Kąpiele mineralne

Wody chlorkowo-sodowe

Zalicza się do nich wody zawierające nie mniej niż 1g składników stałych w 1dm3 z przewagą jonów chlorkowych(wśród anionów Cl-) oraz jonów sodowych(wśród kationów Na+)

Wody chlorkowo-sodowe o stężeniu mniejszym niż 1,5% nazywane są słonymi i służą przede wszystkim do kuracji pitnych i inhalacji.

Wody chlorkowo-sodowe o stężeniu większym nią 1,5% nazywane są solankami i służą do kąpieli.

Stężenia solanek do kąpieli leczniczych mogą wynosić co najwyżej 5-6%.

W solance o stężeniu poniżej 6% organizm człowieka pobiera wodę, a kiedy jest wyższe traci ją(odwodnienie).

W kąpielach wannowych oraz basenach do ćwiczeń ruchowych i pływania stosuje się stężenia w przedziale 2-5%

W przypadku leczenia łuszczycy stosuje się solanki o stężeniu do 12%.

Solanki jak wszystkie wody mineralne zawierają zawsze poza zasadniczymi jonami pewną ilość różnych jonów dodatkowych, które wpływają modyfikująco na działanie solanki i dlatego muszą być ujęte w nazwie wody.(np: jod, potas, brom, magnez, wapń)

Właściwości fizyczne kąpieli solankowej

• wysokie ciśnienie osmotyczne i duże stężenie- wywierają wyższe ciśnienie hydrostatyczne na ciało

• pozorne zmniejszenie masy ciała kąpiącego

• duża zawartość NaCl zmniejsza przewodnictwo cieplne wody

Działanie fizjologiczne kąpieli solankowych

Czynnik	Działanie miejscowe	działanie ogólne
NaCl w wodzie	Depozycja(odkładanie płaszcza solnego) w skórze i powolne wchłanianie Rozszerzenie naczyń Wzrost temp. skóry Zmniejszenie pobudliwości zakończeń nerwowych czuciowych i ruchowych Zwiększenie pocenia się Zwiększenie wypłukiwania mocznika i kwasu urokanowego - wrażliwość na UV Pobudzanie lub hamowanie mitozy w skórze Działanie osmotyczne	Pobudzenie przemiany materii Przestrojenie układu autonomicznego Modyfikacja oddawania ciepła Normalizacja ciśnienia krwi Poprawa regulacji krążenia Wzrost ogólnej odporności Działanie hartujące

Rodzaje zabiegów- w zależności od konstytucji układu nerwowego wegetatywnego, ukł. krążenia, wieku, choroby i jej stadium wyróżniamy:

• kąpiele całkowite

• kąpiele3/4

• półkąpiele

• kąpiele nasiadowe

Dawkowanie kąpieli u dorosłych:

-stężenie soli 2-4%

-temperatura pierwszej kąpieli 35-36*C ze stopniowym wzrostem do 38*C

-temperatura półkąpieli 39-40*C

Czas trwania pierwszej kąpieli 10-12min, każdą następna wydłużamy o 2 min aż do max. 20-24min.

Kąpiele stosujemy co 2 dzień w serii 8-10 zab.

Dawkowanie kąpieli u dzieci

-W wieku dziecięcym i młodzieńczym kąpiele 2 x tyg.

-stężenie 2% solanka o temperaturze37*C

Czas zabiegu 10-15min.

W serii 12 kąpieli

Niektóre uzdrowiska stosują pływanie w basenach z 2-3% solanką 2-3 x tyg, przez 10-20 min.

Temperatura solanki 26-27*C

Postępowanie po Kąpieli:

-nie spłukiwać i nie wycierać ciała

-skóra powinna wyschnąć na powietrzu

-obowiązkowy odpoczynek po kąpieli w pozycji leżącej(dorośli1/2h, dzieci 1h)

Wskazania do kąpieli

Przeciwwskazania do kąpieli

1.Dorośli: -przewlekłe choroby dróg oddechowych i zatok włącznie -przewlekłe choroby zwyrodnieniowe i reumatyczne - zmniejszona odporność na zakażenia -rekonwalescencja po ciężkich chorobach -otyłość -niektóre ch. ginekologiczne(bezpłodność, zespół klimakteryczny, przewlekłe zapal. przydatków) -łuszczyca -kąpiele kinezyterapeutyczne w stanach pourazowych(rehabilitacja) 2. Dzieci: -przewlekłe nawracające zapalenia dróg oddechowych -alergia z astmą oskrzelową włącznie -zaburzenia wegetatywne -otyłość -przedłużająca się rekonwalescencja po ciężkich chorobach

1. Dorośli: -niewydolność krążenia -choroby naczyń wieńcowych z wysiłkową dusznicą bolesną -świeży zawał serca -wady zastawkowe( o charakterze zwężenia) -ostre choroby i zaostrzenia stanów przewlekłych -choroby przebiegające z napadami -ciężkie psychopatie, psychozy -nadczynność tarczycy -ciąża -nowotwory -czynna gruźlica 2. Dzieci i młodzież: - jak u dorosłych -wszystkie postaci gruźlicy -choroby gorączkowe -choroby serca -choroby nerek choroba reumatyczna

Kąpiele kwasowęglowe

Dwutlenek węgla jest gazem 2x cięższym od powietrza, ma lekko kwaśny zapach, rozpuszcza się w tłuszczach i dość dobrze w wodzie.

W organizmach żywych jest końcowym produktem przemiany materii w komórkach.

Jeżeli jego zawartość w powietrzu oddechowym wynosi 8-10 vol % to wystepują:

• bóle głowy

• szum w uszach

• wzrost ciśnienia krwi

• duszność

• utrata świadomości

• śmierć z uduszenia

Jeżeli stężenie osiągnie 20 vol % następuje natychmiastowa śmierć.

Szczawy- to wody zawierające co najmniej 1g dwutlenku węgla w 1dm3 wody.

Wody o zawartości dwutlenku węgla mniejszej niż 1g w 1dm3 nazywamy szczawą prostą lub niezmineralizowaną.

Działanie biologiczne wykazują wody zawierające więcej niż 400mg CO2 w 1dm3 wody( zawartość CO2 może osiągnąć ok. 1400mg/1dm3).

Wody kwasowęglowe zawierają więcej niż 250mg i mniej niż 0,99g w 1dm3.

Wody kwasowęglowe do kąpieli mogą pochodzić ze źródeł naturalnych oraz z zastosowania wody gospodarczej sztucznie wysyconej CO2.

Rodzaje kąpieli:

• kąpiele całkowite

• kąpiele ¾

• półkąpiele

• Kąpiele częściowe ( kończyna górna lub dolna)

Fizjologiczne działanie Kąpieli kwasowęglowych:

• pobudzenie receptorów ciepła

zahamowanie receptorów zimna

• uwolnienie hormonów tkankowych w skórze

• rozszerzenie i otwarcie naczyń włosowatych

• zwiększenie o ok. 300% liczby czynnych naczyń włosowatych

• zwiększenie o ok. 600% ukrwienia skóry

• zwolnienie czynności akcji serca

• zwiększenie objętości wyrzutowej i pojemności minutowej serca

• obniżenie ciśnienia tętniczego krwi

• zwiększenie przepływu wieńcowego

• ułatwienie oddawania tlenu przez krew

• nasilenie przemiany materii

• działanie antyseptyczne

• zwiększenie napięcia żył

• zwiększenie ukrwienia mózgu

• zwiększenie pobierania tlenu w płucach

• zwiększenie diurezy

Temperatura kąpieli

Dzięki zmniejszonej wrażliwości receptorów zimna i równoczesnym pobudzeniu receptorów ciepła możliwe jest obniżenie temp. kąpieli kwasowęglowej do 31-34°C.

Przez pierwsze 30-60sek odczuwa się chłód, a następnie ciepło. Optimum temp. obojętnej dla człowieka występuje przy stężeniu CO@ w granicach 1,2- 1,4g/dm3. Przy takim stężeniu na cm2 ciała przypada 60-70 pęcherzyków gazu i człowiek nie odczuwa ani ciepła ani zimna. Po kąpieli kwasowęglowej może wystąpić swędzenie skóry, ból, ogólne osłabienie.

Wykonanie kąpieli:

Temp. kąpieli 31-34°C. Wzrost temp. kąpieli w granicach 33-34°C. sumuje działanie bodźca cieplnego i może obciążać układ krążenia , nawet u osób zdrowych. Nie przekraczamy 34°C.

Zbyt szybkie ogrzanie wody kwasowęglowej może doprowadzić do nadmiernego uwolnienia się rozpuszczonego gazu.

Czas zabiegu: 20-30 min

Zachowanie pacjenta:

1. unikać wykonywania ruchów w czasie kąpieli, ponieważ każdy ruch strąca pęcherzyki gazu ze skóry i powoduje uczucie chłodu

2. wanna powinna być przykryta tak aby głowa wystawała nad przykryciem

3. po wyjściu z wody ciało musi wyschnąć bez wycierania

4. odpoczynek po zabiegu wynosi 30-45min

5. w dniu kąpieli dopiero po kilku godzinach można stosować inne i to łagodne zabiegi(gimnastyka lub masaż częściowy)

Częstotliwość zabiegów: 3-4 kąpiele w tygodniu.

Liczba zabiegów: 12

Wskazania:

1. łagodna postać nadciśnienia I, II okres WHO

2. zwężające zapalenie tętnic I, II okres WHO

3. choroba Raynauda

4. zaburzenia krążenia włośniczkowego

5. zaburzenia krążenia żylnego

6. choroby reumatyczne przewlekłe z jednocześnie występującymi chorobami serca

7. choroba Sudecka

8. dystonia neurowegetatywna

9. polineuropatia

10. sklerodermia

11. niektóre choroby serca (serce sportowca, serce otłuszczone, osłabienie mięśnia sercowego)

Przeciwwskazania:

1. niewydolność układu oddechowego

2. ciężkie nadciśnienie

3. świeży zawał serca

4. zwężenie zastawki aortalnej i mitralnej

5. wrodzone wady serca znacznego stopnia

6. serce płucne

7. choroby oskrzelowo-płucne

8. ostre choroby zapalne naczyń krwionośnych

9. ciężkie zaburzenia ukrwienia mózgu

Kąpiele siarczkowo- siarkowodorowe

Wody lecznicze wykorzystywane do w/w kapieli zawierają rozpuszczony gazowy siarkowodór (H2S), jon wodorosiarczkowy (HS-) lub jon siarczkowy (S2-). Obecność tych związków w wodzie zależy od pH. W wodach źródlanych o pH między 6-8 powszechnie występuje mieszanina siarkowodoru i jonu wodorosiarczkowego. W zależności od stężenia siarkowodoru rozróżnia się:

• wody o stężeniu małym poniżej 50mg H2S/dm3

• wody o stężeniu średnim 50-100mg H2S/dm3

• wody o stężeniu dużym powyżej 100mg H2S/dm3

Wody siarczkowo- siarkowodorowe stosuje się do kąpieli i płukań przyzębia.

Kąpiele siarczkowo- siarkowodorowe stanowią część kompleksowego leczenia łącznie z gimnastyką, kąpielami ruchowymi, masażami.

Fizjologiczne działanie kąpieli siarkowych:

1. pierwotne miejscowe na skórę

• keratolityczne

• keratoplastyczne

• rozszerzenie i otwarcie kapilarów skóry

• przekrwienie i rumień skóry

• pobudzenie metabolizmu w skórze

2. pierwotne ogólne

• pobudzenie osi podwzgórze- przysadka-nadnercza

• pobudzanie receptorów w skórze( objawem jest palenie, swędzenie)

• pobudzanie receptorów ciepła

• obniżaniu progu pobudliwości receptorów zimna

3.Działanie wtórne:

• Wpływ na ukł. oksydoredukcyjny

• wpływ na procesy enzymatyczne

• wpływ na odbudowę chrząstki stawowej

• działanie przeciwbólowe

• -//- przeciwalergiczne

• -//- przeciwbakteryjne

• -//- przeciwpasożytnicze

• obniżenie ciśnienia krwi

Rodzaje kąpieli

• kąpiele całkowite

• półkąpiele

• Kąpiele nasiadowe

Wykonanie kąpieli

Przed kapielami konieczne jest wyleczenie ognisk utajonego zakażenia, ponieważ może dojść do ich uczynnienia. Kąpiele te wywołują często silny odczyn kąpielowy.

Wannę napełnia się wodą siarczkowo- siarkowodorową od dołu, aby uniknąć wzmożonego uwalniania się składników gazowych z wody.

Temperatura kąpieli: 33-38°C, pierwsze zabiegi o temperaturze wyższej, a następnie obniża się temperaturę

Czas zabiegu: 8-15 min. Na początku czas krótszy , a następnie wydłużamy.

Im wyższe stężenie siarki w wodzie tym kąpiel powinna być krótsza.

Częstotliwość zabiegów: 8-12 zabiegów, zabiegi wykonuje się co 3-4 dzień

Po kąpieli zalecany jest odpoczynek w pozycji leżącej ok. 1 godz.

Powikłania:

• zatrucie siarką objawiające się nudnościami, biegunką, migreną, sennością i bólami mięśni.

• Evers podaje, że dawkę śmiertelną stanowi wprowadzenie z powietrzem oddechowym 50mg siarkowodoru, co odpowiada oddychaniu przez 200min. powietrzem zawierającym 30mg siarkowodoru w 1m3

Warunki BHP

• pomieszczenie musi być dobrze wietrzone

• kąpiele przeprowadza się w wannach: drewnianych, fajansowych, z akrylu i tworzyw sztucznych

• wanna powinna być szczelnie zakryta aby uniemożliwić pacjentowi oddychanie siarkowodorem

• personel używa okularów ochronnych(siarkowodór drażni spojówki oka)

• należy przestrzec pacjenta, żeby do kabiny zabiegowej nie zabierał biżuterii metalowej i srebrnej)

• należy pamiętać, że u dzieci zwłaszcza małych przepuszczalność skóry dla siarki jest szczególnie duża

Wskazania

• choroby reumatyczne o charakterze zwyrodnieniowym( kryterium jest poziom OB- musi być niskie)

• stany pooperacyjne stawów(szczególnie biodrowych ale należy pamiętać, że w krótkim czasie po założeniu endoprotezy kąpiele te należy stosować ostrożnie z bardzo łagodnymi kąpielami ruchowymi o stopniowo narastającym obciążaniu ruchem )

• choroby chrząstki stawowej (ZZSK)

• artrozy- zmiany zwyrodnieniowo- wytwórcze stawów

• spondyloartrozy

• rwa kulszowa i ramienna

• stany po złamaniach i zwichnięciach

• zaburzenia krążenia obwodowego

• w dermatologii- leczenie trądziku, łuszczycy, dermatoz, sklerodermi, łojotokowych wyprysków

W 1995 konferencja reumatologów w Wiedniu ustaliła wskazania do kąpieli w chorobach reumatycznych:

• RZS przy utrzymywaniu stałej temp. ciała co najmniej przez 2 miesiące, tendencji do spadku OB oraz obniżenia poziomu gamma- globulin

• ZZSK w okresie bez zaostrzeń(kuracja powtarzana co roku , a następnie co 2-3 lata)

• dna

• psoriasis arthropatica(łuszczycowe zapalenie stawów)

• choroba zwyrodnieniowa stawów kręgosłupa

• osteoporoza

• reumatyzm tkanek miękkich(mialgie, zapalenia okołostawowe, zapalenia ścięgien, zapalenia nadkłykci

Przeciwwskazania

jak do innych kąpieli

---