1. Diagnozowanie uzależnień (obajwy, metody, rola autodiagnozy) Bohdan T. Worontowicz "Uzależnienie"

METODY DIAGNOSTYCZNE:

-A) wywiad - wymaga pewnych założeń metodologicznych związanych z celem badania, przygotowaniem teoretycznym, postawionymi pytaniami, hipotezami, co pomaga odpowiedzieć na pytania i uzuskać stosowne informacje.

Wyróżniamy:

- wywiad strukturalizowany - forma ankiety. Pytania są jasno określone, w wyznaczonej kolejności, zamknięte. Diagnosta powinien znać procedury przeprowadzania takiego wywiadu i spisywać dane w czasie przeprowadzania.

- wywiad częściowo strukturalizowany - bardziej spontaniczny. Można nawiązać głęboki kontakt. Możliwe bardziej spontaniczne zachowania u diagnosty i osoby diagnozowanej.

B) obserwacja kliniczna - wykorzystywana na początku kontaktu z pacjentem do ostatniego sportkania. Umiejętność dostrzegania symptomów związanych z ekspresją werbalną i niewerbalną. Powinna być prowadzona przez dłuższy czas , aby zredukować przypadłość zachowań, a interpretacja danych z obserwacji powinna być dokonywana w oparciu o kontekst sytuacyjny.

OBJAWY

Zachowanie szybko staje się nawykowe.

• Jest częste, regularne i stereotypowe.

• Zabiera znaczną część czasu.

• Jest przyczyną problemów zdrowotnych, finansowych, zawodowych, małżeńskich i innych.

• Ma charakter kompulsywny.

• Trudno go zaprzestać trwale i całkowicie.

• Związane jest z powracającym wewnętrznym przymusem do niego.

• Zespół abstynencyjny po odstawieniu substancji lub zaprzestaniu kontaktu z daną sytuacją.

• osłabienie woli

• fizyczne wyniszczenie, brak zainteresowania otoczeniem niezwiązanym ze środkiem i jego zdobywaniem

AUTODIAGNOZA

Dzięki autodiagnozie, osoba uzależniona może podjąc się leczenia, gdyż sama zdaje sobie sprawę ze swojej choroby oraz zasięgnąc pomocy w takich organizacjach jak np. AA, Klub abstyneta itp.

2. Przegląd pojęć resocjalizacji (według Pytki z Resocjalizacji Tom 1):

1. Resocjalizacja jako modyfikacja zachowań - dotyczy ona eliminacji zachowań niezgodnych z normami i zasadami danej grupy społecznej. Chodzi o wypracowanie zmiany w zachowaniu jednostki, ale bez zmian jej przekonań, bądź postaw.

2. Resocjalizacja jako przebudowa emocjonalna - dotyczy ona zmiany odczuć negatywnych (gniew, nienawiść, zazdrość), które sprzyjają łamaniu prawa do odczuć pozytywnych (przyjaźń, miłość, prawda, piękno).

3. Resocjalizacja jako zmiana społecznej przynależności - w tym sposobie chodzi o pozbycie się etykiety dewianta. Jest to możliwe poprzez rezygnację z aspołecznych i antyspołecznych przekonań i zachowań. Jednostka powinna dążyć do wykształcenia nowej, akceptowanej tożsamości.

4. Resocjalizacja jako wrastanie w kulturę zaspokajania potrzeb - podkreśla potrzebę zmiany sposobów zaspokajania potrzeb pierwszego i drugiego rzędu. Potrzeby jednostka powinna zaspokajać zgodnie z normami moralnymi, prawnymi i obyczajowymi.

5. Resocjalizacja jako kształtowanie prawidłowych postaw społecznych - opiera się na założeniu wykolejenia społecznego jednostki, przez co nie ma ona prawidłowo ukształtowanych postaw. Ten sposób resocjalizacji zakłada, że zmiana ów negatywnych postaw jest możliwa poprzez resocjalizację.

6. Resocjalizacja jako dostosowanie sytuacji życiowych i organizacyjnych do cech charakteru - ma na celu takie dostosowanie warunków, aby współgrały z jego charakterem i prowadziły to tzw. krystalizacji charakteru. Zjawisko to ma miejsce dzięki odrzuceniu konformizmu, tresury i mistyfikacji charakterologicznej.

7. Resocjalizacja wielowymiarowa - sugeruje, iż w procesie resocjalizacji powinno się stosować zróżnicowane oddziaływania wychowawcze. Ów oddziaływania mają na celu wpływ na zachowanie jednostki, sferę zaspokajania potrzeb oraz przygotowanie jej do życia w społeczeństwie i pełnienia wyznaczonych ról. Ta odmiana resocjalizacji prowadzi do ukształtowania pozytywnego sposobu myślenia oraz kształtuje odporność jednostki na różnego rodzaju pokusy.

8. Resocjalizacja jako reintegracja społeczna jednostki - w niej chodzi o wewnętrzną przemianę jednostki, zmianę postrzegania własnego "ja" oraz swojego miejsca w społeczeństwie.

9. Resocjalizacja jako rodzaj nawrócenia na wartości wyższego rzędu związane z realizacją ideałów - dotyczy potrzeb realizacji wartości wyższego rzędu poprzez aktywizację twórczego potencjału jednostki.

10. Resocjalizacja jako autoresocjalizacja - dotyczy ona samosterowania własnym życiem. Pomimo niepowodzeń jednostka kieruje swoim życiem w taki sposób, żeby iść na przód oraz osiągać coraz dojrzalszego siebie. Ten sposób resocjalizacji kładzie nacisk na transformację wewnętrzną jednostki i cierpienie jakie ze sobą niesie.

3. Cechy wychowania, jego rodzaje, funkcje i cechy różnicujące z socjalizacją

4. CHARAKTERYSTYKA POLSKIEGO SYSTEMU PENITENCJARNEGO

SYSTEM PENITENCJARNY - całokształt przepisów i instytucji prawa penitencjarnego oraz urządzeń zakładu karnego zmierzających według określonego sposobu i metod do osiągnięcia zasadniczego celu wykonania kary pozbawienia wolności.

1. Przepisy określające sposób wykonywania kary pozbawienia wolności i instytucje prawa penitencjarnego:

- Kodeks Karny Wykonawczy (Jest on mocno powiązany z Kodeksem Karnym oraz Kodeksem Postępowania Karnego)
- Regulamin Wykonywania Kary Pozbawienia Wolności oraz Regulamin Wykonywania Tymczasowego Aresztowania
- Ustawa o Służbie Więziennej z dn. 26 kwietnia 1996 r.
- Zarządzenie Dyrektora w spawie porządku wewnętrznego
- Zarządzenia Ministra Sprawiedliwości lub Dyrektora Generalnego Służby Więziennej dotyczące organizacji, czy sposobów funkcjonowania poszczególnych Działów jednostki penitencjarnej
- zakresy obowiązków poszczególnych pracowników
- inne akty prawa penitencjarnego

Instytucje prawa penitencjarnego:
-warunkowe przedterminowe zwolnienie
-przerwa w wykonywaniu kary pozbawienia wolności
-pomoc postpenitencjarna

2. Architektura, typ i rodzaj zakładu karnego.

W Polsce mamy 85 zakładów karnych (ZK) i 70 aresztów śledczych (AS).

Architektura.
Na 156 aresztów i zakładów karnych 100 z nich znajduje się w fatalnym stanie technicznym (wymagają remontów, modernizacji, 10 z nich nawet odtworzenia). Aż 96 AŚ/ZK wybudowano jeszcze przed II wojną światową, 8 z nich powstało przed rokiem 1800 (więzienie w Koronowie to budynek z XIII w., zaś w Łęczycy z XIV w. ).
Przeznaczenie ponad 40 budowli było początkowo inne, zostały one zaadaptowane na areszty lub zakłady karne, ale grube, zimne mury; małe okna, duże pomieszczenia nadające się jedynie na cele wieloosobowe niezbyt powodują utrudnienia we właściwej realizacji zadań pracy penitencjarnej.
W kilkunastu zakładach brakuje kanalizacji w celach. Trzy z nich pozostają w ogóle nie skanalizowane. Są to dane na koniec 1998 r. (za: Polityka, 1998).
Jednostką na miarę XXI wieku jest więzienie w Radomiu (Kozia Góra). Z drogi wygląda ono jak ośrodek hotelowo-rekreacyjny. Za dwu- i trzypiętrowym murem zamontowana jest nieco niższa, bardzo ostra, stalowa siatka z kłębami drutu kolczastego na koronie. Wszystkie kraty są cienkie, ale za to zrobione ze stalowego stopu, którego nie ruszy żadna piła. Cele są jedno- i trzyosobowe. Jednoosobowe są z umywalką i sedesem, trójki natomiast z łazienką wyłożoną kafelkami, prysznicem: i ubikacją z zasuwanymi drzwiami. Nad drzwiami zamontowano półki na telewizory, przy drzwiach dzwonek na oddziałowego zmontowany z głośnikiem i mikrofonem ( dzięki temu istniej możliwość przyjmowania rozmów przychodzących z zewnątrz ). W części aresztowej korytarze, cele i inne pomieszczenia pomalowano na różowo, w ZK - na zielono. Do każdego bloku przylegają tzw. wieże socjalne. Na każdym piętrze w takiej wieży jest kuchnia, sala video, czytelnia, pokój do gry w tenisa i siłownia wyposażona w profesjonalne urządzenia do zajęć siłowych i biegania.

• Typ ZK:

- Zamknięty

• cele mieszkalne skazanych mogą być otwarte w porze dziennej przez określonych zasadach, jeżeli względy bezpieczeństwa nie stoją temu na przeszkodzie

• skazani mogą być zatrudnieni poza terenem zakładu karnego w pełnym systemie konwojowania

• zajęcia kulturalno-oświatowe, sportowe oraz nauczanie organizuje się w obrębie zakładu karnego

• ruch skazanych po terenie zakładu karnego odbywa się w sposób zorganizowany i pod nadzorem

• skazani mogą korzystać z własnej bielizny i obuwia a za zezwoleniem dyrektora zakładu karnego także z odzieży

• skazani mogą korzystać z dwóch widzeń w miesiącu a za zgodą dyrektora zakładu karnego wykorzystać je jednorazowo

• widzenie skazanych podlega nadzorowi administracji zakładu karnego, rozmowy skazanych w trakcie widzeń podlegają kontroli administracji zakładu

• korespondencja skazanych podlega cenzurze administracji zakładu karnego z wyjątkiem korespondencji o której mowa w art. 8 par. 3, art. 102 pkt. 11, art. 103 par. 1, która może podlegać jedynie nadzorowi

• rozmowy telefoniczne skazanych podlegają kontroli administracji zakładu karnego.

- Półotwarty

• cele mieszkalne skazanych pozostają otwarte w porze dziennej, natomiast w porze nocnej mogę być zamknięte

• skazani mogą być zatrudnieni po za terenem zakładu karnego w systemie zmniejszonego konwojowania lub bez konwojowania, w tym rożnie na pojedynczych stanowiskach pracy

• skazanym można zezwalać na uczestniczenie w nauczaniu szkolnym oraz w zajęciach terapeutycznych organizowanych poza terenem zakładu karnego, grupowych zajęciach kulturalno-oświatowych lub sportowych

• skazani mogą poruszać się po terenie zakładu karnego w czasie i miejscach ustalonych w porządku wewnętrznym, skazani mogą korzystać z własnej odzieży, bielizny i obuwia

• skazanym można udzielać przepustek z zakładu karnego nie częściej niż raz na dwa miesiące, łącznie na okres nie przekraczający 14 dni w roku.

• skazani mogą korzystać z trzech widzeń w miesiącu które za zgodą dyrektora zakładu karnego mogą być połączone

• widzenia skazanych podlegają nadzorowi administracji zakładu karnego, rozmowy skazanych w trakcie widzenia mogą podlegać kontroli administracyjnej zakładu

• korespondencja skazanych może podlegać cenzurze administracyjnej

• rozmowy telefoniczne mogą podlegać kontroli

- Otwarty

• cele mieszkalne skazanych pozostają otwarte przez całą dobę

• skazanych zatrudnia się przede wszystkim poza terenem zakładu karnego, bez konwojenta na pojedynczych stanowiskach

• skazanym można zezwalać na uczestniczenie w nauczaniu, szkoleniu oraz zajęciach terapeutycznych

• organizowanych poza terenem zakładu karnego, grupowych zajęciach kulturalno- oświatowych lub sportowych organizowanych poza terenem zakładu karnego

• skazani mogą korzystać z własnej odzieży, bielizny, obuwia

• skazany może korzystać z nieograniczonej liczny widzeń

• skazanym w miarę możliwości stwarza się warunki do przygotowania dodatkowych posiłków we własnym zakresie

• korespondencja skazanych nie podlega cenzurze administracji zakładu karnego

• rozmowy telefoniczne nie podlegają kontroli administracyjnej zakładu karnego

• widzenia nie mogą podlegać nadzorowi administracji zakładu karnego, rozmowy w trakcie widzenia nie podlegają kontroli administracji zakładu karnego.

• Rodzaj ZK:

- dla młodocianych

W tym zakładzie odbywają karę skazani, którzy nie ukończyli 21 r.ż. Jeśli istnieją odpowiednie przesłanki i uzasadnione wypadki skazany może przebywać tu również po ukończeniu 21 r.ż.
Jeżeli jest to uzasadnione potrzebami oddziaływania, dorosły skazany po raz pierwszy, wyróżniający się dobrą postawą, może, za swoją zgodą, odbywać karę w zakładzie karnym dla młodocianych; korzysta on wtedy z takich uprawnień jak młodociany.
Młodocianego, któremu pozostało co najmniej 6 miesięcy do nabycia prawa do ubiegania się o warunkowe zwolnienie lub sprawiającego trudności wychowawcze, poddaje się badaniom psychologicznym.

- dla odbywających karę po raz pierwszy

W zakładzie karnym dla odbywających karę po raz pierwszy osadza się również skazanych odbywających zastępczą karę pozbawienia wolności orzeczoną w tej samej sprawie oraz skazanych na karę pozbawienia wolności nie wymienionych w art. 86.

- dla recydywistów penitencjarnych

W zakładzie karnym dla recydywistów penitencjarnych odbywają karę dorośli skazani za przestępstwo umyślne na karę pozbawienia wolności lub zastępczą karę pozbawienia wolności oraz ukarani za wykroczenia umyślne zasadniczą lub zastępczą karą aresztu, którzy uprzednio już odbywali takie kary lub karę aresztu wojskowego za umyślne przestępstwa lub wykroczenia, chyba że szczególne względy resocjalizacyjne przemawiają za skierowaniem ich do zakładu karnego dla odbywających karę po raz pierwszy.

- dla odbywających karę aresztu wojskowego

Skazany na karę aresztu wojskowego odbywa karę w zakładzie typu otwartego chyba, że szczególne względy przemawiają za potrzebą osadzenia skazanego w zakładzie karnym innego typu

• Podział zakładów na różne typy różni się między sobą:
  - stopniem zabezpieczenia
  -rodzajem izolacji skazanych oraz wynikającymi z tego ich obowiązkami i uprawnieniami w zakresie poruszania się w zakładzie i poza jego obrębem

• Skazani odbywają w nich karę pozbawienia wolności w jednym z trzech systemów

-programowego oddziaływania (p)

W tym systemie odbywają karę skazani młodociani, a także skazani dorośli, którzy po przedstawieniu im projektu programu oddziaływania wyrażają zgodę na współudział w jego opracowaniu i wykonaniu.
W programach oddziaływania ustala się zwłaszcza: rodzaje zatrudnienia i nauczania skazanych, ich kontakty przede wszystkim z rodziną i innymi osobami bliskimi, wykorzystywanie czasu wolnego, możliwości wywiązywania się z ciążących na nich obowiązków oraz inne przedsięwzięcia niezbędne dla przygotowania skazanych do powrotu do społeczeństwa.
Wykonywanie programów oddziaływania podlega okresowym ocenom; programy te mogą ulegać zmianom.
Skazanego dorosłego przenosi się do odbywania kary w systemie zwykłym, jeżeli nie przestrzega on wymagań ustalonych w programie oddziaływania.

-terapeutycznym (t)

W tym systemie odbywają karę skazani z niepsychotycznymi zaburzeniami psychicznymi, w tym skazani za przestępstwo popełnione w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych, upośledzeni umysłowo, a także uzależnieni od alkoholu albo innych środków odurzających lub psychotropowych oraz skazani niepełnosprawni fizycznie - wymagający oddziaływania specjalistycznego, zwłaszcza opieki psychologicznej, lekarskiej lub rehabilitacyjnej.
Jeżeli przemawiają za tym względy lecznicze i wychowawcze, w oddziale terapeutycznym mogą odbywać karę także inni skazani, za ich zgodą.
Karę pozbawienia wolności w systemie terapeutycznym wykonuje się przede wszystkim w oddziale terapeutycznym o określonej specjalizacji.
Wykonując karę w systemie terapeutycznym, uwzględnia się w postępowaniu ze skazanymi w szczególności potrzebę zapobiegania pogłębianiu się patologicznych cech osobowości, przywracania równowagi psychicznej oraz kształtowania zdolności współżycia społecznego i przygotowania do samodzielnego życia.
Wykonywanie kary dostosowuje się do potrzeb w zakresie leczenia, zatrudnienia, nauczania i wymagań higienicznosanitarnych. Jeżeli względy zdrowotne tego wymagają, organizuje się zatrudnienie w warunkach pracy chronionej.
Skazanych, którzy nie wymagają już oddziaływania specjalistycznego przenosi się do odpowiedniego systemu wykonywania kary.

-zwykłym (z)

W tym systemie skazany może korzystać z dostępnego w zakładzie karnym zatrudnienia, nauczania oraz zajęć kulturalno-oświatowych i sportowych.
Zastępczą karę pozbawienia wolności wykonuje się w systemie zwykłym, w miarę możliwości w oddzieleniu od innych skazanych, chyba że szczególne względy przemawiają za skierowaniem skazanego do innego systemu.
Ukarani karą aresztu orzeczoną za wykroczenie lub karami porządkowymi oraz osoby, wobec których zastosowano środki przymusu skutkujące pozbawienie wolności, odbywają je oddzielnie od skazanych, w systemie zwykłym, chyba że szczególne względy przemawiają za skierowaniem do innego systemu.
Jeżeli wobec skazanego wykonywana jest kolejno kara pozbawienia wolności, a następnie kara orzeczona za wykroczenie albo kara porządkowa lub środek przymusu skutkujący pozbawienie wolności, to w czasie wykonywania tej kary lub środka skazany pozostaje w takim systemie wykonywania kary, do jakiego został skierowany w czasie odbywania kary pozbawienia wolności.
Skazany odbywa karę we właściwym zakładzie karnym, położonym, w miarę możliwości, najbliżej jego miejsca zamieszkania. Przeniesienie skazanego do innego zakładu może nastąpić tylko z uzasadnionych powodów.

3. Więźniowiei:

• Klasyfikacji skazanych dokonuje się mając na względzie w szczególności:
  1) płeć,
  2) wiek,
  3) uprzednie odbywanie kary pozbawienia wolności,
  4) umyślność lub nieumyślność czynu,
  5) czas pozostałej do odbycia kary pozbawienia wolności,
  6) stan zdrowia fizycznego i psychicznego, w tym stopień uzależnienia od alkoholu, środków odurzających lub psychotropowych,
  7) stopień demoralizacji i zagrożenia społecznego,
  8) rodzaj popełnionego przestępstwa.

• Kobiety

Kobiety odbywają karę pozbawienia wolności odrębnie od mężczyzn.
Skazana kobieta odbywa karę w zakładzie karnym typu półotwartego, chyba że stopień demoralizacji lub względy bezpieczeństwa przemawiają za odbywaniem kary w zakładzie karnym innego typu.
Kobiecie ciężarnej lub karmiącej zapewnia się opiekę specjalistyczną.
W celu umożliwienia matce pozbawionej wolności sprawowania stałej i bezpośredniej opieki nad dzieckiem organizuje się przy wskazanych zakładach karnych domy dla matki i dziecka, w których dziecko może przebywać na życzenie matki do ukończenia trzeciego roku życia, chyba że względy wychowawcze lub zdrowotne, potwierdzone opinią lekarza albo psychologa, przemawiają za oddzieleniem dziecka od matki albo za przedłużeniem lub skróceniem tego okresu. Decyzje w tym zakresie wymagają zgody sądu opiekuńczego. Do matek pozbawionych wolności sprawujących stałą i bezpośrednią opiekę nad dzieckiem przepisu nie stosuje się.
Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, tryb przyjmowania dzieci matek pozbawionych wolności do domów dla matki i dziecka przy wskazanych zakładach karnych oraz szczegółowe zasady organizowania i działania tych placówek, uwzględniając potrzeby w zakresie zabezpieczenia prawidłowego rozwoju dziecka.
Wykonując karę wobec skazanych sprawujących stałą pieczę nad dzieckiem do lat 15, uwzględnia się w szczególności potrzebę inicjowania, podtrzymywania i zacieśniania ich więzi uczuciowej z dziećmi, wywiązywania się z obowiązków alimentacyjnych oraz świadczenia pomocy materialnej dzieciom, a także współdziałania z placówkami opiekuńczo-wychowawczymi, w których te dzieci przebywają.
Skazani sprawujący stałą pieczę nad dziećmi, które przebywają w placówkach opiekuńczo-wychowawczych, powinni być w miarę możliwości osadzani w odpowiednich zakładach karnych, położonych najbliżej miejsca pobytu dzieci.

4. Podstawowe środki oddziaływania na przestępców odbywających karę p. w.:

Według § 36 RWKPW do podstawowych środków oddziaływania na skazanych należą w szczególności: praca, nauczanie, działalność kulturalno - oświatowa, społeczna oraz wychowanie fizyczne i zajęcia sportowe, nagradzanie i karanie dyscyplinarne.

5. Status prawny osadzonego (TA i S).

Osoby przebywające w jednostkach penitencjarnych można podzielić na trzy kategorie:

tymczasowo aresztowanych (TA), skazanych (S) oraz ukaranych (odbywają karę pw za niezapłaconą grzywnę).

Wobec tymczasowo aresztowanego obowiązuje zagada domniemania niewinności -oznacza to, że do czasu skazania go prawomocnym wyrokiem sądu jest traktowany jako osoba niewinna. Oddziaływania penitencjarne na tę kategorię osadzonych sprowadzają się do udostępnia im możliwości nauczania, pracy czy uczestnictwa w zajęciach kulturalno-oświatowych, sportowych. T.A. można poddawać badaniom osobo-poznawczym, ale w zakresie niezbędnym dla zapobiegania wzajemnej demoralizacji tymczasowo aresztowanych oraz zapewnienia porządku i bezpieczeństwa w areszcie. Wobec T.A. nie stosuje się nagród lecz ulgi.
Skazanym jest osoba, wobec której zapadł prawomocny wyrok. Skazany naruszył obowiązujące prawo i w związku z tym ponosi konsekwencje tego czynu m.in. odbywając karę pozbawienia wolności. W tym czasie personel zakładu karnego poprzez prawnie usankcjonowane środki oddziaływania będzie podejmował trud naprawy skazanego (resocjalizacja). Kara p.w. w dobie ówczesnej filozofii penitencjarnej ma przede wszystkim pełnić funkcję wychowawczą. Służyć temu mają następujące środki oddziaływania na skazanych: praca, nauczanie, działalność kulturalno-oświatowa, społeczna oraz wychowanie fizyczne i zajęcia sportowe, nagradzanie i karanie dyscyplinarne ( § 36 RWKPW ).

6. Kadra penitencjarna:

Z osadzonymi pracują specjalnie przeszkoleni funkcjonariusze Służby Więziennej oraz osoby cywilne (zatrudnione na pełne, cząstkowe etaty lub umowę zlecenie, wolontariusze).

Kadrę więzienną stanowią funkcjonariusze następujących działów:
- ochrony (strażnik, oddziałowy, inspektor, kierownik)
- penitencjarny (wychowawca, psycholog; kierownik)
- terapeutyczny (wychowawca, psycholog, instruktor terapii, kierownik)
- służba zdrowia (pielęgniarka, lekarz; kierownik ambulatorium)
- kadry (inspektor)
- ewidencja
- kwatermistrzostwo
- łączność
- organizacyjno-prawny
+ samodzielne stanowiska np. zatrudnienie, inspektor BHP, informatyk, kadrowy, kapelan

Funkcjonariuszem SW może być osoba:
-posiadająca obywatelstwo polskie,
-posiadająca nieposzlakowaną opinię
-niekarana
-korzystająca z pełni praw publicznych,
-posiadająca co najmniej średnie wykształcenie
-posiadająca zdolność fizyczną i psychiczną do służby w formacji uzbrojonej.
-nie będąca członkiem partii politycznej

5. Jakie kategorie zmiennych włączone są w przedmiot pedagogicznej diagnozy resocjalizacyjnej?

6. Jakie typy definicji nieprzystosowania społecznego proponowane są w literaturze przedmiotu?

Pojęcie niedostosowanie społeczne w literaturze przedmiotu nie jest określane jednoznacznie, co wynika z wielości poglądów dotyczących etiologii zjawiska. Najbardziej ogólną kategorią diagnostyczną, którą możemy przyjąć w odniesieniu do zachowań jednostki, jest norma przeciwstawiona patologii czy dewiacji. Norma może mieć różny charakter, choć najczęściej wskazuje się, iż normalne jest to, co przeciętne w sensie statystycznym (powszechne, zgodne z oczekiwaniami społecznymi). Definicje norm, które mają znaczenie dla określenia pojęcia niedostosowania społecznego mogą mieć charakter:

• statystyczno - psychometryczny (kryterium normalności są tutaj „inni”),

• kulturalistyczny (kryterium normalności stanowią „dominujący inni”, wartości, ideały, wzory, standardy społeczne)

• psychiatryczny, pedagogiczny i psychologiczny (kryterium normalności stanowi poczucie dobrego wewnętrznego funkcjonowania i związany z tym osiągnięty poziom aktywnej adaptacji społecznej, np. osobowość zdrowa, dojrzała, samorealizująca się, autonomiczna, twórcza, produktywna

• etyczny i religijny (kryterium normalności stanowi tu przestrzeganie określonych normatywów, chroniących dobro innych ludzi).

Przystosowanie: bezkonfliktowe uczestnictwo w grupach społecznych, równowaga pomiędzy wymaganiami środowiska społecznego i życia codziennego a sposobem postępowania jednostki, sposób funkcjonowania jednostki w grupie, który prowadzi do wzajemnego zaspokojenia jej potrzeb psychospołecznych i potrzeb członków grupy.

Sposób ujmowania zjawiska niedostosowania społecznego zależy od jego przedmiotowego ulokowania w ramach dyscyplin z kręgu nauk społecznych:

• interpretacja społeczna (normy obyczajowe, moralne, wartości)

• interpretacja prawna (normy prawne)

• interpretacja psycholgiczna (zaburzenia rozwojowa)

Wspólny element definicji niedostosowania społecznego stanowi zawsze:

zachowania sprzeczne z powszechnie uznawanymi normami, wartościami i oczekiwaniami społecznymi, powodujących negatywne skutki w skali makrospołecznej (zaburzenia funkcjonowania systemu społecznego: np. dezorganizacja społeczna) i w skali mikrospołecznej (zagrożenie bezpieczeństwa fizycznego i psychicznego jednostek), a zachowaniom tym przypisuje się negatywne oceny społeczne, obwarowuje zakazami, sankcjonuje.

Niejednorodność definicji nieprzystosowania społecznego wynika z faktu wiązania tego zjawiska z:

• stanem psychofizycznym jednostki,

• jej ustosunkowaniem wobec siebie samej,

• jej postawami wobec otoczenia społecznego.

Typy definicji nieprzystosowania:

1. Operacyjne ( J. Konopnicki, L. Pytka): akcentuje się rolę narzędzi zorientowanych na identyfikację specyficznych kategorii diagnostycznych, najistotniejszych dla zjawiska

2. Teoretyczne ( K. Pospiszyl, E. Żabczyńska,): akcentuje się powiązanie obserwowanych symptomów zjawiska z ogólnymi kategoriami wynikającymi z teorii przystosowania

3. Symptomatologiczne (O. Lipkowski, M. Grzechorzewska): zjawisko określa się poprzez ustalenie i rejestrację specyficznych objawów świadczących o jego występowaniu (trwałość i liczba objawów)

4. Utylitarne (definicja MEN): Zaburzenia powodujące trudności wychowawcze, mające charakter konfliktu pomiędzy jednostką i jej środowiskiem (bezradność środowiska, brak zaspokojenia potrzeb jednostki).

7. Na czym polega specyfika pracy personelu resocjalizacyjnego? Proszę zwrócić uwagę na typ środowiska i rodzaje instytucji resocjalizacyjnych (B. Urban, J.M. Stanik (red.), Resocjalizacja t.2.

Są dwa typy środowisk wychowawczych:

a) otwarte (np. szkoła, rodzina, gdzie działają pedagog szkolny, poradnia psychologiczno- pedagogiczna itp.) Pedagog to personel profilaktyczno - resocjalizacyjny. Pracują w szkole i poza nią, czasem w środowisku rodzinnym. W szkołach najczęściej stosuje się profilaktykę, którą kieruje pedagog szkolny. Do jego zadań należy:

- doradzanie wychowawcom klasowym i nauczycielom

- organizuje pomoc psychologiczno - pedagogiczną (np. zajęcia korekcyjno - kompensacyjne)

- spełniają rolą instruktorską i organizatorską

- wprowadzają w życie programy

- jest doradcą i konsultantem pozostałego personelu pedagogicznego w sprawach trudnych zachowań uczniów

- zajmują się uczniami agresywnymi, ofiarami agresji, uczniami spożywającymi alkohol i narkotyzującymi się.

Personel poradni psychologiczno - pedagogicznej powinien mieć podobne kompetencje do pedagoga. Zajmują się:

- redukcją negatywnych wpływów demoralizujących płynących z innych środowisk niż rodzinne

- umiejętność dobrej współpracy z rodzicami

Do instytucji profilaktyczno - resocjalizacyjnej (otwartej) należą Ochotnicze Hufce Pracy ( dla młodzieżą, która ma gorszy start, zagrożonej demoralizacją a także osób, które opuściły zakłady resocjalizacyjne np. zakłady poprawcze oraz młodzie po zwolnieniu ich z ZK)

Do kompetencji personelu pracującego w OHP, należy:

- umiejętność przyciągnięcia i utrzymania przy sobie młodych ludzi, dla których OHP jest jedynym miejscem, w którym będą mogli uzyskać kwalifikacje zawodowe / uzupełnić wykształcenie

- kwalifikacje resocjalizacyjne

- umiejętność przyciągania i utrzymania młodzieży z poważnym stopniem niedostosowania społecznego, do momentu osiągnięcia konkretnych celów, redukujących nieprzystosowanie.

Prowadzona jest tutaj także działalność zagospodarowującą w sposób pożyteczny wolny czas młodzieży

Czasami w niektórych instytucjach resocjalizacyjnych organizuje się tzw. survival. Dlatego też od personelu wymaga się hartu ducha, odporności na trud, pomysłowości, przykładu osobistego.

Muszą mieć dobre zdrowie i sprawność fizyczną.

b) zamknięte (izolacyjne) np. schroniska dla nieletnich i zakłady poprawcze

- schroniska dla nieletnich - AŚ dla nieletnich, do 3 miesięcy. Pracują tutaj pedagodzy resocjalizacyjni, psychologowie i terapeuci, nauczyciele i nauczyciele zawodu. Pracować tutaj muszą takie osoby, które są w stanie poradzić sobie z agresją, zdemoralizowaniem, ucieczkami swoich wychowanków/

- zakłady poprawcze - personel musi mieć bardzo dobre przygotowanie diagnostyczne i psychokorekcyjne. Muszą mieć kompetencje, które pozwolą na pracę korekcyjną i terapeutyczną w warunkach otwartych, półotwartych oraz zamkniętych. Musi mieć wyjątkowe kompetencje pedagogiczno - psychologiczne. Dodatkowe kompetencje (z ped. specjalnej) musi mieć personel pracujący z nieletnimi o bardzo niskim stopniu inteligencji lub upośledzonym umysłowo. Musi mieć kompetencje do pracy z osobami uzależnionymi lub zarażonych wirusem HIV.

Wszyscy muszą charakteryzować się:

- dobrą kondycją psychofizyczną

- odpowiednią posturą

- zrównoważeniem psychicznym

- opanowaniem emocjonalnym

- odpornością na prowokację

- rozwagą

- odwagą

-refleksem

- pomysłowością

- muszą umieć odróżnić resocjalizację od prizonizacji

- musi się stale doskonalić i dokształcać

- odpornością na negatywny wpływ więźniów

8. . Proszę scharakteryzować osobiste zadania rozwojowe w okresie adolescencji

Obiektem diagnozy jest nieletni znajdujący się w określonej fazie rozwojowej.

Rozwój człowieka w ciągu życia wiąże się z procesem pojawiania się zmian rozwojowych w obrębie funkcjonowania psychicznego i przystosowania społecznego, charakterystycznych dla kolejnych faz jego życia. Te zmiany rozwojowo-przystosowawcze nazwano ZADANIAMI ROZWOJOWYMI. Według Tyszkowej „zadanie rozwojowe polega na stawieniu sobie przez jednostkę celu do osiągnięcia i na określeniu zmian jakich ma ona dokonać, aby ten cel osiągnąć”.

Zakrzewski twierdzi, że „zadania rozwojowe to specyficzne treściowo ogniwa, łączące określone wymagania otoczenia społecznego z potrzebami, zainteresowaniami i celami jednostki.

Każda jednostka, realizując zadania rozwojowe, zgodnie z oczekiwaniami własnymi i otoczenia, może osiągnąć samorealizację życiową, samoakceptację i aprobatę społeczną.

Twórcą pojęcia zadań rozwojowych jest Robert J. Havighurst. Definiuje się je jako zadanie, które pojawia się w pewnym okresie życia jednostki i którego pomyślna realizacja daje jej poczucie zadowolenia z życia i jest warunkiem pomyślnej realizacji następnych zadań, niepowodzenia w jego realizacji zaś prowadzą do poczucia niezadowolenia i do trudności w realizacji następnych zadań.

Wyodrębnił 8 głównych zadań rozwojowych, które adolescent (12-18 lat) musi wypełniać, aby zbudować swoją tożsamość:

1. Osiągnięcie bardziej dojrzałej relacji z rówieśnikami

2. Akceptowanie swojej fizyczności

3. Osiągniecie emocjonalnej niezależności od rodziców

4. Wybór i przygotowanie się do zawodu

5. Nawiązanie intymnych relacji z osobą płci przeciwnej

6. Zaangażowanie w życie społeczeństwa

7. Wypracowanie własnego (nieasocjalnego) stylu bycia

8. Przyswojenie systemu etycznego i zbioru wartości

Na rozwój i realizację przedstawionych osobistych zadań rozwojowych (OZR) wpływają: różne czynniki środowiska społecznego, aktywność własna jednostki, zmienne o charakterze biologicznym.

Podział na wczesną i późną adolescencję

Zadania rozwojowe wg Havighursta

1. Wczesna adolescencja

1. Osiąganie nowych i bardziej dojrzałych związków z rówieśnikami obojga płci

2. Opanowanie społecznej roli związanej z płcią

3. Akceptowanie swojej fizyczności

4. Osiąganie emocjonalnej niezależności od rodziców i innych dorosłych

2. Późna adolescencja

1. Osiąganie bezpieczeństwa i niezależności ekonomicznej

2. Wybór i przygotowanie do zawodu

3. Przygotowanie się do małżeństwa i życia rodzinnego

4. Rozwijanie sprawności intelektualnej i pojęć niezbędnych dla kompetencji obywatelskiej

5. Dążenie do osiągania społecznie odpowiedzialnego zachowania

6. Nabycie zbioru wartości oraz systemu etycznego jako przewodnika zachowania.

9. Który z europejskich modeli resocjalizacji jest dla Pani najbardziej interesujący?

Najbardziej interesujący jest dla mnie model resocjalizacji nieletnich pochodzący z Wielkiej Brytanii. Podoba mi się to, iż w modelu tym, ogranicza się kontakt nieletnich z wymiarem sprawiedliwości, powierzając opiekę i ochronę nieletnich do 17 lat miejscowym ośrodkom pomocy społecznej. Zajmują się także nieletnimi do lat 17, wobec których policja zastosowała odpowiedni środek wychowawczy oraz sprawami przekazanymi przez sąd, w których został orzeczony środek wychowawczy. MOOS, mogą zastosowwać wobec takiego nieletniego:

- umieszczenie w odpowiedniej placówce wychowawczej lub rodzinie zastępczej;

- gdy ośrodek zajmuje się nieletnim bez uprzedniej interwencji sądu dla nieletnich , konieczne jest uzyskanie zgody jego rodziców na zastosowanie środka wychowawczego - gdy nie będzie zgody, MOOS przesyła sprawę nieletniego do sądu w celu rozpatrzenia i wydania odpowiedniego orzeczenia o ośrodku wychowawczym.

- co 6 miesięcy MOOS musi ponownie rozpatrywać daną sprawę, by sprawdzić, czy należy zmienić zastosowany środek lub go uchylić - do ukończenia przez nieletniego 18 roku zycia.

POLICJA

- ustawodawca brytyjski przekazał prowadzenie spraw na etapie przygotowawczym policji, gdyż sędzia musi być bezstronny i obiektywny (nie powinien znać nieletniego)

- przy każdej komendzie jednostki administracyjnej, są sekcje policji dla nieletnich

- policja jest upoważniona do działania we wszystkich wypadkach, w których biorą udział nieletni

- musi współpracować ze wszystkimi organami opieki nad dzieckiem

- przekazują sprawy nieletnich do rozpatrzenia przez sąd lub ośrodek opieki społecznej

10. Co to jest i jakie są rodzaje wsparcia społecznego

Wsparcie społeczne to proces, podczas, którego jedna osoba lub grupa osób ułatwia innej osobie lub grupie zaspokojenie jej potrzeb fizycznych, psychicznych, społecznych i duchowych, pomaga w rozwiązywaniu konfliktów wewnętrznych lub zewnętrznych, towarzyszy w pokonywaniu utrapień, trudności, frustracji i stresu dnia codziennego.

Pomoc bezinteresowna nosi nazwę altruistycznej, osoby ją świadczące to altruiści. Altruizm- otwarcie się na drugiego człowieka i jego potrzeby.

Postawa prospołeczna- przejawia się w wiedzy, przekonaniach, ocenach i sądach, dotyczących potrzeb innych osób i sposobach w jaki oni je zaspokajają i jakie mają w tym zakresie możliwości, oraz w reakcjach emocjonalnych na dostrzeganie potrzeby innych osób i programie osobistego udziału w realizacji tych potrzeb. Potrzeba ta jest realizowana m.in. w aktywności wolontariackiej.

Wsparcie społeczne występuje w postaci wsparcia informacyjnego, emocjonalnego, moralnego, duchowego i materialnego. We wsparciu społecznym zawsze zachodzi osobowa relacja pomiędzy wspierającym a wspieranym.

Wsparcie emocjonalne- współodczuwanie, rozumienie przez osoby świadczące tego rodzaju pomoc, sytuacji osoby, która nie radzi sobie z zadaniami rozwojowymi, oczekiwaniami i wymaganiami życia społecznego, respektowania norm moralnych, społecznych, obyczajowych, prawnych, nie potrafi radzić sobie z lękiem, poczuciem krzywdy, poczuciem winy, odczuwa bezsens swojego życia, czuje się osamotniona, bezradna, pragnie zemsty, wyrównania krzywd, nie potrafi wybaczyć.

Wsparcie informacyjne- to dostarczanie obiektywnej wiedzy o przyczynach i możliwości wyjścia z sytuacji osoby nieprzystosowanej społecznie, uzależnionej, będącej w konflikcie z prawem i w związku z tym poddawanej karze kryminalnej i procesowi resocjalizacji. Wsparcie społeczne może spowodować obniżenie lęku, gniewu, złości, poczucia krzywdy, smutku. Może także zapoczątkować kształtowanie się optymizmu, zaufania do siebie i innych, poczucia własnej wartości, kontroli wewnętrznej.

Wsparcie moralne- np. grupy AA, których najważniejszym zadaniem jest wspieranie osób, które zdecydowały się w wyniku własnego wyboru, na trzeźwość i zmianę swojego stylu życia.

Wsparcie duchowe- występuje gdy inne osoby lub grupy osób, ułatwiają poznanie, zrozumienie i realizowanie potrzeb religijnych. Wsparcie takie najczęściej występuje w różnego rodzaju grupach modlitewnych i religijnych na terenie ZK w wyniku działalności bractwa więziennego.

Wspierającego i wspieranego możemy opisać w kategoriach: kim jest osoba potrzebująca pomocy? Kim jest ten, który przychodzi z pomocą? W jakim czasie udzielana pomoc zmieni sytuację, poprawi funkcjonowanie danej osoby?

Właściwości wsparcia społecznego: dobrowolność- oznacza, że udzielanie pomocy jest zawsze na życzenie korzystającego z tej pomocy, usamodzielnienie- oznacza pomaganie w taki sposób, aby potrzebujący pomocy, włączył się w ten proces i podjął własne działanie, do całkowitego przejęcia i odkrycia własnych możliwości. Dostępność i skuteczność- wsparcie społeczne powinno być udzielane stale i systematycznie, aż do osiągnięcia założonego celu.

Wolontariat jako zorganizowany ruch wsparcia społecznego- jest odpowiedzią na potrzeby społeczne doznawania opieki i opiekowania się innym. Jest to ruch obywatelski na rzecz tych, którzy są w potrzebie. W centrum zainteresowania wolontariuszy jest zaspokojenie potrzeb społecznych, duchowych, psychicznych oraz zmiana sytuacji życiowej danej osoby. Warunkiem zaangażowania się w działalność wolontariacką jest zdobycie odpowiednich kompetencji osobistych( umiejętności psychologicznych i właściwości moralnych) oraz eksperckich, czyli wiedzy o problemach osób nieprzystosowanych społecznie, uzależnionych, naruszających prawo, oraz wiedzy i umiejętności co do rozwiązywania problemów tych osób.

Szczególną grupą wsparcia społecznego są nieletni, którzy potrzebują pełnego życzliwości, miłości i przede wszystkim zaufania wsparcia społecznego we wszystkich aspektach.

Najważniejsze zadania wolontariuszy w stosunku do osób poddawanych resocjalizacji, w warunkach zamkniętych ośrodków resocjalizacyjnych, zakładów poprawczych czy w zakładzie karnym :

-pomoc w podtrzymywaniu i naprawieniu relacji interpersonalnych z bliskimi

-pomoc w zrozumieniu celu zastosowanego środka lub kary kryminalnej

-pomoc w nabyciu motywacji do zmiany wzorców zachowania

-pomoc w nabyciu motywacji do zmiany własnego systemu wartości

-pomoc w odkrywaniu własnych zdolności

-pomoc w rozwiązywaniu wybranych konkretnych sytuacji rodzinnych

Dwie organizacje, działające na rzecz więźniów:

1.Stowarzyszenie Penitencjarne ,,Patronat”- działa od 1989 roku. Aktualne formy działalności określa Statut Stowarzyszenia- art. 9. Do najważniejszych zadań ,,Patronatu” należą: udzielanie osobom pozbawionym wolności i ich rodzinom pomocy materialnej, moralnej, prawnej; odwiedzanie osób pozbawionych wolności w miejscach ich przebywania; zwracanie się do kompetentnych organów w indywidualnych sprawach osób pozb. Wolności; sprawowanie dozoru nad skazanymi i sprawowanie opieki na osobami zwolnionymi z zakładów; indywidualne przygotowanie poszczególnych skazanych do readaptacji w społeczeństwie po zwolnieniu z zakładu; współdziałanie z kuratorami sądowymi; prowadzenie lub współdziałanie w utrzymywaniu schronisk dla bezdomnych, zwolnionych z ZK.

2.,,Bractwo więzienne”- podczas czynności ewangelizacyjnych inspiruje i pomaga skazanym w rozwoju systemu wartości lub w jego hierarchizowaniu, pomaga przezwyciężyć poczucie krzywdy, pomaga w kształtowaniu postawy przebaczenia, pomaga w rozwoju moralnym, religijnym, przyczynia się do naprawienia relacji interpersonalnych z rodziną. Bractwo więzienne bardzo rygorystycznie przestrzega zasad, wytyczających ramy działania i możliwości tzw. Ewangelizatora np. przestrzeganie regulaminu zakładu, na terenie, którego się działa, podejmowanie zobowiązań wobec więźniów w granicach własnych uprawnień.

11. Dlaczego ludzie łączą się w grupy i jakie są charakterystyczne właściwości grupy?

Grupa to zbiór osób pozostających ze sobą w określonych relacjach (co najmniej 2 osoby). Istnieją grupy:

• Formalne - mają ściśle określone cele, normy, zasady powstawania i włączania członków (często jest to spisane - statuty, kodeksy, regulaminy)

• Nieformalne.

Grupy stanowią ważny punkt odniesienia normatywnego, zaspokajają potrzebę przynależności i afiliacji, przekazują wartości i wzory zachowań społecznych, są do pewnego stopnia elementem ogólnej kontroli społecznej, uczą uczestnictwa w strukturach społecznych.

Dlaczego?

1. By zaspokajać potrzeby biologiczne, psychiczne, społeczne i duchowe.

2. Żeby nie być samotnym

3. Człowiek jako istota społeczna potrzebuje kontaktu z innymi ludźmi, daje mu to poczucie przynależności i bezpieczeństwa

4. Nowe znajomości, dotychczasowi nie są skłonni zaspokajać już naszych potrzeb

5. Wspólne cele, działalność grupy

6. Poszukiwanie wzorca do naśladowania, którego nie znajdujemy np. w rodzinie.

7. Wzajemne przyciąganie - podobne postawy, zachowania, osobowość

8. Mają z tego korzyści - koła zainteresowań, wolontariat

Właściwości grupy:

• Układ relacji pomiędzy członkami wyznaczanie zakresu i charakteru możliwego wywierania wpływu na poszczególnych członków, ich sposób reagowania, zachowania, a nawet osobowość.

• `miejsce' socjalizacji - dokonuje się przekazywanie norm, wartości, wzorów zachowań poprzez naśladownictwo, identyfikację, perswazję, warunkowania.

• Są kształtowane, zmieniane przez całe życie (przedszkole szkoła praca)

• Spoistość - zakres w jakim członkowie grupy są lojalni i zaangażowani w sprawy grupy

K. Ostrowska Psychologia resocjalizacyjna

12. Proszę omówić w kontekście niedostosowania społecznego, czynniki chroniące i czynniki ryzyka tkwiące w środowisku rodzinnym.

Czynniki chroniące - cechu, sytuacje, warunki pozwalające zredukować prawdopodobieństwo zachowań nieprzystosowawczych.

Czynniki ryzyka - cechy, sytuacje, warunki sprzyjające zachowaniom nieprzystosowawczym.

Ze względu na to, iż rodzina jest najważniejszą i podstawową grupą społeczną, na której opiera się całe społeczeństwo, jest ona środowiskiem, z którego dziecko wynosi postawy i wartości, utożsamia się z rodzicami, rodzeństwem, przejmuje ich zachowania.

Rodzinne czynniki chroniące:

• efektywne rodzicielstwo

• dobre relacje między rodzicami a dzieckiem

• stabilny dom

• oczekiwania adekwatne do możliwości dziecka

• możliwość podejmowania działań prospołecznych (np. pomaganie innym)

• spójny system nagród i kar

• nagradzanie zachowań prospołecznych

Rodzinne czynniki ryzyka:

• rozwód rodziców/rozbity dom

• niestabilność rodziców/rodziny (ekonomiczna, przestrzenna, społeczna)

• ubóstwo, niski status społeczny

• kariera kryminalna rodzica/rodziców

• pobyty w więzieniu członków rodziny

• separacja od rodziców (opieka instytucjonalna)

• ubogie relacje między rodzicami a dzieckiem

• zaburzona kontrola rodzicielska

• surowy, odrzucający lub niedbały styl wychowawczy

• zaburzenia lub choroby psychiczne rodziców

• akceptacja zachowań antyspołecznych w rodzinie i poza nią

• depresja poporodowa u matki

• niski poziom umiejętności rodzicielskich i kompetencji społecznych

• nieletnie rodzicielstwo

• przemoc w rodzinie

• zaniedbywanie, maltretowanie dzieci

13. Różnice między twórczą resocjalizacją a tzw. resocjalizacją tradycyjną

	TWÓRCZA RESOCJALIZACJA	TRADYCYJNA RESOCJALIZACJA
Definicja	Proces rozwijania i kreowania potencjałów	Korektywna zmiana parametrów społecznych i osobowych
Nieprzystosowanie społeczne	Jako problem wadliwie ukształtowanej tożsamości	Jako wadliwe postawy, nieakceptowanie, nieprzestrzeganie norm, zaburzone relacje interpersonalne i wadliwe role społeczne, nieadekwatne postawy, przekonania, nastawienia.
Cel	Wykreowanie nowych parametrów tożsamości wychowanków (Ja indywidualne i Ja społeczne)	Korektywna zmiana przekonań, nastawień i preferencji aksjologicznych czy form reakcji, zachowań, postaw i ról społecznych.
Środki	Zmiana skryptów poznawczych i zafałszowanych atrybucji wychowanków przez rozwój strukturalnych czynników i mechanizmów procesów twórczych oraz dostarczanie nowych umiejętności i kompetencji społecznych	Zmiana jednych wadliwych form funkcjonowania na inne akceptowane społecznie przez wychowawczą korektę, psychokorekcję, socjokorekcję czy inne sposoby antropoechnicznych oddziaływań wychowawczych
Metody	Resocjalizacja przez trenowaną autoprezentację wybranych i odpowiednio wizualizowanych parametrów tożsamości. Warsztatem dla twórczej resocjalizacji jest psychoterapia.

14. Proszę omówić wybrane koncepcje resocjalizacji ze szczególnym uwzględnieniem podejścia kognitywno - behawioralnego.

Trzy podstawowe orientacje psychologiczne:

1. psychologia hormistyczna, która stanowi uzasadnienie „kanalizacja instynktów”,

2. psychoanaliza, zakładająca konieczność rozwiązania problemów wewnętrznych, najczęściej podświadomych konfliktów i kompleksów dynamizujących patologiczne formy zachowania się,

3. behawioryzm zasadzający pracę wychowawczą, i tym samym resocjalizację, na podstawie tworzenia odpowiednich nawyków i przyzwyczajeń.

Resocjalizacja jako „kanalizowanie instynktów”, czyli podejście hormistyczne:

Twórca: McDougall: teza: napęd, „popchnięcie” naszego postępowania, „hormistyczna energia” tego zachowania, bierze swe źródło z instynktów, które są „odziedziczoną lub wrodzoną dyspozycją psychofizyczną, determinująca podmiot, do spostrzegania przedmiotów pewnej klasy lub zwracania na nie uwagi, do doświadczenia po spostrzeganiu takiego przedmiotu podniecenia emocjonalnego szczególnego rodzaju i do działania w pewien określony sposób albo przynajmniej doświadczania impulsu do takiego działania”.

Wyróżnił 7 zasadniczych instynktów warunkujących określony rodzaj podniecenia emocjonalnego:

• ucieczki (strachu),

• awersji (odrazy),

• ciekawości (zdumienia),

• wojowniczości (gniewu),

• pewności siebie (dominacji),

• samoponiżania się (uległości),

• uczuć rodzicielskich (tkliwości).

W późniejszym czasie lista ta została rozszerzona w związku z czym zrezygnowano z biologicznego pojęcia „instynkt” na rzecz określeń tj: „skłonność” czy „zdolność”.

Ciril Burt wymienia nieco więcej instynktów stanowiących „napęd” czynów przestępczych młodzieży:

• głód (żarłoczność, łakomstwo),

• seks,

• złość,

• zachłanność,

• polowanie,

• włóczęgostwo,

• ciekawość,

• instynkt stadny,

• samozadufanie,

• samoupokorzenie,

• strach,

• wstręt,

• zakochanie, zadurzenie się,

• smutek,

• radość i zabawa.

Niektóre z wymienionych instynktów mają bezpośredni wpływa na zachowanie przestępcze, inne pośredni.

Jedyną właściwą drogą oddziaływań resocjalizacyjnych, jest sublimacja polegająca na ćwiczeniu emocji w sposób podobny, jak ćwiczy się inteligencję, na takim kształceniu instynktów, jakiemu podlega rozum. Większość przestępstw popełnianych przez nieletnich w ostatecznym rozrachunku nie wypływa z rozplenionej w sercu człowieka grzeszności, lecz z niewłaściwego skierowania energii. Stąd też leczenie przestępczości nie może opierać się na zahamowaniu tej energii (co jest i tak niemożliwe), lecz na skierowaniu jej na właściwe tory. Ch. Secretan wyróżnił 3 stadia instynktu, w zależności od stopnia jego sublimacji: 1) stadium cechujące się brakiem sublimacji, a polegające na całkowitym egoizmie i bezwzględnym dążeniu do realizacji 2) stadium, w którym instynkt ujęto w łożysko i staje się on bardziej złożonym 3) stadium, w którym instynkt "ulega zboczeniu i platonizacji".

Te trzy stadia plastyczne przedstawił Secretana na podstawie analizy uczucia miłości:

Etap I: Miłość polega na pragnieniu posiadania. Przedmiot miłości jest tylko środkiem do osiągnięcia osobistego zadowolenia; kochanek jest doskonałym i naiwnym egoistą; dźwigającym tylko jarzmo przyrody, będącym narzędziem gatunku. Przypuszczalnie mamy tutaj do czynienia z miłością prymitywną, zawierającą jedynie pierwiastek fizyczny, a zupełnie pozbawioną pierwiastka duchowego. Fakt, iż w tym wypadku miłość wiąże się z posiadaniem kogoś na własność, może z kolei wzbudzać takie uczucia w "kochającym człowieku" jak zazdrość, zawiść, co w konsekwencji może nawet spowodować śmierć osoby kochanej (tragedia Otello).

Etap II: miłość to nie tylko rozkosz, ale szczęście. Posiadanie ciała nie stanowi w tym wypadku celu samego w sobie, lecz upragnione uzupełnienie celu realnego, a jest nim całkowite posiadanie przedmiotu miłości przy całkowitym oddaniu samego siebie. W tym przypadku szukamy własnego zadowolenia, lecz nie możemy znaleźć go inaczej, jak w szczęściu osoby ukochanej. W tym wypadku uczuciu miłości nie towarzyszy egoizm, jak miało to miejsce w etapie I, bo troszczymy się także o osobę kochaną, ale miłość nadal jest głównie odczuwaniem fizycznej bliskości między kochającymi się ludźmi.

Etap III: potrzeba nie odgrywa żadnej roli w tym stadium dojrzałej miłości. W tym wypadku miłość to życzliwość, miłosierdzie, dobroć, które pragnie wyłącznie i po prostu szczęścia ukochanej istoty, bez myśli o sobie, czy dlatego, że umie się wznieść ponad własne potrzeby. Na tym etapie mamy do czynienia z miłością, której chyba większość ludzi pragnie, dąży do niej, ale nie każdemu jest ona dana. W miłości, o której mowa, odchodzi się całkowicie od egoizmu, czyli autoobsesji, by wejść w stan symbiozy i słodkiej harmonii z inną, zawsze do końca niepoznaną osobą płci przeciwnej, którą się kocha. Jest to stan, który nie każdemu jest dany, gdyż nie każdy został nauczony, a co za tym idzie, jest zdolny do takiej, dojrzałej miłości. Element seksualny stanowi tutaj jedynie dodatek, bądź nawet w ogóle nie musi być obecny, a najważniejsze jest, by osoba, którą kochamy była szczęśliwa.

hormiści podkreślili dwuetapowość sublimacji i instynktu, tj. najpierw musi nastąpić skanalizowanie instynktu, czyli ujęcie jego energii we właściwe łożysko (co było rozumiane jako "wyładowanie" tej energii w sposób akceptowany społecznie), a dopiero potem "uwznioślenie" określonego instynktu, czyli przekierowanie go na inny tor. Zasadniczo wszelkie oddziaływania resocjalizacyjne powinny zmierzać do "kanalizacji" instynktów (I etap sublimacji).

Burt przedstawiając swoje poglądy, nie zajmuje się każdym z przedstawionych instynktów osobno, lecz łączy je w pewne grupy. Na początku zajmuje się kanalizowaniem instynktu chciwości, stanowiących podstawowy impuls do kradzieży. Jego zdaniem perswadowanie złodziejowi, że nie powinien zadowalać się tym co cudze jest całkowicie bezskuteczne. Tak jakby prosić drapieżnika pustynnego alby spokojnie leżał obok jagnięcia i jak ono jadł tylko zieleninę. Nie jest możliwe ani potrzebne tłumienie ludzkich zachłanności, należy ją tylko skierować na właściwe tory.

Gdy dziecko kradnie najlepszym sposobem jest zwiększenie mu kieszonkowego, by mógł zaoszczędzić pieniądze w skarbonce, ponieważ posiadanie własności jest najlepszą szkołą odpowiedzialności i uczciwości. Ktokolwiek coś posiada, potrafi respektować cudzą własność. Należy stwarzać dziecku możliwość do zdobywania wynagrodzenia, otrzymywania upragnionych zabawek za określone wysiłki. Najlepszą drogą kanalizowania impulsów chciwości jest wykorzystanie „umiłowanego przez każde dziecko handlowania” tą drogą można zaszczepić w dziecku w sposób trwały poczucie uczciwości i odpowiedzialności w procesie bogacenia się.

Zapobieganie włóczęgostwa: pierwszy kierunek częste zabieranie dziecka na wspólne ciekawe wycieczki z rodzicami czy szkolne, spowoduje mniejszą ilość podejmowanych wypadów „na własną rękę” bez pozwolenia dorosłych; drugi kierunek dokładne wyjaśnianie okoliczności stanowiących bezpośrednią przyczynę ucieczek, a następnie konsekwentne unikanie takich sytuacji.

Rozwiązywanie konfliktów wewnętrznych, czyli podejście psychoanalityczne (psychodynamiczne)

Twórca psychoanalizy: Z. Freud, ukazał metody odkrywania „tajników podświadomości”, czyli ukrytych urazów i nierozwiązanych konfliktów, które wywierają ogromny wpływ na nasze zachowanie się, ale przede wszystkim ukazał on możliwości wpływania na eliminację bądź złagodzenie negatywnych skutków podświadomych sprężyn ludzkiego zachowania.

„Wychowania nie można mieszać z psychoanalizą ani tym bardziej zastępować psychoanalizą, Psychoanaliza może być traktowana jako środek pomocniczy w wychowaniu, ale nie może być właściwym jego substytutem”.

Podejście psychodynamiczne dąży do możliwie najpełniejszego dotarcia do wszystkich, najczęściej nieuświadomionych, zrodzonych z traumatycznych przeżyć, sprężyn wypaczających zachowanie się. Najważniejszym i najtrudniejszym do osiągnięcia u poddawanego oddziaływaniom psychokorekcyjnym osobnika stanem psychicznym jest jego „otwarcie się” - dotarcie do tych struktur, które stanowią najbardziej ranliwe stany ludzkiej psychiki, powodujące - jako reakcje obronne - mniejsze lub większe wypaczenia zachowania się. Wyróżnia się 3 poziomy tego otwarcia się:

1. Najłatwiejszy do uzyskania - dotyczy informacji rzeczowej, czyli zjawisk dziejących się niejako poza osobą i niewywołujących jej żywszych reakcji emocjonalnych np. „dziś rano, kiedy szedłem do pracy był przymrozek”.

2. Reakcja osobnika o wyraźnym zabarwieniu emocjonalny, na zaobserwowane zjawiska, np. „nie byłam ubrany odpowiednio więc zmarzłem”.

3. Sfera odczuć osobistych o dużym ładunku emocjonalnym, np. „tak naprawdę to odkąd pamiętam to nigdy nie miałem porządnego ubrania”.

Najistotniejszy i najtrudniejszy jest poziom trzeci - najgłębsze otwarcie się. U przestępców trudność ta bywa zwielokrotniona, ponieważ są oni skłonni raczej do płytkich racjonalizacji niż zagłębiania się w swe konflikty moralne oraz natura treści koniecznych do wyjawienia w procesie psychoterapii należy z reguły do najbardziej intymnych przeżyć, które w przypadku przestępców spotykają się ze społecznym potępieniem.

W celu wywołania głębokiego otwarcia się, należy uwzględnić 3 podstawowe elementy:

• sposób stawiania pytań - ostrożne i wyważone stawianie problemów dyskusji jest konieczne ze względu na stale aktywną ranliwość psychiki większości pacjentów o to zarówno w sferze świadomości, jak i podświadomości. Terapia jest ułatwiona, gdy mamy do czynienia z pracą w grupach terapeutycznych, ponieważ uczestnicy stymulują się wzajemnie do wypowiedzi.

• wytworzenie odpowiedniej przestrzeni terapeutycznej - „wyznaczanie z jednej strony ścisłej roli i dystansu między pacjentem, a terapeutą, a z drugiej strony stworzenie iluzji pozwalającej na przemieszczenie się w czasie i przestrzeni po to, aby umożliwić mechanizm myślenia symbolicznego”.

• światopogląd terapeuty: wiedza i doświadczenie kliniczne, umiejętność przewidywania reakcji pacjenta - fundamentalne znaczenie w pracy z pacjentami impulsywnymi, umiejętność powstrzymywania się od przejmowania stanów emocjonalnych i systemów wartościowania od pacjentów.

Niezwykle ważna umiejętnością jest odróżnienie prawdziwego otwarcia się uczestnika terapii od pseudootwarcia, które najczęściej występuje u jednostek psychopatycznych. Osobnik psychopatyczny, szczególnie wtedy, gdy znajdzie się w grupie, bardzo szybko skorzysta z okazji, aby popisywać się swoim przeżyciami wewnętrznymi lub swoją otwartością. Oczywiście ani jedno a ni drugie nie jest autentyczne, ponieważ demonstrowane czynności są na pokaz. Osobnik inteligentny, psychopatyczny potrafi doskonale symulować objawy głębokich przeżyć emocjonalnych w czasie przedstawianych przez siebie zdarzeń, ponieważ bardzo szybki potrafi zorientować się, że objawy wielkiego zaangażowania emocjonalnego w czasie wypowiedzi nadają przedstawianym treściom piętno autentyczności. Ważne jest także odróżnienie pseudootwarcia od kłamstw. Zdarzenia przedstawiana podczas pseudotwarcia rzeczywiście dotyczyły życia pacjenta i mogą być przez niego „podkoloryzowane”, zaś kłamstwa całej rozciągłości stanowią materiał projekcyjny.

Nauka właściwych nawyków i przyzwyczajeń w ramach podejścia behawiorystycznego

Koncentracja na czynnikach zewnętrznych, na różnych nagrodach i karach, jakimi otoczenie „warunkuje” nasze dobre lub złe zachowanie się. Całokształt oddziaływań, pozytywnych i negatywnych, zwykło się porządkować według 3 hierarchicznie różnych rodzajów warunkowania.

1. Warunkowanie klasyczne: Pawłow, gdy bodziec bezwarunkowy (np. głód) przez skojarzenie z bodźcem obojętnym przekazuje niejako swą siłę sprawczą temu obojętnemu bodźcowi, czyniąc tym samym z niego bodziec warunkowy. Jeśli bezpośrednio przed podaniem psu pokarmu zadzwoni dzwonek, to po kilku próbach na sam dźwięk dzwonka pies zaczyna wydzielać ślinę. Przed eksperymentem dzwonek nigdy nie wywoływał u psa reakcji ślinienia, a więc nauczył się on, że bodziec, który zawsze pojawia się przed jedzeniem, jest sygnałem karmienia. Tego typu bodziec (sygnał) Pawłow nazwał bodźcem warunkowym, a efekt wywołany przez niego (tu: wydzielanie śliny) — reakcją warunkową lub odruchem warunkowym. Odruch taki wytwarza się dzięki wielokrotnemu kojarzeniu się bodźca (np. dźwięku dzwonka) z podawaniem pokarmu, co Pawłow określił jako wzmocnienie bodźca warunkowego.

Do nabywania klasycznych odruchów warunkowych człowiek lub zwierzę może być zmuszane przez warunki zewnętrzne.

2. Warunkowanie instrumentalne: Aby wystąpiło niezbędna jest „spontaniczna aktywność” jednostki. Warunkowanie instrumentalne przebiega na innym wyższym poziomie, w którym „uwarunkowana” staje się reakcja, a nie obojętny bodziec. Warunkowanie instrumentalne służy do podtrzymywania lub oduczania pewnych zachowań, za pomocą wzmocnień negatywnych i pozytywnych. Dodatkowo, warunkowanie instrumentalne może mieć kilka odmian. Może być regularne: jeśli za każdym razem, gdy szczur wykonana prawidłowo zadanie, dostanie nagrodę lub jeśli szczur by otrzymać nagrodę, musi wykonać poprawnie zadanie aż kilka razy, ale zawsze jest to ta sama liczba powtórzeń. Warunkowanie instrumentalne może mieć także charakter nieregularny: gdy nagroda jest dawana zupełnie losowo.

W zależności od  rodzaju warunkowania różna jest jego trwałość. Okazało się, że gdy szczur dostający za każdym razem nagrodę za prawidłowe zachowanie, przestanie być nagradzany, zaniecha on swojego zachowania już po kilku nienagrodzonych próbach. Szczury, które dostawały nagrodę rzadziej, ale regularnie, dłużej wykonują  już nienagradzane zachowanie, jednak największą determinację mają szczury, które były nagradzane nieregularnie.

3. Warunkowanie społeczne - zastępcze - modelowanie - gdy nagroda lub kara nie spotyka bezpośrednio uczącego się, lecz osobę, którą on obserwuje i z która w większym lub mniejszym stopniu identyfikuje się.

Wszystkie formy warunkowania zachodzą w przypadku powstawania przestępczych form zachowania się, czyli „wypaczonych odruchów moralnych”. Skoro przestępstwo czy inna forma wadliwego zachowania się powstała w wyniku przyswojenia sobie niewłaściwych nawyków czy drogą oddziaływań wychowawczych to te wadliwe nawyki mogą zostać „przewarunkowane”, mimo że „złe nawyki” wykazują dużą oporność na zmiany i dużą tendencję do ponownego odnawiania się.

Terapia awersywna jako zastosowanie warunkowania klasycznego

Najczęstszą, brutalną formą terapii awersyjnej jest kara fizyczna po popełnieniu karygodnego czynu. Błędne jest przekonanie, że skojarzenie bólu z nieakceptowanym czynem zapobiegnie popełnieniu w przyszłości podobnego czynu. Kara fizyczna może prowokować do patologicznie agresywnych reakcji.

Warunkowanie instrumentalne, Terapia behawioralna w resocjalizacji

Najstarsze podejście. Dokładne :rozpisanie” zachowania podopiecznego na łatwe do zaobserwowania objawy, po to, aby zachowania pozytywne nagradzać punktami, za które wychowanek może „kupić” wymienione w regulaminie przedmioty. Cele resocjalizacyjne:

• wyrównywanie braków w zachowaniu: Zachowanie przestępcze lub zaburzenia emocjonalne wynikają nierzadko z licznych niedostatków różnych sfer ludzkiego zachowania np. ze słabej umiejętności wypowiadania się, niskiego poziomu wiedzy, niekompetencji społecznej, czy też z tzw. trudności w uczeniu się. Na skutek tych deficytów w zachowaniu jednostka nie otrzymuje w kontekstach społecznych wzmocnień pozytywnych, które z reguły utrwalają i rozwijają wartościowe ze społecznego punktu widzenia cechy zachowania. Natomiast otrzymuje ona wzmocnienie negatywne (kary i bodźce awersywne). W związku z tym, że często otrzymywanie bodźców prowadzi z jednej strony do nadmiernej agresji, z drugiej zaś do wzmocnienia reakcji społecznie nieadekwatnych (przez nadanie im właściwości wzmocnienia pozytywnego w grupach osób przejawiających podobny typ zachowania), najpilniejszym zadaniem oddziaływań resocjalizacyjnych winno być wyrównanie tych braków w zachowaniu się.

• Eliminowanie negatywnych cech zachowania. W wyniku wypaczenia systemu wartości osobnik przestępczy, a także wykazujący zaburzenia emocjonalne przyswoił sobie niewłaściwe formy zachowania, które utrudniają mu właściwe funkcjonowanie w życiu społecznym. Zadaniem resocjalizacji umiejscowionej w nurcie behawiorystycznym powinno być, jak twierdzi K. Pospiszyl (1990), więc z jednej strony - pozbawienie negatywnych form zachowania się danej jednostki, z drugiej zaś - dostarczenie silnych wzmocnień pozytywnych cechom wartościowym społecznie.

• Wzmocnienie kontroli własnego zachowania. W procesie terapii behawiorystycznej ważną rolę odgrywa wyrobienie u przestępców i osobników ujawniających różnego rodzaje zaburzenia emocjonalne wystarczająco silnej umiejętności powstrzymywania szeregu reakcji, zapanowania nad natychmiastowym uzewnętrznieniem swych emocji itp. Zachowanie przestępcze wynika często nie tylko z niewłaściwych reakcji w stosunku do innych ludzi i ich własności, lecz również z nieumiejętności powstrzymywania wielu reakcji, np. ataku gwałtownej agresji, chęci natychmiastowego zaspokojenia potrzeb itp.

Niebezpieczeństwo terapii behawioralnej polega na tym, że likwiduje ona wewnętrzne tendencje człowieka, przekierowując je na zewnętrzne nagrody i tym samym zapewnia jedynie krótkotrwałe polepszenie zachowania się tego człowieka. Gdy nagrody zewnętrzne przestaną działać, efekty treningu behawioralnego gwałtownie znikają i najczęściej poziom dojrzałości w zachowaniu się danej jednostki staje się niższy niż przed rozpoczęciem terapii.

Terapia kognitywno - behawioralna

Z konsekwentnym stosowaniem nagród i kar przeprowadza się liczne dyskusje i perswazje zmierzające do wyzwolenia w wychowanku głębszej refleksji nad przyczynami, a przede wszystkim nad skutkami jego negatywnego postępowania.

Wzbogacenie metod behawioralnych - mechanicznych oddziaływań na korektę w zachowaniu się poprzez dołączenie „treningu świadomości”, polegającym na usprawnianiu oceny własnego postępowania

Filozofia: „wyprostowywanie krzywego myślenia”, z reguły bowiem przestępca wymyśla sobie różne usprawiedliwienia dla swoich czynów - „kradnę bo wszyscy kradnę” , „zgwałciłem ją, bo sama tego chciała skoro miała ubraną taką krótką spódniczkę”. Pierwszy etap polega na ukazaniu w toku sesji terapeutycznych nielogiczności i szkodliwości tego typu racjonalizacji.

Kendall i Braswell wyróżniają dwie postanie nieodpowiedniego zachowania się, wyodrębnione ze względu na ich przyczyny:

• zachowanie wynikające z niewłaściwego zrozumienia i oceny danej sytuacji - w celu zresocjalizowania należy stosować techniki i przewarunkowania, czyli restrukturyzację dotychczasowej postaci zachowania się

• zachowanie wynikające z nieumiejętności lub nieznajomości sposobów poprawnego zachowania się - deficyty behawioralne - w celu zresocjalizowania należy nauczyć osobnika odpowiednich „zręczności społecznych” czy psychologicznych - umiejętności właściwego radzenia sobie w różnych, nawet najbardziej skomplikowanych sytuacjach.

Oddziaływania w ramach terapii kognitywno - behawioralnej po za kładzeniem akcentu na formowanie świadomości oraz na modelowaniu zachowania przez wycyzelowany system wzmocnień, charakteryzują się także i tym, że w obręb ich oddziaływań wchodzą zasadniczo wszystkie nowoczesne techniki wypracowane przez podejście psychodynamiczne.

Pokreślenia wymaga fakt, iż głównym wyznacznikiem skuteczności współczesnych programów resocjalizacyjnych jest integracja wielu nadających się do danego typu i przypadku wykolejenia podejść modyfikujących niepożądane postacie zachowania się.

Internalizacja odpowiednich wzorców osobowych, czyli warunkowanie społeczne

„Nie ma wychowania bez naśladowania” , a „anioł szepcze do jednego ucha, a diabeł do drugiego”. W przypadku osób wykolejonych, albo ze względów charakterologicznych wykazywały większą chęć do słuchania podszeptów szatana, albo też miały pecha, że w środowisku, w którym dane im było wzrastać mało było pozytywnych wzorców do naśladowania, toteż oddziaływanie resocjalizacyjne musi dostarczać pozytywnych przykładów do naśladowania z zwielokrotnioną siłą. Istotne jest także odizolowanie resocjalizowanych osób od zdemoralizowanych kompanów.

Proces tworzenia odpowiednich postaw przez naśladowanie to modelowanie.

Bronfebrenner usystymatyzował wyznaczniki stopnia siły oddziaływania modela:

1.Siła oddziaływania jest tym większa, w im większym stopniu dostrzega się w modelu jego konsekwencje, wysoką pozycję społeczną oraz możliwość dysponowania środkami materialnymi,

2. Zdolność wzbudzania zachowań przez model wzrasta w zależności od tego, w jakim stopniu model uczestniczył uprzednio w wychowaniu i nagradzaniu dziecka,

3. Największe szanse stania się modelami o maksymalnej zdolności „Zarażenia swym zachowaniem” mają osoby stanowiące dla dziecka główne oparcie w jego środowisku i najważniejszy autorytet (rodzice, towarzysze zabaw, starsze dzieci, dorośli odgrywający ważną rolę w życiu dziecka),

4. Zdolność wzbudzania przez model zachowań jest tym większa im bardziej model wydaje się danej osobie podobny do niej.

5. Kilka modeli przejawiających podobne zachowania oddziałuje bardziej skutecznie niż model pojedynczy.

6. Siła oddziaływania modelu wzmaga się, gdy jego zachowanie jest cechą wyraźnie cenioną przez grupę, do której dziecko należy lub do której chciałoby należeć.

7. Siła z jaką model wywołuje rzeczywiste wykonanie czynności w znacznym stopniu zależy od obserwacji następstw, jakie przynosi modelowi jego zachowanie się.

15. Definicje readaptacji. Czynniki ułatwiające resocjalizację penitencjarną; readaptację społeczną.

Readaptacje społeczną rozumie się ponowne przystosowanie jednostki do czynnego isamodzielnego życia, wyrażającego się w pełnieniu ról społecznych związanych z podstawowymi sferami i płaszczyznami ludzkie egzystencji. Pokrewne pojęcia to przystosowanie, adaptacja, akomodacja itp. (Urban, Stanik)

Termin readaptacja społeczna używany jest w odniesieniu do procesu ponownego przystosowania się w sytuacji, kiedy w życiu jednostki doszło do ważnych zdarzeń, punktów zwrotnych, które zaburzyły jej dotychczasowe funkcjonowanie i wystąpiły okoliczności wymagające zainicjowania procesu ponownego przystosowania się. (A. Fidelus)

Readaptacja społeczna przeznaczona jest dla osób, które powinny się odnaleźć w nowych warunkach z powodu różnych przeszkód napotkanych na drodze ich życia. Proces ponownej adaptacji uwzględnia również osoby z niepełnosprawnością. Człowiek w procesie readaptacji powinien zmienić swój dotychczasowy stosunek w sposób odpowiedni do norm
i wartości jakie stawia jemu społeczeństwo. (Ambrozik)

Czynniki ułatwiające readaptację społeczną:

• Wsparcie ze strony rodziny

• Znalezienie zatrudnienia

• Łatwość w przystosowywaniu się do zmian jakie zaszły na wolności

• Unikanie środowiska przestępczego

• Unikanie alkoholu, narkotyków

• Brak zbyt częstej stygmatyzującej kontroli ze strony instytucji porządku publicznego i wymiaru sprawiedliwości

Czynniki utrudniające readaptację:

• Trudności związane z zatrudnieniem, wynikające z sytuacji lokalnego rynku pracy, ale i z powodu niskich kwalifikacji zawodowych eks - dewiantów oraz braku zaufania pracodawców do osób z przeszłością przestępczą;

• Brak wsparcia ze strony rodziny i towarzysząca temu dysfunkcjonalność środowiska rodzinnego;

• Zadomowienie w środowisku przestępczym i bezwzględne poddawanie się jego wpływom;

• Trudności w przystosowaniu się do życia na wolności, wynikające zarówno z lęku towarzyszącego powrotowi do dawnego środowiska oraz ze zmianami jakie dokonały się w środowisku czy społeczeństwie;

• Skłonności do zażywania narkotyków lub nadużywania alkoholu;

• Zbyt częsta stygmatyzująca kontrola ze strony instytucji porządku publicznego i wymiaru sprawiedliwości, w tym stosowanego monitoringu elektronicznego;

Czynniki podmiotowe ułatwiające resocjalizację:

• Pozytywne nastawienie personelu wobec osób osadzonych

• Wysoka inteligencja

• Odporność na stres

• Doświadczenie i umiejętności praktyczne

• Życzliwość

• Przekonanie o możliwości resocjalizacji

• Wsparcie osób bliskich

• Pozytywne nastawienie skazanych do zmian

• Świadomość popełnionego czynu

• Wiara

Czynniki przedmiotowe ułatwiające resocjalizację:

• ZK powinien być nowoczesny, wygodny, zapewniać przyzwoite warunki egzystencji oraz pracy, ZK o małej pojemności

• Wzajemna akceptacja obu stron

• Jasne kryteria diagnozy osobowości skazanych (ocena stopnia ich asocjalności)

• Fachowa selekcja więźniów

• Starannie dobrany, przeszkolony i fachowy, dobrze opłacony personel penitencjarny

• Wsparcie więźniów po opuszczeniu ZK

• Odpowiednia organizacja czasu wolnego i rekreacji

• Możliwość podjęcia ciekawego, dobrze opłacalnego zatrudnienia

• Podtrzymywanie i /lub odnawianie więzi z rodziną i innymi osobam

W procesie resocjalizacji każda osoba doświadcza następujących procesów, które w konsekwencji utrudniają proces readaptacji społecznej:

1) Stygmatyzacja - rozpoczyna się faktycznie już w fazie dochodzenia i aresztu, kiedy to daje się jednostce do zrozumienia, że należy bądź może należeć do przestępczej mniejszości społecznej. Postępowanie organów wymiaru sprawiedliwości zakończone wyrokiem skazującym oznacza pierwszy etap instytucjonalnego naznaczenia. Utrata wolności jest dla wielu osób skazanych dowodem ich moralnego odrzucenia i potępienia przez wolne społeczeństwo. Kolejny etap stygmatyzacji odbywa się już w instytucji zamkniętej, która posiada właściwe jej prawa i środki dalszego etykietyzowania tych, którzy znaleźli się w jej obrębie. Przez cały okres uwięzienia, a nierzadko również po wyjściu na wolność, przypomina się człowiekowi fakt, że raz utracił status normalnego obywatela i został zaliczony do kategorii przestępców. Osąd i opinia innych więźniów może z czasem ukształtować u niego taki sposób widzenia siebie, który dopuszcza możliwość pełnienia roli, którą mu przypisano. Doprowadza to w konsekwencji do poczucia solidarności z grupą skazanych i do identyfikowania się z nią. Dzieje się tak prawdopodobnie zwłaszcza u tych skazanych, którzy przyjmują za własne reguły nieformalnego postępowania więźnia i integrują się z subkulturą więzienną.

2) Standaryzacja - procesem, któremu podlegają wszystkie bez wyjątku osoby skazane na karę pozbawienia wolności. Wynika on bezpośrednio z zawartych w regulaminie więziennym form postępowania ze skazanymi. Nakazują one uniformizację ubioru określają szczegółowymi przepisami ilość i rodzaj mienia prywatnego więźnia oraz przewidują dla wszystkich jednakowy sposób zaspokajania potrzeb podstawowych.

3) Degradacja - wiąże się z tym, że człowiek pozbawiony wolności staje się przedmiotem degradacji tak ze strony administracji, jak i silniejszych więźniów. Na proces degradacji składają się sytuacje poniżenia, upokorzenia i znieważenia godności własnej. Obowiązująca forma meldowania się więźnia i przyjęty sposób zwracania się personelu więziennego do niego ("ty", "wy") jest dla wielu skazanych upokarzającą dolegliwością więziennej rzeczywistości.

4) Depersonalizacja - wiąże się ściśle ze zjawiskami stygmatyzacji, standaryzacji i degradacji. Postępowaniu procesu depersonalizacji sprzyjają takie konsekwencje izolacji, jak: zawieszenie na przyszłość planów osobistych dotyczących życia rodzinnego czy zawodowego, pozbawienie możliwości podejmowania dobrowolnej decyzji i brak potrzeby planowania działań codziennych, które formułuje ściśle administracja zakładu. Depersonalizacja oznacza ostatecznie mniej lub bardziej trwałe zmiany w osobowości więźniów, które dotyczą głównie obrazu samego siebie. System penitencjarny zmusza do zmiany oceny samego siebie w nowej sytuacji i określenia swoich nowych ról społecznych.

5) Prizonizacja - termin wprowadzony przez D. Clemmera na oznaczenie procesu asymilacji przez skazanego norm nieformalnie istniejącego kodeksu postępowania więźnia. Koncepcja prizonizacji oparta została na spostrzeżeniu, że skazany nabywa w miarę czasu trwania izolacji coraz większej wiedzy na temat specyficznych norm i wartości obowiązujących w społeczności więźniów i wykazuje coraz wyższy stopień ich przyswajania. Więzień uczy się specyficznych dla środowiska więziennego postaw i sposobów zachowania, rytuałów i zwyczajów dotyczących jedzenia, ubierania się, pracy czy odpoczynku, języka więziennego i sposobu zorganizowania zakładu karnego.

16. Źródła postaw punitywnych społeczeństwa polskiego:

A. Kossowska, Współczesna przestępczość - uwarunkowania i konsekwencje. Dylematy reakcji społecznej, [w:] B. Urban, J. M. Stanik, Resocjalizacja, Tom II, Warszawa 2008.

• Zmiana mechanizmów kontroli społecznej (większa ruchliwość społeczna, osłabienie przekonania o wiążącej mocy norm społecznych)

• Rewolucja technologiczna w sferze komunikacji i informacji

• Istnienie elementu ryzyka jako stała część składowa życia społecznego (wysokie poczucie zagrożenia)

• Wykluczenie społeczne (głównie bezrobocie i poszerzająca się sfera ubóstwa, deprywacje - poczucie niesprawiedliwości, nierówności, braku szansy)

• Przejście ze zbrodnią na porządek dzienny (obraz zbrodni kreowany przez środki masowego przekazu)

• Wzrost agresji

• Domaganie się coraz surowszego traktowania sprawców przestępstw ( wzrost preferencji dla kary pozbawienia wolności)

• Dojście do głosu populistycznej punitywności ( zmiana polityki karania na podstawie żądań opinii publicznej na podstawie potocznych wyobrażeń o przestępczości)

• Załamanie mechanizmów kontroli nieformalnej przez rodzinę ( spadek wartości rodzinnych, akcentowanie roli posiadania, nie przekazywanie wzorów zachowania i systemu norm społecznych oraz niesprawowanie nadzoru rodzicielskiego)

• Brak funduszy na adekwatne działania ośrodków pomocy społecznej, państwowych i samorządowych instytucji wspierających rodzinę, a także szkół które z tego powodu nie spełniają funkcji wychowawczych

• Stan chaosu normatywnego wywołany zmianą ustroju politycznego

• Liczne przejawy niezgodnej z normą reakcji społecznej na stan rozbieżności między rozbudzonymi aspiracjami i potrzebami, a możliwością osiągania ich w sposób zgodny z prawem

• Kryzys instytucji formalnej kontroli społecznej (policji, sądów) uważany za przejaw bezsilności prawa

17. Przemoc w aspektach terminologicznych, socjologicznych, psychologicznych i prawnych.

„Obecnie można zaobserwować narastające rozszerzanie się zakresu pojęcia przemocy. Owo rozszerzanie nie jest tylko sprawą teoretyków, lecz znajduje swe żywe odzwierciedlenie w świecie społecznym: dyskusjach toczonych na łamach prasy, parlamentarnej legislacji, czy kampaniach na rzecz przeciwdziałania przemocy. Można więc oczekiwać, że pojęcie to jest żywe i szybko zmienia swą konotację i denotację w świecie współczesnym"82.

Przemoc według definicji przyjętej w Słowniku Języka polskiego PWN jest to „siła przeważająca czyjąś siłę; fizyczna przewaga wykorzystywana do czynów bezprawnych dokonywanych na kimś; narzucona bezprawnie władza, panowanie; czyny bezprawne, dokonywane z użyciem fizycznego przymusu; gwałtu

Przemoc w „Słowniku socjologicznym" zdefiniowana jest jako: „jeden z głównych, obok groźby, środków przymusu, polega na użyciu siły fizycznej, przez jednostkę czy grupę, często wbrew obowiązującemu prawu, w celu zmuszenia jakieś osoby czy członków grupy do określonego działania czy też uniemożliwienia podjęcia działań lub do zaprzestania wykonywania czynności już rozpoczętej; także bezprawne narzucenie władzy"87.

Anna Lipowska - Teutsch zjawisko przemocy określa jako „zespół atakujących, nadzorujących i kontrolujących zachowań, obejmujących przemoc fizyczną, przemoc seksualną i przemoc emocjonalną. Jest to spójna całość, ciąg zachowań o charakterze zamierzonym i instrumentalnym, których celem jest zniewolenie ofiary, wyeliminowanie jej suwerennych myśli i działań, podporządkowanie jej żądaniom i potrzebom sprawcy. Nie są to zachowania wymykające się spod kontroli, wybuchy emocji. Sprawca często demonstruje złość po to, by ofiarę zastraszyć, jednocześnie z rozmysłem wybierając miejsce i czas ataku tak, aby był jak najszybciej skuteczny powyżej jak najmniej ryzykowny"88.

Ciekawą definicję przedstawiła Wanda Sztandar, która przez przemoc rozumie „takie działania, które niezależnie od formy upośledzają ostatecznie moc kogoś, kto jest obiektem. Taki też jest cel przemocy, czyniącej z człowieka istotę bezwolną

Z prawnego punktu widzenia przemoc wobec innych jest czynem niezgodnym

z obowiązującymi normami prawnymi obciążonym sankcjami represyjnymi

i egzekucyjnymi. Najczęściej stosowany przepis prawa to art. 184 kodeksu karnego w nowym k.k. art. 207) 96 dotyczy znęcania się fizycznego lub moralnego nad członkiem

rodziny i przewiduje karę od sześciu miesięcy do pięciu lat więzienia.

Psychologiczna ocena „przemocy domowej" zwraca naszą uwagę na cierpienie i bezradność ofiary, na doznawanie przez nią różnego rodzaju ran i urazów psychicznych. Odsłania mechanizmy wewnętrzne i sytuacyjne sterujące przemocą

oraz złożone procesy interakcji między ofiarą, a sprawcą. Psychologiczna analiza

przemocy odgrywa podstawową rolę w pomaganiu ofiarom w wyzwalaniu się od przemocy i w naprawianiu szkód jakie wyrządziła w ich życiu. Perspektywa ta umożliwia głębsze zrozumienie i przygotowanie skutecznych działań mających na celu zmiany zarówno w funkcjonowaniu ofiar jak i sprawców, oraz analizę i zniwelowanie sytuacji powodujących przemoc.

Kolejne spojrzenie na przemoc, z perspektywy społecznej pozwala

wyszczególnić zawarte w obyczajach i postawach społecznych czynniki mogące sprzyjać powstawaniu przemocy lub ją usprawiedliwiać. W obronie przed przemocą mogą organizować się różne znaczące siły społeczne. Są podejmowane przeciwko zjawisku przemocy akcje na dużą skalę. Często decyzje polityczne rozpatrywane są pod kątem tego czy przyczyniają się do zwiększania czy do zmniejszania rozmiarów tego zjawiska. W wielu krajach zachodnich, na przykład w Stanach Zjednoczonych

ważnym zjawiskiem społeczno-politycznym były i nadal są ruchy feministyczne,

które z pomocy kobietom będącym ofiarami „przemocy domowej" uczyniły narzędzie walki także o inne prawa kobiet.

(tak jak pisałam na fejsie, skopiowałam to z PDF, który przesłała Kamila. Jakby co, mogę przesłać ten plik w Wordzie i można sobie do kopiować, albo w ogóle zrobić samemu Ta przemoc w rodzinie pewnie jeszcze. )

18. Nieletni (według ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich):

1. w postępowaniu w sprawach o czyny karalne osoba, która w momencie popełnienia czynu zabronionego ukończyła lat 13, a nie ukończyła 17 lat;

2. w zakresie zapobiegania i zwalczania demoralizacji osoba, która nie ukończyła 18 roku życia;

3. w przypadku wykonywania środków wychowawczych i środka poprawczego, osoby, wobec których środki te zostały orzeczone, nie dłużej niż do ukończenia przez nie lat 21.

Małoletni (według kodeksu karnego)- osoba, która w momencie popełnienia czynu zabronionego miała więcej niż 17, ale mniej niż 18 lat.

Małoletni (według kodeksu cywilnego) - osoba, która nie ukończyła 18 lat i nie zawarła małżeństwa.

Młodociany (według kodeksu karnego) - osoba, która w trakcie popełniania czynu zabronionego miała nie więcej niż 21, zaś w czasie orzekania w pierwszej instancji nie skończyła jeszcze 24 lat.

Młodociany (według kodeksu pracy) - osoba, która ukończyła 16 lat, a nie ukończyła 18 lat.

19. .Profilaktyka i jej poziomy

J. Szymańska, Programy profilaktyczne. Podstawy profesjonalnej psychoprofilaktyki, Warszawa 2012.

Profilaktyka jest czynnością uprzedzającą, tzn. podejmowana zanim niebezpieczne zjawiska ujawnią lub rozprzestrzenią się, a ich dolegliwość dopiero wymusi zastosowanie bezpośrednich (zachowawczych) środków zaradczych.

Stara klasyfikacja poziomów profilaktyki

Według tej klasyfikacji profilaktyka zachowań ryzykownych prowadzona jest na trzech poziomach odpowiadających trzem wyżej opisanym stopniom zagrożenia:

- Profilaktyka pierwszorzędowa adresowana jest do grupy niskiego ryzyka. Działaniami zapobiegawczymi obejmuje się szerokie niezdiagnozowane populacje. Głównym terenem działań jest szkoła. Profilaktyka pierwszorzędowa ma dwa cele - promocję zdrowego stylu życia oraz opóźnienie wieku inicjacji, a przez to zmniejszenie zasięgu zachowań ryzykownych. Poprzez różne działania przekazuje się młodzieży komunikat: POCZEKAJ DO DOROSŁOŚCI!

- Profilaktyka drugorzędowa kierowana jest do grupy podwyższonego ryzyka. Celem

działań jest ograniczenie głębokości i czasu trwania dysfunkcji, umożliwienie wycofania się z zachowań ryzykownych (na przykład poradnictwo rodzinne i indywidualne, socjoterapia). Poprzez różne działania przekazuje się młodzieży komunikat: WYCOFAJ

SIĘ! (dopóki jeszcze możesz).

- Profilaktyka trzeciorzędowa odnosi się do grupy wysokiego ryzyka. Ma na celu przeciwdziałanie pogłębianiu się procesu chorobowego i degradacji społecznej oraz umożliwienie powrotu do normalnego życia w społeczeństwie. Polega głównie na leczeniu, rehabilitacji i resocjalizacji

Nowa klasyfikacja poziomów profilaktyki

Profilaktyka uniwersalna adresowana jest do całej niezdiazgnozowanej populacji i jej podgrup (np. dzieci, młodzieży, dorosłych, kobiet w ciąży). Jej celem jest redukcja czynników ryzyka, ograniczanie inicjacji w zakresie różnych zachowań ryzykownych i zapobieganie nowym przypadkom. Główne działania to dostarczenie wiedzy i uczenie najważniejszych umiejętności psychologicznych i społecznych, niezbędnych do zapobiegania problemom. Pokrywa się z poziomem profilaktyki pierwszorzędowej w starej klasyfikacji

Profilaktyka selektywna odnosi się do grup zwiększonego ryzyka, które z uwagi na szczególne warunki życiowe podlegają działaniu licznych czynników ryzyka i są bardziej zagrożone występowaniem problemów i zaburzeń (np. dzieci alkoholików, dzieci z domów dziecka, dzieci przysposobione, uczniowie z problemami szkolnymi, miłośnicy szalonych imprez, młodzież, która „wypadła” ze szkoły, bezdomni itp.). Jej celem jest opóźnianie inicjacji w zakresie różnych zachowań ryzykownych. Główne działania podobne są do działań w profilaktyce uniwersalnej, lecz uwzględniają specyfikę potrzeb i problemów danej podgrupy.

Profilaktyka wskazująca kierowana jest do tych jednostek z grup zwiększonego ryzyka, u których występują wczesne objawy dysfunkcji: różne niepokojące zachowania (np. częste wagary, okresowe upijanie się) i sygnały o pojawianiu się już poważniejszych problemów związanych z zachowaniem (np. kłopoty z policją, w domu). Jej celem jest ograniczenie czasu trwania dysfunkcji. Główne działania to indywidualna diagnoza przyczyn oraz interwencja, także w środowisku rodzinnym. Nie jest to jednak jeszcze terapia.

20. Proszę wymienić i scharakteryzować placówki opiekuńczo - wychowawcze i resocjalizacyjne oraz instytucje pozarządowe zajmujące się pomocą i resocjalizacją nieletnich.

• funkcja opiekuńcza - zakres tej funkcji zależy od placówki, w zależności jaka to jest placówka (realizacja potrzeb dziecka)

• funkcja wychowawczo - dydaktyczna

• funkcja terapeutyczna

ŚRODKI JAKIMI DYSPONUJE SIĘ W SYSTEMIE :

• środki materialne

• środki wpływu osobistego - kadra pedagogiczna

• środki na kształcenie kadry

• potencjał - grupa wychowawcza, jej wielkość, struktura, współdziałanie

• środki związane z kulturą, cywilizacją (teatr, kino, wystawy, muzea).

Wychowawca resocjalizacyjny - jego cechy :

• powodzenie wychowawcy zależy głównie od jego postawy moralnej, jego wartości powinny być zgodne z tym, co czyni

• należy unikać relatywizmu moralnego - konsekwencja w postępowaniu, zgoda pomiędzy słowami a czynami, brak konsekwencji powoduje brak skuteczności wychowawczej

• wiarygodność, która występuje razem z uczciwością, prawdomównością. Człowiek, który kłamie, traci wiarygodność. Nie powinien zmieniać swoich wartości pod wpływem sytuacji

• odpowiedzialność za wychowanków - cecha ta wiąże się z punktualnością, systematycznością, itp. Odpowiedzialność za drugiego człowieka i za to co będzie się z nim działo w przyszłości. Wiąże się to także z troską osobistą o wychowanka, dostrzeganie podmiotowe wychowanków (jego indywidualności), jego odmiennych niż inne doświadczeń życiowych

• zdolność empatii - zdolność do wczuwania się w rolę i zrozumienie wychowanka. Nie należy jednak okazywać litości i współczucia,

• zdolność słuchania - pozwolić wychowankowi mówić, wtedy on się otwiera, co ułatwia lepsze zdiagnozowanie wychowanka. Jeśli wychowanek chce mówić o swoich problemach to znaczy, że ufa wychowawcy. Daje to poczucie zrozumienia i wysłuchania wychowankowi.

• „jeśli wychowawca ma dawać, to musi mieć z czego dawać”. Zagrożeniem jest tutaj efekt wypalenia zawodowego z racji tego, że nie można całkowicie się poświęcać. Modelem ideału poświęcenia jest sylwetka Janusza Korczaka, który poświęcił się w pełni dzieciom. Problem granicy poświęcenia i zaangażowania zawodowego ustalana jest indywidualnie przez każdego wychowawcę.

• Gotowość do pokonywania trudności i przekazywania tego wychowankowi. Zdolność taka ma charakter treningowy, uczy wychowanków podejścia do sytuacji problemowej.

OTWARTOŚĆ NA POSTĘP I INNOWACJE :

1. PODEJŚCIE DOGMATYCZNE - wynika z tego, że najczęściej niczego się nie uwzględnia, sztywne trzymanie się litery prawa, wartości i zasad wyuczonych w przeszłości. Taki wychowawca nie ma zaufania wśród wychowanków, którzy najczęściej się go boją.

2. PODEJŚCIE ADAPTACYJNE - uwzględnianie nowości, adaptowanie się do nowych sytuacji. Zagrożeniem jest tutaj relatywizm w postępowaniu

3. PODEJŚCIE NOWATORSKIE - (innowacyjne) to, co jest, nigdy nie jest na tyle dobre, aby nie można było tego udoskonalić. Należy jednak uważać aby nie zmieniać tych wartości, które stoją na straży ładu społecznego, ogólnoludzkie :

• umiejętności psychologiczne - zdolność sugestywnego przekazu, umiejętność motywowania do pozytywnego działania (brak argumentów świadczy o niskiej skuteczności wychowawczej), umiejętności motywacji i przekonywania, umiejętność spostrzegania (dar obserwacji zależy od posiadanej wiedzy)

• zdolność współdziałania - musi mieć sojuszników. Wychowawca resocjalizacyjny musi współpracować z nauczycielami, z rodzicami, z różnego typu instytucjami. W tej zdolności ujawniają się postawy wychowawców : jedni mają zdolności przywódcze, inni są bardziej ulegli, sterowni. W sytuacji wychowawczej bardziej skuteczna jest postawa przywódcza, wychowawca powinien cechować się ekstrawertyzmem

• zdolności mediacyjne (rozwiązywanie konfliktów) - wychowawca jako jedyny nie powinien być źródłem konfliktów

Rodzaje placówek opiekuńczo-wychowawczych

A. Placówka opiekuńczo-wychowawcza typu interwencyjnego

Placówka opiekuńczo-wychowawcza typu interwencyjnego, zwana dalej "placówką interwencyjną", zapewnia dziecku:

1) doraźną opiekę na czas trwania sytuacji kryzysowej;

2) dostęp do kształcenia dostosowanego do jego wieku i możliwości rozwojowych;

3) opiekę i wychowanie do czasu powrotu do rodziny naturalnej lub umieszczenia w rodzinie adopcyjnej albo zastępczej, placówce opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego albo socjalizacyjnego;

4) dostęp do pomocy psychologiczno-pedagogicznej odpowiedniej do zaburzeń i odchyleń rozwojowych lub specyficznych trudności w uczeniu się.

2. Placówka interwencyjna przyjmuje dzieci w sytuacjach wymagających natychmiastowego rozpoczęcia sprawowania opieki i wychowania.

3. Do placówki interwencyjnej są przyjmowane dzieci od 11. roku życia na podstawie rozstrzygnięcia sądu w sprawach opiekuńczych, niezależnie od miejsca zamieszkania. W wyjątkowych przypadkach do placówki interwencyjnej mogą być przyjmowane dzieci młodsze.

4. Placówka interwencyjna może specjalizować się w opiece nad niemowlętami przygotowywanymi do adopcji.

5. Placówka interwencyjna sporządza diagnozę psychologiczno-pedagogiczną dziecka i diagnozę jego sytuacji rodzinnej oraz ustala wskazania do dalszej pracy z dzieckiem.

6. Placówka interwencyjna informuje centrum pomocy o przebywających w niej dzieciach.

7. Pobyt dziecka w placówce interwencyjnej nie może trwać dłużej niż 3 miesiące. W przypadku gdy postępowanie sądowe w sprawie uregulowania sytuacji prawnej dziecka jest w toku, pobyt w placówce interwencyjnej może być przedłużony, nie dłużej jednak niż o 3 miesiące.

W placówce interwencyjnej dla każdego dziecka prowadzi się:

1) indywidualny plan pracy;

2) kartę pobytu, która zawiera uzupełnianą co dwa tygodnie ocenę relacji dziecka z rodzicami, funkcjonowania społecznego dziecka w tej placówce i poza nią, nauki szkolnej dziecka, samodzielności dziecka, jego stanu emocjonalnego, stanu zdrowia dziecka oraz informację o szczególnych potrzebach dziecka i znaczących dla dziecka wydarzeniach;

3) kartę udziału w zajęciach specjalistycznych z opisem ich przebiegu;

4) arkusze badań i obserwacji psychologicznych oraz pedagogicznych.

B. Placówka opiekuńczo-wychowawcza typu rodzinnego

Placówka opiekuńczo-wychowawcza typu rodzinnego, zwana dalej "placówką rodzinną":

1) tworzy jedną, wielodzietną rodzinę dla dzieci, którym nie znaleziono rodziny zastępczej lub przysposabiającej;

2) wychowuje dzieci w różnym wieku, w tym dorastające i usamodzielniające się;

3) umożliwia wspólne wychowanie i opiekę licznemu rodzeństwu;

4) zapewnia dzieciom kształcenie, wyrównywanie opóźnień rozwojowych i szkolnych;

5) ustala zasady kontaktów dziecka z rodzicami w porozumieniu z sądem, centrum pomocy i ośrodkiem adopcyjno-opiekuńczym.

Placówka rodzinna współpracuje z ośrodkiem adopcyjno-opiekuńczym i centrum pomocy w celu sprawowania lepszej opieki nad dzieckiem i jego wychowania.

W placówce rodzinnej dla każdego dziecka prowadzi się:

1) indywidualny plan pracy;

2) kartę pobytu, która zawiera uzupełnianą co miesiąc informację o znaczących dla dziecka wydarzeniach, w tym o postępach w nauce szkolnej, stanie zdrowia dziecka oraz ocenę aktualnej sytuacji dziecka.

C. Placówka wielofunkcyjna

Placówka wielofunkcyjna zapewnia dziecku dzienną i całodobową opiekę oraz wychowanie, realizując zadania przewidziane dla placówki opiekuńczo-wychowawczej wsparcia dziennego, typu interwencyjnego i socjalizacyjnego, a także łączy dzienne i całodobowe działania terapeutyczne, interwencyjne i socjalizacyjne skierowane na dziecko i rodzinę dziecka.

2. Placówka wielofunkcyjna pracuje z rodziną dziecka w celu usprawnienia jej umiejętności opiekuńczo-wychowawczych.

3. Placówka wielofunkcyjna może prowadzić hostel.

W placówce wielofunkcyjnej dla każdego dziecka prowadzi się:

1) indywidualny plan pracy;

2) kartę pobytu, która zawiera uzupełnianą co miesiąc ocenę relacji dziecka z rodzicami, funkcjonowania społecznego dziecka w tej placówce i poza nią, nauki szkolnej dziecka, samodzielności dziecka, jego stanu emocjonalnego, stanu zdrowia dziecka, oraz informację o szczególnych potrzebach dziecka i znaczących dla dziecka wydarzeniach;

3) kartę udziału w zajęciach specjalistycznych z opisem ich przebiegu;

4) arkusze badań i obserwacji psychologicznych oraz pedagogicznych.

D. Placówka opiekuńczo-wychowawcza typu socjalizacyjnego

Placówka opiekuńczo-wychowawcza typu socjalizacyjnego, zwana dalej "placówką socjalizacyjną":

1) zapewnia dziecku opiekę całodobową i wychowanie oraz zaspokaja jego niezbędne potrzeby;

2) zapewnia zajęcia wychowawcze, korekcyjne, kompensacyjne, logopedyczne, terapeutyczne, rekompensujące brak wychowania w rodzinie i przygotowujące do życia społecznego, a dzieciom niepełnosprawnym - odpowiednią rehabilitację i zajęcia specjalistyczne;

3) zapewnia dzieciom kształcenie, wyrównywanie opóźnień rozwojowych i szkolnych;

4) podejmuje działania w celu powrotu dziecka do rodziny naturalnej, znalezienia rodziny przysposabiającej lub umieszczenia w rodzinnych formach opieki zastępczej;

5) pracuje z rodziną dziecka;

6) organizuje dla swoich wychowanków odpowiednie formy opieki w środowisku, grupy usamodzielniające oraz kontakt z rodzinami zaprzyjaźnionymi;

7) może prowadzić hostel.

W placówce socjalizacyjnej dla każdego dziecka prowadzi się:

1) indywidualny plan pracy;

2) kartę pobytu, która zawiera uzupełnianą co miesiąc ocenę relacji dziecka z rodzicami, funkcjonowania społecznego dziecka w tej placówce i poza nią, nauki szkolnej dziecka, samodzielności dziecka, jego stanu emocjonalnego, stanu zdrowia dziecka, oraz informację o szczególnych potrzebach dziecka i znaczących dla dziecka wydarzeniach;

3) kartę udziału w zajęciach specjalistycznych z opisem ich przebiegu;

4) arkusze badań i obserwacji psychologicznych oraz pedagogicznych.

E. Placówka opiekuńczo-wychowawcza wsparcia dziennego

Placówka opiekuńczo-wychowawcza wsparcia dziennego, zwana dalej "placówką wsparcia dziennego", zapewnia dziecku:

1) pomoc w nauce;

2) organizację czasu wolnego, rozwój zainteresowań, organizację zabaw i zajęć sportowych;

3) stałą pracę z rodziną dziecka.

2. Specjalistyczna placówka wsparcia dziennego, poza wymienionymi w ust. 1 formami pracy:

1) prowadzi w szczególności co najmniej jedną z następujących form pracy:

a) zajęcia socjoterapeutyczne, realizowane w stałych grupach dzieci, prowadzone przez co najmniej wychowawcę i terapeutę,

b) oddziaływania terapeutyczne, korekcyjne, kompensacyjne i logopedyczne;

2) prowadzi indywidualne programy korekcyjne, realizowane podczas zajęć grupowych lub w kontakcie indywidualnym;

3) udziela pomocy w sytuacjach kryzysowych szkolnych, rodzinnych, rówieśniczych i osobistych w oparciu o diagnozę indywidualną dziecka i jego rodziny.

3. Praca terapeuty w specjalistycznej placówce wsparcia dziennego jest poddawana superwizji lub konsultacji.

4. Placówka wsparcia dziennego może organizować hostel.

5. Placówka wsparcia dziennego zapewnia dzieciom:

1) przynajmniej jeden posiłek dostosowany do pory dnia i czasu przebywania;

2) wyposażenie:

a) w przedmioty potrzebne do zajęć,

b) w miarę możliwości w odzież, obuwie, bieliznę i inne przedmioty osobistego użytku, stosownie do wieku i indywidualnych potrzeb.

 1. Placówka wsparcia dziennego funkcjonuje przez cały rok, we wszystkie dni robocze, co najmniej 4 godziny dziennie w godzinach dostosowanych do potrzeb dzieci i rodziców.

2. W przypadku małej liczby dzieci wymagających opieki w placówce wsparcia dziennego ilość dni i godzin funkcjonowania placówki można wyjątkowo dostosować do lokalnych potrzeb.

F. Założenia organizacyjne placówek opiekuńczo - wychowawczych

1. Placówka opiekuńczo-wychowawcza w zakresie opieki nad dzieckiem współpracuje z powiatowym centrum pomocy rodzinie, zwanym dalej "centrum pomocy", oraz z rodziną dziecka, a w zakresie życia rodzinnego - z rodzinami zaprzyjaźnionymi.

2. Placówka opiekuńczo-wychowawcza może specjalizować się w opiece nad dziećmi o szczególnych potrzebach.

3. W placówce opiekuńczo-wychowawczej mogą przebywać dzieci niepełnosprawne, jeżeli nie ma uzasadnionych przeciwwskazań.

4. Placówka opiekuńczo-wychowawcza przygotowuje dzieci do samodzielnego życia.

5. Placówka utrzymuje kontakt z pracownikami socjalnymi ośrodka pomocy społecznej właściwego dla miejsca zamieszkania dziecka w celu uzyskania informacji o jego sytuacji rodzinnej.

6. W placówce działa stały zespół do spraw okresowej oceny sytuacji dziecka, zwany dalej "stałym zespołem". Stały zespół dokonuje okresowej oceny sytuacji dziecka w celu:

1) ustalania aktualnej sytuacji rodzinnej dziecka;

2) analizy stosowanych metod pracy z dzieckiem i rodziną;

3) modyfikowania indywidualnego planu pracy;

4) zgłaszania do ośrodka adopcyjno-opiekuńczego dzieci z uregulowaną sytuacją prawną umożliwiającą adopcję;

5) oceny stanu zdrowia dziecka i jego aktualnych potrzeb;

6) oceny zasadności dalszego pobytu dziecka w placówce;

7) informowania sądu o potrzebie umieszczenia dziecka w innej placówce działającej na podstawie odrębnych przepisów dotyczących kształcenia i opieki zdrowotnej, takiej jak: ośrodek socjoterapii, ośrodek wychowawczy, ośrodek leczniczo-wychowawczy.

Stały zespół dokonuje okresowej oceny sytuacji dziecka w miarę potrzeb, nie rzadziej niż co pół roku. W skład stałego zespołu wchodzą:

1) dyrektor placówki lub osoba przez niego wyznaczona;

2) pedagog, psycholog oraz pracownik socjalny, jeżeli są zatrudnieni w placówce;

3) wychowawca kierujący procesem wychowawczym dziecka.

W skład stałego zespołu mogą wchodzić inne osoby, w szczególności lekarz i pielęgniarka.

7. W celu uzyskania wiedzy o sytuacji socjalnej i prawnej oraz rodzinnej dziecka do udziału w posiedzeniu stałego zespołu są zapraszani przedstawiciele: sądu właściwego ze względu na miejsce położenia placówki, właściwego centrum pomocy, ośrodka pomocy społecznej, Policji, służby zdrowia, instytucji oświatowych, ośrodka adopcyjno-opiekuńczego oraz organizacji społecznych statutowo zajmujących się problematyką rodziny i dziecka, a także mogą być zapraszane osoby bliskie dziecku.

8. Placówka opiekuńczo-wychowawcza realizuje z dzieckiem indywidualny plan pracy.

9. Wychowawca kierujący procesem wychowawczym dziecka w placówce opiekuńczo-wychowawczej niezwłocznie opracowuje przy udziale dziecka indywidualny plan pracy w porozumieniu z psychologiem, pedagogiem, pracownikiem socjalnym, a także innymi specjalistami. Indywidualny plan pracy jest opracowywany na podstawie informacji dotyczących dziecka zawartych w dokumentach, o których mowa w § 17, analizy procesu zmian rozwoju psychicznego i fizycznego dziecka w czasie pobytu w placówce opiekuńczo-wychowawczej oraz oceny efektów pracy socjalnej prowadzonej z jego rodzicami. Indywidualny plan pracy uwzględnia w szczególności wiek, możliwości psychofizyczne dziecka, jego sytuację rodzinną i przebieg procesu przygotowania dziecka do usamodzielnienia. W indywidualnym planie pracy uwzględnia się działania krótkoterminowe i długoterminowe. Indywidualny plan pracy jest modyfikowany w zależności od zmieniającej się sytuacji dziecka, nie rzadziej jednak niż co pół roku.

10. Dzieci przebywające w placówce mogą tworzyć samorząd. Organizację samorządu określa regulamin uchwalony przez dzieci przebywające w placówce. Opiekuna samorządu wybierają dzieci spośród pracowników zatrudnionych w placówce. Samorząd może przedstawiać dyrektorowi placówki wnioski i opinie we wszystkich sprawach dotyczących funkcjonowania placówki.

11. Szczegółową organizację placówki opiekuńczo-wychowawczej, a także specyfikę i zakres sprawowanej opieki określa regulamin placówki. Regulamin opracowuje dyrektor placówki opiekuńczo-wychowawczej w porozumieniu z centrum pomocy. Z regulaminem zaznajamia się dzieci przebywające w placówce opiekuńczo-wychowawczej.

12. Do placówki opiekuńczo-wychowawczej dziecko kieruje powiat właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka, posiadający miejsce w placówce opiekuńczo-wychowawczej. Powiat wydaje skierowanie do placówki opiekuńczo-wychowawczej w porozumieniu z dyrektorem tej placówki. Placówki opiekuńczo-wychowawcze przyjmują bez skierowania oraz bez uzyskania zgody przedstawicieli ustawowych lub bez orzeczenia sądu każde dziecko w wieku poniżej 13. roku życia i zapewniają mu opiekę do czasu wyjaśnienia sytuacji dziecka w przypadkach wymagających natychmiastowego zapewnienia dziecku opieki - na polecenie sędziego, doprowadzone przez Policję, szkołę lub osoby stwierdzające porzucenie dziecka, zagrożenie jego życia lub zdrowia.

13. Przyjęcie niemowlęcia do placówki, następuje bez skierowania oraz bez orzeczenia sądu. Zgłoszenia dokonują oddziały noworodkowe, oddziały pediatryczne, ośrodki adopcyjne, Policja oraz inne osoby i organizacje upoważnione na podstawie odrębnych przepisów.

14. Podstawą skierowania do placówki opiekuńczo-wychowawczej jest orzeczenie sądu o umieszczeniu dziecka w placówce opiekuńczo-wychowawczej albo wniosek rodziców lub opiekunów prawnych o umieszczenie dziecka w placówce opiekuńczo-wychowawczej.

15. Przyjmowanie dzieci do placówek odbywa się przez całą dobę. Dyrektor placówki, do której zostało przyjęte dziecko, powiadamia o tym fakcie niezwłocznie, nie później niż w ciągu 24 godzin, właściwy sąd oraz centrum pomocy.

16. Do skierowania do placówki opiekuńczo-wychowawczej załącza się:

1) odpis aktu urodzenia dziecka, a w przypadku sierot lub półsierot również odpis aktu zgonu zmarłego rodzica;

2) orzeczenie sądu o umieszczeniu dziecka w placówce opiekuńczo-wychowawczej albo wniosek rodziców o umieszczenie dziecka w placówce opiekuńczo-wychowawczej;

3) dostępną dokumentację o stanie zdrowia dziecka;

4) dokumenty szkolne, w szczególności świadectwo szkolne, karty szczepień;

5) kwestionariusz aktualnego rodzinnego wywiadu środowiskowego wraz ze szczegółowym opisem sytuacji dziecka oraz dokumentację dotychczasowych działań podjętych wobec dziecka i rodziny.

17. Dziecko z placówki opiekuńczo-wychowawczej do innej placówki przewozi ta placówka, w której dziecko przebywało. Doprowadzenie do placówki opiekuńczo-wychowawczej małoletniego skierowanego na podstawie orzeczenia sądu regulują odrębne przepisy.

18. Przy kierowaniu do placówki opiekuńczo-wychowawczej nie powinno rozdzielać się rodzeństwa.

19. Powrót dziecka do rodziny następuje:

1) okresowo na podstawie wniosku stałego zespołu o zaistnieniu podstaw powrotu dziecka do rodziny i gdy sąd przychyli się do tego wniosku;

2) w przypadku orzeczenia sądu o zakończeniu pobytu dziecka w placówce opiekuńczo-wychowawczej.

20. Liczba dzieci pozostających pod opieką jednego wychowawcy w placówce opiekuńczo-wychowawczej musi być odpowiednia do potrzeb dzieci oraz rodzaju prowadzonych zajęć. W placówce opiekuńczo-wychowawczej w czasie zajęć odbywających się na jej terenie pod opieką jednego wychowawcy może przebywać do 10 dzieci, a w placówce opiekuńczo-wychowawczej, w której przebywa do 14 dzieci, nie więcej niż 14 dzieci. W placówce opiekuńczo-wychowawczej w czasie zajęć specjalistycznych pod opieką jednego specjalisty może przebywać jedno lub nie więcej niż 6 dzieci; z jednym dzieckiem lub z grupą dzieci może pracować więcej niż jeden specjalista. W czasie zajęć odbywających się poza terenem placówki opiekuńczo-wychowawczej pod opieką jednego wychowawcy nie może przebywać więcej niż 14 dzieci, a w przypadku dzieci do lat trzech lub dzieci niepełnosprawnych nie więcej niż 3 dzieci. W godzinach nocnych w placówce opiekuńczo-wychowawczej, w której przebywa do 14 dzieci, opiekę sprawuje jeden wychowawca, a w placówce opiekuńczo-wychowawczej, w której przebywa powyżej 14 dzieci opiekę sprawuje co najmniej dwóch pracowników, w tym jeden wychowawca, natomiast w przypadku, gdy warunki lokalowe nie pozwalają na szybki kontakt wychowawcy z dzieckiem, liczba wychowawców sprawujących opiekę w placówce opiekuńczo-wychowawczej musi gwarantować bezpieczeństwo każdego dziecka.

G. Zadania placówek opiekuńczo - wychowawczych

Placówka opiekuńczo-wychowawcza stwarza warunki do:

1) fizycznego, psychicznego i poznawczego rozwoju dziecka;

2) poszanowania podmiotowości dziecka, wysłuchiwania jego zdania i w miarę możliwości uwzględniania jego wniosków we wszelkich dotyczących go sprawach oraz informowania dziecka o podejmowanych wobec niego działaniach;

3) zapewnienia poczucia bezpieczeństwa;

4) dbałości o poszanowanie i podtrzymanie związków emocjonalnych dziecka z rodzicami, rodzeństwem i z innymi osobami, zarówno spoza placówki opiekuńczo-wychowawczej, jak i przebywającymi lub zatrudnionymi w tej placówce;

5) uczenia nawiązywania więzi uczuciowych oraz związków interpersonalnych;

6) poszanowania potrzeb religijnych dziecka;

7) zapewnienia dzieciom warunków sprzyjających utrzymywaniu osobistych kontaktów z rodziną;

8) uczenia poszanowania tradycji i ciągłości kulturowej;

9) uczenia planowania i organizowania codziennych zajęć stosownie do wieku dziecka;

10) uczenia organizowania czasu wolnego, w tym uczestniczenia w zajęciach kulturalnych, rekreacyjnych i sportowych;

11) kształtowania u dzieci nawyków i uczenia zachowań prozdrowotnych;

12) przygotowywania dzieci do ponoszenia odpowiedzialności za własne postępowanie oraz uczenia samodzielności w życiu;

13) wyrównywania deficytów rozwojowych dzieci;

14) uzgadniania istotnych decyzji dotyczących dziecka z jego rodzicami lub opiekunami prawnymi.

Placówka opiekuńczo-wychowawcza:

1) umożliwia dzieciom regularne, osobiste i bezpośrednie kontakty z rodzicami oraz z innymi osobami bliskimi, z wyjątkiem przypadków, w których sąd zakazał lub ograniczył ich prawo do osobistych kontaktów z dzieckiem;

2) współpracuje, w zakresie opieki i wychowania dzieci, w szczególności z:

a) centrami pomocy i ośrodkami pomocy społecznej właściwymi ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu rodziców dzieci,

b) ośrodkami adopcyjno-opiekuńczymi prowadzącymi poradnictwo i terapię dla rodziców dzieci,

c) szkołami, do których uczęszczają, i szkołami, do których uczęszczały dzieci przed umieszczeniem ich w placówce opiekuńczo-wychowawczej,

d) sądami rodzinnymi,

e) kuratorami sądowymi,

f) organizacjami zajmującymi się statutowo pomocą rodzinom, działającymi w środowisku rodziców dzieci,

g) parafiami Kościoła katolickiego i jednostkami organizacyjnymi innych kościołów i związków wyznaniowych, właściwymi ze względu na miejsce zamieszkania oraz deklarowaną przynależność wyznaniową rodziców i siedzibę placówki opiekuńczo-wychowawczej.

H. Kwalifikacje zawodowe osób zatrudnionych w placówkach opiekuńczo - wychowawczych.

Dyrektorem placówki opiekuńczo-wychowawczej może być osoba, która posiada:

1) wykształcenie wyższe magisterskie:

a) na kierunku: pedagogika, pedagogika specjalna, psychologia lub

b) na kierunku w zakresie resocjalizacji, pracy socjalnej, pedagogiki opiekuńczo-wychowawczej albo

c) na innym kierunku uzupełnione studiami podyplomowymi w zakresie psychologii, pedagogiki lub resocjalizacji;

2) specjalizację z zakresu organizacji pomocy społecznej;

3) co najmniej trzyletni staż pracy w placówce opiekuńczo-wychowawczej.

2. Dyrektorem placówki rodzinnej może być osoba, która:

1) posiada wykształcenie średnie lub wyższe;

2) odbyła szkolenie dla kandydatów do prowadzenia placówek rodzinnych i otrzymała opinię ośrodka adopcyjno-opiekuńczego o posiadaniu odpowiedniego przygotowania.

 W placówce opiekuńczo-wychowawczej są wymagane następujące kwalifikacje na stanowisku:

1) wychowawcy - ukończone studia wyższe:

a) na kierunku: pedagogika, pedagogika specjalna, psychologia lub

b) na kierunku w zakresie resocjalizacji, pracy socjalnej, pedagogiki opiekuńczo-wychowawczej albo

c) na innym kierunku uzupełnione studiami podyplomowymi w zakresie psychologii, pedagogiki lub resocjalizacji;

2) pedagoga - ukończone wyższe studia magisterskie na kierunku pedagogika albo pedagogika specjalna;

3) psychologa - ukończone wyższe studia magisterskie na kierunku psychologia;

4) terapeuty - udokumentowane przygotowanie do prowadzenia terapii o profilu potrzebnym w pracy placówki opiekuńczo-wychowawczej;

5) pracownika socjalnego - wykształcenie średnie lub wyższe uprawniające do wykonywania zawodu pracownika socjalnego, z tym że osoby z wykształceniem średnim muszą mieć ukończoną specjalizację zawodową w zawodzie pracownik socjalny;

6) opiekuna dziecięcego - ukończoną szkołę medyczną przygotowującą do pracy w zawodzie opiekunki dziecięcej lub studia pedagogiczne o specjalności opiekuńczo-wychowawczej;

7) lekarza i pielęgniarki - odpowiednie wykształcenie medyczne.

W placówce rodzinnej wychowawca może mieć wykształcenie średnie, jeżeli posiada opinię ośrodka adopcyjno-opiekuńczego o odpowiednim przygotowaniu do prowadzenia placówki rodzinnej.

---