PRZEMOC W RODZINIE

Przemoc stała się dziś normą stosunków społecznych. Przemoc w rodzinie - sposobem wychowywania. Nikt w rodzinie nie zasługuje na przemoc. Jest absolutną nieprawdą, że bite dziecko staje się bardziej posłuszne. Przemoc upokarza, powoduje cierpienie, nieobliczalne szkody, rodzi nienawiść i pragnienie odwetu, tworzy błędne koło w stosunkach międzyludzkich i wcześniej czy później odbija się negatywnie. Nie ma w przemocy niczego, co w cywilizowanym świecie przemawiałoby za jej stosowaniem, co byłoby warte polecenia.

Z badań dotyczących rodziny, a także z obserwacji życia codziennego wiadomo, że ludzie niechętnie mówią o występujących w niej negatywnych zjawiskach. Często idealizują obraz własnej rodziny, chętniej mówią o tych aspektach życia rodzinnego, które są świadectwem małżeńskiego sukcesu, a swoje domowe porażki starają się ukryć lub powierzają je tylko zaufanej osobie. Nie jest łatwe przyznanie się do złej atmosfery w domu, a świadomość występowania takiej postawy wobec rodzinnych dramatów skłania do przypuszczeń, że prawdziwy zasięg różnego rodzaju konfliktów rodzinnych może być większy, niż wynika to z badań. Z drugiej jednak strony, akcje informacyjne i edukacyjne podejmowane przez różnego rodzaju organizacje i stowarzyszenia powołane do walki z domową tyranią sprawiają, że patologia życia rodzinnego przestaje być tematem tabu, a ofiary przemocy zaczynają mówić o własnym dramacie i szukać pomocy. Jakkolwiek prawdziwego rozmiaru przemocy w rodzinie nie sposób zbadać za pomocą badań, to jednak uzyskane dane wzbogacają wiedzę o tym, co się dzieje za zamkniętymi drzwiami wielu domów w Polsce.

FUNKCJE I ZADANIA RODZINY

Rodzina - to podstawowa komórka społeczna. Składa się z małżonków i dzieci oraz krewnych małżonków i ich dzieci. Odgrywa główną rolę w procesie socjalizacji.

Rodzina to najodpowiedniejsze środowisko życia człowieka. Od niej zaczyna się życie człowieka i ona towarzyszy mu przez cały czas, wywiera znaczący stosunek do innych ludzi i świata, norm i wzorów.

Rodzina jest najstarszą i najważniejszą instytucją społeczną . Istnieje od zarania dziejów ; jest zarazem trwała i zmienna , podlega wielu różnorodnym procesom i przemianom , które w niej zachodzą i na nią wpływają .

Znaczenie rodziny było dostrzegane już w starożytności. Arystoteles przypisywał jej najwyższą rolę w życiu społecznym, Platon uważał rodzinę za podstawową komórkę życia i główną instytucję wychowawczą, A. Compte twórca socjologii uważał rodzinę za najważniejszą, podstawową grupę społeczną, na której opiera się całe społeczeństwo.
Wg badań socjologów, w systemie wartości rodzina zajmuje wysoką lokatę. ”Rodzina pozostaje dla ogromnej większości dzieci i dorosłych podstawowym zespołem wspólnoty życia, w której podczas całego życia nastąpiło wzajemne wyrównanie poglądów i ocen tak wielkie jak to było możliwe(...) ludzie kontaktują się tu ze sobą całą osobowością.”

Wpływ rodziny na rozwój poszczególnych jej członków

Niektórzy określają rodzinę jako instytucję wychowania naturalnego. Jest to tzw. wychowanie przez uczestnictwo w różnorodnych sytuacjach życiowych. Rodzina stanowi fundament do wytwarzania się społecznego charakteru i społecznych ideałów jednostki, zwłaszcza dzieci. To ona formuje psychikę dziecka i jest podstawą rozwoju jego osobowości.

Rola rodziny jako środowiska wychowawczego nie ogranicza się tylko do wczesnych lat życia dziecka, ale trwa aż do osiągnięcia przez nie samodzielności , zdobycia wykształcenia i przysposobienia do zawodu . Podstawową odpowiedzialność za wychowanie dzieci , za ich karierę szkolną , przygotowanie do samodzielnego życia ponosi właśnie rodzina . Wpływu rodziny na dziecko nie da się zastąpić przez żadne inne formy opieki.

Dziecko utożsamia się ze swoimi rodzicami na różne sposoby , przejmuje od nich role oraz postawy i czyni je swoimi .W ten sposób dokonuje się proces socjalizacji podczas którego poprzez zaplanowane , świadome oddziaływanie na dziecko a także przez bodźce spontaniczne , niezamierzone stymuluje się zachowania aprobowane i pożądane społecznie . Wiadomo jednak, że więcej niż werbalne zasady znaczą dla dziecka konkretne działania i zachowania rodziców oraz innych członków rodziny.

Rodzice w tym okresie są postrzegani przez dzieci jako jedynie słuszne wzory postępowania zarówno w sferze etycznej jak i religijnej, stanowią swoisty kodeks norm określających, co jest dobre, co złe, co wolno a czego nie wolno czynić.

Praktyka pokazuje, że rodzice niejednokrotnie nie zdają sobie sprawy ze skutków swych oddziaływań socjalizacyjnych. Ich proces wychowania nie zawsze jest działaniem racjonalnym, to znaczy podporządkowanym określonym ideałom wychowawczym, opartym na refleksji pedagogicznej i wiedzy o współzależności zjawisk, często nie jest to też proces planowy i metodyczny. Wraz z rozwojem powinni bowiem dobierać formy opieki nad dzieckiem, stosować określone wymagania, kontrolować metody swych oddziaływań, a przede wszystkim dawać wychowankowi dobry przykład własnym życiem.

Rodzina, z której człowiek wychodzi, jest zasadniczym punktem odniesienia dla jego osobistego rozwoju.

Znaczną rolę w zapewnieniu integracji rodziny i jej trwałości pełni zdaniem H. Izdebskiej czynnik emocjonalny jakim jest więź pomiędzy wszystkimi członkami rodziny (małżonkami, rodzicami i dziećmi). I nawet wówczas gdy rodzina nie wywiązuje się ze swoich zadań, miłość rodziny stanowi bezcenny kapitał (...) co czasami wystarcza na całe życie”.

W życiu normalnego człowieka występują różne potrzeby odczuwane jako niezbędne do normalnego funkcjonowania. Rodzina powinna zaspokajać wszystkie grupy potrzeb poszczególnych jej członków. Jednak potrzeby emocjonalne mogą być zaspokajane tylko w rodzinie i warunkują one realizację wszelkich innych potrzeb wyższego rzędu.

Właściwe funkcjonowanie rodziny we wszystkich sferach wymaga więc od jej członków spełnienia przypisanych im ról i funkcji społecznych. Mieć rodzinę to znaczy mieć własne zaplecze społeczne. Kiedy dziecko nie ma takiego zaplecza, kiedy w rodzinie następują zaburzenia normalnego funkcjonowania, wówczas mówimy o dysfunkcji rodziny^.

Przemoc i jej rodzaje

Co to jest przemoc? - to każde zachowanie , które poniża, ogranicza czyjąś wolność, narusza prawa drugiego człowieka i powoduje psychiczne lub fizyczne cierpienie.

Seneka, przedstawiciel stoików, stwierdził w jednym ze swoich „Listów o szczęściu”, że „każde okrucieństwo lęgnie się ze słabości”. I chyba można się z nim zgodzić.

Według roboczej definicji, przyjmowanej przez polskich specjalistów, przemoc domowa to „Działanie lub zaniechanie działań dokonywane w ramach rodziny przez jednego z jej członków przeciwko pozostałym, z wykorzystaniem istniejącej lub stworzonej przez okoliczności przewagi sił lub władzy, godzące w ich prawa lub dobra osobiste, a w szczególności w ich życie lub zdrowie (fizyczne czy psychiczne), oraz powodujące u nich szkody lub cierpienie”.

W przemocy domowej najbardziej istotna jest demonstracja i wykorzystanie siły lub władzy w sposób, który jest krzywdzący dla innych członków rodziny. Na przemoc w rodzinie można spojrzeć z perspektywy prawnej, moralnej, psychologicznej i społecznej.

Z punktu widzenia prawa przemoc w rodzinie to przestępstwo, którego odmiany określone są w różnych kodeksach i odpowiednio karane. Najczęściej stosowany artykuł 184 kodeksu karnego (w nowym k.k. art. 207*) dotyczy znęcania się fizycznego lub moralnego nad członkiem rodziny i przewiduje karę pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 5 lat.

Przemoc występująca w rodzinie określana jest potocznie jako awantury domowe czy kłótnie rodzinne, które wcześniej kojarzono tylko z rodzinami patologicznymi gdzie zawsze dominowała agresja. Agresja traktowana jest w większości rodzin jako coś normalnego, coś, co staje się rutyną. Obecnie głośno mówi się, że przemoc w rodzinie jest czymś zwyczajnym, czymś charakterystycznym dla danej kultury lub środowiska. Jest formą władzy i kontroli nad innymi ludźmi. Przemoc wobec dziecka odnosi się do bardzo dużej grupy szkodliwych zachowań, które mają ujemny wpływ na życie i rozwój dziecka.

Na początku jest brak zainteresowania niemowlęciem, brak kontaktu wzrokowego, mała wrażliwość na potrzeby dziecka, niska tolerancją na płacz, a w późniejszych latach surowe karanie. Rodzic stosuje wreszcie przemoc, aby rozładować napięcie lub odczuć satysfakcję z przewagi nad drugim człowiekiem, podnosząc tym samym swoją samoocenę. Stosowanie agresji jest rodzajem rekompensaty za nie radzenie sobie z własnymi problemami życiowymi .

Rodzic - osoba, która powinna być kochana, szanowana, ceniona przez dziecko staje się jego największym wrogiem, z którym chcąc czy nie, musi mieszkać przez kilka lub kilkanaście lat pod wspólnym dachem. Dziecka nie może spotkać nic gorszego, niż ciągle zadawany ból przez ojca lub matkę.

To od rodziców zależy jak dziecko zostanie wychowane, jaką drogą w życiu będzie podążać, jaki los go spotka i jak będzie sobie później radziło w swoim dorosłym życiu. Tego, czego nauczą go rodzice będzie owocowało w niedalekiej przyszłości. Zatem rodzice powinni zwracać uwagę na to jak postępują wobec dziecka, innych członków rodziny, czy osób mających z nią jakikolwiek kontakt. Szczególnie powinni zastanowić się nad tym, że przemoc rodzi przemoc, że to nie jest metoda wychowawcza, dzięki której dziecko stanie się lepsze, mądrzejsze, bardziej posłuszne. To nie tędy droga. Zaprzestanie okazywania przemocy wobec dziecka nie zrobi z rodziców uległych ludzi, którymi może manipulować, nie ośmieszą się wobec nich, ani nie stracą autorytetu. Wręcz odwrotnie. Staną się kompanami życia codziennego dzieci i zdobędą ich szacunek. Taka zmiana pomoże rodzicom uzyskać zaufanie i miłość dziecka, jakiej i dziecko potrzebuje od nich samych. Rodzic nie powinien bać się okazywać uczuć dziecku, ale zwracać na nie jak największą uwagę, aby dzięki nim prawidłowo kształtowało swoją osobowość. Zwiększone relacje między rodzicami a dzieckiem pozwolą rodzicom na zrozumienie błędu, jaki popełniają stosując w swojej rodzinie przemoc.

Dane statystyczne mówią, że:

• 60% dorosłych Polaków stosuje kary fizyczne wobec swoich dzieci do 19 roku życia;

• co szósty 12-latek przyznaje, że w wyniku przemocy ze strony rodziców doznał urazów takich jak siniaki, zadrapania;

• blisko 23% polskich studentów przyznaje, że w ich domach przynajmniej kilkakrotnie do-chodziło do przemocy fizycznej, a 37% mówi o kilkakrotnym wystąpieniu sytuacji, w której doszło do przemocy psychicznej;

• 34% pacjentów lecznictwa odwykowego stwierdza, że w okresie intensywnego picia używało przemocy fizycznej wobec dzieci, a 50% stosowało przemoc psychiczną.

Większość przypadków krzywdzenia dzieci pozostaje jednak tajemnicą rodzinną .

Najczęściej występujące formy przemocy.

- przemoc fizyczna

To każde agresywne zachowanie skierowane przeciwko ciału ofiary- bicie, kopanie, popychanie, niszczenie rzeczy, plucie, zamykanie, szarpanie, gryzienie, policzkowanie, rzucanie przedmiotami, zamykanie.

Według nich to najprostsza i najszybsza metoda zastosowania kary wobec niepokornego, niesfornego i ciężkiego do okrzesania dziecka. Biją tylko po to, aby uzyskać to, czego chcą, jednak nie mają całkowitego przekonania, że ta lub inna metoda w pełni usatysfakcjonuje ich planowane założenia. Najczęściej jak się okazuje przemoc fizyczną stosują zarówno ojcowie jak i matki próbując wyładować na dziecku niepowodzenia, frustracje i wymagając od niego tego, czego sami nie zrobili lub nie osiągnęli w życiu

• przemoc psychiczna (słowna)

Wywołuje emocjonalny ból lub cierpienie i ma na ogół charakter poniżający lub budzący poczucie zagrożenia. Jest to ubliżanie, grożenie, wyśmiewanie, dokuczanie, kpiny, poniżanie, obgadywanie, zastraszanie, zmuszanie do jedzenia, wyszydzanie, wyzywanie, straszenie, ośmieszanie a nawet poniżanie, ograniczanie wyżywienia.

Psychiczne krzywdzenie jednostki jest najbardziej nieuchwytną, najbardziej zdradliwą formą maltretowania. Nikt nie jest w stanie zmierzyć prawdziwych rozmiarów psychicznego krzywdzenia ani określić wszystkich tego typu zachowań. To samo stwierdzenie, reakcja czy czynność w jednej sytuacji mogą być zupełnie neutralne, a w innej stać się okrutnym ciosem dla psychiki człowieka, pozostawiającym trwały ślad. A przy tym zadany cios może być nawet niezauważony przez obserwatora z zewnątrz .

- przemoc emocjonalna( bez słów)

Miny, wrogie gesty, odrzucenie, izolowanie, manipulowanie.

• przemoc seksualna

Przemoc seksualna to najbardziej odpychająca i odrażająca przemoc, jaką stosują dorośli wobec dziecka.

Wykorzystanie seksualne dzieci przez osoby im najbliższe, jest najbardziej okrutnym, podłym i szokującym doświadczeniem w życiu dziecka. Jest ona zdradą, jakiej dopuszczają się rodzice wobec swoich dzieci. Prowadzi to w konsekwencji do druzgoczącego spustoszenia psychicznego i emocjonalnego dziecka . Przemoc seksualna w rodzinie zawsze wywołuje cierpienie, wielki ból, budzi w dziecku agresję, nienawiść i chęć odwetu za doznaną krzywdę.

Często akty przemocy seksualnej wiążą się zarówno z przemocą fizyczną jak i z przemocą psychiczną a także z zaniedbywaniem dziecka. Dziecko dotknięte przemocą seksualną z reguły nie ma o tym pojęcia, jeżeli przemoc ta została względem niego zastosowana bardzo wcześnie. Jego młody wiek ma to do siebie, że może mu się wydawać, że tak ma być, że to jest coś normalnego. Jednak dopiero z upływem czasu odkrywa zło, jakie wyrządzali a czasami i wyrządzają mu nadal dorośli - ojciec, brat, wujek czy nawet dziadek. Takie odkrycie może doprowadzić do całkowitego załamania się psychiki dziecka.

• zaniedbania

brak potrzeby miłości , bezpieczeństwa, przynależności, potrzeba zapewnienia odpowiednich warunków materialnych, biologicznych czy kulturowych.

Złe traktowanie można ujmować w różnorakich perspektywach:

Ze względu na jego charakter i formę:

-maltretowanie fizyczne;

-maltretowanie psychiczne lub emocjonalne.

Ze względu na sposób zaistnienia:

-przez działanie (aktywne): dziecko zostaje zranione fizycznie, psychicznie i/lub seksualnie;

-przez zaniedbanie (pasywne): powstaje wtedy, gdy zaniedbywane są podstawowe potrzeby dziecka.

Ze względu na miejsce zaistnienia:

-w rodzinie: do maltretowania dochodzi w środowisku rodzinnym (ojciec, matka, rodzeństwo, rodzina w szerokim zakresie: wujostwo, dziadkowie…);

-poza rodziną: złe traktowanie jest wynikiem działania osób, które nie są częścią rodziny dziecka, ale określonych instytucji lub społeczeństwa

Przemoc wobec członków rodziny

Dzieci i ludzie, którzy czują się bezpieczne w swoich domach i w relacjach z rodzicami i innymi ludźmi nie są agresywni, lepiej radzą sobie z emocjami.

Gdy otacza się je miłością i zainteresowaniem mają mało powodów do agresji i wrogości.

Jeśli dzieci nauczą się stosowania przemocy jako metody na rozwiązanie problemów, to poziom agresji wobec innych wzrośnie i potem przenosi się na dorosłe życie.

Duży więc wpływ na zachowania agresywne człowieka ma rodzina i osłabienie jej roli wychowawczej, nieodpowiednie środowisko rówieśnicze, transformacja ustrojowa.

Przemocy w rodzinach doznają wszyscy jej członkowie najczęściej jednak dzieci.

Liczne publikacje wskazują, że przemoc jest wciąż traktowana jako najskuteczniejsza metoda wychowawcza.

Pytanie: "Dlaczego ludzie siebie krzywdzą?" jest pytaniem trudnym. Udzielenie odpowiedzi na nie jest tym trudniejsze, iż krzywda wyrządzona bliźniemu jest złem, które dotyka nie tylko skrzywdzonego, ale także samego krzywdziciela. Przedziwne zaślepienie krzywdziciela ujawnia się w tym, iż nie dostrzega on, że zło, które wyrządza drugiemu człowiekowi, nieraz wraca do niego niemal natychmiast jak bumerang. Nierzadko wraca ze zdwojoną siłą.

Sprawcami przemocy są również dzieci - młodsze wobec swego rodzeństwa, starsze dzieci wobec rodziców , kobiety wobec mężczyzn, mężczyźni wobec kobiet, dzieci i wnuki wobec dziadków.

Przemoc w rodzinie przyjmuje różne formy. Poza dziećmi ofiarami przemocy są kobiety. Przemoc wobec kobiet często pozostaje niedoszacowana i bezkarna. Niektóre państwa w ogóle nie mają praw dotyczących tego tematu, w innych państwach istnieją niewłaściwe prawa, które karzą tylko niektóre formy przemocy. Jednak nawet, gdy istnieje właściwe ustawodawstwo, wielu krajom nie udaje się wprowadzić go całkowicie w życie. Wiele kobiet nie przyznaje się do swoich doświadczeń - wstydzą się i boją sceptycyzmu, niedowierzania i dalszej przemocy.

Przemoc wobec kobiet jest tematem ukrywanym. Kobiety są zniechęcone do zgłaszania przypadków przemocy przez różne czynniki takie jak strach przed karą, brak środków finansowych, zależność emocjonalna, troska o dzieci i brak dostępu do zadośćuczynienia Przemoc wobec kobiet jest coraz częściej uznawana za podstawowy problem zdrowia ludności. Przemoc może wpłynąć na płodność kobiety oraz inne aspekty jej fizycznego i psychicznego zdrowia. I tak np.: więcej kobiet w wieku od 15 do 44 lat umiera na skutek przemocy niż na raka, czy w wypadkach drogowych , w ciągu swego życia co trzecia kobieta zostaje pobita, zmuszona do uprawiania seksu lub pada ofiarą innych naruszeń praw człowieka, 70% zamordowanych kobiet ginie z rąk swoich partnerów, przemoc domowa jest zjawiskiem powszechnym i dotyczy ona wszystkich warstw społeczeństwa, a nie tylko środowisk patologicznych, według badań CBOS z 2002 roku co ósma Polka przyznała, że co najmniej raz została uderzona przez partnera podczas małżeńskiej awantury .

Przemocy doznają też mężczyźni ale o tym najmniej się mówi, ponieważ mężczyźni z reguły nie chcą przyznawać się do słabości.

Nie tylko dzieci bywają krzywdzone przez rodziców, ale także rodzice przez dzieci i wnuki. Coraz częściej się słyszy o wymuszeniach i znęcaniu wnuków nad dziadkami lub rodzicami, najczęściej w celu uzyskania korzyści materialnych. Dobre wychowanie dzieci nie jest bynajmniej dla rodziców gwarancją, że na stare lata będą one dla nich pomocą i wsparciem.

Niesprawiedliwe i krzywdzące układy pomiędzy rodzeństwem zdarzają się wówczas, gdy między braćmi i siostrami istnieje znaczna różnica wieku. Upokarzanie, stosowanie przemocy, wykorzystywanie, oto najtrudniejsze sytuacje, jakie pojawiają się nieraz w relacjach między starszym a młodszym rodzeństwem. Takie krzywdzące fakty zdarzają się na ogół wtedy, kiedy rodzice nie mają dobrych więzi ze swoimi dziećmi.

Trudno oszacować dokładnie rozmiary przemocy domowej w Polsce. Każdego roku do sądu zgłaszanych jest zaledwie kilkanaście tysięcy spraw o znęcanie się nad rodziną, ale policja w tym czasie rejestruje około miliona tzw. "awantur w rodzinie", do których jest wzywana. Kilkanaście procent dorosłych kobiet podaje w badaniach, że zostały uderzone przez męża, a czterdzieści procent kobiet uważa, że sprawienie lania dziecku jest zwykłą metodą wychowawczą.

Kto stosuje przemoc w rodzinie i dlaczego

Na powstanie zachowań agresywnych ma ogromny wpływ otoczenie. Tacy ludzie:

- mają do czynienia z agresją i przemocą w rodzinie

- w rodzinie panuje chaos, a role matki i ojca nie są realizowane

- w stosunku do dzieci używa się przemocy odreagowując swoje problemy

- poczucie odrzucenia, krzywdy, lęku, winy, osamotnienie, silna potrzeba akceptacji i zwrócenia na siebie uwagi - i w związku z tym zła samokontrola emocji i zachowań.

- wzory zachowań agresywnych z telewizji i w związku z tym tłumienie wrażliwości na czyjąś krzywdę, nauka nierealistycznych zachowań .

Bezpośrednią przyczyną zadawania bliźnim ran jest nieraz nieporadność we wzajemnej komunikacji, nieumiejętność wyjścia ku bliźnim, lękowe zajmowanie się sobą, obawy przed cierpieniem, niska samoocena słabość itp. Wyrządzanie krzywdy jest przerzucaniem na innego człowieka cierpienia, którego sami nie umiemy i jednocześnie nie chcemy dźwigać, swoiste odreagowanie. Mały jest odsetek przypadków gdy okrucieństwo i brutalność są wynikiem zaburzeń psychologicznych lub choroby psychicznej. Częściej natomiast przyczyną tych zachowań jest alkoholizm. Znęcanie się jest działaniem tak trudnym do racjonalnego wyjaśnienia, że jedyną przyczyną wydaje się psychiczna choroba sprawcy. Takie wyjaśnienie okazuje się jednak prawdą tylko w nielicznych przypadkach. Najczęstszym powodem stosowania przemocy wobec osób bliskich jest nieumiejętność kontrolowania negatywnych emocji oraz poczucie bezkarności, wynikające z przewagi - fizycznej, psychicznej, finansowej. Używaniu siły sprzyja również nadużywanie alkoholu, a także negatywne wzorce wyniesione z domu rodzinnego Ów stan etycznej próżni cechuje też niedorozwój emocjonalny, nie rozróżnianie dobra i zła co w konsekwencji doprowadzać może do traktowania zachowań agresywnych jako rozrywki i zabawy. Młodzież podkreśla, że istnieje wręcz moda na tego rodzaju zachowania (trzeba być cool, twardzielem...). W społeczeństwie mężczyzna ma uchodzić za agresywnego, jeśli nie, jest przedmiotem docinek.

W dalszej kolejności podkreśla się rolę propagandy nienawiści ze strony grup stosujących przemoc, umieszczając w tej kategorii zarówno agresywne subkultury jak i świat polityków. Same wzorce kulturowe (moda, muzyka, itp.) stanowić mogą czynnik zachęcający do przejawiania postaw agresywnych.

Dom rodzinny, postrzegamy jako środowisko miłości i opieki, bezpieczne i ciepłe miejsce domowego ogniska, schronienie przed całym złem zewnętrznego świata. Jednak dla wielu ludzi dom rodzinny jest miejscem terroru i cierpienia, zagrożenia i poniżenia, lęku i rozpaczy. Do niedawna niewiele o tym mówiono i pisano, z wyjątkiem koszmarnych opowieści o "rodzinach z marginesu", stanowiących w świadomości społecznej znikomy ułamek populacji. Obecnie wiadomo, że agresja nie występuje jedynie wśród ludzi z marginesu społecznego, ale we wszystkich grupach społecznych. Badania naukowe dowodzą, że przemoc wewnątrzrodzinna to najczęściej spotykana forma agresji interpersonalnej. Jeden z amerykańskich kryminologów powiedział z prowokującą przesadą że najniebezpieczniejszym miejscem na ziemi jest rodzinny dom po zmierzchu. Niepokojące jest również wskazanie całkiem sporego marginesu okrucieństwa. Blisko co dziesiąty badany wskazuje, iż często ofiarami przemocy padają słabsi, starsi, niedołężni i upośledzeni.

Jak wskazują badania, okrucieństwo jest najczęściej rezultatem agresji rodziców i potrzeby rozładowania agresywnych uczuć, które nie są związane z dzieckiem, ale z problemami małżeńskimi, finansowymi czy zawodowymi. Często bijemy dlatego, że sami byliśmy bici, nie jesteśmy w stanie zapanować nad wściekłością i gniewem bądź czujemy się wykorzystywani. Przemoc psychiczną również najczęściej stosują jej wcześniejsze ofiary, chodzi o autorytarne wzorce i stereotypy "tradycyjnego" wychowania jak również uwarunkowania patologiczne gdy przemoc wpisana jest w codzienność życia rodzinnego. Kto poczuł na sobie czyjąś nienawiść, będzie starał się odbić to na innych, często słabszych i bezbronnych. Często też dzieci bite przez rodziców tworzą sobie taki wizerunek świata, w którym panuje zło i przemoc, a nie ma miłości.

Polska ma opinię kraju, w którym kary fizyczne są powszechnie używane i akceptowane. Według danych Fundacji "Dzieci Niczyje" kary cielesne akceptuje w Polsce 80 proc. rodziców, 63 proc. daje dzieciom klapsa, 38 proc. przykłada pasem, a 14 proc. bije dzieci w twarz. Jednocześnie 48 proc. społeczeństwa polskiego uważa, że bicie dzieci powinno być zakazane.

Młody organizm jest chłonny przygód i sensacji, często utożsamia się z czarnym charakterem, dorastając w atmosferze brutalności, braku zainteresowania i troski ze strony rodziców. Dzieci i młodzież ulegające czarowi telewizji lub coraz częściej brutalnym grom komputerowym, często mają wypaczony obraz świata i zdehumanizowany obraz człowieka. Tymczasem telewizja, chcąc zwiększyć swoją atrakcyjność i popularność, coraz częściej stara się pokazywać wydarzenia wstrząsające i niezwykłe, nasycone scenami przemocy.

Wielokrotne oglądanie scen przedstawiających walkę, okrucieństwo, brutalność, wypadki i ludzką krzywdę wywołuje początkowo u widza silne pobudzenie emocjonalne, które z czasem staje się coraz bardziej obojętne. Tak więc pod wpływem częstego oglądania obrazów przemocy dzieci stają się przekonane o jej normalności. Uważają, że wszystko jest zgodne z normą, a jednak przemoc, jaka płynie z ekranu, niewątpliwie wpływa na ich zachowanie, powodując ujemne skutki. Głęboko przeżywane obrazy niosą bowiem ze sobą duży ładunek emocjonalny. Z licznych eksperymentów wynika, że dzieci nie tylko naśladują agresywne zachowanie ulubionego bohatera, ale wymyślają nowe drastyczne formy reagowania na pewne sytuacje. Są przekonane o normalności swego zachowania, obojętnieją na przemoc, zadawanie bólu, nie wiedząc, że stają się niebezpieczne dla swoich rówieśników i otoczenia.

Różne są przyczyny stosowania przemocy wobec dziecka w rodzinie. Generalnie wyróżnia się trzy grupy przyczyn występowania tego zjawiska. Mogą one tkwić w samych dzieciach, na przykład dzieci niechciane, upośledzone, trudne, przewlekle chore czy kalekie. Bardziej powszechne są jednak przyczyny tkwiące w rodzicach. Do takich w pierwszej kolejności należy zaliczyć ich niedojrzałość i młody wiek, brak wiedzy i umiejętności wychowawczych, doznanie maltretowania we własnym dzieciństwie, niski poziom wykształcenia, bezrobocie, wszelkiego rodzaju uzależnienia oraz socjopatia i choroba umysłowa. W drugiej grupie natomiast należy wymienić izolację społeczną rodziny, kłopoty małżeńskie, zbyt duże wymagania stawiane dziecku, a także maltretowanie żony przez męża, gdyż zazwyczaj wiąże się to także ze znęcaniem się nad dzieckiem. Trzeba tu podkreślić również wpływ braku stabilności mogący wynikać z częstej zmiany miejsca zamieszkania oraz z życia w rodzinie, w której tylko jedno z rodziców jest rodzicem naturalnym. Współwystępowanie wymienionych czynników i okoliczności zwiększa prawdopodobieństwo ryzyka występowania przestępczych zachowań rodziców wobec dzieci.

Większą potrzebę okrucieństwa wykazują ci dorastający, którzy w dzieciństwie doświadczyli kar cielesnych, mieli brutalnego ojca, rozhisteryzowaną, nieopanowaną matkę. Reakcje złości i gniewu wywołują różne przejawy agresji ze strony rodzeństwa, kolegów i otoczenia w formie ośmieszania, przezwisk i dokucza. Oczywistym jest fakt, co potwierdzają wieloletnie badania psychologiczne i pedagogiczne, że najbardziej dramatyczne konsekwencje dla rozwoju i życia w dorosłym świecie dziecka wynikają z przemocy, której doświadczają ze strony najbliższych im osób.

We współczesnym świecie wzrosła przestępczość, nasiliły się w społeczeństwie zjawiska patologiczne, które coraz częściej i powszechniej dotyczą także współczesnej rodziny i jej roli wychowawczej. W świecie pełnym sprzecznych norm i wartości, w którym trudne realia życia zmuszają do walki o przetrwanie i lepszy byt, młodzież czuje się zagubiona i niepewna. Znajduje to swoje odzwierciedlenie w jej poglądach i postawach. Przemoc wobec dziecka jest o tyle trudniejsza, że wobec dorosłej ofiary nie oczekuje się, aby kochała i szanowała swojego oprawcę, a od dziecka tak. Sprawcą cierpienia jest ktoś, kto teoretycznie powinien zapewniać dziecku poczucie bezpieczeństwa i miłość. Fakt posiadania dziecka nie stanowi okoliczności zezwalającej na przemoc, nie uprawnia do traktowania dziecka jak własności, nie znosi odpowiedzialności za popełnianie czynów karalnych.

Dlaczego ofiary przemocy pozostają w krzywdzącym związku?
Przyczyn może być wiele. Do najistotniejszych należą:
- strach przed nasileniem się przemocy
- lęk przed zemstą partnera
- brak miejsca, do którego można się wyprowadzić
- brak własnych dochodów
- przekonania nie dopuszczające możliwości odejścia od partnera
- brak pełnej orientacji w sytuacji
- uczucie miłości, przywiązania, litości wobec partnera oraz nadzieja, że on się zmieni
- poczucie własnej winy
- wstyd i upokorzenie
- wyuczona bezradność
- uraz psychiczny lub fizyczny

Psychologiczny portret dziecka krzywdzonego.

Co myśli?

- jestem zła(-y), -to moja wina, -zasłużyłam(em) sobie na to, -inni maja lepiej, -rodzice mnie nie kochają, -mam pecha, -jestem nieudacznikiem, -świat jest nie sprawiedliwy, -ludzie są źli,

-takie jest życie, nic na to nie poradzę, -inni mają gorzej, więc nie ma co narzekać, -lepiej żeby inni nie wiedzieli jaka jestem, -widocznie nie zasłużyłam(em) na miłość, dobre traktowanie, -nikt mnie nie kocha, -nigdy nie będę taka jak moi rodzice, będę kochać swoje dzieci, -nie zależy mi na niczym, -będę twardy(-a), nie dam się znów zranić, -tylko silni ludzie dochodzą do czegoś w życiu, lepiej żeby to inni się mnie bali.

Co robi?

-jest bierne, -izoluje się, -ucieka, płacze, -chowa się, -boi się wrócić do domu, -nie bawi się,

-nie cieszy się niczym, -jest apatyczne, -nie ma koleżanek, jest samo, -ma kłopoty w szkole,

-jest niegrzeczne, -nie uważa na lekcjach, -ma problemy z koncentracją uwagi, -jest nad pobudliwe, -przejawia zachowania agresywne, -ma dużo obowiązków domowych, jest nad wiek dorosłe(zamiana ról), -prowokuje i zaczepia innych, -kłuci się z nauczycielami, pyskuje,

-przedwczesne zainteresowanie seksem, hamowane, bez granic, -przynależy do grup o charakterze destruktywnym, -używa środków odurzających(alkohol, narkotyki), -dokonuje czynów przestępczych, autoagresja, próby samobójcze.

Co czuje?

-lęk, -strach, -niepokój, -żal, -wstyd, -ból, -wstręt, -rozczarowanie, -bezradność, -upokorzenie,

-poczucie krzywdy, -poczucie winy, -zagrożenie, -smutek, -złość, -osamotnienie, -miłość,

-nienawiść, -ambiwalencję uczuć, -poczucie braku kontroli i wpływu, -nieufność, -stałe napięcie i gotowość do obrony, -stres, -brak kontroli lub tłumienie uczuć.

Czego potrzebuje?

-bezpieczeństwa, -ochrony, -przynależności, -bliskości, więzi, -kontaktu fizycznego, -ciepła,

-miłości, -akceptacji, -uznania, -bycia ważnym, -przyjaźni, -bycia wysłuchanym, -zrozumienia, -spontaniczności, zabawy, dzieciństwa, -jasności i przewidywalności sytuacji, -informacji o siebie i świecie, -poczucia kontroli i wpływu na własne życie, -jasnych zasad, -przestrzegania granic, -szacunku, -zaspakajania potrzeb fizjologicznych, -budowania i wzmacniania własnej tożsamości, -samorealizacji rozwoju, -pomocy, -wsparcia (Karłyk 2005).

Wiedza na ten temat powinna być podstawą, jaką rodzice powinni kierować się w relacjach ze swoim dzieckiem.

SKUTKI STOSOWANIA PRZEMOCY

Ofiary przemocy domowej doświadczają lęku, cierpienia, bezsilności, przygnębienia i rozpaczy. Ich ciało i psychika doznają ostrych urazów i podlegają długotrwałemu procesowi niszczącego stresu i zagrożenia.

Zranienia w relacjach rodzinnych są zawsze źródłem wielkiego rozczarowania, cierpienia i bólu, także wówczas, gdy chodzi o "stare historie", które przeżyło się już wiele lat temu. Właśnie te stare historie, jeżeli nie zostały uzdrowione, oczyszczone, mogą być źródłem bólu i mogą też wpływać na nasze dzisiejsze postawy i zachowania oraz na nasze więzi we własnej rodzinie. Każda przemoc wobec dziecka odciska straszne piętno na wszystkich jego sferach rozwojowych. Niesie za sobą konsekwencje dla jego zdrowia fizycznego, rozwoju umysłowego, stanu psychicznego oraz umiejętności współżycia z innymi ludźmi na dalsze życie. Oczywistym jest fakt, co potwierdzają wieloletnie badania psychologiczne i pedagogiczne, że najbardziej dramatyczne konsekwencje dla rozwoju dziecka wynikają z przemocy, której doświadczają ze strony najbliższych im osób.

Przemoc domowa może wyrządzić szkody fizyczne, emocjonalne i poznawcze.

Rodzaj i zasięg szkód zależy m.in. od wieku i stadium rozwojowego dziecka oraz od czynników sytuacyjnych, takich jak wsparcie od otoczenia. Skutki możemy podzielić na krótkoterminowe i długotrwałe.
* Do krótkoterminowych zaliczamy: lęki, zaburzenia łaknienia, zaburzenia snu, obniżony nastrój, apatia, depresja, nadmierna potrzeba uczuć, bądź odwrotnie - zamknięcie w sobie, agresja, autodestrukcja, izolowanie się, niepokój, problemy szkolne, zaburzenia kontroli czynności fizjologicznych, jąkanie się;
* Skutki długotrwałe to takie, które przejawiają się w życiu dorosłym. Osoby takie mogą nigdy nie nadrobić zaległości w nauce lub umiejętności kształtowania stosunków międzyludzkich. Wzorce wyniesione z domu mogą przyczynić się do wchodzenia w związki oparte na przemocy. Sposobem ucieczki od problemów może być używanie alkoholu, narkotyków.

Krzywdzeni chorują częściej. Każdy rok życia w ciągłym stresie uszkadza system immunologiczny. Krzywdzenie dzieci to nie tylko doraźne skutki, które powodują, że przeziębienie trwa u nich dwa razy dłużej. Kiedy dorosną, częściej będą miały problemy z sercem albo żołądkiem. Także alergie dziecięce często są zakorzenione w doświadczeniach związanych z krzywdzeniem. Szczególnie negatywne skutki dotyczą dzieci płci męskiej - wzorce wyniesione z domu sprawiają, że w dorosłych związkach często maltretują oni swoje partnerki. I koło się zamyka. - Skutki fizyczne: sińce, obrzęki i otarcia naskórka na całym ciele, krwawe wybroczyny podskórne, rany cięte i kłute oraz otwarte rany w nietypowych miejscach, częste złamania kości, nietypowe ślady po oparzeniach oraz liczne blizny, trwałe ubytki włosów, nie leczone skaleczenia, zakażenia, infekcje, widoczna trudność w chodzeniu lub siadaniu, zwiększona wrażliwość na dotyk - Skutki zdrowotne: nadpobudliwość, migreny i bóle głowy oraz różnorodne bóle chroniczne, dolegliwości ze strony układu mięśniowo - szkieletowego (bóle szyi i pleców), poczucie zmęczenia oraz bezsenność, bóle w śródpiersiu oraz palpitacje serca, hiperwentylacja, zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego (biegunki, bóle brzucha, kolki i owrzodzenia), zaburzenia miesiączkowania, choroby psychosomatyczne
- Skutki psychologiczne: napięcie psychiczne, zaburzenia pamięci i koncentracji, chwiejność emocjonalna, wybuchowość, niepokój, nasilony lęk oraz napady paniki, depresja, bierność, zależność, poczucie winy, zaniżone poczucie własnej wartości, brak poczucia wpływu na sytuację, niekontrolowane wybuchy złości oraz akty agresji, myśli i próby samobójcze, zachowania destrukcyjne, nadmierne podporządkowanie się dorosłym, kłamstwa, trudność nawiązania kontaktu, nieufność, wrogość oraz izolacja społeczna, nadużywanie alkoholu, narkotyków lub leków.
Od kilkunastu lat przy pomaganiu ofiarom przemocy domowej rozpoznaje się u nich specyficzną kategorię zaburzeń emocjonalnych. Nazywa się ją zespołem zaburzeń stresu pourazowego i oznacza międzynarodowym skrótem PTSD . Do podstawowych objawów tego zaburzenia zalicza się bolesne powracanie śladów doświadczeń urazowych, przeżywanie specyficznego paraliżu emocjonalnego, unikanie tego co przypomina uraz, a także stany hiperpobudzenia. Mimo upływu czasu pojawiają się koszmary senne i bezsenność, wstrząsające wspomnienia i wizje na jawie, niezrozumiałe i bolesne stany emocjonalne i somatyczne. Ofiara czuje jakby jej uczucia znajdowały się w stanie zamrożenia lub związania. Towarzyszy temu gotowość do nagłego pojawiania się reakcji ucieczki lub walki, bez sytuacyjnego uzasadnienia. Obawia się, że zwariowała, nie rozumie tego co z nią się dzieje. Niestety, ofiary przemocy domowej są wielokrotnie narażone na takie zranienia i często dzieje się to w chwilach, gdy nasilają się objawy PTSD spowodowanego poprzednimi aktami przemocy.

U ofiar przemocy domowej doświadczających zespołu zaburzeń stresu pourazowego i poddawanych intensywnej przemocy psychicznej często rozwija się tzw. proces wiktymizacji, który zmienia poczucie tożsamości maltretowanej osoby. W miarę upływu czasu powtarzająca się przemoc burzy utrwalony obraz życia i własnej osoby, na którym opierała się dotychczasowa egzystencja. Maltretowana osoba traci podstawowe poczucie bezpieczeństwa i uporządkowania życia, traci zaufanie do siebie i zaczyna źle o sobie myśleć. Często czuje się jak małe dziecko i pragnie wycofywać się z normalnego życia i odizolowywać od innych. Następnie u części ofiar przemocy pojawiają się tzw. wtórne zranienia spowodowane niewłaściwymi reakcjami ich otoczenia społecznego. Czasem członkowie rodziny lub inne osoby z powodu ignorancji, zmęczenia lub bezradności zachowują się w taki sposób, który dodatkowo uszkadza maltretowaną osobę. Przejawia się to jako niewiara w to, co ona mówi, pomniejszanie tragizmu i ważności raniących doświadczeń, obwinianie ofiary lub naznaczanie jej negatywnymi określeniami. Czasem po prostu odmawiają pomocy lub sugerują, że ofiara chce uzyskać nieuzasadnione korzyści ze swojej krzywdy.

Pod wpływem takich reakcji otoczenia, powtarzania się aktów przemocy oraz na skutek małej umiejętności radzenia sobie z urazami, krzywdzona osoba zaczyna przystosowywać się do roli ofiary i przestaje się bronić. Zaczyna myśleć, że bycie ofiarą przemocy jest jej nieuchronnym przeznaczeniem do końca życia. Staje się nietolerancyjna dla własnych słabości i błędów, obwinia się i odmawia sobie podstawowych praw ludzkich, przestaje oczekiwać poprawy swojej sytuacji. Traci nadzieję i poczucie godności. Czasem w ostatnim odruchu desperacji podejmuje zamach na swoje życie lub na życie sprawcy. Oczywiście tylko u części ofiar proces wiktymizacji osiąga ten ostatni etap. Na ogół nie wiemy jak często się to dzieje ponieważ osoby w tym stanie nie szukają już pomocy. Jeżeli ofiara utrwalonej przemocy w rodzinie nie otrzyma pomocy z zewnątrz jej szanse na wyrwanie się z pułapki i na uratowanie są niewielkie. Dlatego sprawą szczególnej wagi jest działanie różnych instytucji i organizacji zajmujących się udzielaniem pomocy. W Polsce jeszcze niedawno pomoc ta była minimalna.

Pomoc ofiarom przemocy

Przemoc stała się dziś normą stosunków społecznych. Przemoc w rodzinie - sposobem wychowywania. Musimy zmniejszyć liczbę dramatów rozgrywających się w czterech ścianach mieszkań.

Czynności zmierzające do zmiany w myśleniu

• opracowywanie i wdrażanie programów profilaktyki i pomocy oraz wychowania przeciwko przemocy

• umieszczenie w programach nauczania zajęć uświadamiających uczniom i rodzicom zagrożenia i niebezpieczeństwa oraz możliwości ich unikania.

• przygotowanie przez każdą szkołę swojego programu oddziaływań zapobiegających przemocy i agresji wśród uczniów oraz określających bezpieczeństwo w danej szkole.

Ofiary przemocy cierpią na różnego rodzaju zaburzenia natury psychologicznej: popadają w depresję, niepokój, niekontrolowane wybuchy płaczu, śmiechu, agresji, niezrozumiałe zmiany decyzji, niepewność, nieuzasadnione reakcje lękowe, ciągłe poczucie zagrożenia. Trudno od nich oczekiwać racjonalnych zachowań ponieważ ich umysłem rządzi cały czas strach przed sprawcą.

Wprawdzie kodeks karny zabrania znęcać się nad członkami rodziny i przewiduje za to stosowne kary, jednak sprawcy przemocy bardzo rzadko stają przed sądem. Różne są tego przyczyny. Ofiary obawiają się składać formalne skargi, a często zdarza się, że złożone już skargi wycofują i proszą by nie zamykać męża do więzienia. Policja niechętnie interweniuje i często nie potrafi zapewnić bezpieczeństwa kobiecie, która wzywała pomocy. Świadkowie przemocy domowej na ogół nie chcą zeznawać i osobiście interweniować. Prokuratorzy są niechętni do podejmowania spraw, w których tak trudno o świadków i solidne dowody oraz krytycznie nastawieni są do kobiet, które wycofują skargi. Adwokaci sprawców potrafią sprytnie podważać zeznania ofiar i obciążać je współwiną.

Konieczne jest ulepszenie prawa chroniącego ofiary przemocy i przeszkolenie policjantów, prokuratorów i sędziów na temat przemocy domowej. Pomaganie ofiarom przemocy powinno jednak wykraczać poza obszar wymiaru sprawiedliwości.

Potrzebne są miejsca, w których ofiary otrzymają pomoc prawną, bytową oraz takie, w których będą mogły schronić się ze swoimi dziećmi, by uniknąć maltretowania. Potrzebne są miejsca i ludzie, którzy dostarczą wsparcia emocjonalnego i pomogą w poszukiwaniu sprawiedliwości. Wreszcie potrzebne są miejsca, w których dzięki pomocy psychologicznej ofiary będą mogły zaleczyć swe rany psychiczne i podjąć pracę nad zmianą swego życia i umocnieniem siebie. Niektóre osoby potrzebują systematycznej i profesjonalnej psychoterapii, w szczególności wtedy gdy przemoc, która spotkała ich w dorosłym życiu, była poprzedzona raniącymi doświadczeniami w dzieciństwie.

Jednym z celów interwencji na rzecz ofiary z dziećmi jest zapewnienie jej wsparcia i tworzenie rozwiązań organizacyjnych koniecznych dla zapewnienia skutecznej ochrony dzieciom. Często najlepszym sposobem, jaki może zastosować pracownik pomocy społecznej, pedagog lub pediatra dla zapewnienia bezpieczeństwa dzieciom, jest zapewnienie ochrony i wsparcia dla ofiary.

Wyjęcie dziecka spod opieki kochającej matki, która sama jest maltretowana, nie jest żadnym rozwiązaniem. Nie jest nim też umieszczenie dziecka w programie rehabilitacyjnym, bez zapewnienia mu bezpieczeństwa w domu. Obciążenie sprawcy, a nie ofiary, odpowiedzialnością za przemoc i zapewnienie maltretowanej matce ochrony przed dalszą przemocą, ma kluczowe znaczenie dla chronienia zarówno ofiary jak i jej dzieci. Pomijam przypadki znęcania się nad dzieckiem przez oboje rodziców lub przez rodzica samotnie wychowującego dziecko, w których natychmiastowe odizolowanie ofiary od sprawcy wydaje się nieuniknione.

Jak wynika z badań 92 procent Polaków uważa, że obce osoby koniecznie powinny interweniować, gdy są świadkami przemocy w rodzinach, a szczególnie gdy dotyczy ona dzieci. To bardzo radosny wynik, tylko jak on się ma do kolejnego, z którego wynika, że prawie 80 procent rodziców w Polsce stosuje kary fizyczne i psychiczne wobec własnych dzieci? I nie ma tu mowy o rodzinach patologicznych. Dane te wskazują zatem, że niskie wartości procentowe wynikają raczej z niechęci opowiadania o wstydliwych zdaniem badanych rodzinnych kłopotach, niż przedstawiają rzeczywisty obraz sytuacji.

Powinniśmy pamiętać, że nie należy odwracać się od rodzin, które drąży od środka ból i cierpienie za sprawą przemocy. Każdy najmniejszy, zauważony objaw stosowania przemocy zwłaszcza wobec dziecka nie powinien być pozostawiony bez odzewu. Osoba będąca świadkiem takiego zajścia powinna, interweniować, aby następnego dnia o śmiertelnym pobiciu tego właśnie dziecka nie przeczytała artykułu w prasie czy usłyszała na ten temat wiadomości w radiu czy telewizji. Natomiast osoba dotknięta przemocą nie powinna się ukrywać, lecz szukać pomocy, aby uciec od tego zła. Dziecko nie powinno się wstydzić mówić o tym, co lub, kto go dręczy a dorośli powinni je obserwować a w razie potrzeby reagować. Pamiętając więc, że przemoc rodzi przemoc, należy szukać innych metod wychowania chroniących dzieci przed demoralizacją, wykolejeniem i zejściem na złą drogę. Wbrew pozorom zaprzestanie bicia nie musi oznaczać braku pozytywnych rezultatów w tym procesie. Zmiana metod wychowania wymaga jednak wiele odwagi od rodziców. Musieliby przecież zrezygnować z uprzywilejowanej pozycji pana i władcy i dostrzec w swoim dziecku drugiego, wartościowego człowieka. Rodzice musieliby otworzyć się na jego potrzeby i kłopoty, wykazać się zrozumieniem, cierpliwością i, przede wszystkim, życzliwością. Ale warto, bo to procentuje na przyszłość.

PODSUMOWANIE

Jak widać przemoc dotyczy każdego członka rodziny ale to dzieci wychodzą najbardziej poranione, każde dziecko powinno czuć, że jest potrzebne, kochane przez rodziców. Nie może być tylko zabawką, którą można pobawić się i odłożyć na swoje miejsce lub wyrzucić, gdy się popsuje lub znudzi. Ono ma swoje potrzeby których to czasami bezgłośnie się domaga. Rodzice powinni dbać o to, aby je zaspakajać niezależnie od tego czy dziecko na to zasługuje czy nie, ponieważ gwarantują im to prawa.

Janusz Korczak stwierdził, że każde dziecko ma prawo do wolności tak jak i dorosły człowiek. Życie rodziny wyznacza ramy tego, w jaki sposób młody człowiek poznaje i odczuwa rzeczywistość, jak się kształtują przyjmowane przez niego kryteria i sposoby własnego życia, jak się uczy kultury przejmowania uczuć w sposób najbardziej rzeczywisty i wszechstronny

Polsce potrzebna jest szeroko zakrojona akcja informacyjna, akcja, która wskaże na podstawowe wartości, takie jak: miłość i wzajemna opieka. Rodzinom patologicznym można także pomagać finansowo, a pracownicy społeczni i kuratorzy powinni rzetelnie wywiązywać się ze swojej pracy, nadzoru nad rodzinami

Ciągle trudno precyzyjnie wyznaczyć punkt krytyczny procesu rozprzestrzeniania się w społeczeństwie brutalnej agresji. Wiadomo jednak, że narastanie jej w społeczeństwie jest procesem lawinowym. Po przekroczeniu pewnego krytycznego progu, nawet z pozoru niewinne wykroczenia przeciw porządkowi i kulturze, mogą ten proces uwolnić. Wynika stąd, że wszyscy możemy przeciwdziałać narastaniu przestępczości. Trzeba po prostu ograniczyć poziom agresji, w swoich rodzinach, w sąsiedztwie, w pracy, wszędzie tam, gdzie jesteśmy. Z pewnością metody te są bardziej skuteczne na epidemię przemocy niż wprowadzenie do kodeksu karnego ostrzejszych kar czy „likwidacja” kija bejsbolowego. Stosujemy skutki przemocy, gdy nasze oddolne działanie wzmocnione zostanie działaniami państwa zmierzającymi do większego ładu i sprawniejszego wymiaru sprawiedliwości.

W poszukiwanie skutecznych form przeciwdziałania przemocy w rodzinie
i pomagania jej ofiarom angażuje się wielu profesjonalistów i wolontariuszy, organizacji pozarządowych i specjalistycznych instytucji. Nie jest to łatwe zadanie bowiem, środowisko rodzinne jest i powinno być skutecznie chronione przed ingerencjami zewnętrznymi. Zajmowanie się przemocą domową wymaga zarówno wnikliwego rozumienia złożoności zjawisk występujących w życiu rodzinnym, jak i szczególnej troski i rozwagi w trakcie interwencji. Często przejawy przemocy domowej są spektakularne i nie mamy żadnych wątpliwości w jej rozpoznawaniu. Potrzebne jest jednak określenie praktycznych kryteriów wskazujących na obecność przemocy w bardziej złożonych przypadkach.

Zahamowanie agresji w społeczeństwie jest możliwe poprzez właściwą regulację

legislacyjną, ekonomiczno-socjalną i edukacyjną. Trzeba zwalczać przyczyny, a nie skutki zjawiska.

---