Organizacje międzynarodowe

prof. Marek Pietraś - wykłady 2010

Temat 1: Pojęcia, istota, geneza, podmiotowość i klasyfikacja OM.

1. OM jako element instytucji międzynarodowych

A.) proces instytucjonalizacji SM

OM są częścią szerszego zjawiska, są rodzajem instytucji międzynarodowych. Ich funkcjonowanie i tworzenie odzwierciedla proces instytucjonalizacji SM. Natomiast proces ich tworzenia odzwierciedla dwie potrzeby:

• Regulowania i porządkowania SM - OM przyczyniają się do porządkowania procesów międzynarodowych,

• Nadawania SM znamion trwałości i powtarzalności.

Instytucje Mn. to - prawo Mn, OM, zwyczaje Mn, reżimy (wszystko co trwa i zapewnia powtarzalność zachowań). Instytucje służą kształtowaniu kooperacyjnych i kolektywnych zachowań. OM są więc zaprzeczeniem hegemonii.

B.) proces multilateryzacji SM

OM są częścią uwielostronniania SM. Minimum 3 państwa mogą tworzyć OM.

John Ruggie - “O istocie multilateryzacji stanowi koordynacja stosunków między 3 lub więcej państwami na podstawie ogólnych zasad postępowania.”

Analiza OM ze swej istoty oznacza analizę multilateralizmu.

2. Pojęcie OM.

gr. organon - narzędzie, narząd spełniający określone funkcje.

łac. organun - j.w.

Organizatio układ, budowa, konstrukcja

Lauterpaht - “OM to organizmy tworzone na podstawie umów pomiędzy państwami, posiadające własne organy i którym osobowość Mn została nadana w dokumencie konstytucyjnym, będącym umową zawartą pomiędzy tworzącymi je państwami.”

Te umowy to statuty. (1. podstawa prawna, 2. tylko międzyrządowe, 3. ma stałe organy, 4. odrębna osobowość OM)

James Briely - “OM to stowarzyszenie państw ze wspólnymi organami, ustanowione na mocy umowy mn.”

(1. stałe organy, 2. Podstawa prawna.)

Remigiusz Bierzanek - “OM to zrzeszenie państw, innych osób prawnych bądź fizycznych z innych państw, powolane do życia w celu wykonania zadań określonych w statucie.”

(1. osoby fizyczne, 2. statut, 3. pragmatyczne)

M. Morawicki - “ OM to proces współpracy suwerennych państw przebiegający w szczególnej formie, której podstawową cechą jest istnienie stałych organów w celu realizacji podejmowanych działań.”

Nie można identyfikować OM z formą SM, bo są ich specyficzną częścią i podmiotem.

3. Cechy OM.

• Stałe organy - tworzą strukturę organizacji i organizują zachowania członków OM, są wyposażone w kompetencje, są elementem wielostronnego procesu decyzyjnego.

• Potrzeba ciągłej i stałej współpracy

• Podstawa prawna

organizacje międzyrządowe - statut = wielostronna umowa międzynarodowa (organizacja jest wtedy podmiotem prawa międzynarodowego)

międzynarodowe organizacje pozarządowe - statut =umowa cywilno-prawna

• Istnienie względnie wysokiego stopnia zgodności interesów podmiotów tworzących dana organizację (nie tworzy się ich ze wzg. na koniunkturalność) - z reguły nie ma terminu działania OM bądź jest on bardzo długi.

• OM są podmiotem pochodnym, wtórnym w stosunku do państw. Sa systemem. (A mimo to tworzą nowa jakość)

• Stałe elementy podejmowania decyzji, struktura, skład organów

Kryteria miedzynarodowości OM:

- działania odnoszą się do spraw trans granicznych lub niosa taki skutek

- założycielami są państwa bądź inne przedmioty wywodzące się z wielu państw

- dzialania organizacji maja charakter trans graniczny

4. Geneza i rozwój OM.

a) w ujęciu chronologicznym

Amfiktionie - organizacje religijno-polityczne

Symmachie - organizacje polityczno-wojskowe

1815 - Centralna Komisja Nawigacji na Renie (pierwsza INGO w rozumieniu nowożytnym)

1865 - Międzynarodowa Unia Telekomunikacyjna

Dopiero Liga Narodów jest uważana za pierwszą polityczna organizację międzynarodową. Natomiast OM były głównie tworzone tam, gdzie potrzeba było regularnego działania, na określonych obszarach (w dziedzinach wąsko-technicznych).

b) geneza w sensie funkcjonalnym

(Zespół jakich czynności doprowadził do powstania OM)

U podstaw genezy w sensie funkcjonalnym leżą konferencje założycielskie. OM są produktem historycznego rozwoju konferencji międzynarodowych (wielostronna współpraca państw w ramach konferencji przestała wystarczać, dlatego potrzeba było stałych kontaktów). Om jako ciągle obradująca konferencja.

c) materialne przesłanki tworzenia OM

Zmiany (czyli narastanie współzależności międzynarodowej) w środowisku międzynarodowym tworzą zapotrzebowanie na OM.

W warunkach autarchii nie ma przesłanek do tworzenia OM. Materialne przesłanki są warunkiem koniecznym, ale niewystarczającym.

d) warunki polityczne tworzenia OM

Decyzja o tworzeniu OM jest polityczna (min.3 państwa).

Konieczne jest uświadomienie sobie przez państwa względnie trwałej zbieżności interesów. Niezbędne jest też przekonanie o konieczności utworzenia OM i że przynosi to korzyści. Musi istnieć wola polityczna do utworzenia organizacji a także zdolność osiągnięcia niezbędnego porozumienia co do zasad organizacji (musi być klimat polityczny).

e) rola mocarstw w procesie tworzenia OM

Ważne jest uświadomienie sobie zróżnicowania potencjałów państw w środowisku międzynarodowym. Organizacja powinna odzwierciedlać strukturę układu sił w środowisku międzynarodowym, jeżeli ma być silna.

Przykład: ONZ kiedyś i dziś - porównanie

Organizacja niereprezentatywna dla układu sił będzie nieskuteczna.

5. Podmiotowość OM

• Jest wtórna, pochodna

• Aktem nadania jest statut

a) opcje postrzegania podmiotowości OM

Clive Archer - “OM są forma SM, czyli ich zewnętrznym wyrazem” - jest to jednoznaczne z pozbawieniem ok. podmiotowości

“OM może być instrumentem polityki zagranicznej państw, jako arena” - Wówczas OM jest marionetką - podmiotowość ograniczona

„OM jest autonomicznym podmiotem SM” - pełna podmiotowość

b) osobowość OM

OM SA odrębne od państw je tworzących. Warunkiem wpływania OM na państwa członkowskie jest wykazanie się odrębnością. OM tworzy nowa jakość. Odrębność niesie implikacje dla funkcjonowania OM (wola OM nie jest identyczna z wolą państw członkowskich). Różnica między wolą OM a wolą państw oznacza, że Om dysponuje pewną autonomią w stosunku do państw członkowskich. Decyzje ich mogą być odmienne a nawet sprzeczne z interesami państw członkowskich. Bez odrębności nie ma podmiotowości!

c) podmiotowość prawnomiędzynarodowa

Bez osobowości nie ma podmiotowości prawnomiędzynarodowej. Podmiotowość prawnomn. nadawana jest przez statut OM - wielostronną umową międzynarodową.

Podmiotowość ta ma charakter wtórny, nadany przez państwa tworzące OM (jest specyficzna).

Kryteria podmiotowości prawnomn.:

• Zdolność prawna - zdolność bycia podmiotem praw i obowiązków wynikających z Prawa Mn

• Zdolność do czynności prawnych - możliwość rodzenia skutków prawnych poprzez własne działanie np. zdolność traktatowa, korzystanie z czynnego i biernego prawa legacji, prawo do występowania z wnioskami i roszczeniami.

6. Klasyfikacja OM.

I.kryterium

• Org. Miedzyrządowe - IGO's

• Org. Pozarządowe - INGO's

IGO's	INGO's
Państwa reprezentowane przez rządy Statut może być wielostronna umową międzynarodową Może mieć charakter prawnomiędzynarodowy	Członkami są inne podmioty niez państwa, np. os. fizyczne U podstaw leżą umowy cywilno-prawne

TYPOLOGIA ORGANIZACJI MIĘDZYNARODOWYCH

			CELE ORG.
						SPECYFICZNE	OGÓLNE
KRYTERIUM CZŁONKOWSTWA	REGIONALNE	MIĘDZYRZĄDOWE	NATO, NAFTA	OPA, OJA
				SUPRANARODOWE	EURATOM, EWWIS	UE
				TRANSNARODOWE	EUROPEAN ANTI-POWERTY NETWORK	EUROPEJSKIE BIURO ORGANIZACJI EKOLOGICZNYCH
			GLOBALNE	MIĘDZYRZĄDOWE	WHO, UNESCO, ICAO, WTO, UNIDO, MAEA	ONZ
				SUPRANARODOWE	-	-
				TRANSNARODOWE	AMNESTY INTERNATIONAL, GREENPEACE	WORLD FEDERALIST ASSOCIATION

II.Kryterium

Wg. stopnia władzy nad państwami członkowskimi:

• O niskim stopniu władzy (koordynacyjne) - większość obecnych organizacji w tym ONZ

• O wysokim stopniu władzy (supranarodowe) - decyzje wiążące dla państw, np. UE

III.Kryterium

• Organizacje o celach ogólnych (szeroki zakres kompetencji) np. ONZ, UE

• Organizacje o celach szczegółowych (wąsko-tematyczne) np. EHO, FAO, ICAO, WIPO

Temat 2: Stosunki państw z OM

1. Tryb powoływania OM.

Etap I - inicjatywa polityczna ( ma prowadzić do decyzji o powstaniu OM) - negocjacje o statucie, czyli konstytucji OM.

Etap II - przyjęcie statutu ( w czasie konferencji założycielskiej)

Etap III - wejście statutu w życie - podstawy rozpoczęcia aktywności przez OM, określane są zasady wejścia w życie, ratyfikowania umowy, np. UW, EWG, UE wszyscy musza ratyfikować, a np. w WTO, UNESCO potrzebne 26 państw do ratyfikacji.

2. Członkowstwo w OM

Jest to rodzaj więzi formalno-prawnej miedzy państwem bądź innymi podmiotami wchodzącymi w skład org., z której to więzi wynikają prawa i obowiązki dla obydwu stron.

a) członkowie pierwotni

W każdej IGO's członkowie pierwotni (państwa założycielskie) są szczególną kategorią członków.

Warunki, wymogi bycia członkiem pierwotnym:

• Uczestnictwo w konferencji założycielskiej

• Podpisanie i ratyfikowanie statutu OM przed jego wejściem w życie i przed ukonstytuowaniem się organizacji.

( W pewnym stopniu wyjątkiem jest Polska w ONZ - niezgodność co do warunku 1.)

Państwa założycielskie negocjują statut, określają zasady trwania w organizacji.

Decyzję o tym, kto jest państwem założycielskim podejmują państwa podejmujące inicjatywę powstania organizacji.

b) późniejsze nabywanie członkowstwa

Jest to przystępowanie do wielostronnej umowy międzynarodowej, jaką jest statut organizacji. Procedury są zróżnicowane. Późniejsze nabywanie członkowstwa obwarowane jest wymogami politycznymi i formalnymi. Podstawowym wymogiem członkowstwa ONZ jest bycie państwem miłującym pokój. W systemie ONZ jest uproszczona procedura nabywania członkowstwa - na zasadzie złożenia wniosku o chęci wstąpienia. (np. UNIDO)

Nie jest tak łatwo w przypadku organizacji regionalnych. (brak uproszczonej procedury). Warunkiem jest akceptacja przyjęcia przez każde z państw członkowskich. Często wymogiem może być też uzyskanie zaproszenia do organizacji. Wymogi jakościowe (np. kopenhaskie) i formalne.

c) zawieszenie państwa w prawach członka org.

Jest to rodzaj sankcji, gdy państwo łamie zasady określone w statucie, normy i standardy leżące u podstaw działania organizacji. Najczęściej reguluje to statut org. W Karcie Narodów Zjednoczonych zawieszenie wymaga zgody wszystkich członków Rady Bezpieczeństwa oraz 2/3 głosów państw. Jeśli ONZ lub organizacja z systemu ONZ zawiesi państwo w prawach członka, wówczas inne wyspecjalizowane organizacje z systemu ONZ również (automatycznie) mogą go zawiesić.

Powody zawieszenia:

- gdy państwo popełnia delikt międzynarodowy

- problem płacenia składek ( nie musi, ale może być zawieszone)

W okresie zawieszenia panstwo jest wykluczone z procesu decyzyjnego.

W WHO - Art7 - zawieszone w prawie do glosowania i w prawie do usług.

Raz, w 2002 r. zdarzyło się, że państwo ( Uzbekistan) samo zawiesiło się w prawach członka organizacji (GUAM), sygnalizując tym samym możliwość wycofania się z organizacji (2005r.). Jest to wyraz suwerennej decyzji a nie przykład sankcji.

d) wykluczenie członka organizacji

Jest to również sankcja, stosowana bardzo rzadko. Towarzyszy temu dylemat praktyczny polityczny (bo wykluczając nie można już na to państwo wpłynąć).

Przykłady:

- Czeczenia

- rząd Kuby z OPA

- Grecja w 1967r. z Rady Europy (ale Grecja w rzeczywistości wyprzedziła RE i sama wystąpiła)

- podobny przypadek jak powyższy względem Hiszpanii w ICAO

Procedury mogą być różne, są indywidualizowane w statutach. Np. Bank Światowy wyklucza automatycznie po roku od daty zawieszenia; Międzynarodowy Fundusz Walutowy - mechanizm przymusowego wystąpienia (państwo może zostać wezwane do wystąpienia); UNESCO - automatycznie po usunięciu z ONZ. Są tez organizacje nie przewidujące wykluczenia ze swoich struktur ( np. NATO)

e) wystąpienie członka z organizacji

Może istnieć klauzula wystąpienia. Nie można wystąpić zanim nie ureguluje się wszystkich składek członkowskich. W UE dopiero traktat lizboński reguluje procedury wystąpienia. W KNZ w ogóle nie ma regulacji odnośnie występowania z organizacji, bo chciano uniknąć negatywnych doświadczeń Ligii Narodów, a taka klauzula mogłaby zachęcać. Natomiast celem ONZ jest jej powszechność, bo u podstaw jest system bezpieczeństwa zbiorowego.

Ale: bez istnienia klauzuli występowania państwa również mogą występować z organizacji (są przecież suwerenne, a OM są tworami wtórnymi oraz konwencja wiedeńska z 1963 r. z sprawie prawa traktatów pozwala na to). Oczywiście jest to możliwe jeśli organizacja wyraźnie nie zakazuje tego w swoim statucie.

W ONZ jest jeden specjalny przypadek:

Indonezja - protestowali przeciwko wyborowi Malezji do Niestałych Członków Rady Bezpieczeństwa, lecz uznano, że Indonezja nie wystąpiła, jedynie czasowo zawiesiła członkowstwo.

Inne wystąpienia:

- Gabon z OJA (UA)

- Ekwador z OPA

- Polska ze Światowej Organizacji Pracy, UNESCO

- Korea Płn. z Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej

Regulacje:

- Mn. Org. Pracy - art.1 - każdy może wystąpić zawiadamiając organ wykonawczy i odczekując 2 lata.

- UNESCO - każdy może wystąpić zawiadamiając sekretariat generalny, a nabiera to mocy 31.12 roku następnego od złożenia wniosku. ( Złożenia takiego wniosku nie zwalnia z płacenia składek.)

- Bank Światowy - każdy, przesyłając zawiadomienie, będzie ono prawomocne z dniem dostarczenia zawiadomienia.

- Rada Europy - liczy się moment złożenia wniosku, jeśli do 30.09 - z końcem roku, jeśli od 1.10 do 31.12 - z końcem kolejnego roku.

f) członkowstwo stowarzyszone, obserwatorzy, inne formy współpracy

Więzi nie są oparte tylko na stałych pełnych członkowstwach. Istnieją też luźne więzi, choć niektóre organizacje nie przewidują innej formy niż członkowstwo stałe (ONZ, UE).

Członkowstwo stowarzyszone - formalna więź, z której wynika możliwość ograniczonego wpływu na proces decyzyjny; ma prawa i obowiązki wobec organizacji.

Obserwator - nie ma zobowiązań wobec organizacji; ma nieformalne możliwości wpływu na procesy decyzyjne; może zabierać głos, gdy będzie dopuszczony przez organizację; może czerpać dla siebie wiedzę; uczy się pracy organizacji bez możliwości zmiany jej.

3. Reprezentacja państw w stosunkach z OM.

2 formy:

• Delegacje na sesje organów plenarnych OM

Państwo wysyłające delegację swobodnie decyduje o jej składzie w przeciwieństwie do stosunków dyplomatycznych. OM nie ma instrumentu wywierania wpływu, nie może być zablokowany członek wybrany, nie może być uznany za persona non grata. Rozmiary delegacji nie powinny przekraczać rozsądnych granic (np. w ONZ nie więcej niż 5 osób). Stosuje się domniemanie, że członkowie delegacji mają należyte pełnomocnictwa działania w imieniu państwa jeżeli zajmują miejsca należące do tego państwa. Delegaci korzystają z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych.

• Stałe przedstawicielstwa państw przy OM

Państwo korzysta z prawa czynnej legacji, a OM z biernej - powstają wtedy stałe przedstawicielstwa (łącznik pomiędzy OM a państwem ma informować o funkcjonowaniu OM i reprezentować OM). Gdy nie ma stałego przedstawicielstwa ani organów plenarnych, przedstawicielem staje się ambasador z danego państwa. Np. Ambasador w Rzymie przedstawicielem Polski we Włoszech.

Funkcje stałego przedstawicielstwa państwa przy OM:

• Zapewnienie reprezentowania państwa wysyłającego wobec OM

• Utrzymanie łączności między państwem wysyłającym a OM

• Prowadzenie rokowań z OM i w ramach OM (na forum)

• Zaznajomienie się z działaniami OM, składanie na ten temat raportów przez organy przedstawicielskie

• Zapewnienie państwu wysyłającemu uczestnictwa w działalności OM (oddziaływania na operacje, podejmowanie decyzji)

• Ochrona interesów państwa wysyłającego wobec OM

• Popieranie realizacji celów i zasad OM poprzez współpracę z nią i na jej rzecz.

4. Siedziba OM.

• Jest tam gdzie znajduje się sekretariat OM

• Problem siedziby nie jest zaznaczony w statucie

• Problem siedziby Om jest regulowany przez oddzielne umowy miedzy Om a państwem, w którym ta siedziba ma być

• Szwajcaria - Europejska siedziba ONZ w Genewie

• Na siedzibę OM nie przysługuje prawo azylu, prerogatywa państwa, dlatego emigrant nie może tam zasiadać

W 1947r. określono okręg administracyjny ONZ - umowa określa zasięg tego okręgu, który znajduje się pod pełną władzą ONZ, a USA bez zgody Sekretarza Generalnego ONZ nie może wkraczać na terytorium ONZ.

5 kategorii osób, które maja swobodny dostęp do siedziby ONZ:

• Przedstawiciele państw członkowskich oraz funkcjonariusze ONZ i ich rodziny

• Eksperci wykonujący zlecenia ONZ

• Przedstawiciele prasy, radia, filmu (media), których OM zgodziła się przyjąć

• Przedstawiciele organizacji pozarządowych, które mają statut konsultacyjny

• Wszystkie inne osoby zaproszone przez ONZ

5. Reprezentacja OM w stosunkach z państwami.

3formy:

• Bieżąca reprezentacja OM w stosunkach z państwami przez organy naczelne (wykonawcze)

Np. w OBWE urzędujący przewodniczący w ramach tzw. Trojki (Cypr, Dania, Polska)

• Doraźne funkcje reprezentacji w postaci różnego rodzaju misji operacyjnych w celu rozwiązania problemów (posiadają pewien mandat nadawany przez państwa wysyłające)

• Stałe przedstawicielstwa Om przy państwach - korzystają z czynnego prawa legacji, np. w Polsce jest siedziba NATO, ONZ, UE

Temat 3: Organy OM

1.Klasyfikacja OM

a) kryterium prawne członków organizacji

Inaczej mówiąc - kto wchodzi w skład organów.

4 kategorie:

• Organy przedstawicielstw państw - mają charakter międzypaństwowy lub międzyrządowy np. Zgromadzenie Ogólne ONZ

• Funkcjonariusze międzynarodowi - nie reprezentują państwa, nie działają w ich interesie, ale działają w interesie OM jako całości; najczęściej są to Sekretariaty Generalne, trybunały międzynarodowe (w tym sędziowie), komisja europejska

• Osoby wybrane przez parlamenty państw członkowskich (organy międzyparlamentarne) np. Rada Europy, OBWE

• Przedstawicie życia gospodarczego i społecznego - różne grupy interesów

b) kryterium funkcji organów - inaczej, co robią organy w OM

6 kategorii:

• Organy decydujące o najważniejszych sprawach OM (plenarne) - zasadą jest, że organy plenarne, deliberujące składają się z państw członkowskich

• Organy wykonawcze - zarządzające (organy przedstawicielstw państw lub funkcjonariuszy np. Rada Bezpieczeństwa ONZ, Rada Gubernatorów WTO)

• Organ administracyjny - funkcjonariusze, sekretariaty, zaangażowane w techniczną organizację OM

• Organy kontrolne (międzyparlamentarne) - pełnią społeczną funkcję parlamentu

• Organy sądowe - rozstrzygają spory prawne miedzy państwami ale nie tylko; trybunały administracyjne (rozstrzygają spory na tle pracy OM między funkcjonariuszem OM a OM

• Organy pomocnicze - większość organów w OM są organami pomocniczymi przez dostarczanie informacji dla stałych organów OM (wynika to z potrzeby sięgania po ekspertów w OM)

c) kryteria ważności organów

2 kategorie:

• Organy główne:

- działają samodzielnie lub względnie samodzielnie

- nie są elementem innych organów OM

- organy administracyjne, sądowe, naczelne

Względnie samodzielne - np. Zgromadzenie Ogólne ONZ ma prawo ich kontroli

• Organy pomocnicze:

- nie działają samodzielnie

- są elementami innych organów

- działają na zlecenie organów głównych

- struktura OM jest wypełniona tymi organami

2. Organy międzypaństwowe

a) geneza

Z reguły organami naczelnymi były sekretariat i plenarny organ organizacji. Np. Zgromadzenie Ogólne ONZ, Konferencja, Kongres.

Organy wykonawczo-zarządzajęce mają późniejszy rodowód niż organy naczelne. Są skutkiem powstania OM, odpowiedzią na potrzeby jej zhierarchizowania. Np. Rada, Komisja, Komitet.

b) skład

ORG. NACZELNE - przedstawiciele wszystkich państw członkowskich

ORG. WYKONAWCZO-ZARZĄDZAJĄCE - mniej państw

Kryteria należności do organów wyk-zarządz.:

- reprezentatywność - nie może być subiektywne

- sprawiedliwej reprezentacji geograficznej - np. w MTS

- ranga osób należących do organu

Państwo samo deleguje przedstawicieli do odpowiednich organów.

WIPO (red. przyp. World Intellectual Property Organization ) ma dwa organy naczelne (plenarne)

- Zgromadzenie Ogólne - wyłącznie państwa członkowskie, które przystąpiły do konferencji paryskiej 1883r. (o dobrach intelektualnych) oraz konwencji berneńskiej 1886r. (o dobrach kulturalnych)

- Konferencja - wszystkie państwa

c) funkcje

ORG. NACZELNE

Są najważniejszymi w OM, zajmują się najistotniejszymi sprawami (zakres spraw wyszczególniony w statutach). W KNZ (Karta…) takich spraw jest 8 (decyzje podejmowane większością kwalifikowaną 2/3 głosów).

Ranga org. naczelnego ulega obniżeniu za wzg. na tworzenie organów pomocniczych do rozwiązywania spraw, których organy naczelne nie nadążą same rozpatrywać.

Organ naczelny podejmuje jedynie decyzje wcześniej przygotowane przez org. pomocnicze.

Zaczęto tworzyć organy naczelne drugie stopnia np. Rada Ministerialna w OBWE.

ORG. WYKONAWCZO-ZARZĄDZAJĄCE

Zajmują się bieżącym zarządzaniem organizacją, podejmowaniem decyzji, których organy naczelne nie mogą podjąć. Przygotowują decyzje i pracę dla organów naczelnych. Przejmują proces kierowania OM. Wynika to również z potrzeby mobilności, operatywności i bieżącego reagowania na sprawy w OM.

Org. wyk-zarządz. stają się głównym miejscem negocjacji międzypaństwowej (dyplomacja kuluarowa). Na ich forum zapadają decyzje. Mają swobodę w określaniu kierunku ewolucji organizacji.

3. Organy funkcjonariuszy międzypaństwowych

a) pojęcie

To nie są przedstawiciele państw, ale osoby, które reprezentują OM jako całość.

Jest to osoba fizyczna. Jej ranga może być różna np. sekretarz generalny (wyższa ranga) wybierani przez państwa członkowskie bądź niżsi rangą - powoływani przez sekretarza generalnego.

Musza oni mieć odpowiednie kwalifikacje. Działają w imieniu organizacji a nie państw członkowskich (powtarzam po raz setny i nie ostatni!!! ) dlatego nie mogą przyjmować instrukcji od państw. Są zatrudniani na stałe bądź na długi okres czasu. Odpowiadają za swoje działania przed organizacją.

Istnieje też funkcja niestałych funkcjonariuszy - są to eksperci lub członkowie organu pokojowego rozstrzygającego spór (oprócz sadowych organów), są to też sędziowie ad hoc czyli sędziwie narodowi.

Funkcjonariusze Mn. wchodzą w skład sekretariatów i organów sadowych.

b) geneza

- organy administracyjne - należą do najstarszych organów w OM (XIX w.) do I WŚ były to „biura organizacji” później (po II WŚ) upowszechniło się pojęcie „sekretariat”.

- organy zarządzające - w FAO i UNESCO w 1947r. i 1952 r. zrezygnowano z funkcjonariuszy międzynarodowych na rzecz delegatów (przedstawicieli) państw. Są to wyjątki.

- organy rozstrzygania i załatwiania sporów - są to głównie organy sądowe, trybunały administracyjne (spory stosunku pracy na linii funkcjonariusz - OM). Pierwszy powstał w 1927r. w ramach ILO (Mn.Org.Pracy). Ich liczba ulega systematycznemu zwiększaniu. Są tworzone często na potrzeby rozwiązywania bieżących problemów. W ramach UE działa MTS, który orzeka o zgodności prawa wtórnego z pierwotnym oraz rozstrzyga spory między państwami członkowskimi.

- organy pomocnicze - generalnie są to eksperci.

c) skład

3 kategorie:

- stali funkcjonariusze mn. (cywilni i sądowi)

- tymczasowi/niestali funkcjonariusze mn. (eksperci)

- pomocnicy

W literaturze uznaje się także personel techniczny za funkcjonariuszy mn. Funkcjonariuszami mogą być tylko obywatele państw członkowskich. Ale są też odmienne rozwiązania (mogą nimi być też np. bezpaństwowcy). Kryterium nie jest pochodzenie a kompetencje. Próbuje się tu także stosować kryterium sprawiedliwej reprezentacji geograficznej, ale w istocie nie jest to realizowane.

d) funkcje

Organy funkcjonariuszy międzynarodowych mają bardzo zróżnicowane funkcje, które zależą od specyfiki organu.

- organy administracyjne (sekretariaty)

• Funkcja administracyjno-techniczna (organizacja pracy OM, gromadzenie materiałów i dokumentów; tłumaczenia)

• Funkcja reprezentacyjna - sekretarze generalni organizacji - (reprezentowanie organizacji na zewnątrz, zawieranie umów międzynarodowych w imieniu organizacji, negocjacje i rozmowy z przedstawicielami państw)

• Funkcja operacyjna ( przygotowują i opracowują operacje pokojowe; pomoc międzynarodowa)

• Funkcja polityczna (mogą być różne odcienie - zależy to od specyfiku organizacji)

- organy rozstrzygania i załatwiania sporów

W przypadku organów rozstrzygania sporów mamy do czynienia z dużą różnorodnością kompetencji i zakresu. Wyróżniamy zakres podmiotowy i przedmiotowy.

Zakres podmiotowy: (kto może być stroną przed sądem)

-podmioty dość szerokie - W MTS stroną mogą być tylko państwa, w Trybunale Praw Człowieka mogą być np. osoby fizyczne, w Europejskim Trybunale Sprawiedliwości stroną mogą być np. osoby prawne (stowarzyszenia).

Zakres przedmiotowy:

- spory prawne

- spory polityczne - Trybunał ds. koncyliacji i arbitrażu dyplomatyczne sposoby

e) przywileje i immunitety funkcjonariuszy międzynarodowych

• Immunitet - szczególny rodzaj ochrony prawnej, który ma służyć niezależnemu wykonywaniu zadań i wypełnianiu funkcji dla dobra publicznego.

• Funkcjonalny charakter immunitetu - funkcjonariusze są chronieni, doświadczają ułatwień w kontekście wykonywanych funkcji na rzecz OM.

• Kontekst: funkcjonariusze są chronieni od odpowiedzialności w kontekście wykonywanych funkcji. Kryzys międzynarodowy zmienia stan ochrony funkcjonariuszy.

• Niestali, tymczasowi funkcjonariusze ( powołani na okres zadania) mają z reguły pełne przywileje.

• Zakres immunitetu regulowany jest umową OM z państwem, na którego terytorium ma siedzibę.

1946r. - umowa ONZ z USA.

• Przywileje i immunitety mogą być odebrane funkcjonariuszom przez sekretarza Generalnego. Jemu natomiast przywileje może odebrać tylko Rada Bezpieczeństwa.

4. Organy międzyparlamentarne.

- przedstawiciele parlamentu delegowani przez narodowe parlamenty

- Parlament Europejski - wybierany w wyborach powszechnych

- parlamentarzyści reprezentują społeczeństwo

a) geneza

- należą do młodszych organów OM

Po II WŚ utworzono pierwszy organ międzyparlamentarny - Zgromadzenie Konsularne w ramach Rady Europy

NATO - Zgromadzenie Północnoatlantyckie

OBWE (KBWE) - w latach 90 Rada Nordycka

WNP - Zgromadzenie Międzyparlamentarne

b) skład

Parlament Europejski - od 1979r. co 5 lat są wybory powszechne na 5-cio letnią kadencję. Obecnie trwa 7 kadencja736 deputowanych

Parlament oddelegowuje do organu międzyparlamentarnego przyjmując kryterium potencjału demograficznego państwa. Stosuje jednocześnie mechanizm proporcjonalności złagodzonej - liczba miejsc nie jest odzwierciedleniem liczby ludności ( dotyczy państw małych, o niewielkim potencjale demograficznym, które mają więcej miejsc w stosunku do dużych ) .

Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy na 321 miejsc 12 dla Polski.

NATO na 257 miejsc 12 miejsc dla Polski, 36 dla USA

Organy międzyparlamentarne działają w zgodzie z frakcjami politycznymi.

c) funkcje

• Funkcja społeczna; kontrola funkcjonowania OM

• Analiza działalności organizacji na podstawie rocznego raportu przygotowanego przez Sekretariat Generalny (na podstawie tego raportu organ międzyparlamentarny może formułować zalecenia i rekomendacje, które jednak nie są wiążące dla OM)

• Parlament Europejski może uczestniczyć w procesie legislacyjnym, może wyrazić wotum nieufności

• Członkowie organu parlamentarnego są chronieni immunitetami i korzystają z licznych przywilejów ( gdy trwa sesja nie mogą być pozbawieni wolności i nie mogą być ścigani sądowo na terenie państwa, gdzie odbywa się sesja; natomiast poza sesją immunitet dotyczy głoszonych poglądów)

5. Organy przedstawicieli życia gospodarczego i społecznego.

a) geneza i skład

- powstały po II WŚ

- klasyczny przykład to Komitet Ekonomiczno-Społeczny przy UE utworzony na mocy traktatów rzymskich (1957)

- organ, który reprezentuje różnego rodzaju grupy interesu ( związki zawodowe, pracodawcy, konsumenci)

- np. KES liczy 344 członków - liczba miejsc uzależniona jest od potencjału demograficznego (przykładowo: 21 miejsc Polska, 24 miejsca Wielka Bryt. i Niemcy, 6 miejsc Cypr i Luksemburg

- członkowie są nominowani przez rząd państwa członkowskiego lecz maja być politycznie niezależni

b) funkcje

- zbiera się w ramach Zgromadzenia Plenarnego

- debatuje na temat przygotowywanych spraw

- formułuje opinie

- jego członkowie są chronieni przywilejami i immunitetami

6. Organy pomocnicze

Są przeciwieństwem organów głównych, nie działają samodzielnie, wykonuja zadania na rzecz organów głównych.

a) geneza

Powstały w XIX wieku. Obecnie ich liczba gwałtownie wzrasta. Jeden organ główny może mieć kilka organów pomocniczych. Wzrasta zapotrzebowanie na wiedze fachową, wiedze ekspertów.

b) skład

Zróżnicowany.

• 
  
  Przedstawiciele państw

• Funkcjonariusze międzynarodowi

• Przedstawiciele życia społeczno-ekonomicznego

• Parlamentarzyści

c) funkcje

Są to organy służebne wobec organów głównych zatem przygotowują im prace i decyzje. Ich praca jest kluczowa dla decyzji, które podejmują organy główne.

Temat 4: Proces decyzyjny w OM

1. Pojęcie decyzji OM

Proces decyzyjny - najistotniejszy przejaw działania OM. Decyzje OM to wszelkie akty będące formalnym wyrazem woli ich organów. Decyzja organów organizacji jest decyzją całej organizacji.

Decyzja może być nazwana uchwałą, decyzją, rezolucją, deklaracją.

O istocie decyzji nie stanowi ich przedmiot lecz to, że jest to formalny wyraz woli organów OM.

2. Rodzaje decyzji OM

a) kryterium sfery

• Dec. Proceduralne - są to decyzje dotyczące funkcjonowania OM, nie rozstrzygają

• Dec. Merytoryczne

b) kryterium charakteru prawnego

(czy decyzja jest wiążąca dla państw członkowskich)

• Wiążące - decyzje dotyczące wewnętrznego funkcjonowania OM

• Niewiążące - skierowanie do środowiska mn., mają status miękkiego prawa. Są jednak przypadki, gdy takie decyzje staja się wiążące. (sporadycznie)

• Względnie wiążące - dotyczą organizacji technicznych takich jak MOLC, WHO. Takie decyzje pozwalają państwom samodzielnie zdecydować czy chcą związać się z tą decyzją (państwa mają czas do namysłu, zazwyczaj 90 dni). Brak decyzji jest zgodą i jest jednoznaczne ze związaniem się z decyzją OM.

c) kryterium techniki podejmowania decyzji

• Głosowanie - może być jednomyślne lub większościowe

• Konsensus - wobec propozycji decyzji nie ma żadnego sprzeciwu. Nie ma tu glosowania! Jest to zgoda powszechna.

3. Mechanizmy inicjowania decyzji OM.

a) formy inicjowania decyzji

• Zgłoszenie organizacji potrzeby rozpatrzenia określonego problemu międzynarodowego - taka forma ma miejsce, gdy OM nie zajmuje się danym problemem.

• Propozycja podjęcia decyzji o konkretnej treści - ta forma ma miejsce, gdy OM już zajmuje się określonym problemem.

b) podmiot inicjujący podjęcie decyzji

• Państwo członkowskie

Jest to jego podstawowe prawo wynikające z istoty członkowstwa. Wyjątkiem jest UE ( w UE jest to Komisja Europejska i ludzie - inicjatywa ludowa).

• Organy organizacji międzynarodowej

Najczęściej są to sekretariaty. (obie formy inicjatywy decyzyjnej)

• Obszary, państwa stowarzyszone

Tylko w OM, które przewidują takie prawo. Np. FAO, UNESCO, ITE.

• Państwa nieczłonkowskie

Generalnie nie mają one inicjatywy decyzyjnej, ale istnieją przypadki, w których mogą - w ONZ w sytuacji zagrożenia pokoju międzynarodowego. Wówczas państwa będące stronami konfliktu mogą się zgłosić do ONZ pod warunkiem wcześniejszego zobowiązania się do postępowania zgodnego z postanowieniami Karty co do pokojowego rozwiązywania sporów.

• Międzynarodowe organizacje międzyrządowe - IGO's

- musi istnieć formalna podstawa czyli umowa zawarta między organizacjami, z której wynika, że mogą one stymulować swoje procesy decyzyjne. Przykładem jest system ONZ. ( SYS. ONZ

• Międzynarodowe organizacje pozarządowe - INGO's

Na podstawie jednostronnej decyzji OM upoważniającej INGO's do wnoszenia spraw do porządku obrad. Jest to wola organizacji międzyrządowej. Bez tego nie ma formalnej możliwości wpływu. Organizacje pozarządowe otrzymują status konsultacyjny. Np. Rada Europy, UA, OPA przyznają takie statusy. W KNZ jest to norma (Art. 75) - obecnie przy ONZ takich organizacji jest 3052. W ONZ są 3 kategorie statusów konsultacyjnych:

- G - ang. General - 140 organizacji (elita) z własnej inicjatywy mogą zgłaszać problemy do zainteresowania,

- S - ang. Special - ok.2000 org., mogą składać pisemne oświadczenia za pośrednictwem Komisji ds. OM, mają ograniczone możliwości,

- R - ang. Rouster - wąsko specjalistyczne - tylko, gdy Rada zwróci się do nich z zapytaniem i prośbą o ustosunkowanie się do problemu.

• Osoby prawne i fizyczne

Uznaje to bardzo niewiele organizacji.

- osoby prawne - ILO - związki zawodowe mogą zaskarżyć swoje państwo o łamanie prawa.

- organy sądowe - np. ETS

- osoby fizyczne - przed organami sądowymi - Europejski Trybunał Praw Człowieka

4. Wypracowywanie projektu decyzji

a) sposoby inicjowania projektu decyzji

• Zgłoszenia przez państwa członk. - propozycje konkretnych treści (MSZ). Taka propozycja jest uzgadniana z ważnymi państwami członk. OM.

• Zgłoszenia przez Sekretariat organizacji

b) elementy procesu wypracowywania decyzji

1. Umieszczenie projektu decyzji w porządku obrad OM

2. Zgłoszone problemy i gotowe projekty decyzji (zwłaszcza one) podlegają merytorycznej obróbce - dokonują tego organy pomocnicze (komisje)

3. Dyplomacja kuluarowa - państwa prowadzą rozmowy bez upubliczniania treści rozmów; odbywają się poza mediami, kamerami. Ich częścią są tzw. Transakcje wiązane (handel). W USA podłączane są problemu, od których dany kongresmen uzależnia swoje poparcie

4. Szczególna rola mocarstw (państwa o szczególnej pozycji w danej dziedzinie). To z nimi uzgadnia się decyzje.

5. Grupy regionalne - związki państw, które łączą się w celu forsowania korzystnych rozwiązań np. G77 w ONZ lub Państwa Beneluxu w UE.

5. Procedury podejmowania decyzji w OM.

a) procedura głosowania

W zdecydowanej większości organizacji podejmowane jest głosowanie.

• Zasada jednomyślności

• Wszystkie państwa musza się opowiedzieć za daną decyzją.

• Przesłania: zasada suwerenności i równości państw

• Z czasem stało się to nieefektywne, gdyż trudno było, aby wszystkie państwa były zgodne

• Długi okres wypracowania decyzji

• Ogólnikowość decyzji

Zaczęto się zastanawiać jak ominąć tak długi proces.

• Rozgraniczenie decyzji merytorycznych

• Mechanizm jednomyślności względnej (państwo, które wstrzymuje się od głosu nie blokuje podjęcia decyzji)

• Zrezygnowanie z zasady jednomyślności

Po II WŚ współcześnie zasada jednomyślności nie jest stosowana w organizacjach została wyeliminowana, ponieważ ogranicza skuteczność.

• Zasada większości kwalifikowanej

Występuje w org. Powszechnych, wyspecjalizowanych i regionalnych. Od końca XIX wieku. Jest to 2/3; ¾; 4/5 głosów zapisane w statutach organizacji.

Zalety:

• Ułatwia sprawowanie

• Podnosi poziom skuteczności, efektywności

Wady:

• Państwa nie chcą być przegłosowane

• Zasada większości absolutnej (bezwzględnej)

50% + 1

2zasady obliczania

By przegłosować decyzję w Radzie Bezpieczeństwa (15 państw członkowskich) wymogiem są głosy „za” 9 państw i brak sprzeciwu jakiegokolwiek państwa z RB.

• Zasada większości zwykłej

Jest najczęściej stosowana. Podstawą obliczania jest większość państw uczestniczących w głosowaniu i z tych państw obliczana jest większość. Zastosowana w organizacjach powszechnych.

• System głosów ważonych

Zaczęto go wprowadzać w XIX wieku. Podstawą jest rezygnacja z zasady jedno państwo - jeden głos. Poszczególne państwa dysponują różną ilością głosów, np. organizacje finansowe proces decyzyjny odzwierciedla układ sił.

Zasady obliczania głosów:

• Instytucje finansowe: punktem odniesienia jest wielkość wkładu państwa do kapitału założycielskiego. Np. Bank Światowy i Międzynarodowy Fundusz Walutowy każde państwo dostaje 250 głosów

• Organizacje surowcowe: państwa, które eksportują i importują mają taką samą pulę głosów (w zależności od udziału państw w eksporcie i imporcie danego surowca).

b) decydowanie w oparciu o zasadę consensusu

Nie ma to nic wspólnego z głosowaniem. Polega na prowadzeniu negocjacji do momentu, aż zostanie wypracowany projekt decyzji i państwa nie zgłoszą sprzeciwu. Spotykane raczej w organizacjach regionalnych.

Zalety:

• Decyzje są wynikiem kompromisu

• Zapobieganie zbyt pochopnym decyzjom

• Procedura bardziej elastyczna

Wady:

• Ogólnikowe decyzje

• Długi okres wypracowywania decyzji

• Pojedyncze państwa mogą blokować podjęcie decyzji

6. Wymogi prawomocności decyzji OM.

Dotyczy zasady większości. Problem quorum (minimalna liczba państw uczestniczących w podejmowaniu decyzji, aby mogła być podjęta).

7. Sposoby nabywania mocy wiążącej przez decyzje OM.

Po upłynięciu pewnego czasu, gdy nie zostanie przedstawiony sprzeciw.

Temat 5: Organizacja Narodów Zjednoczonych

1. Geneza

Funkcjonująca nazwa w dokładnym tłumaczeniu z języka angielskiego to „Narody Zjednoczone”.

W Moskwie w 1926r. podjęto polityczną decyzję o utworzeniu organizacji międzynarodowej kształtującej ład i porządek międzynarodowy. W roku 1945 w Jałcie podjęto decyzję. W kwietniu 1945 w San Francisco w konferencji założycielskiej udział wzięło 52 państwa. Polska jest 51 państwem założycielskim ONZ. Karta Narodów Zjednoczonych weszła w życie 24 października 1945r.

Pierwsza sesja Zgromadzenia Ogólnego odbyła się w Londynie 10 stycznia 1946r.

2. Cele i zasady ONZ

KNZ jest to „twarde” prawo międzynarodowe o szczególnym charakterze, bo tworzy zasady powojennego porządku a także normy będące punktami odniesienia dla całego prawa międzynarodowego.

• Cele:

• Utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa poprzez skuteczne stosowanie zbiorowych środków bezpieczeństwa zbiorowego. System przeciw zagrożeniom powstającym wewnątrz tego systemu to system bezpieczeństwa zbiorowego.

• Rozwijanie przyjaznych stosunków między państwami

• Rozwiązywanie na drodze współpracy zagadnień o charakterze społecznym, kulturalnym, humanitarnym i gospodarczym. ONZ ma być pragmatycznie nastawioną strukturą. Współpraca jako sposób zapewnienia bezpieczeństwa międzynarodowego

ONZ ma być ośrodkiem harmonizowania działań na rzecz realizacji powyższych celów.

• Zasady:

• Zasada suwerennej równości wszystkich państw członkowskich - 1 państwo = 1 głos

• Wykonywanie przez wszystkich członków w dobrej wierze zobowiązań przyjętych wraz z Karta - jest to suwerenna wola państw, ale trzeba pamiętać, że pacta sunt servanda.

• Państwa są zobowiązane do załatwiania swoich sporów za pomocą środków pokojowych np. negocjacje.

• Członkowie ONZ powstrzymują się w swych stosunkach od groźby użycia siły lub jej użycia przeciw integralności terytorialnej lub niezawisłości politycznej któregokolwiek państwa jak i w inny sposób niezgodny z celami ONZ.

• Członkowie organizacji okażą jej wszelką pomoc w każdej akcji podjętej zgodnie z Kartą i powstrzymają się od udzielenia pomocy państwu, przeciwko któremu ONZ zastosowała środki prewencyjne bądź środki przymusu.

• ONZ ma zapewnić, aby państwa nie będące jej członkami postępowały zgodnie z zasadami Karty w stopniu koniecznym do zachowania pokoju i bezpieczeństwa.

• Karta nie upoważnia do ingerencji w sprawy należące do wewnętrznych kompetencji państw. (Zasada nie dotyczy środków przymusu przewidywanych w rozdz. 7.)

3. Członkowstwo

Członkami ONZ mogą być tylko i wyłącznie państwa. Obecnie jest ich 193. Ostatnio do struktur wstąpiła Czarnogóra (2006r.), Szwajcaria (2002r. - tak późno ze względu na wolę narodu wyrażaną przez referendum) i Sudan Południowy (2011)

Tryb nabywania członkowstwa zawarty jest w KNZ.

Wymogi merytoryczne:

• Państwo miłujące pokój

• Państwo, które wyraża zgodę na przyjecie na siebie zobowiązań z KNZ (do KNZ nie można zgłaszać zastrzeżeń).

Wymogi proceduralne:

• Rekomendacja Rady Bezpieczeństwa przy braku sprzeciwu ze strony jakiegokolwiek jej członka

• Zgromadzenie Ogólne przyjmuje nowych członków poprzez głosowanie, decydując większością kwalifikowaną 2/3 głosów.

Karta przewiduje zawieszenie członka:

- jeśli RB zastosowała środki bezpieczeństwa bądź przymusu wobec tego państwa.

Możliwe jest wykluczenie państwa, które uporczywie łamie zasady KNZ (2/3 i rekomendacja RB).

Nie ma możliwości wystąpienia z ONZ. Ale ze wzg. na swe suwerenne decyzje państwo może wystąpić ( np. Indonezja wystąpiła, ale później ogłoszono, że było to tylko czasowe zawieszenie członkowstwa.).

Jeśli państwo nie wnosi składek co najmniej 2 lata, wówczas powinno się mu odebrać prawo do głosowania na Zgromadzeniu Ogólnym ale RB może je usprawiedliwić i zatrzymać prawo do głosu.

Możliwy jest status obserwatora. Np. Autonomia Palestyńska i liczne organizacje międzynarodowe.

4. Organy ONZ.

a) Zgromadzenie Ogólne

Jest to organ plenarny. Skład delegacji z państwa nie może przekraczać 5 osób.

Obraduje w ramach sesji:

- zwyczajne - zaczynają się zawsze w trzecie wtorki września. Dotychczas było ich 65.

- nadzwyczajne - charakter monotematyczny. Było ich 28.

- sesje zwoływane w sytuacjach nadzwyczajnych. Było ich 10.

Debata generalna - przegląd stanowisk państwa członkowskich. Głos najczęściej zabierają szefowie rządów albo prezydenci.

Zgromadzenie Ogólne:

• nie zajmuje się sprawami należącymi do wyłącznej kompetencji RB (takimi jak naruszenie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego),

• nie zajmuje się sprawami, które są w porządku obrad RB,

• jest to jedyny organ ONZ, w którym reprezentowane są wszystkie państwa członkowskie,

• sprawuje nadzór nad działalnością pozostałych organów (te organy składają roczne sprawozdania ze swojej działalności)

• uchwala budżet ONZ

• podejmuje decyzje dotyczące finansów ONZ i członkowstwa

• wybiera kadry - sędziów i sekretarzy

• standardowo rezolucje przyjmuje zwykłą większością głosów, ale jest grupa decyzji podejmowanych większością kwalifikowaną 2/3 głosów. Są one określone w Art.18 KNZ:

• wybór niestałych członków RB

• przyjęcie nowych państw członkowskich

• wybór członków Rady Powierniczej (obecnie martwy)

• zawieszenie w prawach członka

• wykluczenie w prawach członka

• uchwalenie budżetu

• wybór członków Rady Gospodarczo-Społecznej

• zalecenia dotyczące utrzymania pokoju

Decyzje ZO to miękkie prawo, nie są wiążące dla państw członkowskich w sensie prawno międzynarodowym. Mają charakter polityczny. Nie do końca można je zignorować, bo mogą być podstawą presji dyplomatycznej, presji medialnej itp. Natomiast normy wewnętrzne są w pełni wiążące dla państw.

b) Rada Bezpieczeństwa

Zakres kompetencji RB:

• odpowiedzialny za utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa zgodnie z celami i zasadami KNZ

• badanie każdego sporu czy sytuacji, która może prowadzić do sytuacji napięć międzynarodowych

• rekomendowanie metod i sposobów rozwiązywania sporów międzynarodowych

• rekomendowanie działań w sytuacjach groźby naruszenia pokoju lub aktu agresji rekomendowanie państwom członkowskim zastosowania sankcji (gospodarczych lub innych środków) bez zastosowania siły

• rekomendowanie społeczności międzynarodowej zastosowania sankcji zbrojnych przeciwko państwu uznanemu za agresora

• rekomendowanie przyjęcia nowych państw członkowskich

• rekomendowanie Zgromadzeniu Ogólnemu kandydata na Sekretarza Generalnego i członków Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości

Zajmuje się sytuacjami zagrożenia lub naruszenia bezpieczeństwa i pokoju międzynarodowego. Jest to ich wyłączna kompetencja.

Skład RB jest szczególny. Obecnie RB ma 15 członków (5 stałych i 10 niestałych). Funkcjonuje to od 1965r. Wcześniej RB składała się z 11 członków (5+6). Zmiana nastąpiła ze względu na proces dekolonizacji i odzyskiwania niepodległości przez wiele państw.

Niestali członkowie RB - kadencja trwa 2 lata i każdego roku zmienia się ½ składu. Wybierani są zgodnie z kluczem reprezentacji geograficznej:

- 5 Azja i Afryka

- 2 Ameryka Poludniowa

- 2 Europa Zachodnia i inne (Kanada, Australia, Nowa Zelandia

- 1 Europa Wschodnia

Polska ostatnio była niestałym członkiem RB w 1998 roku.

Procedury decyzyjne w RB:

Przyjmuje się procedurę absolutnej większości głosów (9). W sprawach merytorycznych niezbędna jest zgoda (lub brak sprzeciwu) 5 członków stałych. W sprawach proceduralnych wystarczy zgoda jakichkolwiek członków RB.

Stali członkowie RB mają prawo veta (ponad 260 przypadków użycia), bo wielkie mocarstwa ponoszą szczególną odpowiedzialność za pokój i bezpieczeństwo międzynarodowe. Mocarstwa nie powinny być wobec siebie w opozycji.

Ale veto to paraliż polityczny!

W 1950r. USA zaproponowały rezolucję „United quo peace”. Zgodnie z nią, gdy zaistnieje zagrożenie lub naruszenia pokoju a w RB nie będzie zgodności co do działania (veto) to wówczas 7 członków RB (jakichkolwiek) może zażądać zwołania w ciągu 24h sesji Zgromadzenia Ogólnego. Taka sesja to sesja w sytuacji nadzwyczajnej i ZO przejmuje wówczas kompetencje RB. Decyzje sesji w sytuacjach nadzwyczajnych są tak samo wiążące jak decyzje RB. Pierwsza taka sesja odbyła się w 1956r.

W sytuacji naruszenia lub groźby naruszenia pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego RB ma prawo:

• wysłać komisję śledczą, by ustalić kto jest agresorem

• ma obowiązek udzielenia pomocy państwu napadniętemu

• podjąć decyzję o nałożeniu sankcji na agresora (RB ma pełną swobodę decydowania o rodzaju sankcji)

• pełnić funkcję organu pokojowego (może pośredniczyć w koncyliacji, mediacji - działania o różnym stopniu aktywności)

RB podlegają wszystkie regionalne organizacje bezpieczeństwa. RB ma być gotowa w każdym momencie do reakcji w razie sytuacji naruszenia lub zagrożenia naruszenia pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego.

Specyfika decyzji RB:

• charakter decyzji jest zróżnicowany

• decyzje podjęte w sytuacji naruszenia lub zagrożenia naruszenia pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego są wiążące dla społeczności międzynarodowej

• decyzje dotyczące wewnętrznego funkcjonowania są wiążące.

c) Rada Gospodarczo-Społeczna

- organ główny, ale nie plenarny

- skład podlegał ewolucji:

+ najpierw 18

+później 27

+teraz 54

Wpływ miały procesy dekolonizacyjne.

- kadencja państwa to 3 lata, każdego roku zmienia się 1/3 składu

- formalnie nie ma, ale faktycznie są stali członkowie RGS, którymi są stali członkowie RB

- kryterium reprezentacji geograficznej:

14 - Afryka

11 - Azja

6 - Europa Wschodnia

10 - Ameryka Południowa i Karaiby

13 - Europa Zachodnia i inne (Nowa Zelandia, Kanada, Australia)

Zakres kompetencji RGS:

• sprawy współpracy międzynarodowej w dziedzinie gospodarki, kultury, społeczeństwa, ekologii, humanitaryzmu.

RGS nie będąc w stanie zająć się samodzielnie wszystkim deleguje niektóre sprawy do kompetencji organów pomocniczych a jednocześnie współdziała z organizacjami wyspecjalizowanymi systemu ONZ.

Komisje funkcjonalne: zakres przedmiotowy decyzji jest bardzo wąski, ale zakres geograficzny bardzo szeroki.

Komisje regionalne: relatywnie wąskie w sensie geograficznym, ale szerokie w zakresie przedmiotowym. Takich komisji jest 5. Np. Ds. Afryki, Ds. Europy (Europejska Komisja Gospodarcza ONZ), Ds. Azji Zachodniej.

Agencje specjalne (nazywane programami i funduszami): są rozwiązanie pośrednim między organami pomocniczymi a samodzielnymi organizacjami wchodzącymi w skład systemu ONZ. Mają samodzielność finansową. Przypominają komisje funkcjonalne (mają wąskie spektrum działań), ale inne zasady finansowania i działalności. Mają zakres autonomii finansowej. Są to np. UNICEF, UNCTA, UNDP, ITC, UNDSP.

Organizacje wyspecjalizowane: są niezależnymi OM, mającymi podmiotowość prawno międzynarodową. Są częścią systemu ONZ. Każda z tych OM podpisała umowę z ONZ określającą zasady ich funkcjonowania. Np. FAO, WIPO, WHO.

(Related organization (powiązane) - np. IAEA, WTO, OPCW - powiązane z RB i ZO a nie z RGS ze względu na specyfikę ich zajęcia.)

Organizacje pozarządowe: RGS organizuje kontakty z INGO's (Art. 71 KNZ tworzy podstawy współpracy ONZ z INGO's)

INGO's mogą mieć status konsultacyjny.

3 kategorie statusu konsultacyjnego:

- G - ang. General - 141 organizacji (elita) z własnej inicjatywy mogą zgłaszać problemy do zainteresowania, są „rodzajem filtra”

- S - ang. Special - jest ich najwięcej - 2282 org., mogą składać pisemne oświadczenia za pośrednictwem Komisji ds. OM, mają ograniczone możliwości,

- R - ang. Rouster - wąsko specjalistyczne - tylko, gdy Rada zwróci się do nich z zapytaniem i prośbą o ustosunkowanie się do problemu. Jest ich ok. 990.

d) Rada Powiernicza

Formalnie istnieje, faktycznie nie funkcjonuje, bo nie ma przedmiotu, który sprawia, że mogłaby się wykazać (zawieszona działalność od 1 listopada 1994r.)

Jest dowodem na ciągłość ONZ z Ligą Narodów.

e) Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości

Jest to kolejny z organów głównych ONZ, organ sądowy. Nawiązuje do dziedzictwa Ligi Narodów - tam taki organ nazywał się Stałym Trybunałem Sprawiedliwości Międzynarodowej.

Statut MTS jest częścią KNZ.

MTS zajmuje się:

• rozstrzyganiem sporów na tle wykonywania prawa między państwami

(rozstrzyga spory tylko między państwami, inne podmioty prawa międzynarodowego nie mogą być stroną w sporze rozstrzyganym w MTS)

Przykład: operacja w Kosovie w 1994r.

Obecnie wzrasta liczba sporów na wokandzie MTS. Sporu rozwiązywane są przez 4-5 lat. W latach 90 było takich sporów kilkanaście a czasem nawet ok.20 w tym samym czasie. Oznacza to wzrost zaufania państw do MTS. Liczba orzeczeń zbliża się do 100 w ciągu tych 65 lat istnienia MTS.

• Wydawanie opinii doradczych w kwestiach prawnych na zlecenie organizacji wyspecjalizowanych systemu ONZ.(żeby MTS dokonał interpretacji prawa międzynarodowego) Do tej pory wydano ok. 20-25 interpretacji.

MTS rozpatruje takie spory prawne, które państwa pozostające w konflikcie godzą się przekazać pod jurysdykcję MTS.

Formy i sposoby zgody na jurysdykcję MTS:

• Zawarcie odrębnej umowy międzynarodowej, w której państwa pozostające w sporze decydują się na przekazanie sprawy pod jurysdykcję MTS (tzw. zapis na sąd)

• Państwa „na zaś” mogą zawrzeć klauzulę, że konfrontacja na tle wykonywania prawa będzie przekazana pod jurysdykcję MTS

• Klauzula fakultatywna - zgodnie z nią każde z państw członkowskich ONZ może złożyć oświadczenie, że w stosunku do każdego innego państwa, które przyjęło takie samo zobowiązanie uznaje jurysdykcję MTS bez odrębnego porozumienia. (Jest to rodzaj suwerennego upoważnienia.) 1/3 państw członkowskich ONZ przystąpiła do klauzuli fakultatywnej - w tym Polska.

Wyroki MTS:

- są wiążące

- gdy państwo nie godzi się na wyrok będą sankcje

- opinie doradcze wiążące nie są.

Skład MTS:

- 15 sędziów

(wysokie wymogi formalne - rekomendacja RB i większość kwalifikowana 2/3 głosów w ZO)

- kadencja sędziego trwa 9 lat (może być reelekcja)

- co 3 lata zmiana 1/3 składu

- przyjmuje się, że ważne jest kryterium reprezentacji geograficznej (żeby były reprezentowane różne systemy prawne)

- do składu orzekającego możliwe jest dodawanie sędziów ad hoc (sędziowie narodowi), ale tylko w konkretnej sprawie

- minimum 9 sędziów musi orzekać w sprawie

f) Sekretariat

Jeden z głównych organów. Pozycja Sekretariatu wydaje się być bardziej znacząca ze względu na pozycję Sekretarza Generalnego, który stoi na czele ONZ. Jego pozycja jest szczególna ze względu na to jak jest wybierany (podobna procedura jak na sędziego MTS). Sekretarz Generalny w swych działaniach ma się kierować ogólnym interesem organizacji podobnie jak funkcjonariusz międzynarodowy. Rządy państw mają zakaz wywierania presji zarówno na funkcjonariuszy międzynarodowych jak i na Sekretarza Generalnego.

FUNKCJE:

• Usługowo-techniczna - klasyczna rola Sekretariatu, administracyjna obsługa, zapewnianie tłumaczeń (6 oficjalnych języków ONZ: arabski, angielski, chiński, francuski, hiszpański, rosyjski)

• Informacyjno-badawcza - przygotowywanie materiałów, gromadzenie informacji, dostarczanie wiedzy organom decyzyjnym

• Polityczno-reprezentacyjna - możliwa poprzez Sekretarza Generalnego, który bierze udział we wszystkich posiedzeniach organów, może zabierać głos, składa roczne sprawozdanie; SG reprezentuje organizacje w stosunkach zewnętrznych (podpisywanie umów z państwami, innymi organizacjami. SG na równi z państwami ma możliwość zwrócenia uwagi RB na każdą sytuację, która może zagrażać lub zagraża bezpieczeństwu międzynarodowemu

• Operacyjna - przygotowywanie projektu budżetu, zarządza majątkiem organizacji

• Formalno-prawna - Wg Art.102 KNZ sekretariat rejestruje umowy międzynarodowe, prowadzi nadzór nad procesem wykonywania umów; sekretariat jest depozytariuszem.

SIEDZIBA ONZ

KNZ nie rozstrzyga, gdzie powinna ona mieć miejsce. Typowym rozwiązaniem jest ustanowienie siedziby organizacji tam, gdzie jest Sekretariat. Pierwsza sesja ZO odbyła się w Londynie - 6.01.1946.

Następnie Kongres USA przyjął ustawę, aby przenieść ONZ do USA - Rockefeller zaproponował ONZ za przeniesienie siedziby na Manhattan 85mln $ dla ONZ a ponadto rząd amerykański przyznał ONZ pożyczkę na wybudowanie siedziby w NY w wysokości 65mln $.

1947 - ONZUSA umowa w sprawie siedziby, jest to odrębna umowa, która reguluje statut siedziby (określa jej okręg administracyjny, ONZ zagwarantowało nietykalność na terenie siedziby, wyłączeni spod jurysdykcji USA; ONZ zobowiązała się że jego teren nie może być schronieniem dla przestępców; na terytorium okręgu administracyjnego nie przysługuje prawo azylu - umowa jasno określa zasady dostępu do siedziby ONZ. Szefowie stałych przedstawicielstw mają rangę ambasadorów i korzystają z przywilejów na terytorium całego USA.)

5. Finansowanie ONZ

1.budżet zwyczajny

2.budżet operacji pokojowych

3.budżet zwyczajny agencji wyspecjalizowanych

4.budżet organizacji wyspecjalizowanych

5.budżet wybranych programów i funduszy

Budżet zwyczajny stale wzrasta.

Struktura budżetu zwycz.:

• Składki członkowskie - wielkość procentowa; państwa wpłacają minimalne składki; w Japonii składki systematycznie rosną; 80% państw członkowskich płaci składki, które stanowią 0,1% budżetu . Wysokość składek ustala ONZ i zmienia je co 2 lata, by móc reagować na zmiany finansowe zachodzące w państwach. Największym dłużnikiem są USA.

• Działalność gospodarcza ONZ - sekretariat prowadzi sprzedaż publikacji; bilety za zwiedzanie siedziby; restauracje

• Dobrowolne świadczenia państw członkowskich

Problemy reform ONZ

• Przystosowanie się do nowej rzeczywistości (organizacje funkcjonuje obecnie w innej rzeczywistości niż tak, w której powstawała).

• Rozwiązania instytucjonalne modyfikacja struktur

• Początek lat 90 po zakończeniu Zimnej Wojny powołanie Komisji Globalnego Zarządzania.

• 1995 - publikacja raportu „Nasze Globalne Podwórko” (wyznaczenie nowych kierunków reform ONZ i wyrażenie międzynarodowej akceptacji reform ONZ)

• Wybór nowego sekretarza generalnego - 1997 - Kofiego Annana.

• Reforma - mniej biurokracji, urzędników, usprawnienie struktur, szybsza reakcja na problemy

• Deklaracja Milenijna 2000 - reformy maja służyć adaptacji ONZ

• Reformy mają być częścią poprawy multilateraryzmu

• Unikanie nakładania się funkcji ONZ

• Potrzeba zwiększenia efektywności wydatków ONZ, integracja środów wokół danych sektorów:

• Bezpieczeństwo

• Sprawy humanitarne

• Sprawy gospodarcze i społeczne

• Kwestie rozwoju

Milenijne cele rozwoju:

• Eliminacja ubóstwa i głodu

• Podwyższenie poziomu edukacji

• Równouprawnienie praw kobiet

• Ochrona praw dzieci

• Ochrona zdrowia

• Zapobieganie i zwalczanie HIV/AIDS

• Ochrona środowiska

• Globalny rozwój i partnerstwo

Propozycje reform RB:

• 24 członków Rady; stałych 10 (pyt. Czy równe prawa mieliby wszyscy członkowie stali, i kto miałby dołączyć do listy członków stałych? Niemcy, Japonia, Brazylia, Argentyna, Egipt, Nigeria, Indie???)

• Reforma operacji pokojowych - Raport Brahiniego

• Radykalne podniesienie skuteczności operacji jeżeli nie ma gwarancji sukcesu lepiej nie zaczynać (wg Pietrasia to głupi pomysł przyp.red)

• Operacje mają być lepiej wyposażone

• Operacje-wymuszenia pokoju

• Milenium +5 - podsumowanie, wytyczono dalsze kierunki, państwa wymusiły wolę wzmacniania instytucji i przystosowywania do nowej rzeczywistości, reformy organów ONZ, reforma RB

• Rada Praw Człowieka - reforma instytucjonalna; odpowiedzialność za naruszeni praw człowieka

• Wciąż tylko deklaracje dobrych intencji

• Brak konkretów

Temat 6: OBWE

1. Podstawy prawne OBWE

• Nie ma statutu w sensie wielostronnej umowy międzynarodowej; brak wspólnego, jednolitego dokumentu.

• Wiele dokumentów, które regulują funkcjonowanie organizacji

• Miękkie prawo leży u podstaw funkcjonowania:

• Akt końcowy z Helsinek 1.08.1975r. (nazwa OBWE jest używana od 1.01.1995r., wcześniej posługiwano się KBWE)

• Normatywne podstawy prawne

• Listopad 1990r. - Paryska Karta Nowej Europy, na początku lat 90 zaczęto tworzyć organy

• Dokument Helsiński 1992 „Wyzwania czasu przemian”

• Dokument Budapesztański 1994 „Ku prawdziwemu partnerstwu i nowej erze”

• Karta bezpieczeństwa europejskiego 02.1999 Istambuł - dokonano podsumowania ewolucji myślenia o bezpieczeństwie w Europie po zakończeniu zimnej wojny

• 5 języków roboczych: angielski, francuski, hiszpański, rosyjski, włoski.

2. Członkowstwo OBWE

• 56 państw członkowskich

• Wykracza poza zakres Europy (USA, Kanada, republiki azjatyckie)

• Nabywane członkowstwo

- problem rozpadu Jugosławii - państwa, które się utworzyły na podstawie sukcesji mogą być członkami OBWE (problem w tym czy państwa te mogą automatycznie nabywać członkowstwo)

- problem członkowstwa byłych republik radzieckich; powody, które zadecydowały:

• Powody natury formalnej prawo sukcesji

• Powód polityczny istniała wola polityczna głównych uczestników

• Powód pragmatyczny dobra okazja do rozciągnięcia europejskich standardów politycznych na obszar proradziecki; przyjęcie stworzy możliwość tworzenia zapory dla wpływów islamu

• Status obserwatora tylko dla tych, którzy mają szanse stać się pełnoprawnym członkiem OBWE. Organizacja utrzymuje różne stosunki z państwami.

Państwa - partnerzy współpracy - luźne formy więzi. 2 kategorie partnerów współpracy:

• Śródziemnomorscy (z basenu morza Śródziemnego)

• Azjatyckie - Japonia 1992, Korea Płd 1994, Tajlandia 2000, Afganistan 2003, Mongolia 2004, Australia 2009.

• Co daje status partnera współpracy:

• Państwa obserwują co robi OBWE

• Są indywidualizowane

• Prawo do wglądu w informacje i materiały OBWE

• Od 1995r. Grupa Kontaktowa

3. Podmiotowość OBWE

• Jako całość nie ma podmiotowości prawno-międzynarodowej

• Nie jest podmiotem PM

• Posiada podmiotowość polityczno-międzynarodową

• Jest uczestnikiem SM

• OBWE korzysta z biernego i czynnego prawa legacji

• W kilku państwach istnieją misje OBWE

• Ma zdolność utrzymywania kontaktów z innymi OM

• Problem zdolności traktatowej - jako całośc nie może zawierać umów prawno-międzynarodowych, posiada zobowiązania cywilno-prawne; wybrane organy w imieniu OBWE mogą zawierać umowy - sekretariat, biuro

4. Struktura organizacyjna OBWE

1. Organy decyzyjne OBWE

• szczyt OBWE - spotkanie państw członkowskich reprezentowanych przez głowy państw lub premierów; ostatni szczyt 12.2010 w Astanie wcześniejsze w latach 1999, 1996, 1994, 1992, 1975.

Rola szczytu: podejmowanie strategicznych decyzji ramach funkcjonowania OBWE. Jest to tradycja spotkań przeglądowych od lat 70 (I w Belgradzie, II w Madrycie)

• Rada Ministerialna OBWE

• Główny organ decyzyjny, organ naczelny drugiego stopnia, spotkania raz do roku

• Państwa członkowskie reprezentowane przez ministrów spraw zagranicznych

• Ocena funkcjonowania OBWE i decyzje dotyczące funkcjonowania OBWE w przyszłym roku

• Decyzje dotyczące praktycznego funkcjonowania

• Utworzona na podstawie Paryskiej Karty Nowej Europy

• Oprócz ogólnego przeglądu zajmuje się szczegółowymi problemami np. 2002 działania terroryzmu, 2005 kwestia doktryn wojskowych

• Stała Rada

• Organ, w którym państwa członkowskie reprezentowane są na szczeblu ambasadorów

• Organ raz w tyg, na bieżąco, analizuje sytuację międzynarodową

• Organ decyzyjny

• Uniwersalny mechanizm budowy konsultacji i zaufania

• w posiedzeniach SR mogą uczestniczyć partnerzy współpracy

• obradom przewodniczy ambasador państwa, które przewodniczy OBWE w danym roku.

• Forum Bezpieczeństwa i Współpracy

• Raz w tygodniu

• Unikalny organ jeżeli chodzi o stworzeni systemu konsultacji

• Zajmuje się problemami rozbrojenia konwencjonalnego w europie

• Środki budowy zaufania i bezpieczeństwa problem w KBWE by eliminować prawdopodobieństwo ataku wojskowego

• Struktury negocjacji

• Decyzje w utworzeniu podjęto w 1992r

2. Organy wykonawcze OBWE

• Urzędujący przewodniczący

• Minister państwa członkowskiego, które podjęło przewodnictwo w OBWE w danym roku, najwyższy urzędnik

• Ponosi odpowiedzialność za funkcjonowanie OBWE (realizacje szczytów)

• Uczestniczy w negocjacjach w imieniu OBWE

• Utrzymuje kontakty z innymi OM w imieniu OBWE

• Korzysta z doświadczeń swoich poprzedników

• 
  
  2010 - przewodniczy Kazachstan

• 2011 - Litwa

• 2012 - Irlandia

• 2013 - Ukraina

• Pierwszym przewodniczącym OBWE były Niemcy

• Sekretarz generalny

• Funkcjonariusz międzynarodowy, kieruje pracami sekretariatu, najwyższy urzędnik

• Przedstawiciel urzędującego przewodniczącego, ma znaczące uprawnienia

• Wybrany przez Radę Ministerialną na 3 lata z możliwością reelekcji

• Ma do dyspozycji sekretariat

• Typowe funkcje organu administracyjnego

• Wykonuje znacząca robotę merytoryczną tj np. zwalczanie terroryzmu, zapobieganie konfliktom, współpraca z OM, zwalczanie handlu kobietami,

• Nadzoruje proces przygotowania i nadzorowania misji OBWE

3. Instytucje OBWE

• Biuro Instytucji Demokratycznych Praw Człowieka

• Utworzone w 1990r.

• Nadzorowanie przyjętych postanowień o Prawach Człowieka

• Obserwować wybory, aparaty oceniające stan demokratycznych wyborów

• Kwestie praw człowieka - prawa indywidualne

• Wysoki Komisarz ds. Mniejszości

• Siedziba w Hadze; 12.1992r

• Prawa człowieka w odniesieniu do zbiorowości mniejszości

• Element działania OBWE w ramach dyplomacji prewencyjnej, zapobieganie konfliktom społecznym

• Zapewniać wczesne ostrzeganie o napięciach i konfliktach na tle przestrzegania praw mniejszości narodowych, wczesne reagowanie w najważniejszym stadium konfliktów

• Konflikty w ramach których mniejszości zastosowały terroryzm przestają interesować Komisarza - nie ma przyzwolenia dla zastosowania polityki terrorystycznej

• Zbieranie informacji o wszystkich sytuacjach mniejszości

• Wczesne ostrzeżenia dla mniejszości, które pozostają w konflikcie

• Przedstawiciel ds. wolności mediów

• 1997r. siedziba w Kopenhadze

• Wolność mediów, przestrzeganie prawnych standardów w życiu publicznym

• Istotny element stabilizacji SM

• Reagowanie na wszelkie niedogodności w zakresie funkcjonowania mediów

• Metodą działania jest obserwowanie mediów, zbieranie informacji o przejawach utrudnień pracy dziennikarzy.

4. inne struktury i instytucje

 

• Zgromadzenie Parlamentarne- paryska karta nowej europy. Zaczęło działać w 1992 do dziś. Sekretariat ma swoja siedzibę w Kopenhadze, a zgromadzenie zbiera się raz do roku w innym państwie członkowskim OBWE. Nie państwa są reprezentowane, ale parlamenty państw członkowskich- proporcjonalne do liczby ludności poszczególnym państwom jest tyle miejsc- PL 8.

Czym się zajmuje?

Uprawnienia są klasyczne lub nawet skromniejsze. Jest to organ deliberujący, dokonujący społecznej- za pośrednictwem parlamentarzystów- działalności OBWE. Koncentruje się na ocenie, sprawozdanie z działalności OBWE w minionym roku i na jego podstawie dokonuje formalizacji celów; są to rekomendacje, zalecenia- nie mają mocy wiążącej dla państw członkowskich. Jest to rodzaj społecznej kontroli nad organizacją.

• Trybunał Koncyliacji i Arbitrażu- jest powiązany z OBWE, jest to specyficzny organ sądowy. ( Koncyliacja - działanie kanałami dyplomatycznymi.). utworzony w 1995r. na podstawie konwencji koncyliacji i arbitrażu- do niej przystąpiły 33 państwa. Rozstrzyga się rozstrzyganiem sporów. Arbitraż- sprawy wymykają się spod kontroli- stopniowe rozstrzyganie sporów.

2 listy - koncylia torów i arbitrów. państw, które pozostają w sporze maja możliwość wyboru z listy koncylia torów, a ci proponują rozwiązanie. Jeśli w ciągu 30 dni nie ma rozwiązania- spór przekazywany pod arbitraż

odwołuje się on do elastycznych elementów rozwiązywanie sporów. ma siedzibę w Genewie.

• Grupa Mińska-struktura politycznego dialogu, konflikt o górski Kawarat.

5. organy powiązane z OBWE:

• Joint Consultative Group- zajmuje się procesem nadzorowywanie procesu wykonywania traktatu o rozbrojeniu konwencjonalnym w Europie.

• Open Skies Consultative Group- proces wykonywania traktatu o otwartych przestworzach (otwartego nieba)- daje to możliwość wykonywania lotów nad państwami OBWE. Celem lotów jest fotografowanie obiektów wojskowych- zaakceptowanie wykonywania lotów szpiegowskich. 34 państwa tam funkcjonują.

 

 

5. Procesy decyzyjne OBWE

1. specyfika decyzji-  decyzje są z zakresu prawa miękkiego- decyzje polityczne. Dotyczą one całego funkcjonowania OBWE. Są to normy tworzące wzorce postępowanie państw członkowskich, te zachowania są unormowane wspólnymi zachowaniami. Te decyzje nie są wiążące. Czy państwa je ignorują? Stopień przestrzegania jest relatywnie wysoki.  Podejmowanie decyzji politycznych uelastycznia stopień działania. To elastyczność zapewnia relatywnie wysoki stopień wykonywania norm.

2. procedury decyzyjne OBWE

decyzje w ramach OBWER podejmuje się o zasadę konsensusu. Procedura decyzyjna jest konsensus. Procedura konsensusu funkcjonowała do lat 90., a potem konsensus stawał się problemem dla OBWE, bo każde państwo łamiące prawa człowieka mogło zablokować decyzję. Nowe rozwiązanie: modyfikacja zasady konsensusu, ale dotyczy precyzyjne określonych decyzji OBWE: konflikty zbrojne, obszar praw człowieka. Przyjęto mechanizm antykryzysowy w 1991r. przyjęto, z w sytuacji zagrożenia 1 państwo członkowskie mając poparcie 12 innych może uruchomić reakcje polityczna OBWE (razem 13 państw). - działa on do dziś.

Konsensus -1: dotyczy praw człowieka (styczeń 1992r.)- oznacza, że państwo, które jest przyczyna naruszania praw człowieka jest wyłączane z procesu decyzyjnego.

 

6. Budżet

Są to składki państw członkowskich

 

Temat 7: NATO

1. Podstawy prawne NATO- statut

Statutem jest Traktat Waszyngtoński 04/04/1949r. ważna jest preambuła- odwołuje się do Karty, art. 55- o prawie państw do indywidualnej i zbiorowej samoobrony. Wspólne wartości, jak: wolność, wspólne dziedzictwo, cywilizacja narodów tworzących sojusz, demokracja. Państwa członkowskie tworzą rodzaj specyficznej wspólnoty politycznej. NATO jest pluralistyczną wspólnotą bezpieczeństwa. Celem sojuszu jest odwołanie się do zbiorowej obrony. (ONZ- bezpieczeństwo zbiorowe)- zagrożenia pojawiające się poza systemem. Art. 5 jest najważniejszy: każde państwa członkowski każdemu innemu państwu członkowskiemu udziela gwarancji bezpieczeństwa- napaść na 1= napaść na wszystkie. Ma zatasowanie państw członkowskich do państw członkowskich w europie i Ameryce polne cnej, Turcji, wysp pod jurysdykcja państw członkowskich, na północ od zwrotnika raka.

 

2. Członkostwo:

28 państw, 12 zaczęło, ostatnie: Chorwacja i Albania.

Zasady nabywania członkostwa:

• niezbędny jest formalny wymóg uzyskania zaproszenia (nie państwa, które wnioskują, to sojusz zaprasza!2x- do negocjacji i do wstąpienia)

• państwo europejskie

• państwo, które jest w stanie wnieść wkład do bezpieczeństwa obszaru północnoatlantyckiego

Jest tylko 1 kategoria członkostwa: członkostwo pełne.  (bo członkostwo oznacza otrzymywanie a nie udzielanie gwarancji bezpieczeństwa)

 

3. zasady funkcjonowania NATO:

• cywilnej kontroli nad armią

• konsensusu

• konsultacji politycznej (art. 4)

• zbiorowej obrony:

• zasada solidarności- 1 ma wspierać drugie

• zasada użycia sił zbrojnych w celu obrony napadniętego

• zasada adekwatnej reakcji

• zasada troski o własny potencjał obronny

 

4. struktura organizacyjna

a)organy cywilne:

Rada Północnoatlantycka (Rada)- jest to jedyny organ wymieniony w statucie, inne organy utworzono z jej decyzji. Skład: różny co do rangi przedstawicieli. Zbiera się raz w tygodniu, może być zwołana na spotkanie nadzwyczajne przez sekretarza generalnego lub przez którekolwiek z państw członkowskich. Rada może zbiera c się tez na innym szczeblu:

-         ministrów spraw zagranicznych (2x w roku)

-         ministrów obrony narodowej (2 x w roku)

-         szefów państw i rządów (szczyt NATO, organizowane od potrzeby)

Niezależnie jak często się spotyka i na jakim szczeblu, to jej decyzje są tak samo wiążące!

Komitet Planowania Obrony

-         stali przedstawiciel państw członkowskich

-         Min 2 x do roku- na szczeblu ministrów obrony

Zajmuje się kwestiami potencjału  konwencjonalnego NATO- wspólnego planowanie obrany państw członkowskich, decyzje dot. celów rozwoju itd. Potencjał nuklearny maja państwa członkowskie.

 

Grupa Planowania Nuklearnego

- . Potencjał nuklearny maja państwa członkowskie.

 

Analiza kryterium użycia broni jądrowej

-         prolifencja

-         skład: stali przedstawiciele państw członkowskich

-         bardziej dyskusyjny niż decyzyjny

 

Sekretarz Generalny:

-         najwyższy rangą urzędnik  sojuszu

-         wybierany na 4- letnia kadencja z możliwością przedłużenia

-         wybierany przez Rade Północnoatlantycką

-         przewodniczy różnym organom, prowadzi konsultacje miedzy państwami członkowskimi

-         reprezentuje państwa na zewnątrz

-         mocna pozycja!

-         Sekretariat przygotowuje funkcjonowanie Sekretarza generalnego

 

Organy wojskowe:

Komitet Wojskowy:

-         szefowie sztabów generalnych

-         zbiera się na szczeblu przedstawiciel szefów sztabu wojskowego w czwartki co tydzień.

-         3x do roku na szczeblu szefów sztabów generalnych

-         organ wykonawczy decyzji organów cywilnych

-         przygotowuje projekty decyzji

-         odpowiada za ogólne kierowanie sprawami wojskowymi

-         ma do dyspozycji międzynarodowy sztab sojuszu

 

Zgromadzenie Północnoatlantyckie:

-         organ międzyparlamentarny

-         na różne państwa różna ilość miejsc- PL 18

-         działa tez stowarzyszenie Zgromadzenia Pł.a.- przedstawiciele państw nie członkowskich

-         istnieje od 1995r. , obecnie ma 257 przedstawicieli 28 państw członkowskich

-         łączy NATO z komunikatami państw członkowskich

-         sesji 2x do roku

-         parlamentarne funkcjonowanie sojuszu

-         decyzje nie są wiążące

-         kontaktu ze środowiskiem międzynarodowym, rozwój kontaktów międzynarodowych

22

TNO's

TCO

Korporacje transnarodowe

TGO

Organizacje transnarodowe

TNCO

Transnarodowe niezrzeszone korporacje

TYMCZASOWY

STAŁY

FUNKCJONARIUSZ MIĘDZYNARODOWY

głównie oni

ONZ)

Obecna Trójka OBWE

---