Teoria obfitości zasobów (teoria proporcji w zasobach)

Teorię te sformułowali E. Heckscher i B. Ohlin. Teorię tę rozwinęło kilku innych ekonomistów, największy zaś wkład wniósł P.A. Samuelson. Dlatego często używa się nazwy „teoria Heckschera-Ohlina-Samuelsona”. Czynnikiem determinującym kształtowanie się struktury handlu międzynarodowego jest występowanie między dwoma krajami relatywnych różnic kosztów i cen, które są spowodowane odmiennym wyposażeniem w dwa podstawowe czynniki produkcji, tj. w kapitał i prace.

Założenia teorii obfitości zasobów sformułowane przez P.A. Samuelsona- można podzielić na trzy zasadnicze grupy:

1. założenia początkowe,

2. założenia dotyczące technicznych warunków produkcji i warunków wyboru konsumenta

3. założenia dotyczące systemu funkcjonowania gospodarki narodowej i rynku międzynarodowego.

Ad.1) Założeniami początkowymi są :

- istnieją dwa kraje, dwa towary i dwa czynniki produkcji (kapitał i praca)

- nie ma kosztów transportu

- analizowane kraje są różnie wyposażone w czynniki produkcji.

Ad.2) Najważniejsze założenia dotyczące technicznych warunków produkcji i warunków wyboru konsumenta brzmią następująco:

- czynniki produkcji są jednorodne (homogeniczne), doskonale podzielone i porównywalne w skali międzynarodowej

- relatywne wyposażenie w czynniki produkcji się nie zmienia, tzn. funkcje produkcji dla wszystkich towarów są stałe i ściśle określone

- poziom kosztów i cen oraz ich relacje kształtują się wyłącznie pod wpływem relatywnego wyposażenia w czynniki produkcji

- niezmienne funkcje produkcji w różnych krajach zachowują jednakowy kierunek relacji czynników produkcji, co oznacz, że jeśli produkcja jakiegoś towaru jest bardziej kapitałochłonna niż innego, to dotyczy to wszystkich wchodzących w rachubę wariantów produkcji obu towarów (niezmienność zasobochłonności wytwarzanych towarów)

- funkcje produkcji da wszystkich towarów są jednorodne stopnia pierwszego, co oznacza brak rosnących lub malejących przychodów

- w analizowanych krajach preferencje konsumentów są takie same i nie zmieniają się w czasie; konsument dysponuje skalą preferencji, maksymalizuje swoja funkcję użyteczności i ma pełną swobodę wyboru wśród różnych wariantów.

Ad.3) Założenia odnoszące się do systemu funkcjonowania gospodarki narodowej i rynku międzynarodowego są identyczne z założeniami klasycznej oraz neoklasycznej teorii kosztów względnych, a mianowicie:

- działanie rynków narodowych współpracujących ze sobą krajów według schematu wolnej konkurencji, przy pełnym zatrudnieniu czynników produkcji;

- istnienie warunków doskonałej konkurencji w skali międzynarodowej, tj. brak jakichkolwiek przeszkód dla międzynarodowych przepływów towarów.

Zgodnie z twierdzeniem o obfitości zasobów każdy kraj powinien eksportować towary, których wewnętrzna produkcja wymaga bardziej intensywnego zastosowania relatywnie obfitszego i przez to tańszego czynnika produkcji, a jednocześnie importować towary wymagające bardziej intensywnego zastosowania relatywnie mniej obfitego i w związku z tym droższego czynnika produkcji.

Kraj wyposażony relatywnie obficie w kapitał powinien eksportować towary kapitałochłonne, natomiast kraj relatywnie bardziej obfity w pracę towary pracochłonne.

Są dwa sposoby definiowania obfitości zasobów. Pierwszy z nich to ujmowanie zasobów w jednostkach fizycznych (tzw. definicja fizyczna), natomiast drugi w postaci ich relatywnych cen (tzw. definicja cenowa).

Według definicji fizycznej kraj B (np. Wielka Brytania) jest obficie wyposażony w czynnik K (kapitał), kraj A zaś (np. Stany Zjednoczone) w czynnik L (pracę), gdy:

.

Inaczej kształtuje się sytuacja przy przyjęciu cenowej definicji obfitości zasobów. Zgodnie z tą definicją kraj B (np. Wielka Brytania) jest relatywnie bardziej obficie wyposażony w czynnik K (kapitał), a kraj A (np. Stany Zjednoczone) w czynnik L (pracę), gdy:

,

gdzie
i
oznaczają odpowiednie przychody z zastosowania czynników K i L, tj. stopę procentową (r) i stawkę płacy (w).

Chodzi o kształtowanie się odpowiednich relacji (np. relacji r/w).

Twierdzenia oparte na teorii obfitości zasobów

Przy wykorzystaniu wielu rygorystycznych założeń statycznej i sformalizowanej teorii obfitości zasobów sformułowano w międzyczasie trzy twierdzenia o charakterze wyraźnie dynamicznym. Chodzi o następujące twierdzenia, określane czasami mianem teorematów:

1. twierdzenie A.P. Lernera i P.A. Samuelsona, dotyczące wyrównywania się poprzez rozwój handlu międzynarodowego cen czynników wytwórczych (względne i absolutne);

2. twierdzenie M.F.W. Stolpera i P.A. Samuelsona, zgodnie z którym w określonych warunkach istnieje ścisły związek miedzy zmianami cen produktów a zmianami cen czynników wytwórczych, czyli mamy do czynienia z jednoznacznie określonym, i zwielokrotnionym, wpływem zmian cen produktów na kształtowanie się cen czynników wytwórczych, a zatem także dochodów ich właścicieli;

3. twierdzenie T.M. Rybczyńskiego, zgodnie z którym wzrost zasobu określonego czynnika wytwórczego powoduje - w warunkach stałych cen relatywnych - absolutny i zarazem zwielokrotniony przyrost rozmiarów produkcji towaru(sektora) wymagającego bardziej intensywnego wykorzystania tego właśnie czynnika, a jednocześnie absolutny i zwielokrotniony spadek produkcji towaru (sektora) wymagającego bardziej intensywnego użycia czynnika, którego zasoby się nie zmieniają.

---