Teoretyczne podstawy resocjalizacji

1. Usytuowanie pedagogiki resocjalizacyjnej wśród dziedzin pedagogiki specjalnej oraz działów pedagogiki ogólnej jako nauki o podmiotach, dziedzinach, formach i instytucjach wychowania.

Działy pedagogiki:

- Pedagogiki Ogólna

- Dydaktyka Ogólna

- Teoria Wychowania

- Historia Wychowania

- Teoria Organizacji i Zarządzania Oświatą.

Subdyscypliny pedagogiki specjalnej:

- oligofrenopedagogika /upośledzeni umysłowo/

- pedagogika terapeutyczna/ rehabilitacyjna

- surdopedagogika /słuch/

- tyflopedagogika /wzrok/

- pedagogika resocjalizacyjna

- poradnictwo pedagogiczne specjalne

Działy pedagogiki specjalnej:

- teoria ogólna

- ortodydaktyka /dydaktyka specjalna/

- teoria wychowania specjalnego

- teoria organizacji i zarządzania oświatą specjalną

- historia oświaty specjalnej

- teoria opieki specjalnej

Dziedziny wiedzy pedagogiki resocjalizacyjnej:

1. Teoria wychowania resocjalizującego.

2. Ortodydaktyka niedostosowanych społecznie.

3. Metodyka wychowania resocjalizacyjnego.

4. Historia resocjalizacji.

Pedagogika specjalna jest nauką szczegółową pedagogiki, a jej przedmiotem jest opieka, terapia, kształcenie i wychowanie osób niedostosowanych społecznie, z odchyleniami od normy, najczęściej jednostek mniej sprawnych lub niepełnosprawnych, bez względu na rodzaj, stopień i złożoność objawów oraz przyczyn zaistniałych anomalii, zaburzeń, trudności lub ograniczeń.

Pedagogika resocjalizacyjna jest działem pedagogiki specjalnej, zajmującym się teorią i praktyką wychowania jednostek niedostosowanych społecznie.

Ad.2 Uwarunkowania wzrostu zainteresowania i znaczenia pedagogiki resocjalizacyjnej jako subdyscypliny pedagogiki specjalnej

Zainteresowanie pedagogiką resocjalizacyjną wynika z teoretycznych założeń humanistycznej pedagogiki, sprzężonej ściśle z psychologią. Do praktyki pedagogicznej wdraża się uniwersalne, ogólnoludzkie wartości, cele i zasady wychowania oraz wypływające z nich swoiste antycypowane zamierzenia i specyficzne normy postępowania wychowawczego. Pedagogika resocjalizacyjna skierowana jest do jednostek, które swoim zachowaniem naruszyły obowiązujący porządek społeczno-prawny, dając tym samym dowód swojego nieprzystosowania. Przedmiotem i podmiotem wychowania jest wychowanek społecznie niedostosowany, który charakteryzuje się m in. Zaburzeniami cech osobowości, dezintegracją postawy, deprywacją potrzeb, deformacją pełnionych ról społecznych, fałszywą wizją świata i swego w nim udziału. Pedagogika resocjalizacyjna jest zespołem psychopedagogicznych oddziaływań, które mają doprowadzić do poprawnego funkcjonowania jednostki w społeczeństwie, zgodnie z przyjętym porządkiem prawnym i społecznym, zawiera elementy edukacji /kształcenia i wychowania/, opieki i terapii.

Naukowcy poszukują sposobów koordynacji przedsięwzięć w etapach postępowania resocjalizacyjnego: selekcji, diagnozy, projektowania, realizacji i ewaluacji- naukowe źródło zainteresowań.

Na coraz wyższą rangę p.r. wskazuje doświadczenie społeczne, determinujące wymóg szerokiego rozumienia pojęcia niepełnosprawności. P.r zajmuje się także defektami rozwojowymi, związane są one z nieadekwatnym funkcjonowaniem, ograniczonymi możliwościami oraz trudnościami w rozwoju jednostek niepełnosprawnych moralnie, o zachowaniach aspołecznych i antyspołecznych.

Zainteresowanie p.r jest zdeterminowane głównie jej praktycznym charakterem - praktyczne przekształcanie tych cech osobowości i zachowań, które zostały określone jako niekorzystne, szkodliwe, wadliwe, patologiczne zarówno dla jednostki jak i społeczeństwa.

Do poszukiwań skutecznych sposobów wychowania resocjalizacyjnego przyczynia się złożoność stosunków społecznych, ich „oporność” na oddziaływania resocjalizacyjne. Wobec braku kontroli rodziców, którzy gonią za pieniądzem i mało czasu spędzają na rozmowach z dziećmi i wszechobecnym szkodliwym oddziaływaniu mediów na psychikę i osobowość dziecka - rośnie liczba dzieci z zaburzeniami zachowania.

Na zwiększenie zainteresowania p.r oddziaływuje stały rozwój i wysubtelnienie się psychiki ludzkiej - jesteśmy b.wrażliwi na „prymitywne” reakcje ze strony innych ludzi.

Powodem pogłębiania wiedzy resocjalizacyjnej jest także: rosnąca liczba zachowań dewiacyjnych, obniżenie się wieku inicjacji przestępczej, wykroczenie przestępczości daleko poza środowiska patologiczne.

Ad 3. Cele i zadnia wychowania resocjalizacyjnego.

Ślicznie opisane na stronie 137 do 139 w książce jak chcesz to Ci zrobię ksero.

Ad.4. Źródła definiowania zjawiska niedostosowania społecznego. Wielorakie jego określenia (definicje). Eklektyczna (wieloaspektowa) definicja niedostosowania społecznego.

Eklektyzm : łączenie pojęć, koncepcji, doktryn w jedną całość, zwykle niespójną.

Z grec. eklektikos - wybierający.

Niedostosowanie społeczne to wadliwe, powtarzające się i utrwalone funkcjonowanie jednostki:

1) wynikające z niekorzystnych zewnętrznych lub wewnętrznych warunków jej rozwoju, tzn. presji niekorzystnych czynników biopsychicznych (genetycznych lub zaburzeń równowagi procesów ośrodkowego układu nerwowego) bądź socjokulturowych (warunków środowiskowych).

/ujęcie etiologiczne/

2) wyrażone jej wew. Poznawczo-motywcyjno-emocjonalnym i emocjonalnymi niedyspozycjami, zaburzeniami (przejawami „chorej duszy” oraz objawami (cechami) zewnętrznymi.

/aspekt objawowy/

3) przejawiające się względnie trwałymi, specyficznymi właściwościami, zmianami jej osobowości (emocjonalnymi i charakterologicznymi zaburzeniami w jej zachowaniu - dezintegracja i asocjacje postawy)

/ujęcie psychologiczne/

4) Przejawiające się zachowaniami sprzecznymi z powszechnie uznawanymi normami, wartościami i oczekiwaniami społecznymi.

/ujęcie aksjologiczne/

5) wyrażone postawami (zachowaniami) antagonistyczno-destruktywnymi (łamaniem norm prawnych, moralnych i obyczajowych)

/ujęcie behawioralne/

6) Negatywnie oceniane i sankcjonowanie społecznie.

/aspekt skutków społecznych/

7) Wyrażone wzmożonymi trudnościami lub niemożliwością współżycia z innymi ludźmi, dostosowanie się do norm społecznych oraz nieadekwatnym odgrywaniem przypisanych ról społecznych.

/ujęcie socjologiczne/

8) Sprawiające jednostce kłopoty i trudności osobiste, problemy realizacji zadań życiowych, powodujące subiektywne odczuwanie poczucia nieszczęścia.(będące przyczyną jej wzmożonych trudności dostosowania się do norm społecznych oraz realizacji zadań życiowych).

/aspekt skutków jednostkowych/

9) wymagające specjalnego oddziaływania wychowawczego psychoterapeutycznego

/aspekt pedagogiczny/

Ad. 5. Biopsychiczne (genetyczne i organiczne) czynniki społecznego niedostosowania dzieci i młodzieży.

Czynniki biopsychiczne

1. Czynnościowe (genetyczne) dziedziczne, czynnościowe zaburzenia funkcji organizmu.

- psychopata - wrodzone zaburzenia osobowości, popędów, woli, temperamentu, atrofia uczuciowości wyższej.

- nerwice - (lęk, apatia, przygnębienie, różnego rodzaju fobie i natręctwa i hipochondria - nieuzasadniony lęk o własne zdrowie) i neurozy (nadmierne myślenie lub nadmierna uczciwość, stereotypowe zachowanie wynikające z wychowania)

- choroby psychiczne - schizofrenia (rozszczepienie umysłu - pomiędzy myśleniem i czuciem), paranoja (urojenia), psychoza depresyjno-maniakalna.

- padaczkowe stany pomroczne /napady padaczki skroniowej/

- zespół ADHD - zespół hiperkinetyczny zaburzeń emocjonalnych, koncentracji uwagi (rozkojarzenia), nadpobudliwości, nadruchliwości psychoruchowej którym często towarzyszą zaburzenia zachowania, agresja.

2. Organiczne (uszkodzenie tkanki mózgowej, ośrodkowego układu nerwowego, funkcji układu wydzielania wewnętrznego).

- charakteropatia - zmiany osobowości, wadliwy stosunek do norm społecznych i wzorców zachowań w społeczeństwie (wywołane organicznym uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego)

- upośledzenia

- upośledzenia organów wewnętrznych o charakterze przewlekłym które mogą bezpośrednio wpłynąć na wystąpienie niedostosowania społecznego /oko, słuch/.

Ad.6 Czynniki socjokulturowe społecznego niedostosowania dzieci i młodzieży w tym negatywny wpływ środowiska rodzinnego, szkolnego i mediów

Istnieje kilka tzw. prostych czynników sprzyjających nieprzystosowaniu społecznemu, a których przeważająca liczba ma charakter socjokulturowy.
Należą do nich:

• Niekorzystne warunki ekonomiczno - materialne rodziny (ubóstwo, nędza);

• Zaburzona struktura rodziny (rozwód, samotne macierzyństwo, ojcostwo, sieroctwo);

• Nieprawidłowe relacje rodzice -dziecko /nadopiekuńczość, odtrącenie emocjonalne dziecka/;

• Choroby rodziców /przewlekłe, psychiczne/ lub ich nieobecność w wychowywaniu dzieci;

• Patologie w rodzinie: alkoholizm, narkomania, prostytucja, przestępczość

• Kontakty dziecka z podkulturą dewiacyjną;

• Brak sukcesów szkolnych dziecka;

• Stygmatyzujące oddziaływanie instytucji wykrywania, napiętnowania i eliminowania dewiacji (policja, sąd, zakład poprawczy);

• Społeczna blokada aspiracji jednostki (brak środków do realizacji aspiracji);

• Z pedagogicznego punktu widzenia do najważniejszych czynników determinujących nieprzystosowanie społeczne dzieci i młodzieży należą czynniki związane z przebiegiem socjalizacji dziecka w rodzinie, a zwłaszcza te sytuacje i okoliczności, które prowadzą do osłabienia lub zerwania związku emocjonalnego dziecka z rodzicami.
       Nie mniej ważnym czynnikiem w genezie aspołecznego nieprzystosowania jest brak sukcesów szkolnych u dziecka, co może blokować jego aspiracje społeczne i jego szansę na zdobycie wykształcenia i w rezultacie awans społeczny.

• Środki masowego przekazu ograniczają i usuwają dawny dominujący wpływ tradycyjnych środowisk wychowawczych. „Naznaczają dzieci i młodzież swymi komunikatami, informacjami, systemem wartości, często kolidującymi z ofertą wychowawczą domu rodzinnego, kręgu sąsiedzkiego i szkoły. Dziecko stara się myśleć, reagować, postępować wg tego co usłyszy, zobaczy, przeczyta w mediach. Dzieci i młodzież poznają większość opowieści nie dzięki rodzicom, społeczeństwu czy Kościołowi, ale globalnej strukturze jaką są media. A tam wiele scen brutalności i przemocy, coraz częściej także w bajkach dla najmłodszych. Skoro dziecko więcej czasu niż z rodzicami, spędza przed ekranem telewizora czy komputera - to można stwierdzić, że media stały się „wychowawcą”, wpływają na rozwój postaw i zachowań.

Ad.6. Czynniki socjokulturowe społecznego niedostosowania dzieci i młodzieży, w tym negatywne wpływy środowiska rodzinnego, szkolnego i mediów.

Czynniki socjokulturowe (negatywne wpływy lub wzorce środowiska)

Środowisko rodzinne:

- deprywacja potrzeb

- brak poczucia bezpieczeństwa

- przewlekłe choroby rodziców lub opiekunów

- niski lub wysoki status ekonomiczny rodziny

- patologie w rodzinie

- rozpad rodziny

- bezradność

- sieroctwo

- konflikty międzypokoleniowe

- wadliwy system sankcji wychowawczych /stosowanie wobec dziecka kar i nagród/

- kontakt ze środowiskiem i podkulturą przestępczą.

Negatywny wpływ mediów:

- przemoc i agresja w środkach masowego przekazu

- bezproduktywne spędzanie czasu wolnego

- szkodliwe ogólnodostępne programy

Środowisko szkolne:

- niepowodzenia szkolne oraz negatywizm szkolny

- brak zrozumienia i wsparcia ze strony nauczycieli

- sytuacje konfliktowe i agresja w szkole /młodzieżowa fala, lobbing, przemoc/

- wysoki próg wymagań niewspółmiernych do możliwości rozwojowych ucznia

- niedyspozycje fizyczne i psychiczne

Czynniki socjokulturowe determinują socjopatię - wadliwy stosunek do norm społecznych i wzorców zachowań, zanik uczuciowości wyższej.

Ad.7 Psychopatia, socjopatia i charakteropatia - właściwości i ich etiologia

wg Kazimierza Pospiszyl:

Psychopatia

Do najważniejszych elementów osobowości psychopatycznej należy zaliczyć:

• nieumiejętność nawiązywania kontaktów z innymi ludźmi na podstawie głębszych związków emocjonalnych;

• deficyt lęku

Za ojca psychiatrii uważa się francuskiego lekarza Filipa Pinela, który w Xix wieku mówił o „manii bez delirium”, gdy opisywał „nieobliczalne i niekontrolowane przez rozum wybuchy emocji krzywdzące innych ludzi”.

Termin „psychopatia” stworzył psychiatra niemiecki Koch, napisał on pracę o degeneracji moralnej, którą nazwał „upośledzenie psychopatyczne”.

W literaturze amerykańskiej termin „psychopatia” zastępuję określenie „socjopatia”, termin ten coraz częściej przenika również do europejskiej literatury fachowej.

W latach 70-80-tych ubiegłego wieku określenie „psychopatia” czy „socjopatia” zastępowano często terminem „osobowość antysocjalna” lub „antysocjalność”, następnie zrezygnowano z tego określenia na rzecz: „osobowość dysocjalna”. Zmieniając nazwę przeniesiono akcent z przedrostka - anty /anti - wrogość, przeciw/ na rzecz podkreślenia nieodpowiedniego zachowania /dis - rozdzielnie/.

W psychopatii wg tego nowego stanowiska, widzi się zachowania nie tyle wrogie, przeciwne normom przestrzeganym przez dane społeczeństwo, ile raczej postępowanie ekstrawaganckie, udziwnione i tym samym mniej lub bardziej odbiegające od norm przyjętych w danym kręgu kulturowym.

Zgodnie z Międzynarodową Klasyfikacją Chorób /ICD/ osobowość dysocjalna obok takich cech jak: zmniejszone poczucie winy, drażliwość, obraźliwość, niezdolności do utrzymywania trwałej więzi z innymi ludźmi, charakteryzuje się lekceważeniem zobowiązań społecznych, nieliczeniem się z uczuciami innych, znaczną niewspółmiernością miedzy sposobami zachowania się a obowiązującymi normami społecznymi. Zachowanie to niełatwo ulega zmianie po różnych negatywnych doświadczeniach, a także po stosowaniu kar. Tolerancja na frustrację jest niska, podobnie jak i próg zachowań agresywnych, a także czynów gwałtownych. Występuje również tendencja do obwiniania innych lub uciekanie się do pozornie prawdopodobnych racjonalizacji zachowań, które powodują konflikt z otoczeniem

Etiologia

Jest wiele teorii dot przyczyn powstania psychopatii:

- jedna z nich teoria Freuda i jego córki Anny dot narcyzmu - tzn jeśli dziecko we wczesnym dzieciństwie nie zazna zadowolenia psychofizycznego w kontaktach z matką /lub osobą matkującą/ proces uspołecznienia dziecka poniesie niepowetowaną stratę, stanie się płytki i niekompletny. Dziecko takie nigdy nie nauczy się właściwego panowania nad swymi im­pulsami (szczególnie agresywnymi i seksualnymi), a nade. wszystko będzie przejawiało tzw., charakter bezuczuciowy, o którym wnikliwie i wszechstronnie pisał później wspomniany już J. Bowiby;

- niedorozwój „superego", czyli surowy cenzor moralny, potocznie zwany „sumieniem";

- kultura w której żyjemy; narcyzm społeczny

Socjopatia - zaburzenie osobowości podobne do psychopatii, przejawiające się nierespektowaniem podstawowych norm moralnych oraz wzorców zachowań w społeczeństwie, uwidaczniające się wyraźnym brakiem przystosowania do życia w społeczeństwie.

Socjopaci mimo normalnego poziomu inteligencji nie potrafią podporządkować się zasadom współżycia społecznego, normom prawnym.

Cechy charakterystyczne:

• brak sumienia i poczucia odpowiedzialności;

• brak wstydu, poczucia winy i skruchy:

• nie są zdolne do troski o drugiego człowieka;

• kontakty międzyludzkie są znikome, nastawione na eksplorację drugiej osoby;

• kłamliwość, manipulowanie innymi, wykorzystywanie innych;

• nieprzywiązywanie się do drugiego człowieka, nie potrafią okazywać czułości, miłości;

Charakteropatia

Pojęcie charakteropatii /gr charakter - znamię, znak magiczny, piętno; pathos - cierpienie/ zostało wprowadzone do nauki w pierwszej połowie XXw przez prof. Bilikiewicza

Zaburzenia lub trwałe zmiany struktury osobowości, charakteru, temperamentu, sfery uczuciowej; są to chorobowe zmiany charakteru, zaburzenia osobowości wskutek organicznych zmian w OUN, występujące np. po urazach mózgu, stanach zapalnych, zatruciach, padaczce, miażdżycy naczyń mózgowych - słownik wyrazów obcych

Bilikiewicz określa charakteropatię jako „ osobowość encefalopatyczną, zespół organiczny zaburzeń osobowości; charakteropatia jest też określana jako zaburzenie przewlekłe z trwałą zmianą osobowości.

Mianem charakteropaty określa się osobę przejawiającą zaburzenia charakteru. Może to być jednostka o normalnej lub upośledzonej inteligencji, która nie potrafi harmonijnie zintegrować się ze społecznością w wyniku posiadania pewnych cech charakteru.

Charakteropata zdaniem Norberta Sillamy, nie jest chory umysłowo /choć może się nim stać/, nie jest też obłąkany, a jednak jego stosunki z innymi ludźmi są nieprawidłowe. Trudno z nim współżyć, jest zamknięty, szorstki, albo wręcz agresywny.

Objawy:

U dzieci wg Przetacznikowej nie można mówić o charakteropatii a jedynie o zaburzeniach w zachowaniu, gdyż osobowość, a zwłaszcza jej warstwa określana mianem charakteru, nie jest jeszcze wyraźnie ukształtowana, ani ostatecznie skrystalizowana.

Dzieci takie mogą sprawiać problemy wychowawcze. Należy zaznaczyć, że charakteropatii dziecięcej nie spotyka się zazwyczaj w czystej postaci klinicznej, często towarzyszą jej choroby somatyczne, niedorozwój umysłowy czy napady epileptyczne. Objawy zaburzeń nasilają się w niewłaściwym środowisku wychowawczym, łagodnieją w atmosferze zrozumienia i wsparcia. Dzieci takie powinny mieć wypełniony cały czas zajęciami w postaci nauki, zabawy, rozrywki, sportu i zajęć użytkowych, towarzyszyć im powinna atmosfera spokoju i rytuały /stałe pory snu, czytania itp./ - Falicki.

Objawami zaburzeń charakterologicznych u dzieci mogą być także: bezsenność, uporczywe bóle głowy, zaburzenia wegetatywne /ze strony narządów wewnętrznych/, kołatanie serca, tiki, nadwrażliwość na hałas, drżenie rąk, ogólne pobudzenie ruchowe, a także stany apatii, niechęci do wysiłku, rozdrażnienie, rozżalenie, lęk - Szymańska.

U młodzieży i dorosłych: euforia, dysforia /spadek nastroju, drażliwość, wybuchowość/, szybkie męczenie się, obniżenie uczuciowości wyższej, zaleganie afektów, drażliwość, skłonność do czynów impulsywnych, wybuchy złości lub wściekłości. Może być także skłonność do notorycznych kłamstw, kradzieży, ucieczek z domu, włóczęgostwa, lenistwa, nieposłuszeństwa wobec rodziców, wychowawców, nieprzestrzeganie podstawowych norm i zasad współżycia społecznego, niechlujstwo, lekceważenie podstawowych zadań i obowiązków, niezdolność do wyciągania wniosków z przykrych doświadczeń - Szymańska, Bilikiewicz, Falicki.

Zaburzenia w zakresie życia seksualnego. Nie potrafią nawiązać trwałych więzi emocjonalnych, obce są im uczucia przywiązania, wierności, odpowiedzialności. Kierują się chwilowym nastrojem i własnym wyrachowaniem, porzucają dom, partnerów, dzieci - Imieliński

Typy zaburzeń charakteropatycznych:

- sadyzm - potrzeba zadawania bólu innym;

- masochizm - potrzeba doznawania bólu;

- piromania;

- kleptomania;

- włóczęgostwo

Osoby u których stwierdzono encefalopatię podlegają odrębnej ocenie moralnej i prawnej.

Etiologia:

Uszkodzenia mózgu powstałe w życiu prenatalnym, podczas porodu, we wczesnym dzieciństwie i późniejszych latach życia - na skutek zadziałania czynnika uszkadzającego np. alkoholu, a także zatrucia, urazu mechanicznego oraz różnych infekcji: bakterie, wirusy, grzyby, pasożyty.

Ad.8 Symptomy /objawy/ społecznego niedostosowania dzieci i młodzieży

* alkoholizowanie się - sporadyczne i systematyczne picie alkoholu, przedwczesna inicjacja alkoholowa;

* toksykomania /politoksykomania/ - nałogowe zatruwanie się szkodliwymi substancjami trującymi, odurzającymi, podniecającymi - powodującymi stan „na haju” w tym:

- wąchactwo - kleje, rozpuszczalniki, pasta do butów;

- narkomania - lekkie /marihuana/ i twarde narkotyki / kokaina, haszysz, morfina, kodeina/ i syntetyczne LSD, amfetamina, ekstazy;

- lekomania - leki nasenne, p/bólowe;

- tytonizm - palenie papierosów i przymuszanie do palenia innych;

* samobójstwa oraz zamachy samobójcze;-

* agresywność - jako cecha osobowości, charakteru;

* agresja - forma wrogich zachowań skierowanych na osobę lub zastępczo na przedmiot w postaci wulgarnego werbalizmu, kłótliwości, agresji antyspołecznej stosowania przemocy fizycznej /instrumentalnej/, niszczenia obiektów kultury, tradycji czy kultu /nagrobki cmentarne/;

* autoagresja - chlasty, połyki;

* tatuaże;

* prostytucja;

* stręczycielstwo;

* niekonwencjonalne zachowania seksualne - tańce rozbieranki, przymuszanie młodszych do kontaktów homo i heteroseksualnych;

* gwałty seksualne;

* promiskuityzm - nieuporządkowane stosunki płciowe, nieliczenie się z odczuciami partnera, skakanie z kwiatka na kwiatek;

* ucieczki - z domu rodzinnego; indywidualne i zbiorowe z placówek opieki całkowitej; patologiczne;

* włóczęgostwo;

* negatywizm szkolny - lenistwo szkolne, trwała niechęć do nauki, awersja do szkoły, nauczycieli, systemu szkolnego;

* wagary;

* pasożytnictwo społeczne - żebractwo uliczne, domokrążne, instytucjonalne;

* udział w negatywnych grupach rówieśniczych - zaczepianie, dokuczanie, straszenie, zbiorowe wagarowanie;

* chuligańskie niszczenie mienia - prywatnego i społecznego w celu zamanifestowania postawy antyspołecznej;

* uczestnictwo w gangach, sektach;

* stosowanie przemocy wobec słabszych;

* wymuszenia - pieniędzy, odzieży /zamień się czapką/, komórek i in sprzętu, w placówkach opieki całkowitej zmuszanie „kotów”, „nówek” to wykonywania różnorodnych posług;

* notoryczne kłamstwa - świadome, celowe manipulowanie faktami w celu wprowadzania w błąd, uniknięcia kary;

* oszustwa - w celu uzyskania korzyści materialnych;

* demonstracyjne nieprzestrzeganie wewnętrznych zarządzeń i przepisów szkoły /placówki/;

* kradzieże;

* rabunki, rozboje - jawnie dokonywane napady bandyckie w celu ograbienia z mienia;

* włamania - siłowe wchodzenie na teren prywatny w celu dokonania kradzieży, podglądu, połączone z niszczeniem przeszkód drzwi, okna, zamki, sejf;

* bójki - awantury połączone z biciem się;

Przedstawione w/w objawy stanowią rezultat właściwości psychicznych i osobowościowych jednostek niedostosowanych społecznie takich jak:

- nieukształtowanie systemu wartości;

- brak poczucia obowiązkowości;

- trwała niechęć do wysiłku fizycznego;

- nieposłuszeństwo;

- uczuciowa oziębłość;

- egocentryzm;

- toksyczność zachowań

Ad.9 Zaburzenia /niedyspozycje/ poznawczo-motywacyjne i emocjonalne procesów psychicznych i osobowości jednostek społecznie niedostosowanych

1. Charakteryzowanie się tendencjami społecznie negatywnymi.

2. Odwrócenie zainteresowań od wartości pozytywnych.

3. Wykazywanie zainteresowań złymi czynami i podziwu dla nich.

4. Wykazywanie skłonności, chęci do wyżywania się w akcjach społecznie destruktywnych.

5. Cynizm i brawura w zachowaniu.

6. Brak hamulców społecznych, moralnych.

7. Agresywność zachowań.

8. Przekora.

9. Nie życzliwy, negatywny stosunek do człowieka, do cudzego mienia, regulaminów.

10. Zanik uczuć wyższych, nieliczenie się z cudzymi emocjami.

11. Labilność uczniów, chwiejność emocjonalna.

12. Kompensowanie niedoboru uczuć związkami emocjonalnymi społecznie nie aprobowanymi.

13. Niestałość postaw, zachowań.

14. Dysocjalność postaw, poglądów.

15. Nieumiejętność zżycia się z grupą, wyłamywanie się, zrzucanie winy na innych.

16. Niechęć do nauki i pracy.

17. Brak odpowiedzialności za swoje czyny.

18. Życie „chwilą” na dziś, przygodą, awanturą i bez wyraźnych perspektyw życiowych.

19. Wyróżnianie się często dużą wyobraźnią, marzycielstwem.

20. Poczucie osamotnienia, obniżone poczucie bezpieczeństwa.

21. Brak krytycyzmu.

22. brak samokrytycyzmu.

23. Sugestywność.

24. Nieumiejętność wychodzenia z trudnej sytuacji.

25. brak wiary we własne siły i możliwości, przewartościowania własnej osobowości.

• nieukształtowanie systemu wartości;

• brak poczucia obowiązkowości - osłabienie aktywności, lekceważenie podstawowych powinności, niechęć do działania;

• trwała niechęć do wysiłku fizycznego;

• nieposłuszeństwo - permanentne odmawianie wykonania poleceń, zadań rodziców, przełożonych;

• uczuciowa oziębłość - będąca skutkiem zaniku uczuć wyższych - bezrefleksyjne zadawanie innym bólu, sprawianie przykrości;

• egocentryzm - samolubstwo, podejmowanie wszelkich działań wyłącznie z myślą o sobie;

• toksyczność zachowań - zaburzenie kontaktów interpersonalnych, stałe konflikty z rówieśnikami, nauczycielami, rodzicami, negowanie ról społecznych

• nieukształtowanie systemu wartości;

• brak poczucia obowiązkowości - osłabienie aktywności, lekceważenie podstawowych powinności, niechęć do działania;

• trwała niechęć do wysiłku fizycznego;

• nieposłuszeństwo - permanentne odmawianie wykonania poleceń, zadań rodziców, przełożonych;

• uczuciowa oziębłość - będąca skutkiem zaniku uczuć wyższych - bezrefleksyjne zadawanie innym bólu, sprawianie przykrości;

• egocentryzm - samolubstwo, podejmowanie wszelkich działań wyłącznie z myślą o sobie;

• toksyczność zachowań - zaburzenie kontaktów interpersonalnych, stałe konflikty z rówieśnikami, nauczycielami, rodzicami, negowanie ról społecznych

Ad.17 ucieczki zał.8 str 226

Przyczyny ucieczek z placówki opieki całodobowej:

• zła organizacja życia placówki - niski poziom zajęć szkolnych i pozaszkolnych, marnowanie wolnego czasu, zbytnie ograniczanie swobody, atmosfera niepewności, brak stabilizacji;

• nieodpowiednia postawa pracowników pedagogicznych - niesumienne wykonywanie obowiązków, brak zainteresowania wychowankiem i nieumiejętność nawiązania z nim bliskiego kontaktu, poniżanie godności, bicie, niesprawiedliwe kary regulaminowe;

• negatywny wpływ społeczności młodzieży, w tym ograniczony poziom zainteresowań ogółu młodzieży i jej wzajemna demoralizacja;

Szczegółowe źródła ucieczek:

• nawyk włóczęgostwa;

• tęsknota za rodziną i dotychczasowym środowiskiem;

• doświadczenia z innej placówki;

• wstyd wynikający z przebywania w placówce;

• czynienie na złość kolegom i pracownikom placówki;

• nieuwzględnianie przez kadrę zróżnicowanych cech charakteru i właściwości rozwojowych wychowanków;

• brak poczucia perspektywy nowego lepszego życia po usamodzielnieniu.

Trzy grupy motywów ucieczek:

• motywy wynikające z naturalnych odruchów jednostki na izolację;

• motywy wskazujące na znaczny proces demoralizacji wychowanków;

• motywy patologiczne, interakcyjne - u ich podłoża tkwią chorobowe stany osobowości np. poriomania /popęd wędrowny/, epilepsja, schizofrenia, psychopatia, neuroza.

Źródła wewnętrzne - wpływ zasobów ludzkich i rzeczowych placówki resocjalizacyjnej:

• wady systemu wychowawczego i organizacji pracy palcówki;

• błędy, ujemne właściwości osobowości, postaw i postępowania kadry pedagogicznej;

• negatywne oddziaływania grupy rówieśniczej;

• zaburzenia osobowości, postawy, zachowań wychowanków

Źródła zewnętrzne:

• wpływ środowiska społecznego, niekorzystne oddziaływania i specyfika środowiska lokalnego;

• ujemny wpływ instytucji i organizacji społecznych pozaośrodkowych /oświatowych, samorządowych/;

• wady postępowania wymiaru sprawiedliwości, sądownictwa, policji;

• dysfunkcjonalność systemu zarządzania oświatowego

Ad 18. Intelektualne (teoretyczne) podstawy oddziaływań resocjalizacyjnych zawarte w koncepcji hormistycznej.

Psychologia hormistyczna

grec. horme - wprawianie w ruch, poruszanie, napęd.

Napędem (horme), głównymi siłami rządzącymi zachowaniem, postępowaniem ludzi (i zwierząt) są instynkty - czyli odruchy bezwarunkowe stanowiące odziedziczone, wrodzone właściwości psychofizyczne do szczególnego postrzegania otaczającej rzeczywistości, do podniecenia emocjonalnego i działania w określony sposób.

Siłę napędową ludzkiego zachowania (w tym przestępczego) stanowi przyjemność wynikająca z rozładowania napięcia wywołanego brakiem zaspokojenia danego instynktu.

Twórcy teorii hormistycznej ---> Serbart + Mcdagel /czyt./

Twórcy tej teorii wyróżniają instynkty:

Mac Dougall - ucieczki (strachu), awersji (odrazy), ciekawości (zdumienia), wojowniczości (gniewu), pewności siebie (dominacji), samoponiżania (ulegliwości), uczuć rodzicielskich (tkliwość), głód.

Sir Burt - (żarłoczność) zachłanność, seks, złość, polowanie, włóczęgostwo, ciekawość, instynkt stadny, samo zadufanie, samo upokarzanie, strach, wstręt, zakochanie, zadurzenie, smutek, radość, zabawa.

Sposoby przeciwdziałania oddziaływaniu instynktu:

1. Nie przeciwstawianie się wprost naturalnym instynktom.

Szkodliwe jest tłumienie instynktownych popędów, skłonności, potrzeb.

Np. perswadowanie złodziejowi pełnemu zachłanności, że nie powinien zadowalać się tym, co cudze. To tak jak proszenie ryby, aby zechciała latać jak ptak.

2. Sublimacja.

(należy ćwiczyć zdolności do panowania nad emocjami)

3. „ignorowanie” objawów agresji u małych dzieci.

(Dzieci nie rozumieją jeszcze reguł postępowania społecznego, stąd niecelowe jest bezwzględne karanie. Lepiej „odskoczyć”, dawać „czas wolny” na przemyślenie, rozmawiać.)

4. Kanalizowanie instynktów.

Rozładowywanie napięcia emocjonalnego w sposób akceptowany społecznie a następnie skierowanie energii jednostek, na jej właściwe tory.

Np. hamowanie instynktu złośliwości, agresywności towarzyszyć może jego kanalizowanie w postaci oferowania konkurencyjnych sposobów wyładowania energii - atletyka, boks, football itd.

Ad.21 Teoretyczny model resocjalizacji jednostek społecznie niedostosowanych. Organizacyjno-pedagogiczne zasady funkcjonowania placówek resocjalizacyjnych

Jaki jest model postępowania?

Kształt tych zasad obejmuje:

• organizację wychowania i opieki instytucjonalnej w korektywnej instytucji /placówce wychowawczo, poprawczo, karno- resocjalizacyjnej/;

• rewaloryzację dewiacyjnego środowiska społecznego /dotychczasowego i przyszłego, szczególnie rodzinnego/;

• opiekę postpenitencjarną /następczą w placówkach wychowawczo-resocjalizacyjnych/;

Te zasady to:

1. zasada kompleksowej pomocy - wychowankowie przychodzą do placówek wbrew swej woli. Bywa, że skierowanie do zakładu jest akceptowane z powodu niekorzystnych warunków środowiskowych - skłócona, dewiacyjna, patologiczna rodzina. Trzeba rozpoznać potrzeby wychowanka: psychiczne /uznania, przynależności, miłości, wiedzy/ i fizyczne /głodny, chory zaniedbany/. Stworzenie odpowiednich warunków, które służą zaspokojeniu potrzeb. Przygotować go do gotowości kontaktu i pracy z wychowawcą. Szczególnie ważny jest stosunek wychowawcy do wychowanka. Oceniając wychowanka uwzględniać to co udało mu się osiągnąć np. miał 9 jedynek, a teraz ma tylko 4;

2. zasada kształtowania perspektyw - placówka nigdy nie zastąpi rodziny, stąd wymóg przygotowania wychowanków do powrotu do środowiska naturalnego, konieczność uzdrowienia, zacieśnienia i modyfikacji naderwanych i niekorzystnych więzi z rodziną. Środowisko zakładowe nie jest korzystne dla prawidłowego rozwoju /stygmatyzacja, wtórna demoralizacja , wpływy drugiego życia, kształtowanie zastępczej i instytucjonalnej tożsamości/. Perspektywy, które stawiamy przed wychowankami /szczególnie te bliskie/ muszą być jasne /czytelne/ i wykonalne. Korczak: każdy musi wierzyć, że może się poprawić, że ma się nie tylko wady, ale i zalety;

3. zasada wychowania zespołowego - jednostka w placówce opieki całkowitej pozostaje pod wpływem zespołu, grupy wychowawczej niezależnie od swej woli. Stąd rolą wychowawcy jest tworzenie wartościowego klimatu życia zespołowego warunków facylitacji zespołowej

Formy facylitacji rozwoju cech osobowościowych jednostki:

1. proponowanie jednostce uczestnictwa w grupach prospołecznych;

2. tworzenie warunków dla samorządnej działalności dzieci i młodzieży;

3. rozpoznanie pozycji jaką jednostka zajmuje w grupie i wykorzystanie tej wiedzy;

4. wykorzystanie efektu synergii 1+2 = 4 tj uzyskanie przez jednostkę dodatkowych pomysłów, wiedzy, rozwiązań - z tytułu pracy w zespole. Rolą wychowawcy jest wzbogacenie i aktywizowanie grupy, zmiana organizacji wewnętrznej grup, by sprzyjała ona rozwojowi członków grupy. Wspieranie pozytywnych form życia grupy, wprowadzenie nowych form, treści życia duchowego;

4. zasada współpracy ze środowiskiem - oznacza konieczność włączenia wychowanków w ogólne środowisko społeczne. Wskazuje ponadto na wymóg intencjonalnej i planowej realizacji zadań wychowawczych we współdziałaniu z czynnikami środowiskowymi, zabieganie o pozytywny obraz placówki, pozyskiwanie lokalnych władz samorządowych, sojuszników, sponsorów

Ad.22. Płaszczyzny systemu resocjalizacyjnego w Polsce. Wyszczególnienie instytucji i organizacji ogólnokrajowych oraz instytucji wchodzących w skład systemu oddziaływań resocjalizacyjnych społeczności lokalnych (gminnych i powiatowych).

Płaszczyzny systemów wychowania resocjalizacyjnego.

I. Ogólnokrajowy system resocjalizacyjny który stanowią:

1) Ogólnokrajowe instytucje i organizacje.

2) Ogólnokrajowe zróżnicowane struktury organizacyjne placówek profilaktyczno - wychowawczych i resocjalizacyjnych (opieki częściowej i całkowitej).

Ad. 1)

+ MEN - departament kształcenia ogólnego, specjalnego i profilaktyki społecznej

+ Ministerstwo Sprawiedliwości - więziennictwo

+ Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej

+ Centrum metodyczne pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

+ MSWiA - izby dziecka.

+ Towarzystwo „Nasz Dom”

+ TPD, Monar, Kościół.

Ad. 2)

Organ wiodący ----> Ministerstwo Sprawiedliwości.

Placówka (forma resocjalizacyjna) :

1. Zakłady Karne przeznaczone dla młodocianych (występujące jako otwarte, półotwarte, zamknięte):

- dla młodocianych odbywających karę po raz pierwszy

- dla recydywistów penitencjarnych

- dla skazanych wymagających środków leczniczo-wychowawczych

- dla odbywających karę aresztu domowego

2. Zakłady poprawcze:

- dla nieletnich o zróżnicowanym stopniu demoralizacji

- dla nieletnich o określonych właściwościach psychofizycznych

3. Schroniska dla nieletnich.

4. Młodzieżowe ośrodki adaptacji społecznej (utworzone w 1994 roku, spełniające funkcję zakładów poprawczych o charakterze otwartym).

5. Resocjalizacja w warunkach kurateli sądowej.

Przy sądach rejonowych prowadzone są przez kuratorów zawodowych i społecznych. Kuratorskie ośrodki pracy z młodzież w postaci nadzoru i dozoru ochronnego.

Organ wiodący - MSWiA

Placówka --> Policyjne Izby Dziecka

Organ wiodący - Ministerstwo Polityki Społecznej

Placówka ---> Pogotowia Opiekuńcze

Organ wiodący - MEN

Placówka ---> młodzieżowe ośrodki wychowawcze i młodzieżowe ośrodki socjoterapii.

Forma organizacyjna młodzieżowego ośrodka wychowawczego:

- grupy opieki całkowitej

- grupy opieki okresowej

- gr. pobytu dziennego

- gr. Samodzielne

- krąg rodzin zastępczych

- indywidualne kontrakty wychowawcze

- świetlica psychosocjoterapeutyczna

- zespół szkół

- warsztaty szkolne

- zespół doradztwa pedagogicznego i organizatorów zastępczego rodzicielstwa

- telefoniczne, wakacyjne pogotowie antynarkotykowe

- alternatywne formy wakacyjnych zajęć resocjalizacyjno-wychowawczych

- gr. Lecznicze

- działalność gospodarcza

Formy organizacyjne systemu resocjalizacji w lokalnych społecznościach:

- gminne, miejskie ośrodki pomocy społecznej,

- centra pomocy rodzinie

- sądy rejonowe /wydziały rodzinne i nieletnich/

- komendy rejonowe policji /inspektorzy/

- prokuratury rejonowe

- komisje rad samorządu terytorialnego

- wydziały edukacji w gminach, miastach i starostwach

- pedagodzy /szkolni, rodzinni, podwórkowi/

- świetlice szkolne

- przykościelne świetlice i ochronki parafialne

- placówki dla bezdomnych /np. schronisko św. Brata Alberta/

Ad.23. Ogólnokrajowe zróżnicowanie struktury i funkcje placówek (zakładów) resocjalizacyjnych w Polsce.

/powiązane z zagadnieniem nr 22/

Aktualnie w PL występuje kilka odmian systemowych oddziaływań resocjalizacyjnych:

a) resocjalizacja w warunkach zróżnicowanych struktur organizacyjnych zakładów karnych,

b) resocjalizacja w warunkach zróżnicowanych struktur organizacyjnych zakładów poprawczych,

c) resocjalizacja w warunkach kurateli sądowej,

d) resocjalizacja w warunkach zakładów wychowawczych.

Minister Sprawiedliwości prowadzi 35 schronisk dla nieletnich i zakładów poprawczych.

Zakłady karne:

-mogą występować jako: otwarte, półotwarte i zamknięte.

- przeznaczone są dla: młodocianych; odbywających karę po raz pierwszy; recydywistów penitencjarnych; skazanych wymagających stosowania szczególnych środków leczniczo-wychowawczych; odbywających karę aresztu domowego.

Resocjalizacja w warunkach zróżnicowanych struktur zakładów poprawczych… ↓

Zakłady poprawcze:

- dla nieletnich o zróżnicowanym stopniu demoralizacji

- dla nieletnich o określonych właściwościach psychofizycznych

- schroniska dla nieletnich [18 schronisk, z czego połowa funkcjonuje razem z zakładem poprawczym, 3 schroniska są przeznaczone dla dziewcząt i 3 schroniska interwencyjne]

W schroniskach ---> przebywają nieletni oczekujący na orzeczenie wydziału rodzinnego i nieletnich sądu rejonowego. Umieszcza się w nich nieletnich w wieku od 13 do 21 lat.

Schroniska interwencyjne ---> umieszcza się w nich nieletnich w celu dokonania diagnozy ich osobowości, środowiska i motywów, które stały się przyczynami negatywnych zachowań. Rozpoznanie dostarcza wstępnych wskazówek dotyczących kierunków pracy z nieletnimi, służących uzyskaniu możliwie trwałych, pozytywnych zmian ich postaw.

Zakłady poprawcze ---> [jest 26 zakładów] to najsurowszy środek. Spełnia on zasadnicze funkcje korygujące zachowania nieletnich oraz przygotowujące ich do odpowiedzialnego życia społecznego i zawodowego.

Resocjalizacja w warunkach zakładów wychowawczych……. ↓

Młodzieżowy ośrodek wychowawczy ---> placówka opieki całkowitej prowadząca oddziaływanie resocjalizacyjne na rzecz dzieci i młodzieży społecznie niedostosowanej.

Może być zastosowany gdy następujące oddziaływania wychowawcze nie są wystarczające do zatrzymania procesu demoralizacji nieletniego i uzyskania efektów wych-resocj. :

-oddziaływania wychowawcze związane z nadzorem kuratora,

- środki leczniczo-wychowawcze,

- umieszczenie w rodzinie zastępczej,

- umieszczenie w ośrodku szkolno-wychowawczym.

Sądy rodzinne mogą korzystać z wielu łagodniejszych zabiegów takich jak np. :

/zamiast umieszczania dziecka od razu w takim ośrodku wychowawczym/

- upomnienie,

- zobowiązanie do określonego postępowania,

- odpowiedzialny nadzór rodziców lub opiekunów, osoby godnej zaufania, organizacji społecznej, świetlicy terapeutycznej, domu dziecka, ogniska wychowawczego, ośrodka socjoterapii.

Młodzieżowe ośrodki wychowawcze dzielą się na:

/zgodnie z postanowieniem ministra Edukacji Narodowej - ustawa z dnia 7 wrzesień 1991r./

a) diagnostyczno-kierujące,

b) resocjalizacyjno-wychowawcze,

c) resocjalizacyjno-rewalidacyjne.

Od stycznia 1999 roku młodzieżowe ośrodki wychowawcze zostały przejęte przez powiaty, podlegające nadzorowi pedagogicznemu ministra pracy i polityki społecznej.

Ustawa z 15 września 2000 roku -->zmiana ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich; placówka resocjalizacyjna została zastąpiona placówką opiekuńczo-wychowawczą.

Od 1 stycznia 2004 roku placówki resocjalizacyjne podlegają Ministerstwu Edukacji Narodowej i Sportu.

W PL działa 48 publicznych młodzieżowych ośrodków wychowawczych (w tym dwa koedukacyjne), i 3 niepubliczne placówki tego typu. A 12 spośród nich to placówki dla dziewcząt.

Młodzieżowe ośrodki wychowawcze ---> tworzone dla dzieci i młodzieży w wieku od 13 do 18lat kierowanych do nich na mocy sądowego postanowienia. W uzasadnionych przypadkach, wynikających z potrzeby kontynuacji nauki szkolnej, pobyt można przedłużyć do 21 roku życia. Mają one charakter homogeniczny - występuje podział na grupy, płeć, wiek, poziom wiedzy szkolnej.

Najczęstsze powody umieszczania nieletnich w MOW:

- niewydolność wychowawcza ich rodzin,

- determinująca zaniedbywanie przez dzieci i młodzież obowiązków szkolnych,

- negatywne oddziaływanie na nie przez środowisko rówieśnicze,

- wchodzenie z konflikt z prawem.

W MOW organizowane są szkoły specjalne o trzech poziomach edukacji: podstawowym, gimnazjalnym i ponadgimnazjalnym. Szkoły te są zorientowane w szczególności na wyrównanie często bardzo dużych braków edukacyjnych wychowanków. /często w wieku 13-15lat nie umieją czytać i pisać/. <-- specyficzne nauczanie osób niedostosowanych Społecznie.

Zgodnie z rozporządzeniem MEN do podstawowych zadań MOW należy:

- eliminowanie przyczyn i przejawów niedostosowania społecznego,

- przygotowanie wychowanków do reintegracji społecznej,

- przygotowanie do samodzielności zawodowej,

- przygotowanie do życia zgodnego z powszechnie obowiązującymi normami prawnymi i społecznymi.

MOW powinny zapewniać:

- realizację obowiązku szkolnego,

- udział w dodatkowych zajęciach edukacyjnych i wychowawczych,

- uczestnictwo w indywidualnych lub grupowych zajęciach resocjalizacyjnych, socjoterapeutycznych, rewalidacyjnych,

- pomoc w nauce,

- przygotowanie wychowanków do samodzielnego udziału w życiu społecznym,

- całodobową opiekę.

Gdy wychowanek skończy 18lat i chce pozostać w placówce <--> zawierana jest z nim umowa cywilnoprawna, w tym również kontraktowanie, ujmujące jasno określone jego uprawnienia i obowiązki, których musi przestrzegać.

W MOW działają zespoły wychowawcze, których zadaniem jest:

- diagnozowanie wychowanka,

- opracowanie indywidualnego programu pracy z nim oraz prognozowanie oczekiwanych efektów zastosowanych działań resocjalizacyjo-wychowawczych i terapeutycznych.

- wybór odpowiednich metod pracy,

- okresowe ocenianie efektów pracy z wychowankiem i jego środowiskiem rodzinnym.

W skład zespołów chodzą: dyrektor placówki, pedagog, psycholog, wychowawca bezpośrednio kierujący procesem wychowawczym wychowanka, wychowawca klasy szkolnej oraz w zależności od możliwości kadrowych pracownik socjalny i inni specjaliści.

Ad.24 Przykłady ukrytego programu w szkole:

Ukryty program to jest to co szkoła wpaja, uczy, daje młodym ludziom, mimo, że to „coś” wcale nie zostało zaplanowane. To wszelkie pozadydaktyczne lecz wychowawczo ważne konsekwencje uczęszczania do szkoły, które pojawiają się systematycznie, ale nie są zawarte w żadnym zestawie celów i uzasadnieniu działań oświatowych.

Wg Wolana - to codzienne osobiste, prywatne sądy uczniów, nauczycieli, kadry kierowniczej, pracowników administracyjnych, rodziców, nie wypowiadane publicznie lecz w kuluarach, w pokoju nauczycielskim, na korytarzu szkolnym, w domu rodzinnym - zawierające poglądy moralne i motywy działań sprzeczne z oficjalnie deklarowanymi i zapisanymi w dokumentacji szkolnej. To co naprawdę czują i myślą, niezależnie od tego co zapisane swoje wiedzą, myślą i swoje czynią. Odzwierciedla drugie życie w szkole i ma wpływ na wychowanie szkolne.

Przykłady:

• miejsce edukacji jako szkoła przetrwania - pozaregulaminowe nowe obyczaje i zachowania nauczycieli, nieposzanowanie godności uczniów, niezapowiadane sprawdziany - wszystko to zraża i nie motywuje, uczenie się reguł gry, by nie podpaść lub podporządkować sobie innych , odpisywanie lekcji, lizusostwo, starsi przekazują młodszym informacji jak obejść nauczyciela, jak zaliczyć egzamin, zagadywanie nauczycieli, fala w szkole, uczniowie chwaleni, nagradzani przez nauczyciela narażeni są na kpiny, niechęć rówieśników, zastraszanie nauczycieli;

• stereotypy w socjalizacji kulturowej uczniów - narzucanie ról, faworyzowanie dziewcząt - dziewczynkom wyznacza się rolę delikatnych, wrażliwych, opiekuńczych, a chłopcom budowniczych, konstruktorów; kształtowanie tożsamości instytucjonalnej - rozwój ich osobowości ograniczany jest przez sztywny program dnia, jednakowe pory posiłków, zespołowe wyprawy do toalety, przymuszanie do jedzenia, leżakowania, mycia, ciszy, wspólny rytm zabawy; stronnicze różnicowanie uczniów - uprzedzenia do biednych, zaniedbanych, brudnych, dzieci z „lepszych” domów dostają lepsze oceny, łagodniejsze kary, faworyzuje się dzieci rodziców z „trójek klasowych”, dzieci nauczycieli, sponsorów;

• wygodnictwo i pozorowane działania nauczycieli - umywanie rąk od problemów wychowawczych, nauczyciel udaje, że nie widzi, że uczeń pali; stosują zasadę „świętego spokoju”- równanie w dół w procesie wychowania, niechęć do udzielania dodatkowej pomocy, wypychanie ze szkoły drugorocznych, dawanie promocji, bo i tak się już niczego nie nauczą;

• papierowa realizacja programu nauczania np. do dziennika wpisuje się, ż4e dzieci jadą do filharmonii, a faktycznie jadą do wesołego miasteczka, nauczyciel do znudzenia eksponuje swoje zainteresowania - co innego w dzienniku, co innego faktycznie;

• omijana zasada indywidualizacji nauczania i terapii - na gimnastyce korekcyjnej brak podziału na grupy uwzględniające różne wady postawy;

• pomoce naukowe z których się nie korzysta, żeby się nie zniszczyły;

• pokazowy poziom nauczania - ćwiczenie przebiegu lekcji przez hospitacją;

• fikcyjne wspieranie zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych;

• personel obsługi podejmuje pracę wychowawczą - sprzątaczki, woźne przeganiają, straszą dzieci;

• nie respektowanie wymogów wychowania zdrowotnego - w przedszkolu dzieci nie myją zębów, mimo że szczotki i pasta leżą bezużytecznie, maluchy muszą leżakować , czterolatki już nie mogą, ograniczanie wypoczynku na świeżym powietrzu;

• niekonsekwencja zachowań i obłuda pedagogiczna - brak wychowawczego oddziaływania wpływem osobistym, toleruje się niedociągnięcia tzw dobrych uczniów - jaką sobie opinię wyrobisz na początku na takiej jedziesz potem przez lata; dwie twarze pedagogów, pseudoopiekuńcza funkcja szkoły - dzieci stoją pod szkoła czasem na mrozie, bo otwiera się ją tylko na czas przerwy;

• koniunkturalizm, zdehumanizowany stosunek do uczniów - nauczyciele wyładowują na uczniach negatywne emocje, stresują, dobijają ocenami, zastraszają, etykietują, wyśmiewają, poniżają , w zależności od nastroju, sympatii, antypatii, używają wulgaryzmów, uczniom sprawiającym kłopoty dokłada się oceny nast., uczniowie wykonują czynności usługowe na rzecz nauczycieli - posyłanie ich do kiosku, sklepu, na pocztę, do samochodu;

• wiecznie żywy formalizm i encyklopedyzm dydaktyczny - nauczanie wiedzy, brak integracji w nauczaniu akademickim, negowanie samodzielnych sądów i opinii uczniów;

• wady wychowania - prym wiodą autorytarne sposoby wychowania oparte na formalnym autorytecie nauczyciela - karanie, straszenie; pozorowane współpartnerstwo z uczniami, uczeń jako przedmiot w procesie wychowania;

• anomalia organizacyjne i biurokratyczna formuła zarządzania - nagradzanie nauczycieli bez względu na realny wysiłek, autokratyczna postawa dyrektora, narzucane przedmioty do wyboru, nauczyciele muszą wypełniać rozliczne dokumenty a uczeń schodzi na dalszy plan;

• droga przez mękę reformy edukacji narodowej- nauczanie „pod egzamin”, na lekcji wychowawczej przerabia się materiał z jęz polskiego, matematyki, brak aprobaty dla opisowego systemu oceniania, „cicha” nauka pisania w przedszkolach, encyklopedyzm programowy - nadmiar treści akademickich, skomplikowane i trudno zrozumiałe pojęcia; nieufność i niezdrowa rywalizacja wśród nauczycieli, pozorne partnerstwo nauczycieli z rodzicami - traktowanie rodziców zleceniobiorców na rzecz szkoły; pozorowana nowoczesność nauczania i wychowania - nauczyciele pracują starym stylem.

Ad. 25. Współczesne systemy wychowawcze w zakładach resocjalizacyjnych. Właściwości wady (zalety) wybranego systemu.

Współczesne systemy wychowawcze to:

1. Dyscyplinarno - izolacyjny (Represyjno-izolacyjny)

2. Dyscyplinarno - progresywny (poziomów lub selekcji)

3. Socjopedagogiczny.

4. Samorządowy.

5. Indywidualny.

6. Homogeniczny (jednorodny)

7. Heterogeniczny (zróżnicowany)

8. Wychowania rodzinnego (rodzynkowego)

9. Wychowania przez pracę.

10. Wychowania harcerskiego.

Ad.26. cechy i negatywne rezultaty systemu dyscyplinarno-izolacyjnego /represyjno-izolacyjnego/.

System dyscyplinarno - izolacyjny..

To coś co tkwi w nawykach, doświadczeniach wychowawców.

Zakłada, że resocjalizacja odbywa się poprzez izolację jednostki od negatywnych wpływów środowiska społecznego.

Występuje dominowanie rygoru, nadzoru, kontroli, formy izolowania.

Przejawy:

a) ograniczenie kontaktów z rodziną

b) reglamentowanie /kontrola/ listów

c) rejonizacja placówek /umieszczanie w miejscach odległych od domu/

d) utrzymywanie porządku - PRIORYTET

e) przeważa dominacja zadań /nakazów i zakazów/

f) przekształcanie osobowości --> metodą bezpośrednią (perswazja, kary, nagrody, instruowanie). Metoda ta jest oparta na władzy i autorytecie formalnym nauczyciela.

Aspekty władzy:

- normatywny (nauczyciel określa zasady)

- reaktywny (reagowanie na zachowanie)

g) dominują kary w tym systemie

h) permanentna degradacja kar /modyfikowanie, powiększanie/

i) stosowanie form represyjnego karania /strzyżenie głów, bicie/

j) orientacja na cenienie wolności zamiast na naukę korzystania z niej.

k) młodzież jest traktowana jak dorośli skazani

l) brak w tym systemie indywidualizacji oddziaływań wychowawczych /brak liczenia się z potrzebami wychowanka/

ł) wychowawca jest centrum oddziaływań wychowawczych

m) ograniczona diagnoza wychowanków

n) pozyskiwanie wychowanków przez odrywanie ich od kolegów /donos/

o) duża liczba jednostek na małej przestrzeni.

Negatywne rezultaty:

- nie następuje rozwój wewnętrzny jednostki

- nasilone objawy autoagresji i agresji

- brak poczucia odpowiedzialności i identyfikacji się z placówką

- zewnętrzne pozorne zmiany w zachowaniu

- brak zaufania i szacunku dla kadry /brak autorytetu nieformalnego który jest podstawą internalizacji uwewnętrznienia/

- nie rozwija się tożsamość indywidualna (istnieje natomiast tożsamość instytucjonalna)

Cechy tożsamości indywidualnej:

a) duża wiedza o sobie samym

b) poczucie wysokiej wartości

c) auto motywacja

- następuje destruktywna integracja wychowanków /brak więzi wychowanków z kadrą/

- rozwija się nieformalna struktura społeczna /tzw. drugie życie/

- ucieczki z zakładu występują w większym zakresie

Czynniki wewnętrzne powodujące ucieczki ---> postawa kadry, poziom niedojrzałości wychowanka, wpływ zespołu rówieśniczego, system organizacyjny placówki.

- bunty wychowanków /akcja zbiorowego przeciwstawienia się kadrze/

Przejawy buntów ---> palenie obiektu, rabunek, niszczenie mienia, szantaż, przemoc fizyczna, zbiorowe ucieczki, groźby

• liczne przypadki błędnego kwalifikowania nieletnich przez sądy do ośrodków wychowawczych - wielu wychowanków placówek mogłoby powrócić do swych domów rodzinnych i otrzymywać pomoc w placówce opieki częściowej;

• do placówek trafiają wychowankowie z dużymi zaniedbaniami edukacyjnymi, mało zdolnych, zalęknionych, o postawie roszczeniowej;

• znaczny stopień izolowania wychowanków od lokalnego środowiska społecznego, występowanie ograniczeń w zakresie samodzielnego opuszczania placówki, choćby z tego powodu, że uczęszczają do szkoły na terenie ośrodka;

• częste „równanie w dół” przez szkoły ośrodkowe - w celu pozyskania uczniów i obniżenia u nich negatywizmu szkolnego;

• niepodejmowanie w stosunku do sierot naturalnych i społecznych starań o pozyskanie rodzin zaprzyjaźnionych lub zastępczych;

• represyjny charakter wielu placówek - zamykanie na klucz, kraty w oknach, rygorystyczne podchodzenie do kwestii przepustek, częste stosowanie kar, mało nagród. Karą najbardziej dotkliwą jest odmowa zezwolenia na wyjazd do domu. Najczęściej kara się za niepowroty z przepustek, często z domu rodzinnego;

• ograniczenie możliwości kształcenia zawodowego - kształcenie wąskoprofilowane, często niezgodne z potrzebami i oczekiwaniami wychowanków;

• sformalizowane życie wewnątrzśrodkowe;

• funkcjonowanie „drugiego życia” wychowanków i ukrytego programu placówek;

• ograniczony kontakt ośrodków z rodzinami - słabe starania o powrót wychowanków do domu rodzinnego, rodzice są „dopuszczani”tylko do niektórych uroczystości;

• brak motywacji ze strony rodziców i kardy do wzajemnych kontaktów;

• orientowanie procesu usamodzielnienia wychowanków w szczególności na zapewnienie im świadczeń finansowych i materialnych po opuszczeniu placówki;

• wychowankowie są mało samodzielni - obawiają się kontaktów z instytucjami i naturalnym środowiskiem, nadal wykazują postawę roszczeniową, nie są odpowiednio przygotowani do podjęcia nauki na wyższym poziomie edukacji.

Ad.33 Księżniczka - eksperyment pedagogiczny w pracy wychowawczo-resocjalizacyjnej

Inicjatorami tego pomysłu byli Tomasz Polkowski i Aleksander Mańka. Programem objęto dziewczęta z MOW w Radzionkowie w latach 1997-2000. Skierowany był do wychowanek o mniejszym stopniu niedojrzałości społecznej i demoralizacji. Przystąpienie do grupy jest dobrowolne i kandydatka jest zobowiązana do napisania uzasadnienia: dlaczego chce przystąpić do grupy, co chce zrobić dla siebie, co chcę zmienić w swoim życiu. Dziewczyna kilkakrotnie odwiedza grupę, rozmawia z wychowawcami, poznaje grupę, rozmawia, a następnie następuje głosowanie o przyjęcie nowej „księżniczki”. Nowoprzyjęta dziewczyna otaczana jest szczególną opieką, życzliwością, troską i wyrozumiałością. Księżniczka powinna uczestniczyć w codziennych obowiązkach grupy tylko z własnej inicjatywy. Ten okres pobytu ma za zadanie minimalizowanie stresu wynikającego z procesu adaptacji, nawiązanie przez nią relacji w grupie, określeniu własnej pozycji i roli w grupie. Poznają i asymilują normy i reguły grupy w sposób ewaluacyjny i empiryczny. Jest to czas kiedy może zacząć budowę własnego programu rozwoju . W tym okresie to ONA jest najważniejsza. Okres ten trwa ok. 1,5 mies, potem zostają przyjęte do grupy jako stałe domowniczki.

Okres bycia księżniczka powinien składać się z kilku kluczowych elementów:

• nakreślenie ogólnego zarysu Indywidualnego Programu Rozwoju /IPR/;

• dokonanie samodzielnego wyboru opiekuna;

• skonstruowanie i podjęcie kontraktu z wychowawcą /kontrakt ten będzie pierwszym z serii kilku poziomów kontraktów/;

• doświadczenie i sprawdzenie własnych możliwości realizacji norm i reguł grupy;

• wychowanka decyduje czy nadal chce zostać w grupie czy wraca do tradycyjnej formy internatowej

Pierwszy poziom kontraktowy po zakończeniu bycia księżniczką powinien dot realizacji najprostszych celów np. utrzymywanie podstawowych norm higieny osobistej, podstawowych norm komunikacji, wychowawca zobowiązuje się do pomocy w nauce tych norm i ich realizacji. Ważne jest, by podkreślać choćby najdrobniejsze sukcesy wychowanki. Jeśli jest on pozytywnie realizowany, po miesiącu można zawrzeć kolejny, cele kolejnych powinny być coraz bardziej zaawansowane. Realizacja kolejnych kontraktów powinna być uzgadniana z cała grupą i dawać wychowance coraz więcej wolności i pozwalać jej korzystać z pracy zarobkowej, uczestnictwa w sporcie, kulturze. Po udanej realizacji tych kontraktów kolejny powinien być zawarty pomiędzy trzema partnerami np. rodzicem, osobą zaprzyjaźnioną. Udana realizacja określonej liczby kontraktów powinna być równoznaczna z zakończeniem procesu readaptacji i ewentualnym powrotem wychowanki do środowiska.

Resztę przeczytać w załączniku od str 203 bo nie będę tego przepisywała.

ad.34 walory wychowania systemu rodzinnego/rodzinkowego/

walory grup usamodzielnienia w systemie wychowania „rodzynkowego”

• przyjmowanie przez poszczególnych wychowawców stałej opieki nad każdym wychowankiem - zwieranie kontraktów wychowawczych;

• doskonalenie współpracy z rodzinami wychowanków - podtrzymywanie bliskich związków emocjonalnych /traktowanie rodziców jako ważnych partnerów w procesie wychowania resocjalizacyjnego: przeprowadzanie wywiadów środowiskowych, częste osobiste kontakty z rodzicami, zabieganie o przepustki, organizowanie na terenie placówek Zjazdów Rodziców/;

• stwarzanie wychowankom poczucia bezpieczeństwa psychicznego, społecznego i socjalnego - tworzenie bezpiecznych miejsc do rozmowy, dialogu, wzajemnego słuchania, przydzielanie drobnych kwot kieszonkowego, wspólne przyrządzanie posiłków, opracowywanie projektów programów usamodzielnienia;

• kształtowanie osobistej tożsamości wychowanek - kultywowanie tradycji, zapewnienie ciepła domowego wystroju swoich pomieszczeń, uroczyste obchodzenie urodzin, świąt;

• obniżenie poziomu negatywizmu szkolnego - częste kontakty z nauczycielami, tonowanie niekorzystnych napięć emocjonalnych, nadrabianie materiału szkolnego;

• prowadzenie systematycznej pracy terapeutyczno-wychowawczej /wspólnie z psychologiem ośrodka/ - uczenie budowania /odbudowywania/ odpowiednich związków emocjonalnych i samodzielnego rozwiązywania sytuacji konfliktowych;

• nauka planowania, odpowiedzialności i współodpowiedzialności - nauka racjonalnego gospodarowania finansami, wspólne przyrządzanie posiłków, planowanie jadłospisów, robią zakupy, uczą się gotować, prowadzą rozliczanie rachunków;

• wychowanie regionalne np. umiejętność przyrządzania potraw kuchni śląskiej;

• rozwijanie form samorządności grupowej - w ramach kontraktów grupowych i indywidualnych, wykorzystanie społecznej inspiracji zespołu grupowego na rozwój cech osobowości oraz organizowanie pomocy koleżeńskiej w nauce;

• kształtowanie u wychowanek poczucia roli gospodarza grupy - dbałość o wystrój pomieszczeń, ich czystość, drobne remonty /malowanie/, przemeblowania;

• rozwijanie wielorakich pożytecznych kontaktów społecznych - rywalizacja sportowa, uczestniczenie w konkursach np. literackich organizowanych w szkołach masowych. Zdobywając nagrody, poznają radość sukcesu, a to zwiększa ich motywację do dalszego wysiłku;

• przysposobienie do macierzyństwa - organizowanie zajęć przygotowujących do bycia żoną, matką, opieka nad ciężarnymi;

• doskonalenie opieki następnej - zainteresowanie dalszym losem wychowanek, utrzymywanie kontaktu z wychowankami usamodzielnionymi.

Ad.35. Kluczowe, uniwersalne prawidła wychowawcze.

1. Zasada autentyczności i życzliwości.

Priorytetowo traktowane powinno być rozwijanie przez wszystkie osoby pracujące w szkole kulturalnych, miłych relacji z uczniami, opartych na wzajemnym zaufaniu i życzliwości. Dotyczy to zarówno nauczycieli, jak i pracowników administracyjno-obsługowych szkoły.

Pracownicy szkoły powinni znajdować czas i być blisko każdego dziecka, utrzymywać z nim bezpośredni, serdeczny kontakt, empatycznie wczuwać się w problemy i nastroje uczniów, udzielać im pomocy w trudnych, kryzysowych sytuacjach.

/Empatia to słuchanie i słyszenie ucznia-wychowanka, to kierowanie do niego wzroku podczas rozmowy, to reagowanie na to co mówi bez uprzedzeń, to niewątpienie w przekazywane, głoszone przez niego poglądy, wartości, to niewymaganie od wychowanka „odsłaniania się”.

Tworzeniu szkoły życzliwej dziecku, kształtującej indywidualną tożsamość uczniów służyć powinna kameralna atmosfera wychowawcza, upodobnianie szkoły do domu rodzinnego.

2. Zasada ciągłości (kompleksowości).

↓ POZNAĆ ↓

↓ ZAAKCEPTOWAĆ ↓

↓ POZYSKAĆ ↓

↓ ZAMIENIAĆ ↓

Respektowanie wymienionych czterech form działań wychowawczych, a także zachowanie ich kolejności jest niezbędne dla ukształtowania się pożądanych relacji między nauczycielem-wychowawcą a uczniem jako członami procesu wychowania. Więzi te bowiem będą sprzyjać internalizacji wartości i norm.

Poznać ucznia --> oznacza znajomość całego dotychczasowego jego życiowego doświadczenia.

Sposoby i narzędzia szeroko rozumianego poznania uczniów przez nauczycieli stanowić mogą:

- bezpośredni kontakt z rodzicami,

- wywiad przeprowadzony w środowisku domowym ucznia,

- rozmowy indywidualne,

- porozumiewanie się z innymi nauczycielami,

- obserwacja zachowań na lekcjach i poza lekcjami,

- znajomość wyników w nauce,

- zapoznanie się z dokumentacją zdrowia.

Zaakceptowanie ucznia --> bez względu na przeszłość ucznia, posiadane przez niego wady. Akceptacja powinna się wyrażać nie wykazywaniem zdziwienia zdarzeniami z jego życia, nie wypominaniem mu jego dotychczasowych doświadczeń.

Pozyskanie ucznia --> oznacza uzyskanie prze nauczyciela nieformalnego autorytetu wychowawczego, zdobycie szacunku, uznania, poważania, dzięki swym cechom osobowości i własnym zachowaniom.

Warunkiem budowania autorytetu nieformalnego jest bazowanie na pozytywach ucznia, odwoływanie się do wartościowych cech jego osobowości.

Zmienianie postawy ucznia --> to zmienianie rozumiane jako stwarzanie, w interakcji z nauczycielem, warunków wychowawczych sprzyjających ułatwianiu rozwoju ich procesów psychicznych i cech osobowości, o wspieranie naturalnej, spontanicznej ich aktywności, pobudzanie samodzielności, odpowiedzialności, chęci zmiany i dążności do samorozwoju.

3. Zasada indywidualizacji.

Reguła ta zakłada konieczność dostrzegania osobistych cech i możliwości każdego ucznia. Znamionuje, że nie ma jednakowych problemów wychowawczych i identycznych osobowości uczniów.

Wskazuje na główny cel oddziaływań wychowawczych, jakim powinien być rozwój indywidualnych cech uczniów-wychowanków, nie zaś rozwój grupy, klasy.

Klasę należy postrzegać przez pryzmat osobowości pojedynczych jednostek, w tym wychowanków aktualnie najbardziej potrzebujących pomocy.

Dobra szkoła to więc miejsce wyzwalania samodzielnych działań uczniów, umożliwiających zdobywanie przez nich poczucia pewności siebie, to wymóg przysposabiania uczniów do aktywnego i skutecznego pełnienia ról obywatelskich w społeczeństwie gospodarki rynkowej.

4. Zasada poszanowania osobowości i wszechstronnego rozwoju.

Wyraża się ona prawem ucznia-wychowanka do zachowania odrębności, autonomiczności, swobody wypowiadania własnych poglądów i przekonań. Polega na umożliwianiu pełnego rozwoju tkwiących w nich uzdolnień, sił fizycznych, umysłowych, społecznych, na pomocy w ich samorozwoju.

Oznacza ponad to wymóg nie naruszania godności uczniów, nieponiżania ich, niedyskredytowania ich przeszłości, nieużywania wobec nich przemocy psychicznej i fizycznej, niewykazywania agresji słownej, krzyku, szantażu, „pamiętliwości”.

5. Zasada paternalizmu.

Polega na formułowaniu przez nauczycieli jasnej struktury postępowania z uczniami, określaniu czytelnych, jednoznacznych i spójnych oczekiwań w stosunku do nich.

Wyznaczanie uczniom progów zachowania zapewnia postrzeganie nauczyciela jako mocniejszego i posiadającego kontrolę. To wsparcie o autorytet nauczyciela-wychowawcy gwarantuje ukształtowanie się u wychowanków niezbędnego poczucia bezpieczeństwa, a także woli poszanowania prawa.

Autorytet pedagogiczny - to wpływ, uznanie, jakie posiada u uczniów nauczyciel, wyrażający się posiadaną przez niego mocą stawiania granic, prawem wydawania uczniom zadań i poleceń. Jest on uwarunkowany przepisami prawa oświatowego /a. formalny i a. nieformalny/.

6. Zasada racjonalizacji (oddziaływania na świadomość)

Oznaczać powinna zatem każdorazowe rozumowe, logiczne, przekonujące wyjaśnienie przez nauczyciela motywów, racji podejmowanych decyzji i swych zachowań, stwarzanie uczniom możliwości swobodnej wypowiedzi, prawa do wyrażania własnego stosunku, sądu i oceny poruszanych kwestii.

Jest to również dawanie uczniom czasu na refleksję, zapewnianie warunków organizacyjnych, umożliwiających zastanawianie się wychowanków nad swym postępowaniem.

7. Zasada systematyczności.

Oznacza ona konieczność wykazywania konsekwencji pedagogicznej w zakresie przyjętych ustaleń, zamierzeń, stosowanych sankcji wychowawczych (nagradzania i karania).

Systematyczność to wymóg planowania działań wychowawczych, a także bieżącego, adekwatnego do sytuacji, jednolitego reagowania na zachowanie się uczniów-wychowanków przez wszystkich członków kadry pedagogicznej i rodziców.

/przestrzeganie zasady --> „Nie” jest pełnym i skończonym zdaniem, nad którym się nie dyskutuje./

Skuteczności wychowania sprzyja uwzględnianie kolejności etapów postępowania wychowawczego tzn. od łatwego do trudnego.

8. Zasada współpartnerstwa (współuczestniczenia).

Istotę tej zasady stanowi zapewnianie uczestnictwa ucznia-wychowanka w procesie wychowania zarówno w roli obiektu wychowania, tj. osoby poddawanej wpływom wychowawczym, jak i w roli podmiotu wychowania, czyli osoby z własnej inicjatywy, niezależnie, samodzielnie odbierającej, przeżywającej, działającej.

Ja -Ty i Ty-Ja.

Współuczestniczenie to ponad to orientacja na demokratyczną strategię kierowania zespołem klasowym, ukierunkowaną na realizację celów edukacyjnych podopiecznej klasy, grupy wychowawczej.

9. Zasada zespołowości.

Determinuje wymóg częstego podkreślania osiągnięć pojedynczych uczniów na forum zespołu klasowego, wykorzystującego zjawisko synergii, tj. wzrastania efektywności pojedynczych uczniów dzięki wzajemnemu współdziałaniu i współpracy.

Oznaczać powinna również dostrzeganie i rozpoznawanie przez nauczycieli kontekstu społecznego, powiązań, uzależnień i pozycji, jaką zajmują uczniowie w nieformalnej strukturze klasy-grupy wychowawczej.

Skłanianie uczniów do działalności w grupach o orientacji prospołecznej, wartościowych pod względem poznawczym i moralnym, umiejętne ukazywanie im atrakcyjności, walorów proponowanych grup.

Ad.36 Sposoby kontraktowania wychowawczego w pracy z nieletnimi zał.15-19i

Kontrakt wychowawczy - facilitacyjna, pośrednia metoda wychowania, która powinna wspomagać inne sposoby oddziaływania resocjalizacyjnego - metody socjotechniki, psychoterapii i kulturotechniki.. Kontrakty wyrabiają u wychowanków nawyki samodzielności i aktywności, rozwijają ich poczucie odpowiedzialności, uczą poszanowania prawa, rozwijają samokontrolę i samoocenę.

Kontrakt jest pisemną umową zawieraną pomiędzy opiekunem i wychowankiem, dotyczącą zasad i sposobów postępowania wychowanka oraz konsekwencji z tytułu niewykonania podstawowych zadań.

Części składowe kontraktu:

• preambuła - wstępne przesłanie wyjaśniające intencje wychowawcy, stymulujące podjęcie działań;

• zadania - wymogi /powinności/ dziecka, służące przezwyciężaniu jego deficytów osobowości i negatywnych zachowań;

• konsekwencje - ograniczenia np. wolnego czasu, przywilejów z tytułu naruszenia

Ad. 39. Sposoby i walory wychowania resocjalizacyjnego w kontakcie z przyrodą.

Walory:

- regeneracja psychofizyczna (odblokowanie niekorzystnych napięć emocjonalnych, wzbogacanie aktywności psychoruchowej, rozwijanie tężyzny fizycznej)

- pobudzanie troski wychowanków o osobistą i wzajemną odporność fizyczną, o zdrowie i higienę

- oswajanie z trudami i niepowodzeniami (ograniczenie dotychczasowych stanów frustracyjnego przeżywania niepowodzeń)

- opanowanie sposobów sensownego, wartościowego spędzania wolnego czasu (np. „połknięcie bakcyla żeglarstwa, wędrowania, pobytu na świeżym powietrzu”)

- nauka rozumienia i tolerowania inności

- kształtowanie pożądanych właściwości charakteru

- ograniczenie niekorzystnych zachowań i skłonności we wzajemnych relacjach np. kradzieży, uzależnień od środków narkotycznych, tytoniu i alkoholu, agresji i przemocy

- uspołecznienie postawy (zachowań) ukształtowanie umiejętności współpracy i współdziałania zespołowego, wzrost poczucia roli współgospodarza grupy.

- podejmowanie aprobowanych społecznie ról (funkcji społecznych)

- wzrost aktywności, samodzielności działania i poczucia odpowiedzialności za innych i otrzymane zadania

- kształtowanie wrażliwości estetycznej (np. dostrzeganie piękna zjawisk przyrody)

- wychowanie ekologiczne, ukształtowanie szacunku i poszanowania przyrody (jej wytworów, zwierząt i roślin)

- poszerzenie wiedzy osobistej i wzrost aktywności poznawczej

- zwiększenie szansy identyfikacji z osobą wychowawcy.

Ad. 40. Sposoby przeciwdziałania społecznemu niedostosowaniu dzieci i młodzieży oraz walory pedagoga resocjalizacyjnego, na przykładzie bohatera filmu „Linczowski”.

Walory postawy pedagoga resocjalizacyjnego:

1. Znajdywanie czasu dla dziecka.

2. Spokój, opanowanie w rozmowie z wychowankiem.

3. Umiejętność komunikowania się z dziećmi (sposób wypowiadania się: prosty język, spokój i opanowanie podczas wypowiedzi.)

4. Empatyczne wczuwanie się w problemy dzieci - umiejętność słuchania.

5. Wrażliwość na cudze nieszczęście.

6. Zrozumienie innych wypływające z własnych doświadczeń.

7. Autentyczność, naturalność w relacjach z wychowankami.

8. Współ partnerstwo (bycie podmiotem i przedmiotem oddziaływań wychowawczych - np. wspólna gra w piłkę).

9. Uczciwość, szczerość zachowań i wypowiedzi (nie ukrywanie swojej trudnej przeszłości.)

10. Stawianie na konkrety (podejmowanie wykonalnych, prostych zadań wychowawczych, wychodzących naprzeciw realnym potrzebom wychowanków.) „Napiszę, będę dzwonił do sądu, załatwię, by nie zabrano Cie znów do domu dziecka”.

11. Zarażanie otoczenia własną pasją, aktywnością.

12. Akceptowanie wychowanków (niewypominanie im ich przeszłości).

13. Indywidualizacja oddziaływań wychowawczych (prowadzenie rozmów indywidualnych, bez „osób trzecich”).

14. Pozyskiwanie rodziców (niedyskredytowanie rodziców w oczach ich dzieci, nawiązywanie systematycznych kontaktów z domami rodzinnymi, pozyskiwanie rodziców do współpracy).

Ad. 41. Formy i sposoby ekspresji artystycznej w procesie wychowania resocjalizacyjnego.

- chodzi mu o wychowanie przez dramę.

Drama --> Anglia XIX i XX w. /jej pierwsze próby/

W PL od lat 80.

Drama z grec. „drao” - działam, usiłuję.

Metoda dramy - wywodzi się - z idei „Nowego Wychowania” - Johna Deweya oraz Nowoczesnej Szkoły Francuskiej /w tym technik Celestyna Freineta/.

Główna zasada pedagogiczna - uczenie się przez działanie.

Metoda da:

- może przyczyniać się do przeciwdziałania agresywnym postawom dzieci i młodzieży na każdym szczeblu edukacji,

- wyzwala ona konstruktywne zachowania uczniów-wychowanków w sytuacji frustracji,

- wzmacnia pozytywne sposoby reagowania dzieci i młodzieży na zaistniałe trudności, stawiające przed nimi powinność samodzielnego rozwiązania zadań pobudzających ich autorefleksję.

Metoda ta ma coraz więcej zwolenników w placówkach resocjalizacyjnych gdyż:

- jest metodą kreatywną

- jest dostępna dla wszystkich wychowanków bez względu na ich predyspozycje intelektualne, literackie czy inne

- uruchamia wyobraźnię w sposób dostosowany do indywidualnych możliwości

- pozwala na oglądnie i poznawanie świata poprzez osobiste doświadczenie /poprzez przeżywanie/

- odwołuje się do angażowania się w poznanie „całym sobą”, odbierania impulsów wszystkimi sferami jednocześnie /czyli zmysłowo, emocjonalnie, intelektualnie/

- zajęcia prowadzone tą metodą są przedłużeniem zabawy poprzez doświadczanie i pozwalają wychowankom uzyskać odpowiedzi na wiele nurtujących pytań

- jest to jeden ze sposobów likwidacji niepożądanych napięć emocjonalnych i agresji.

W dramie należy się wczuć w postać, a nie ją odgrywać.

Podstawowa zasada --> działanie jednoczesne /wszyscy uczestniczą/

Scenariusz ma zawsze formę otwartą.

Drama to trening twórczego myślenia i intuicji.

Wolan tutaj daje jako przykład Teatr Świadectwa, z udziałem wychowanek Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego w Radzionkowie, zrealizowanego w ramach projektów społecznych Śląskiego Teatru Tańca w Bytomiu.

Powstał scenariusz oparty na autentycznych przeżyciach wychowanek. Starały się one opowiedzieć swoje autentyczne przeżycia z których większość nigdy przedtem nie została opowiedziana innym.

Dziewczęta nauczyły się poznawać siebie od nowa.

Dotychczasowe bolesne przeżycia przestały im już tak bardzo ciążyć i potrafią już z nimi żyć.

Była to forma autoterapii wyzwalająca ich szczerość, pobudzająca wiarę we własne siły i możliwości, służąca w zdobywaniu poczucia własnej wartości oraz zyskiwania pewności siebie.

Teatr Świadectwa ma liczne walory terapeutyczne:

- okazja do przewartościowania dotychczasowych doświadczeń

- rozwija wyobraźnie

- kształtuje i zaspokaja potrzeby uznania w sposób społecznie aprobowany.

Pobudzona została aktywność dziewcząt i wzrosło ich uspołecznienie. Nastąpiła integracja ze środowiskiem społecznym jako rezultat świadomego, aktywnego, twórczego działania.

Ad.46 Kryteria i wyznaczniki usamodzielnienia wychowanków placówek resocjalizacyjnych w procesie reedukcji ich postaw i zachowań

Czyli kiedy można wypuścić wychowanka z zakładu

Przygotowanie wychowanków do powrotu do dotychczasowego, naturalnego środowiska społecznego /rodzinnego/ następować powinno już w momencie przekroczenia przez nich progu placówki. Obecne oddziaływanie wychowawcze powinno uwzględniać idee humanistycznej pedagogiki wyrażające się facylitacyjną orientacją wychowawczą. Stanowi je ułatwienie rozwoju osobowości wychowanka ukierunkowane na uwewnętrznienie zmian ich postawy, na wyzwolenie ich aktywności, podejmowanie trudu samodzielnego odpowiedzialnego działania. Powinni posiąść następujące kompetencje społeczne: umiejętności interpersonalne, umiejętność rozwiązywanie problemów, zdolność do zawierania przyjaźni. Obok zabiegów gwarantujących młodzieży niezbędne świadczenia materialne, finansowe i prawne. Finałem wysiłków kadry pedagogicznej powinna być jakość przygotowania wychowanków do opuszczenia zakładu i ich gotowość do samodzielnego życia. Opuszczający powinni umieć posługiwać się wędką, którą złowią sobie rybkę.

Kryteria i wyznaczniki skuteczności resocjalizacji w procesie usamodzielnienia wychowanków:

Poprawa wizerunku własnej osoby:

• wzrost poziomu samooceny;

• zdolność do adekwatnej samooceny swego postępowania /pozostawanie w zgodzie z samym sobą/;

• pozytywne myślenie o sobie i swojej przyszłości;

• przekonanie, że potrafi się kierować własnym życiem;

Wzrost dojrzałości emocjonalnej:

• redukcja trudności i zaburzeń emocjonalnych;

• podniesienie poczucia bezpieczeństwa, zmniejszenie problemów emocjonalnych, lęków, napięć neurotycznych;

• ukształtowanie pożądanych reakcji na frustrację;

• osłabienie intensywności mechanizmów obronnych np. depresji, tłumienia, wyparcia, negacji;

Wzrost poziomu rozwoju społeczno-moralnego:

• pozytywna zmiana cech charakteru;

• podwyższenie zakresu zinternalizowania norm i wartości prospołecznych;

• pozytywny stosunek do autorytetów, wzorców osobowych;

• wykazywanie gotowości do dialogu i współpracy z wychowawcą;

• wzrost wrażliwości moralnej /radość z cudzych osiągnięć, zdolność do rozwiązywania ich trudnej sytuacji/;

• odczuwanie poczucia żalu, skruchy, winy;

• obniżenie poziomu agresji i autoagresji;

• ograniczenie /wyeliminowanie/ zachowań agresywno-obronnych

Zdobycie nawyków samoobsługowych:

• umiejętność prowadzenia gospodarstwa domowego, przyrządzania posiłków;

• dbanie o higienę osobistą, zdrowie, utrzymanie ładu i porządku w swoim otoczeniu;

Zdolność do współpracy z rówieśnikami i dorosłymi

• umiejętność harmonijnego współżycia z innymi /nawiązywanie i utrzymywanie bliskich kontaktów/;

• ograniczenie trudności w kontaktach interpersonalnych /zdolność cierpliwego słuchania, komunikowania własnych uczuć/;

• wzrost poziomu kultury osobistej;

• więź z zespołem - obniżenie lub brak ucieczek;

• przyczynianie się do koleżeńskiej atmosfery współpracy zespołowej;

• respektowanie norm grupowych;

Wzrost i poprawa poziomu aktywności:

• spędzanie wolnego czasu w sposób społecznie aprobowany;

• wykazywanie wartościowych zainteresowań i skłonności poznawczych, kulturalnych, motorycznych, społecznych;

• zaangażowanie na rzecz innych /chęć pomocy innym/;

• wykazywanie motywacji i umiejętności samodzielnego organizowania działań, artykułowania i rozwiązywania własnych potrzeb;

• osiąganie pozytywnych rezultatów w kontaktach społecznych, środowiskowych /zawody sportowe, spotkania artystyczne, kontakty religijne/

Ciągłość i efektywność edukacji szkolnej:

• obniżenie poziomu negatywizmu szkolnego;

• zainteresowanie nauką, wzrost motywacjo do nauki, systematyczny wysiłek intelektualny;

• poprawa wyników nauczania;

• wykazywanie stałych postępów w nauce

Mobilność zawodowa:

• poprawa stosunku do pracy;

• umiejętność planowania i podejmowania decyzji;

• pozytywne efekty praktycznej nauki zawodu;

• podjęcie doraźnej pracy zarobkowej w środowisku;

• zdobycie umiejętności gospodarowania własnymi i grupowymi środkami finansowymi;

• częściowe pokrywanie własnych potrzeb oraz odpłatności za swój pobyt w placówce - z samodzielnie zarobionych pieniędzy;

Ukształtowanie pożądanego modelu przyszłej rodziny:

• wykazywanie wkładu z funkcjonowanie domu rodzinnego;

• osobista inicjatywa poprawy stosunków rodzinnych i wzrost liczby relacji z domem rodzinnym;

• wypracowanie wzorca roli życiowej zgodnie z płcią;

• opanowanie wiedzy i umiejętności związanych z przygotowaniem do roli małżonka, rodzica, macierzyństwa

Prospołeczna adaptacja w środowisku zamieszkania:

• pozytywny związek zachowań w placówce i poza nią;

• stałe zmniejszanie się liczby popełnianych wykroczeń w czasie przebywania na przepustce, urlopie;

• brak zachowań nagannych po usamodzielnieniu;

• zgodność postaw wychowanka na terenie placówki i po definitywnym opuszczeniu ośrodka;

• optymistyczna motywacja, chęć opuszczenia placówki;

• założenie własnej, „zdrowej” rodziny;

• podjęcie pracy zawodowej;

• podtrzymywanie kontaktu emocjonalnego z kadrą placówki - spotkania, telefon, list.

Ad.48 Kluczowe trendy i zjawiska brutalizacji zachowań dzieci i młodzieży w Polsce :

1. Liczba brutalnych zachowań młodzieży i uczniów wzrasta w Polsce systematycznie od początku lat 90 /niektóre uwarunkowania socjokulturowe: słabe prawo, stan anomii /nie warto uczciwie pracować, żyć, warto być egoistą, kombinować; poczucie braku sensu życia, przesadnie wyeksponowany poziom obrony praw uczniów, stosowanie bezpośrednich metod wychowania, w szczególności kar, nierespektowanie uniwersalnych, ogólnopedagogicznych standardów wychowania; b.szybki rozwój procesów poznawczych, przy bagatelizowaniu procesów emocjonalnych i rozwoju moralnego;

2. zwiększa się liczba przestępstw dokonywanych przez nieletnich z okrucieństwem;

3. coraz więcej przestępstw przez nieletnich dokonywanych jest „na zimno”, dla ubawu, draki - upowszechnia się zjawisko atrofii uczuć wyższych, szkodliwe oddziaływanie mediów przy braku wychowującej obecności rodziców;

4. przestępstw dokonują coraz młodsze dzieci;

5. narasta agresja i skłonność do przemocy u dziewcząt /zabójstwa, pobicia, podjudzanie do przestępstwa, prowokacyjna agresywność/;

6. wzrost zachowań agresywnych młodzieży w stosunku do dorosłych /zastraszania, pobicia nauczycieli/;

7. parcie młodzieży do sukcesu napędzane jest amfetaminą i relatywizmem moralnym, a także łamaniem prawa /potrzebne są pieniądze na papierosy, narkotyki, ciuchy, alkohol, samochody/;

8. funkcjonujące w środowisku wzorce spędzania wolnego czasu;

9. pojawiło się i upowszechniło zjawisko prostytucji młodzieżowej i dziecięcej, wczesna inicjacja seksualna;

10. młodzież jako najsłabsza grupa społeczna, w szczególny sposób płaci koszty koniecznych przeobrażeń;

11. przestępczość nieletnich wzrasta proporcjonalnie do przestępczości dorosłych

Ad.49 rodzaje i przejawy agresywnych zachowań dzieci i młodzieży

Agresja może być:

Utrwalona - stała cecha osobowości

Okazjonalna - doraźne wyładowanie złości, gniewu np. trzaśnięcie drzwiami, wulgaryzmy

Ukryta /tłumiona/:

Bierna:

- złe myśli;

- marzenia o zemście;

- chęć odwetu;

- podejrzliwość;

-wrogość

Czynna:

- autoagresja /połyki, chlasty, lekomania, próby samobójcze;

- autodestrukcja /anoreksja, bulimia, praktyki satanistyczne/;

- straszenie /głuchy telefon, podkładanie pinezki na krześle nauczyciela/;

- samosądy dokonane z inspiracji lidera II życia, przy pomocy rąk frajera/;

- zły wzrok;

- zaciśnięta pięść;

- anonimy;

- złośliwe gaszenie światła;

- zniewolenie psychiczne /oddziaływanie na podświadomość/.

Jawna /otwarta/ : werbalna i fizyczna

Werbalna:

Pośrednia:

- plotki;

- rzucanie podejrzeń;

- przeszkadzanie w prowadzeniu zajęć;

-złośliwe analogie

Bezpośrednia:

- obelgi;

- groźby;

- wyzwiska;

- przekleństwa;

- podniesiony głos;

- krzyki, wrzaski;

- negatywizm - odmowa współpracy z wychowawcą, przełożonym

Fizyczna:

Instrumentalna:

- wyuczone zachowania służące osiąganiu korzyści: pisanie skarg, anonimów, kidnaping;

- posługiwanie się określonym środkiem, narzędziem - bicie paskiem czy kijem bejsbolowym, podpalenia, niszczenie cudzej własności, uporczywe tupanie nogami, rzucanie przedmiotami dla draki np. samolociki

Emocjonalna:

- jawnie okazywana uraza;

- zazdrość;

- niechęć do innych osób;

- złość za urojone lub realne krzywdy;

- drażliwość;

- wybuchowość;

-złośliwość;

- złe humory;

- próby samobójcze - w rezultacie poczucia utraty sensu życia

METODYKA WYCHOWANIA RESOCJALIZUJĄCEGO

Termin metodyka pierwotnie oznaczał podążanie za kimś /gr methodos - meta - po; hodos - droga/

Metodyka wychowania resocjalizacyjnego jest dziedziną wiedzy pedagogiki resocjalizacyjnej.

• stanowi ona zbiór zasad postępowania, których respektowanie umożliwia skuteczne osiąganie celów wychowania resocjalizacyjnego;

• zajmuje się problemami naukowo uzasadnionego wykorzystania sposobów, technik i procedur oddziaływań mających na celu przywracanie społeczeństwu jednostek nieprzystosowanych.

PODSTAWOWE ZADANIA METODYKI WYCHOWANIA RESOCJALIZACYJNEGO

• określenie stopnia niedostosowania społecznego dzieci i młodzieży /poziomu zaburzeń dojrzałości ich osobowości/;

• diagnozowanie przyczyn /etiologii/ niedostosowania społecznego dzieci i młodzieży;

• formułowanie zasad, metod i form oddziaływania na jednostki społecznie niedostosowane;

• opracowywanie strategii likwidowania czynników kryminogennych;

• rozpoznawanie zasad funkcjonowania instytucji resocjalizacyjnych;

• charakterystyka właściwości osobowości i zachowań kadry pedagogicznej organizującej proces resocjalizacji.

METODY POSTĘPOWANIA RESOCJALIZACYJNEGO

Metoda wychowania - wyodrębniony, systematycznie stosowany, specyficzny dla danego nauczyciela intencjonalny sposób oddziaływania na jednostkę, sprzyjający osiąganiu celów wychowania resocjalizacyjnego.

Ukierunkowujące aktywność wychowanka

• wydawanie poleceń /przekazywanie decyzji;

• doradzanie wychowawcze /instruowanie/ - przekazywanie zasad, sposobów i konsekwencji działań wychowanków;

• perswazja /przekonywanie/ - zmiana stereotypu przekonaniowego - wywołanie uczucia zagrożenia, niezadowolenia, konfliktu wewnętrznego.

Podtrzymujące i intensyfikujące aktywność wychowanka

• organizowanie doświadczeń, powierzanie zadań i ról społecznych;

• oddziaływanie dyscyplinujące /system sankcji wychowawczych kar i nagród/ - respektowanie mechanizmów psychopedagogicznych wdrażania kar i nagród/;

• wpływ osobisty /dawanie przykładu/ - kształtowanie współzależności heterotelicznej i autotelicznej

SOCJOTECHNIKI:

- gdy wychowawca chce wprowadzić jakieś zmiany w grupie posługuje się socjodramą

• kierowanie grupą za pośrednictwem samorządu /warunki podmiotowości, partnerstwa, kształtowanie demokratycznych więzi, uwzględnianie i nauka demokratycznych reguł/;

• kształtowanie prospołecznych celów, norm, wartości oraz struktury grupy wychowawczej - pośrednie i bezpośrednie wchodzenie przez wychowawcę w grupę, wykorzystanie technik socjometrycznych;

• wzmacnianie rangi grup - dbałość o prestiż grupy, kształtowanie etosu, atrakcyjności i spoistości grupy/;

• myślenie przez wychowawcę kategoriami grupy - przydział zadań w grupie, analizowanie reakcji grupowych, uwzględnianie i kształtowanie dynamizmu grupowego.

PSYCHOTERAPIA

gdy wychowawca chce wprowadzić określone zmiany w osobowości jednostki posługuje się psychodramą

• wentylowanie /terapia podtrzymywania/ - klimat ciepła, rozładowanie napięć;

• terapia wglądowa /techniki psychodramy i socjodramy/ - poprawa obrazu własnej osoby, umacnianie poczucia własnej wartości, rozwijanie komunikatywności i współpracy;

• doradzanie /poradnictwo/ - wyjaśnianie, udzielanie wsparcia i pomocy organizacyjnej;

• modyfikacja zachowania - behawioralne przekształcanie form zachowań wychowanków.

KULTUROTECHNIKI

• wykorzystywanie roli nauki i szkoły - uatrakcyjnianie szkoły i treści nauczania, wdrażanie umiejętności kluczowych, stosowanie bodźcowej formy oceniania;

• twórcze zaangażowanie - zajęcia plastyczne, haftowanie, muzykowanie;

• uwzględnianie roli pracy - wdrażanie form wychowania przez pracę, wykonywanie pracy zarobkowej;

• oddziaływanie za pośrednictwem rekreacji i sportu - rozwijanie zainteresowań poznawczych, nauka atrakcyjnego i pożytecznego spędzania czasu wolnego;

• wdrażanie do samowychowania - aktywizowanie w sferze kultury zachowań, samoobsługi, grupa jako modek wychowania, kontraktowanie wychowawcze, IPR.

# autoteliczny - odpowiedzialny jedynie przed samym sobą, niezależny od mocy prawa

# heteroteliczny - istniejący dla (a. z powodu) czegoś innego, mający cel (a. powód) zewnętrzny

CZYNNIKI UZALEŻNIAJĄCE DOBÓR METOD

1. Obiekt oddziaływań - praca z jednostką, gr wychowawczą, w środowisku, instytucji wychowawczej. Jednostka /uczeń, wychowanek/, grupa wychowawcza /homogeniczna, heterogeniczna/, grupa internatu, klasa szkolna, środowisko wychowawcze /rodzina zastępcza, adopcyjna/, placówka opiekuńczo-wychowawcza /dom dziecka/, MOW, MOS, policyjna izba dziecka, pogotowie opiekuńcze, zakład poprawczy, zakład karny, obóz wędrowny, prywatne lub państwowa placówka resocjalizacyjna, duży lub mały ośrodek wychowawczy;

2. problemy osobowościowe - stopień zaburzeń osobowości, wykolejenia, społecznego niedostosowania badany np. przez skalę SNS Pytki;

3. typy jednostek społecznie niedostosowanych / z uwzględnieniem specyfiki właściwości osobowości, typu pobudliwości nerwowej:

- cholerycy;

-neurotycy;

- ekstrawertycy;

- introwertycy;

- manipulatorzy

CHARAKTER DZIAŁALNOŚCI RESOCJALIZACYJNO WYCHOWAWCZEJ

A . Resocjalizacja preparacyjna /wstępna, profilaktyczna/

Polega na usuwaniu trudności przeszkadzających w twórczej pracy jednostek, utrudniających np. rozwój pożądanych zainteresowań, kształtowanie sfery emocjonalnej, umiejętności komunikacyjnych, zdolności do współpracy z innymi, poprawa obrazu własnej osoby

Przykład: umieszczenie w rodzinie zastępczej dziecka wykorzystywanego seksualnie lub traktowanego instrumentalnie, zakup okularów wychowankowi krótkowidzącemu itp.

Metody: perswazja, nagradzanie, doradzanie, wpływ osobisty, techniki socjometryczne, kontrakt wychowawczy, kulturotechnika

B Resocjalizacja kreacyjna /twórcza/

Polega na rozwijaniu procesów psychicznych i właściwości osobowości w ramach strategii:

• wychowania motywacyjnego /ukierunkowującego kształtowanie skłonności, nastawień, ustosunkowań do danych zjawisk, wydarzeń, osób;

np. pobudzane chęci utrzymania czystości w pomieszczeniu

• wychowanie operacjonalizujące /usprawniające, nauczające/ powodujące integrację składowych postawy

Postawa - względnie trwałe ustosunkowanie się do kogoś lub czegoś, reakcja na daną rzecz, wydarzenie, wynikające z posiadanych przekonań /wiedzy/ i emocji.

Jej składowe:

- sfera poznawcza /wiedza o obiekcie/;

- emocje /stosunek do obiektu wynikający z zakresu spełnienia potrzeb jednostki/;

- motywacja /chęć do działania/;

- działanie, zachowanie /sfera behawioralna/.

Przykład: kształtowanie nowych wzorców osobowych /idoli/ zamiast aprobaty grupy satanistów

Metody: perswazja, kontrakt wychowawczy, wpływ osobowości nauczyciela, metody socjotechniki i psychoterapii.

ZASADY ODDZIAŁYWAŃ RESOCJALIZACYJNYCH

I. ZASADY WYCHOWANIA RESOCJALIZUJĄCEGO

Reedukacji: redukowanie, usuwanie wyuczonych negatywnych postaw, zachowań, nawyków /np. agresji, przemocy, uzależnień, kradzieży, negatywizmu szkolnego/. Mogą one zostać zredukowane /wyeliminowane/ poprzez aktywne wygaszanie dotychczasowych odruchów warunkowych i zastępowanie ich nowymi, porządanymi nawykami, zachowaniami;

Wielostronnego rozwoju osobowości: konieczność wszechstronnego rozwijania cech osobowości wychowanków, ich wychowania, wzbogacania wiedzy, kształtowania potrzeb i zainteresowań, wyrównywanie deficytów osobowościowych.

II ZASADY OPIEKI RESOCJALIZACYJNEJ

Wszechstronnej i perspektywistycznej opieki: wymóg uwzględniania i liczenia się ze wszystkimi potrzebami, oczekiwaniami wychowanków, nauka właściwego nieegoistycznego i prozdrowotnego zaspakajania przez nich swych potrzeb;

Wymagań: wymaganie od wychowanków postaw prospołecznych, okazywanie bezinteresowności, altruizmu, poszanowania mienia społecznego, prywatnego, liczenie się z innymi, z interesem społecznym, potrzebami i oczekiwaniami ludzi wśród których żyją i będą żyć w przyszłości /rówieśnicy, rodzina, szeroko rozumiane środowisko społeczne/

III ZASADY PSYCHOTERAPII

Respektowania: postrzeganie wychowanków nie tylko jako przedmiotu oddziaływań wychowawczych, ale w szczególności jako podmiotu wychowania

PERSWAZJA

Metoda oparta na autorytecie nauczyciela. Jest to przekonywanie z przytoczeniem argumentów popierających słuszność wywodów.

Istotę perswazji stanowi zachwianie dotychczasowego stereotypu przekonaniowego wychowanka /utrwalonych w nim poglądów/ w wyniku wywołania u niego 3 następujących reakcji:

1. Uczucie zagrożenia:

Przykład: przekonanie o niecelowości opuszczania domu po godz 19.00, nawiązujące do audycji TV ukazującej niebezpieczne ulice o zmroku, przypadki zabójstw, molestowania seksualnego, gwałtów;

2. wywołanie niezadowolenia:

przykład: śmiech, pomruk dezaprobaty grupy podczas dyskusji w zespole, na społeczności wykazującej uczniowi brak wiedzy NT szkodliwości palenia papierosów;

3. wywołanie konfliktu wewnętrznego:

• wywołanie lub wykazanie sprzeczności postępowania dziecka z jego własnymi przekonaniami i dążeniami /spowodowanie jego wyrzutów sumienia/;

przykład: konflikt motywów pomiędzy chęcią uzyskania wysokich wyników w sporcie , a skłonnością do palenia papierosów;

• jako wywołanie sprzeczności postępowania wychowanka z przekonaniami innych osób, których zdanie wysoko ceni;

przykład: wykazanie przez rodzica sprzeczności zachowań dziecka, z poglądami wychowawcy cieszącego się naturalnym,wysokim autorytetem nieformalnym np. „zobacz pani punktualnie rozpoczyna zajęcia a ty się ciągle spóźniasz”

• wykazanie sprzeczności postępowania ze stanem wiedzy naukowej

po pomiędzy obyczajem palenia papierosów, zażywania narkotyków a tezami wystąpienia lekarza czy lektury publikacji naukowej pokazującej płuca palacza przeżarte jak sito;

• wykazywanie sprzeczności postępowania z przekonaniami, poglądami grupy rówieśniczej, której jest członkiem lub do której pragnie należeć;

np. do drużyny piłki nożnej może należeć tylko osoba, która ma dobrą kondycję fizyczną, piłkarze nie palą

Skuteczność /siła/ perswazji zależna jest od:

1. wzajemnych, pozytywnych interakcji tzn czy wychowanek akceptuje wychowawcę i odwrotnie czyli od autorytetu nieformalnego nauczyciela;

2. charakteru przytaczanych argumentów, uzasadnień, ich zgodności z potrzebami, wiedzą, dotychczasowymi przekonaniami, światopoglądem odbiorcy;

3. uwzględnianie intelektualnych możliwości wychowanka /jego wiedzy, zdolności, do prostych ludzi mówić prostym, zrozumiałym językiem/;

4. zachowanie właściwego toku przekonywania - przechodzić od argumentów prostych, do bardziej złożonych, o nowych treściach/;

5. uwzględnianie wymogu segregowania argumentów i systematycznego ich podawania /w zależności od okoliczności/, aby osoba przekonywana była ciągle pod naciskiem oczywistości i zaczęła wątpić w słuszność swych dotychczasowych przekonań;

6. wspieranie argumentacji sądami osoby stanowiącej autorytet dla młodzieży np. znanego sportowca, aktora;

7. zapewnienie by uczeń nie odczuwał, że poglądy, jakie głosimy nie zagrażają mu /nie straszyć sobą, konsekwencjami, które go czekają, gdy naszych argumentów nie przyjmie; nie wolno mówić : „jak tego nie zrobisz to zobaczysz, co ci zrobię!;

8. Każdorazowa znajomość źródła przytaczanych argumentów;

9. nie wymagać od wychowanka przyznania nam racji;

10. umiejętności, siła przekonywania, zdolności oratorskie nauczyciela, „jeżeli chcesz, by słuchacze płonęli, sam płoń”;

11. sytuacja, w której zachodzi perswazja:

A. sytuacja społeczna - reakcja otoczenia społecznego. Ważną rolę odgrywa dyskusja, przekonywanie na forum grupy, ważne by grupa popierała nasze argumenty. Musimy wyszukać wśród wychowanków sympatyków dla głoszonych przez nas przekonań;

B. dyspozycja ucznia /psychiczna, fizjologiczna, zdrowotna, fizyczna/ np. głodny nie będzie w stanie słuchać argumentów, bo będzie myślał o jedzeniu lub gdy np. na poprzedniej lekcji dostał 1, niechętnie wysłucha naszych argumentów, gdyż jest niezadowolony z oceny, myśli o czym innym;

C. okoliczności organizacyjne procesu dydaktyczno-wychowawczego, środowisko cywilizacyjno-techniczne.

39

---