Prawo koncentracji :Przy swobodnym wyborze lok. decydującą role odgrywa zag. istniejące. Oznacza to, że najistotniejszym czynnikiem decydującym o lok. nowych inwestycji jest dotychczasowe zag. dzięki któremu podmiot inwestujący może korzystać z wartości wcześniej wytworzonych. Mechanizm ilościowego wzrostu układów osadniczych pod wpływem dodatniego sprzężenia zwrotnego prowadzi do teryt. powiększania sie jednostki lub układu. Wynika to z narastania ruchów odśr. tym silniejszych, im bardziej warunki w centrum stają się niedogodne.

Dekoncentracja: ->Wewnętrzna-procesy zachodzące w obrębie układu osadniczeg (przenoszenie funkcji mieszk. i np. produkcyjnych z centrów na obrzeża).Zachodzą najczęściej samorzutnie wskutek pogarszających się warunków życia i funk. w centrum(przegęszczenie-złe zdrowotne, brak możliwości rozw. dla przemysłu, przestępczość,utrudniona dostepność usług) ->Zewnętrzna-procesy dekoncentracji prowadzące do wzmacniania innych ośrodków lub układów osadniczych. Ma to miejsce prawie wyłącznie wskutek planowych działań.

Teoria progów rozwojowych (B.MALISZA): Rozpatrując mechanizmy rozwoju przest. jednostek osadniczych należy rozważyć granicę wzrostu.

Kategorie progów wzrostu: ->Fizjograficzne: -Kopenhaga-miasto na wyspie, Trójmiasto-pomiedzy wybrzeżem a pasmem wzgórz, miasta górskie -wododziały jako progi rozwoju kanalizacji grawitacyjnej -ograniczona wydajnośc źródeł wody pitnej(np.łódź) -rzeka(konieczność budowy mostów -tereny podmokłe ->Funkcjnonalne:wynikają ze sposobu użytkowania terenów. Przeniesienie funkcji ekstensywnych umożliwia nowe,intensywne wykorzystanie terenu ->Technologiczne:ograniczona wydajność elementów infrastruktury i komunikacji jako bariera ich wydłużania ->Strukturalne-gdy trzeba burzyć lub przebudowywać całe fragmenty miasta (np.z powodu lawionowego wzrostu poziomu zmot.) ->Społeczne: wykształcenie, akceptowalny poziom dochodów,religia itp.

Progi krytyczne-Występują gdy konieczne jest poniesienie szczególnie wysokich jednorazowych nakładów na pokonanie progu, nie dających w krótkim czasie pełnego efektu.

Dla sekwencji różnych progów wynikających z różnych przyczyn można skonstruować krzywe kosztów progowych. Sumując krzywe dla różnych sekwencji można otrzymać krzywą ogólną, która charakteryzuje możliwości rozwojowe miasta. Porównanie różnych krzywych progowych pozwala wybrać najbardziej efektywny wariant rozwoju miasta.

Prawo minimalizacji wysiłku: -wysiłek inwestycyjny podejmowany jest po wykorzystaniu istniejącego zasobu do granic opłacalności -z posiadanych zasobów najpierw wykorzystywane są łatwo dostępne,a dopiero w miarę ich wyczerpania sięga się po zasoby trudniej dostępne -rewolucyjne przekształcenia podejmowane są z dużym oporem -raz rozpoczęte działania przebiegają z dużą bezwładnością

Prawidłowości w odniesieniu do zagospodarowania przestrzennego: -przeciążenie infrastruktury i jej uciążliwa niewydolność jest dopiero sygnałem zmuszającym do modernizacji lub rozbudowy -rabunkowa eksploatacja zasobów środowiska doprowadzająca do jego katastrofalnego stanu wywołuje dopiero potrzebę poszukiwania środków zaradczych -wadliwie zag. obszary,wymagające gruntownych przekształceń, częściej są pozostawiane w nieefektywnym użytkowaniu niż przebudowywane dla nowych potrzeb.

Prawo otwartości systemu: Każde miasto w układzie osadniczym można przedstawić jako system otwarty poprzez wejścia, dzięki którym otoczenie oddziałuje na miasto oraz wyjścia, dzięki którym ma ono wpływ na otoczenie.

Prawo nierównomierności rozwoju podsystemów: Przeobrażenia w toku procesu rozwojowego miast nie zachodzą równocześnie. Najwcześniej docierają inf., na ich podstawie mogą być niezwłocznie określane potrzeby, być inicjowane działania. Wolniej zachodzą zmiany w sposobie zag. terenu. Najdłużej postępuje adaptacja społeczeństw do nowych warunków.

Prawo dyfuzji zagospodarowania. Występują procesy rozprzest. się zjawisk społ. i ekonom., takich jak: upowszechnianie sie nowych form zag., wzrost atrakcyjności określonych miejsc lub terenów, pojawianie się nowych barier i progów rozwojowych (blokada komunikacyjna miasta przez samochody, restrukturyzacja przemysłu itp.)

Prawo sukcesji Prawo to informuje o serii zdarzeń, w wyniku których następuje zastępowanie jednego sposobu użytkowania przestrzeni innymi. Zjawiska te mają charakter kierunkowy i zwykle przebiega w kierunku umacniania sie dominacji struktur mocniejszych nad słabszymi. Przykłady sukcesji w przestrzeni: ->społ.: awans wynikający z wykształcenia, przynależność do prężnej klasy społecznej lub grupy narodowościowej ->funk.: wypieranie ekstensywnych form zag. przez intensywniejsze, rozprzestrzeniające się od centrum na zewnątrz ( wypieranie użytkownika rolniczego przez nierolnicze, mieszkalnictwo śródmiejskie wypierane przez funkcje komercyjne)

Planowanie zintegrowane: ->przy ocenie procesów rozw. uwzględnianie szerokiego zestawu wskaźników o char. zintegrowanym: zarówno dot. poszczególnych sektorów gospodarki miasta jak i dot. ogólnych procesów rozwojowych+opinie mieszkańców -> ciągłość i syst. procesów planowania, ->integracja ładu: społecznego, gospodarczego i przyrodniczego -> integracja zarządzania: *pionowa - z ościennymi gminami, *pionowa - z powiatem, regionem i centrum, *wewnętrzna (międzysektorowa)

Zrównoważone (ekologiczne) zespoły mieszkaniowe:

Zrównoważony rozwój wymaga tworzenia zespołów mieszk. pozwalających na czerpanie radości z życia, gdzie zarówno młodzi jak i starsi żyją w harmonii i bezpieczeństwie, korzystając z udogodnień soc. i innych korzyści płynących z bycia częścią społeczności. Cechy: zrównoważenie społ., funk. i ekologiczne.

Zrównoważenie społ.: zróżnicowanie pop. mieszk. pod względem: -> własności, ->wieku, ->stat. społ., ->stat. mat., -> struktury gosp. domowych, ->zajęć/zawodów, -> sprawności

Zrównoważanie funkcjonalne: ->obecność na miejscu funk. potrzebnych na co dzień, w tym miejsc pracy, ->bliskość ośrodka usługowego dostępnego pieszo lub transportem zbiorowym, ->efektywna obsługa transportem zbiorowym,

Zrównoważenie ekologiczne: ->ochrona istn. ekosystemów,

->ochrona stosu. wodnych, w tym wspieranie miejscowej retencji wód opadowych, ->minimalizacja strat ciepła w budynkach, ->wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii,

->efektywny system recyklingu

KORZYŚCI wznoszenia osiedli zrównoważonych:

Korzyści gosp.: ->oszczędność w kosztach budowy i eksploatacji inf. drogowej i inż. ->ograniczenie zużycia energii, ->racjonalizacja gosp. zasobami wody, ->mniejsze koszty środow., ->wyższe standardy zamieszkania, ->wyższa wartość nieruchomości Korzyści dla środowiska przyr. i kult.: ->wykluczenie lub ogr. degradacji środowiska przyr., ->oszczędności zużycia zasobów (teren, woda, energia), ->wzbogacenie wartości kult. otoczenia, ->wzbogacenie wartości przyr. otoczenia Korzyści społ.: ->wskazanie kierunku rozwoju cyw., ->wyższa satysfakcja mieszkańców z poziomu ładu otoczenia i oszczędnego gosp.. ->korzystne warunki dla tworzenia społeczności lokalnej

Fizjografia-char. warunków naturalnych danego obszaru obejmująca klimat, stosunki wodne, rzeźbę terenu, budowę geologiczną, świat zwierzęcy i roślinność. Fizjografia umożliwia podział i kwalifikowanie terenów dla potrzeb planowania przestrzennego. Kwalifikowanie na podstawie aktualnych i spodziewanych zmian (pod wpływem gospodarczej działalności człowieka) określa się jako fizjografię urbanistyczną.

Fizjonomia miast: arch.-urb. wygląd miasta, tj. typ i rozplanowanie jego zabudowy związane z pełnionymi funk., danym okresem rozwoju miasta oraz kręgiem kult., z którym miasto jest związane. W oparciu o cechy arch.-urb wyróżnić można dzielnice fizjonomiczne miast.

Środowisko antropogeniczne: system krajobrazów gosp. (poza naturalnych): rolniczych, przem., miejskich, wzajemnie się uzupełniających. Wytworzony przez świadomą, globalną działalność czł. (działalność antropogeniczną) w wyniku coraz nowocześniejszych technologii przetwarzających elementy środowiska przyr. dla własnych potrzeb. Zasięg środowiska antropogenicznego zależy od liczby ludności na Ziemi, a także od zaawansowania myśli technicznej (rewolucja przemysłowa, rewolucja naukowo-techniczna)

Struktury przyr., w przeciwieństwie do struktur antrop., są krzywoliniowe, nieregularne. Zharmonizowanie przest., funk. i fizjonom. amorficznych struktur przyr. i geomet. struktur antrop. stanowi największe wyzwanie metodyczne współczesnego planowania przestrzennego.

Problemy środowiska przyrodniczego

W Polsce, podobnie jak w innych krajach tzw.bloku wschodniego, wskutek rabunkowej gosp. zasobami z prymatem uciążliwego dla środ.a przem. ciężkiego oraz braku mechanizmów skłaniających do oszczędzania energii i innych zasobów, na przełomie lat70tych i 80tych było wiele obszarów w stanie katastrofy eko.. Od tego czasu doprowadzono do ograniczenia emisji szkodliwych substancji, w tym gazów, pyłów oraz ścieków przemysłowych i komunalnych. Obecnie jednym z największych problemów stanu środ. w wielu częściach Polski jest fragmentacja środowiska przyrodniczego. Wynika to w największej mierze z niekontrolowanego rozpraszania struktur zurbanizowanych, a co za tym idzie również elementów infr. technicznej oraz kom.. -Zachodzące zmiany środ. powodują zmniejszanie się różnorodności biologicznej. -Dużym problemem Polski jest ochrona obszarów wodno-błotnych. W ciągu ostatnich 60lat w centralnej Polsce znikło 58% obszarów podmokłych; na Pomorzu w ciągu 30lat 35% torfowisk uległo całkowitej degradacji. To m.in. jest przyczyną powiększania się deficytu wód powierzchniowych w Polsce. Wraz z przemianami cyw. ostatnich kilkunastu lat zachodzą kolejne negatywne procesy: rosnąca wyraźnie ilość opadów

Poważne konsekwencje gwałtownego rozwoju transp. (gł.drogowego): ->ugruntowanie modelu konsumpcji indyw. społecznej opartej na samochodzie ->nieskuteczność edukacji ekol. w promowaniu transp. Zbiorowego ->brak postępu we wdrażaniu pełnych kosztów(w tym społ.) funk. transportu.

Negatywne zjawiska we współczesnym środowisku miejskim: ->nagminne niszczenie ekol. elementów struktur ekosystemów miejskich, ->dysp. pomiędzy powięk. się terenów zabud. a proporc. wzrostem biomasy i różnorodności zieleni w mieście oraz lasów w sąsiedztwie, ->brak powiązania i rozproszenie terenów zieleni i przestrzeni otwartych, ->stałe zaniecz. pow. i wody przez przemysł, pojazdy,lokalne kotłownie, ->nadmierny poziom zużycia energii ze źródeł nieodnawialnych, ->nieracjonalne przeznaczanie gruntów miejskich i podmiejskich na nowe inwestycje,drogi,parkingi i zabudowę kosztem terenów otwartych i zielonych, ->spadek jakości gleby wskutek erozji, zaniecz. powietrza oraz stosowania nawozów sztucznych,

->mało oszczędne zużycie i brak lokalnego gromadzenia (retencji) wody w miastach, nagminne jej zanieczyszczanie,

->postępująca degradacja przyrody w miastach i na ich obrzeżach jako przyczyna wymierania wielu gatunków zwierzyny dzikiej

Analiza ekofizjograficzna -Charakterystyka stanu i funkcjonowania oraz ocena jakości środowiska:

->Położenie obszaru objętego opracowaniem oraz stan zainwestowania terenu, ->Pow. terenu i walory wizualne kraj., ->Ochrona szczególnych wartości kraj. kult. ->Budowa geolog., ->Warunki wodne (war.hydrogeologiczne, wody podziemne, wody powierzchniowe,zagrożenia powodziowe)

->Ocena warunków bioklimatycznych (charak. mezoklimatu, war.przewietrzania,klimat lokalny,war bioklimatyczne)

->Ocena stanu czystości pow., ->Gleby i uprawy, ->Klimat akustyczny, ->Promien. niejonizujące, ->Promien jonizujące,

->Ryzyko wystąpienia poważnej awarii ->Szata roślinna i świat zwierzęcy

Zgodnie z ustawą Prawo Ochrony Środowiska przez opracowanie ekofizjograficzne rozumie się „dokumentację sporządzoną na potrzeby studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz planu zagospodarowania przestrzennego województwa, charakteryzującą poszczególne elementy przyrodnicze na obszarze objętym studium lub planem i ich wzajemne powiązania”. Opracowanie określa uwarunk. Ekofizjog. obszaru w celu oceny przydatności środ. dla planowanych funkcji oraz jego odporności na degradację. Stwarza podstawy do prawidłowego kształtowania środ.. Powinno również ułatwić wybór rodzaju zabudowy oraz ustalenie warunków realizacji naziemnego i podziemnego uzbrojenia terenu przy zachowaniu racjonalnej gospodarki zasobami przyrody.

Wpływ rzeźby terenu na tworzenie się cech klimatu lokalnego

A-tereny zalegania inwersji nie nadające się do budownictwa mieszkaniowego, B-skłon półn. Nie nadający się do budow.mieszk. C-grzbiet,wymaga osłony przed silniejszymi wiatrami D-bardzo dobra lokalizacja budynków mieszkalnych(dobre nasłonecznienie,nachylenie terenu powyżej 5%) E-poziom altermiczny,w tym przypadku osiedle potrzebuje kontrastu wód powierzchniowych lub zgrupowania zieleni w sąsiedztwie.

Rola elementów szaty roślinnej

Regulacja urb. - najstarsza forma określania ram ładu urb. Priorytetem nie był ład estet. ale jednoznaczne rozgraniczenie obszarów sfery publ. i pryw. oraz zapewnienie możliwości realizacji powinności sfery publ., czyli przede wszystkim dojazdu a później także dostępu do inf.. technicznej. Plan regulacyjny określał: ->granice podziału na tereny publiczne ( ulice, place) oraz prywatne, ->zasady obsługi kom. ( układ ulic), ->zasady parcelacji terenu, w tym np. szerokości i wielkości działek.

Chłonność: ->Chłonność planistyczna - w zakresie liczby mieszk.( i ich struktur), ->Chłonność terenu inwestycji - wskaźniki inwestycyjności i gęstość zaludnienia, -.Chłonność turystyczna.

Wskaźnik efektywności wykorzystywania przestrzeni i zagospodarowania terenu:

Int. zab.: I=Po/T (Po - suma pow. ogólnej bud., T - pow. terenu) Int. może być liczona jako brutto lub netto.

Strefowanie a segregacja funkcji:

Strefowanie oznacza grupowanie podobnych albo wzajemnie koegzystujących funkcji lub aktywności. Segregacja funkcji to wzajemne separowanie funkcji kolizyjnych.

Prognozowanie - przewidywanie

Programowanie - kształtowanie przyszłości, prognozowanie przyszłych wartości parametrów, Analiza trendów rozwojowych

Scenariusze rozwoju - przewidywane sekwencje zdarzeń (warianty)

Jednostki i zespoły urbanistyczne muszą charakteryzować sie zbilansowaniem w zakresie: obsługi komunikacyjnej infrastruktury

Prognoza - naukowy sposób przewidywania w jaki sposób kształtowały się w przyszłości procesy lub zdarzenie

Metody prognozowania: ->metody ekstrapolacyjne (odnoszenie prawidłowości z przeszłości), ->metody intuicyjne(badanie, opinie, oceny ekspertów, scenariusze)

->metody systemowe i kombinowane(analiza czynników, informacji naukowej), ->metody scenariuszowe - metody podejmowania decyzji, nie da się przewidzieć przyszłości z całą pewnością scenariusz jest wariantowym pokazaniem zdarzeń

Programowanie jednostek przestrzennych - określanie przyszłych wartości poszczególnych parametrów charakteryzujących daną jednostką przestrzenną

Jakość rozwiązań przestrzennych i struktura funkcjonalna a witalność obrazu:

Generatory wyspy aktywności.

Wpływ lokalizacji różnych rodzajów obiektów na funkcjonowanie miasta.

Pod względem funkcjonalnym w strukturze miasta wyróżnia się strefy: ->mieszk., ->usługową, ->prod., ->mag.

->rekreacyjną

Wpływ lokalizacji różnych rodzajów obiektów na funkcjonowanie miasta ->Pozytywny: ->Usługi, gastronomia w centrum. ->Usługi pierwszej potrzeby w zespołach mieszk. "oczy na ulicę" Negatywne: ->Wypieranie mieszkań przez funk. komercyjne ->pustoszenie centrum miasta. ->Obiekty techniczne i produkcyjne-ulice bez funkcji aktywizujących ->galerie hand. - ściągają aktywność ulic. ->Lokalizacja obiektów wpływających na obniżenie wartości nieruchomości.

Segregacja ruchu - to środek z zakresu organizacji ruchu, mający na celu oddzielenie od siebie użytkowników o diametralnie odmiennych właściwościach ruchowych w celu eliminacji kolizyjności lub innych wzajemnych niekorzystnych oddziaływań. Wymaga uwzględnienie niezbędnych do tego rozwiązań juz na etapie prac planistycznych. Segregacja ruchu pieszego i kołowego:

->pionowa przejścia podziemne, kładki), ->pozioma (ciągi piesze, strefy ruchu pieszego) Segregacja ruchu rowerowego: ->segregacja fizyczna (kosztowna) ->optyczna

->całkowita integracja

Uprzywilejowanie pewnych kategorii uczestników ruchu (np. środków transportu zbiorowego, określonych relacji ruchowych) jest również formą segregacji ruchu.

Budowlane środki uspokojenia ruchu: ->kanalizacja ruchu (wyspy, azyle dla pieszych, barwa i rodzaj nawierzchni),

->progi zwalniające, ->skrzyżowania i przejścia dla pieszych z wyniesioną powierzchnią, ->zwężenie pasów ruchu, ->mini i małe ronda, ->esowanie pasów ruchu, ->bramy wjazdowe do miejscowości lub strefy, ->fizyczne zamknięcie przejazdu z ewentualnym dopuszczeniem ruchy środków transportu zbiorowego

Diagnoza struktury funk.-przest.: ->wskaźniki efekt.i zagosp., ->funk. struktury powiązania, ->rozmieszczenie źródeł i celów ruchu

Analiza cech istniejącego zagospodarowania terenu:

->struktura własn. -udział poszcz. form własności w zagosp. analizowanego terenu, ->relacja:przestrzenie publ.-tereny pryw., ->struktura użytk. terenu-udział poszcz. form użytk. funkcji w zagospodarowaniu terenu, ->relacja terenów zabudowanych i niezabudowanych

Analiza fizjonomiczna miasta bazuje na percepcji zmysłowej miasta i jego składowanych

Analiza typologiczna: elementy układu: ->arterie, ->ulice,

->ciągi piesze i pieszo-jezdne, ->place i przestrzenie otwarte

->rzeki, kanały, mosty, ->linie kolejowe

Analiza funkcjonalna i techniczna układu ulicznego:

->Klasy ulic, ->Podstawowe parametry techniczne (prędkość projektowa, dostępność), ->Wyposażenie w infrastrukturę techniczną, ->Kategorie (droga krajowa, wojewódzka, miejska lokalna, wewnętrzna)

1

---