowaniu w okresie ciąży i laktacji

2. nie stosować w przypadku uczulenia na salicylany

3. można stosować od 1 roku życia

4. DAWKA:

1. ziele:

• 1-4 lat: 1-2 g surowca dziennie

• 4-10 lat: 2-3 g surowca dziennie

• inni: 2-6g dziennie

1. kwiat 2,5-3,5 g surowca dziennie (dzieci mniej)

2. stosować w postaci maksymalnie gorącego naparu

5. Golteria pełzająca (Gaultheria procumbens) - zawiera olejek eteryczny, który praktycznie cały składa się z salicylanu metylu

1. w medycynie azjatyckiej do uśmierzania bólu mięśni

2. różne postaci (kremy, maści, pastylki do ssania)

3. lekceważony potencjał toksyczny - nie stosować u dzieci

PODSUMOWANIE:

SUROWIEC	Suchy kaszel	Mokry kaszel	Infekcje dróg oddechowych	Przeziębienie
Althaeae radix	√
Anisi fructus + olejek		√		√
Armoraciae rusticanae radix recens		√
Eucalypti folium + olejek		√		√
Farfarae folium	√
Glycyrrhizae radix		√
Grindeliae herba		√
Hederae helicis folium		√
Lichen islandicus	√		√
Malvae flos et folium	√
Menthae aetheroleum	√			√
Nasturtii herba		√
Pelargonii radix			√
Pimpinellae radix		√
Pini gammae + olejek		√		√
Plantaginis folium	√
Polygalae radix		√
Primulae radix et flos		√
Ratanhiae radix			√
Rosae pseudofructus				√
Salicis cortex				√
Salviae folium			√
Sambuci flos				√
Saponariae radix		√
Spiraeae flos et herba				√
Thymi herba + olejek		√	√	√
Tiliae flos				√
Usnea Lichen			√
Verbasci flos	√

22

---