1. Chronologia sztuki greckiej Wieków Ciemnych, okresu geometrycznego, archaicznego, klasycznego i hellenistycznego

Wielki Ciemne

1. Submykeński 1150 - 1050

2. Protogeometryczny 1050-900

Geometryczny

Attyka Korynt

900 - 850 wczesny 875 - 825

850 - 760 środkowy 825 - 750

760 - 700 późny 750 - 720

Archaiczny

1. Orientalizujący

Attyka Korynt

700 - 675 wczesny 720-690

675 - 650 środkowy 690 - 650

650 - 600 późny 650 - 630

przejściowy 630 - 620

2. Rozwinięty 620/600 - 500

c. Subarchaiczny 500 -480

Klasyczny

1. Wczesny 480 - 450

2. Środowy 450 - 400

3. Późny 400 - 323

Hellenistyczny 323 - 30

2. Charakterystyka Wieków Ciemnych i sztuki tego okresu

Upadek kultury mykeńskiej. Tożsame z epoka żelaza (wczesna ep.Fe: protogeometryczny; środkowa: wczesny i środkowy geometryczny; późna: późny geometryczny), WC to wczesny i środkowy geo. Chronologia w oparciu o ceramikę attycką z Keramejkosu (submyk - k. geo). Dorowie (Epir, Heraklidzi Herodota i Tukidydesa, pierwsza kolonizacja + dialekty). Ludy Morza i zniszczenie szlaków z Eg i BW. Katastrofy naturalne. Upadek pisma, izolacja, kremacja. Zmiany społ.: basileus, rada starców, zgromadzenie wojowników, niewolnicy. Rolnicza gosp. (kleroi - działka ziemi), przetwórstwo przydomowe (dom - oikos), upadek rzemiosła, szybkie koło, cyrkiel z wieloma pędzlami.

Architektura Brak monumentalizmu. Refugialne Karfi na Krecie (300 m nad Lasithi). K. XII, min-myk, ~3500 mieszkańców, zwarta zabudowa, prostokątne, bez fundamentów i tynków. Na wsch. osiedla wieloizbowy dom z kolumnami na osi głównego pomieszczenia + podwórka i magazyny - szczątkowy megaron. Okręg kultowy (dziedziniec z murem, wejście na wsch., ołtarz na pł., ława na dary przy ścianie, 3 pomieszczenia przy dziedzińcu z figurkami terakotowymi). Smyrna owalna konstrukcja 3x5m, ~900 aC, jednoizbowy, dół kamienny, wyżej suszona cegła (podobny, większy w Nichoria na Peloponezie). Lefkandi na Eubei prostokątny in antis 10x47m z apsydą, kolumnami wew. i podporami zew., 3 części; z cegły, dr i kamieni, I poł. X aC; 2 gr.: wojownik (krem. w kraterze cypryjskim,) i kobieta (szkielet), broń i tkanina; w drugim gr. Kości 3-4 koni. Obok nekropola, do k. IX aC

Rzeźba drobna plastyka ter i CuSn. Do wcześniejszych (błogosławiące boginie w kultowych na głowie z XI), niektóre dojrzałe (jeleń z Keramejkosu ~925; centaur z Lefkandii ~900). CuSn odlewane (z Anatolii tech.) Terakotowe głównie kobiety i odziani, CuSn mężczyźni (głównie) i kobiety (sztywne) nagie. Mężczyźni z Olimpii (5 lokalnych z IX)

Ceramika koła, półkola (też koncentryczne), l. faliste, ukośne, romby, trójkąty, spirale, meander, +, swastyka. Cyrkiel i kanon, dobra jakość. W submyk. strzemionowate, mała amfora, lekyt (przysadziste, mało precyzyjna dekoracja), protogeo. zanik strzemionowatych, większe amfory (szybsze koło) - na prochy +, oinochoe z trójlistnym wylewem, lekyty, hydrie, kubki, czary na h nóżkach (proto); 2 systemy dekoracji: jasne tło, ciemne kształty, wąskie pasy dekoracji na dole, na górze koncentryczne koła, faliste v większość czarna, a w poszczególnych miejscach jasnych dekoracja (koniec okresu). Przedstawienia konia (k.ok.) sylwetowe;. 950-900 styl proto do Argolidy, Koryntii, Itaki, Beocji, Fokidy, Tesalii i Cyklad

3. Charakterystyka okresu geometrycznego i sztuki tej epoki

Stabilizacja i rozwój społeczny. Bogactwo darów grobowych. Szkieletowy i ciałopalny. Rzemiosło i handel z Cyprem, Eg i BW. Odrodzenie sztuki (VIII aC). Wzrost demo. Polis i upadek basileusów. Synojkizm 12 gmin w Ateny za Tezeusza (XII aC). Wielka kolonizacja (2połVIII): Wielka Grecja, Morze Czarne, Af Pł. Alfabet. Homer, Hezjod.

Architektura nie monumentalna. Kamienne fundamenty + cegła + dr. Osady wiejskie (oddzielne domy, Lefkandii, Eretria, Smyrna) i miejskie (d, 4boczne domy, regularna zabudowa, warsztaty obok domów, Zagora, Wroulia, Delos, Naxos, Paros, Rodos, Emporio, Torikos), mury w (Smyrna zwężający się) +m (Zagora). Domy różne kształty (w tym owalne - Smyrna), często z apsydą (Antissa z Lesbos) wypierane przez prostokątne (logistyka). Sakralne na mieszkalnych, początkowo otwarte z płotem ołtarzem na środku (Karfi), później dom bóstwa: prostokąt z wejściem na dłuższym i ławami (Delfinoin w Dreros na Krecie - 2 podpory, eschara, dymnik, ława + jama z wotami - 3 fig w tech. sphyrelaton/ młotkowanie- poł VIII; podobna w Gorytnie na Krecie); z apsydą (Hera Akraja w Perachorze ~800-735, modele: apsyda, przedsionek z 4 kolumnami w parach przed antami - prostylos, wypukły dach, 4kątne otwory na przedniej, górze ściany celli, 3kątne na bocznych; podobny Hery z Argos - model; Dafneforos z Eretrii w miejsce chatki wawrzynowej, hekatompedon, przed ołtarz z okrągłym botrosem); prostokąt z przedsionkiem - megaron (B w Termos w Etolii - 3 nierówne części, brak podpór, botros, 18 płyt-baz kolumn, X-VIII; Tiryns - świątynia Hery w megaronie wcześniejszym, VIII, botros z wotami; Heraion I na Samos - p.VIII hekaton., w poł VIII dodana peristaza - 1szy peripteros joński, baza ksoanonu poza osią; Artemis Orthia w Sparcie jak Heraion, podpory na płytał kam., w pd-zach rogu baza posągu; Iria na Naxos, 1 poł VIII zastąpiony przez kamienną w 730, ława, płaski dach z podporami i dołem pomiędzy).

Rzeźba drobna, terakota i CuSn, ksoanony, płaskie, bez detalu, krótki korpus, długie kończyny, koniki ręcznie lepione - do pyksis, później kobiety siedzące v płaczące, głowa wojownika z Amyklajonu w Sparcie k.VIII, grupy. CuSn głównie mężczyźni, nagie obie płcie. Zoo Leo z kotła z Olimpii, byki, jelenie, psy, ptaki. Wojownicy: attyccy z wydłużonymi kończynami i torsem (Tezeusz z Minotaurem); Argos: romboidalny tors; korynckie: AT+Ar. Jeleń i psy, Her vs Nessos. Kościana bogini z Kerameikosu.

Ceramika attycka Wczesny geo:2 fazy 950-875-850. Zanika czara na h nóżce. Różne amfory i pyksidy, trójlistna oinochoe, niski Skyros, trójnogi a'la metalowe. Większośc czarna, dekoracja w pasach na brzuścu, ramionach i szyi, metopy w pasach, meander, koń. I Środkowy geo: 850-800, więcej zdobień geo, paski pokostu na dole, amfory, oinochoe, pyski, kratery na h nóżkach. Na kraterze z Kerameikosu opłakująca +. II środkowy: 800 -760, zoo i Hs w metopach i centrum naczynia. Kulista pyksis z końmi i pokrywka w kształcie oinochoe, na pokrywce innej koń. Staranne na naczyniach nagrobnych (bez dna, krew +): amfory szyjowe i kratery dla m, amfory z imadłami na brzuścu dla f. Jelenie, kozły, ptaki i sceny figuralne (Skyros z Eleusis z walczącymi i walką okrętów; na kraterze prothesis - wystawienie zwłok). Późny geo: 760-735-700. H poz rysunku, równowaga między dek pasową a fig. Początkowo więcej fig i wypieranie pokostu, pasy z 1 zoo, życie codzienne, mit. Później spada jakośc. Malarz z Dipyolnu (duże naczynia, amfora z prothesis i opłakiwaniem +, pasy i geo, fryzy zoo, h jakośc; też normalne, scena ekphora - przywiezienie zwłok) i Hirschfelda (krater z at MA, później niż Dipylonu, hoplici, procesja wozów dla + - wyścigi dla Patroklesa). W II fazie też jeźdźcy, mit. (podstawa z Kerameikosu z Her vs Leo nemejski), początki konturowej. Ceramika inna w Koryncie ~875-825-750-720 ważny skyphos. Argos: krater o jajowatym brzuścu z jeźdźcami pieszo za lejce konie w metopach naprzeciwko siebie. Beocja i Teby pod attyckimi wpływami. Eubea - krater z 750 z Kurion na Cyprze m. Cesnoli. Wyspy egejskie: Cyklady duże podobne do amfor i pitosów z dek w metopach, wpływy attyckie i eubejskie, też na Krecie. Rodos i pł Jonia - ptasie czarki, Chios i Samos.

Rzemiosło Fe przez Cypr, CuSn biżuteria i trójnogi, kotły trójnożne At, Kor, Arg, Kr. Szpile, fibule fig i geo, broń (hełm i pancerz z Arg). Geo Au - pasy i diademy

4. Porządki w architekturze greckiej - dorycki, joński i koryncki i przykłady (5 dla każdego)

Dorycki z Koryntu lub Argos. Monumentalny, surowy, sztywny, masywny. Interkolumnium podstawową jednostką poz., Eutynteria (fundament), krepidoma z stereobatem i stylobatem, trzon kolumny(n=2a, 2n+1; 18-20 ostrokątnych kanelur, 2/3h entasis, monolityczny v z wielu bębnów), 3 wcięcia, hypotrachelion (szyja ze żłobkami), 4 anule (pierścienie), kapitel (echinus, abakus), belkowanie, epistylion (architraw, belkowy, międzinterkolumniowy, gładki), taenia (z regulae z 6 guttae pod tryglifem), fryz metopowo-tryglifowy, geison (gzyms z mutuli i 6x3 guttae nad tryglifem i metopą), dach (dwuspadzisty, fronton [aetos] z tympanonem, pomiędzy gzymsem poziomym a ukośnym, drewniana więźba, terakotowe dachówki [tegulae+kalypteros 3kątny koryncki, półokrągły lakoński], antefiksy), akroteriony na szczycie i bocznych końcach, na gzymsach sima (rynna, z gargulcami).Zasada tryglifu (nad kolumną i interkolumnium; stykają się w narożnikach; nad środkiem kolumny i interkolumnium, szerokośc T=A, A-T/2[Poseidonia], później przesunięcie z ostatniego interkolumnium o połowę A-T/2 do narożników[Apollo w Korynicie VI aC]), korekcje optyczne (kontrakcja - zwężone interkolumnia narożne, pojedyncza [G w Selinuncie na Sycylii]i podwójna[ok.klasyczny]; wydęcie stylobatu i belkowania - usuwa uginanie[Apollo w Koryncie, Afai na Eginie, Partenon, Didymajon w Milecie]; nachylenie do wew. narożnych kolumn [Afai]; zróżnicowane  kolumn i pogrubienie narożnych [Partenon klasyczny]). Partenon, Apolla w Delfach, Zeusa w Olimpii, Hera w Argos, Afai na Eginie

Joński z Jonii, wpływy BW v Eg v lokalne Cypr i spirale. Lekkie, smukłe, ozdobne, zindywidualizowane, rozluźniony kanon. Na stylobacie baza (w Az plinta, trochilos, torus; w att torus, trochilos, torus; niekiedy astragal), trzon (24 kanelury i więcej w starszych [48 st Art], zaokrąglone na górze i dole, rozdzielone stegae[ścieżkami]), niekiedy hypoterachelion z palmetami, astragal i kapitel (hipoteza, że z eolskich [torus z rośl., woluty do góry, palmeta, Lesbos i Larisa k. Smyrny], echinus z kimationem, woluta [wypukła->wklęsła VaC] z oculusem, narożne 2 pod 45^o; obok palmowe[Arkades na Krecie, skarbiec Massali w Delfach u Ateny Pronaia]; wotywna pod sfinksa Naxos w Delfach, Delos, Egina, najstarsza z Sangri na Naxos; kariatydy [f. z kalatosem - koszem, skarbce Knidos i Syfnos w Delfach]), dekorowany abakus, architraw (3 części wysuwane do przodu), maly geison z kimationem, fryz (denticuli w Az, ciągły w att.[najstarszy u Knidos w Delfach], od IV razem), geison koronujący et al., w przyczółku brak do IVaC dekoracji (wyjątek Syfnos w Delfach). Skarbiec Knidos, Syfnos, Artemizjon, Heraion na Samos, Didymaion

Koryncki joński z inną głowicą (kalatos z 2 rzędami liści akantu, na nich 4 woluty dźwigające profilowany abakus). Twórca Kallimachos, pierwsza Apollo w Bassaj, pomnik Lizykratesa w At., propylon sanktuarium w Samotrace, buleuterion w Milecie (II aC), Zeusa Olbiosa w Diocezarei (Cycylja), Olimpieion w At.,

5. Typy budowli starożytnej Grecji z przykładami

Kolumny (z peristazy, do portyków, otacza dziedzińce i place), dziedzińce (od VII ważny element domu, kolumnada [perystyl, też w palestrach, gim., hotelach], dostęp światła, powietrza, )

Stoa zw. z agorą (ageiro - zbierać, w póź. geo pomiędzy megaronem a św [Zagora, Emporio], najstarsza na Krecie[Dreros z kamiennymi siedziskami, VIII, obok Ap Delfiniosa; Lato, Amnissos], adm. przy św [zachodnia strona], handel naprzeciw [wsch], brak wstępu dla zbrodniarzy, miejsca kultu [św., ołtarz], droga św., od V t. joński [prostokąt z portykami i bramą]) i sanktuarium, utylitarne, kolumnada (lub 2 [co druga podpora]), wew. pomieszczenia na biura, sklepy, tawerny. Prostokątne v L-kształtne v  v z bocznymi skrzydłami jak fronton św. (stoa Zeusa w At). Najstarsze przy Heraionie II na Samos (230 stóp), hellenistyczne 2 piętra. Attalosa na agorze At

Thesauros od VI aC na planie t. in antis, wotum za zwycięstwo milit., przechowują wota, w sankt., prestiż polis wystawiającej, pierwsze zastosowanie imp. Marmuru. At u Ap w Delfach (po Maratonie, odbudowany przez Fr), Syfnos u Ap w Del.(rekonstrukcja fasady w muz. w Del.),

Tolos peripteros okrągły, nieznany cel, najstarszy w VI w Del (pozostałości w skarbcu Sykończyków, 13 dor. kolumn, 20 tryglifów). Okrągły prytaneion na ag. At, tolosy z IVz kolumnami wew. Kor.: u At Pronaia w Del., w Epidauros, Filipeion w Olimpii, w sank. Kabirów na Samotrace (hell, III aC)

Propylon brama jednoprzejściowa z fasadą, po obu stronach w sank., -> propyleie (Akropol At)

Palestra wynalazek Tezeusza i Forbasa, do ćw. i zawodów, od IV kwadrat z kolumnami, szatnie, łaźnie, składy oliwy i piasku, izby do gier. Olimpia

Gimnazjon palestra z portykiem, od IV aC. W Del. Akademosa n. Kefissosem (338a-529pC szkoła Platona), Likeion na Ilissonem, Lynosarges w Herak w At

Stadion 600 stóp, zawody panhel., przy zboczu na widownię (dr siedzenia), później nasyp (kamienne siedzenia, mniej miejsc). Najstarszy, - słynniejszy i -większy w Olimpii (192,27m), najstarszy półokrągle zakończony w Nemei 325aC. Hipodrom 4 stadiony (~770m), wyścigi konne, dr trybuny u Solifosa z VI aC

Buleuterion rady miejskie i państwowe, prostokąt lub kw. Olimpia z poł VIaC, siedzenia w podkowę (st. w At ~470, 700 osób)lub półkole (mł w At, k. V).Prytaneion ołtarz Hestii, urzędowali prytani. W At okrągły w V, w Ol VI/V. Eklesiesterion zgromadzenia eklesji

Teatr początkowo chóry na ziemi ubitej -> brukowanej, orchestrze wokół tymele (ołtarz Dion.), trybuny z 3 stron (At V); nowy w At na pd stoku Akroplu, za Aischylosem skene. Na zboczu (koilon), widownia (theatron) wachlarzowato wokół orchestry (2/3 2r). paraskenion (skrzydła boczne skenionu), parodoi (przejścia) pomiędzy paraskenionem a theatronem dla aktorów, proskenion - podwyższenie pomiędzy paraskeniami - oddziela aktorów od chóru; pomiędzy kolumnami proskenionu pinakes (płyty malowane), na dachu deus ex machina. Dr->kamienne siedzenia widowni, pierwszy rząd dla urzędników, diazomaty dzielą widownię horyzontalnie, kerkides wertykalnie. Najstarsze z VI w Thorikos w Att, Epidauros, Pergamon, Priene, Delos, Del., Megalopolis, Efez, Syrakuzy. Pokrewny Odeon mniejszy, z dachem, na muzyczne. Peryklesa VaC i Herodesa Attykusa IIpC w At. Telesterion z Eleusis misteria, czasy Solona, przebudowa za Peryklesa (arch. Iktinos [też Partenon]), kw. z siedzeniami,

Katagogeion (hotel), kl., kwadrat z perystylowym dziedzińcem. Leonidaion w Ol., pod Platejami w Tuki po zniszczeniu miasta w 427 aC Studnia (spotkania f., Peirene w Koryncie VIaC [portyk od frontu, 4 zbiorniki], Enneakrunos w At [9 otworów z rzygaczami Leo, ]) Fortyfikacje Latarnia morska Ołtarz Gr

Dom prostokątny, megaronowy rzut, aule (dziedziniec), wejście z dala od pomieszczeń. T. Pastas z pastasem przy aule przed frontem mieszkalnych. T. prostas z wejściem przez prostas. Oikos - gł. pom. z drugorzędnymi pokojami, andros dla m. (na sympozjony, z kline (łoże) i stolikiem), gynaikonitis (dla f.)na górze

6. Plan świątyni greckiej, typy świątyń i sanktuaria greckie ogólnie

Część sank., dom boga, bez wstępu dla profanów. Prostokąt, wsch-zach, z geo prostokątnych budowli. Cella (sekos, naos) z wysuniętymi ścianami i parastas (antami - występami w f. filara), 100 stóp=hekatompedon, z myk. megaronu (Tiryns), 3 nawy, w najszerszej posąg, niekiedy adyton (najświętsze miejsce, tylko dla oczyszczonych kapłanów [Kabirion w Teb., Apollo w Del., v Bassai]). Templum in antis (2 kolumny pomiędzy zakończeniami murów); o podwójnych antach (też anty z tyłu, cella otwarta na pronaos, nie opistodomos [brak w jońskich, rola skarbca]); prostylos (kolumny [krotności 2]przed murami); amfiprostylos (kolumny też z tyłu [AtNike na Ak At]), peripteros (otoczona peristazą [pterosem] - kolumnadą, pteroma - boczne podcienia); pseudoperipteros (półkolumny); dipteros (2xkolumny [Heraion na Samos, Artemision]); pseudodipteros (brak wew. rzędu kolumn); tolosy (IVaC, peripteros okrągły, monopteros [bez ścian])

W miejscach starszego kultu (gaje, lasy, groty; egejskie tradycje) prymitywne ołtarze kam do ofiar ciałopalnych, chtonicznym bot rosy (doły ofiarne), temenos (św. przestrzeń) wydzielany peribolosem (żywopłotem, płotem v kam murem, alsos [gaj drzewny w Ol., możliwie wew temenosu]), wew. św.; -> peribolos otoczony portykami i wejścia zdobione propylejami. Ceremonie przed św., w trakcie świąt, w najważniejszych uczestniczyli nawet niewolnicy, głównym aktem całopalenie na bomosie (ołtarz), dym na Olimp, oglądane przez bóstwo przez otwarte drzwi św. Obok głównej św. i inne, też skarbce, portyki, heroony, posągi i anathemata (monumenty), teatry. Manteion (wyrocznia) w Didymie, asklepieion w Epidauros - inne typy sank.

7. Delfy - sanktuarium Apolla i At Pronaja

Fokida, pd stok Parnasu (2 szczyty Fedriady - Błyszczące), źródło Kastalia, 600 mnpm, równina Amissy, portem Kirra (o ~20km, Zat. Kor.). Ważne w arch (w VI aC pożar i datki nawet z Eg [Amazis])i V, później osłabione przez św. wojny, Gallów (297aC), kontrolę Etolii, Rzymian (2x, Sulla 500 obiektów), Neron odbudowuje, Konstantyn wywozi resztę do Konstnopola. Wyrocznia pol (Krezus, Salamina, )., rel. Adm. amfiktionii del. (igrzyska pytyjskie, dyspozycja własnością boga, ochrona interesów wyroczni). Pytia na trójnogu w adytonie, nad skałą z oparami, interpretowana przez kapłanów, co najmniej od myk. Wg mit. sak. Pyto Gai i Pytona (r.ż) wypędzonych później przez Apolla. Od XIX misja Fr. (Szkoła Fr w At): hieron Apolla (Zach od Kastalii, prostokąt, 189x130, mur z VIaC, 6 teras, wejście na pdwsch, bez bramy, ablucja w Kastalii, krętą drogą [bruk od rz., pomniki (Lizandra - zwycięzca Sp spod Aigospotamoi nad At w 404; sfinks Nax na kol. joń; pomnik At z 478 z inskrypcją na stylobacie At ofiarowali ten portyk, jak też broń i akroteriony zdobyte na nieprzyjaciołach na stylobacie; monument Syrakuz; pomnik od wł. Bitynii, pomniki mieszkańców Etolii; wężowa kolumna na trójnóg bitwy pod Platejami przy ołtarzu; pomnik Rodos; ekswoto Kraterosa z polowaniem AlW na leo), skarbce [23 - 21 u Apolla, 2 u At, najstarszy od tyrana Kor. Kypselosa z poł VII za obalenie arys.; Syfnos przy 1szym zakręcie, za złoża Ag,na h platformie lok. Marmuru, pierwotnie poza okręgiem; At; ekswoto Maratońskie przy wejściu do temenosu, ], posągi [Kleobis i Biton, Auriga, Sfinks Nax, Kolumna Akantowa, posąg Agiasa Lizypa, Au zboże z Metaponu, za FII 10tys talentów att Au i Ag]] do ołtarza [Jonów z Chios]i św. [dorycki peripteros] na najwyższej terasie podpartej murem poligonalnym [548aC] z ~700 insk. hist., niewielki teatr, Lesche Knidos, stadion, portyk Attalosa z Pergamonu przecinający mur temenosu), At Pronaja (tzw. Marmaria, wsch od Kastalii, strażniczka św., kilka św od VII - IV, tolos, skarbiec Massalii z palmowymi kolumnami), obok temenosu Apolla miasto i Gim (Kastalia a Marmaria, hell).

8. Olimpia - sanktuarium Zeusa i igrzyska olimpijskie

Pauzaniasz, Chandler, NIAwAt, żyzna dolina Alfeiosu i Kladeosu w Elidzie (Zach Pelop.) u wzgórza Kronosa. Igrzyska panhell (wieniec oliwny [w pyt. Wawrzyn, nem. Pietruszka v bluszcz, ist. Seler v bluszcz] i posąg w sank., biegi, pięciobój [skok w dal, dysk, bieg, oszczep, pale (zapasy)], pięściarstwo, pankration [boks + zapasy], wyścigi wozów i konne, rywalizacja Elidy i Pizy o kierownictwo agonów), od CuSn (sank. Myk.,-> Gr obok, wota od XaC), okręg Zeusa - Altis, św. gaj oliwny otoczony murem z 2 str., z 3ciej portykiem, od pł do wzgórza. Kronos->Pelops i Hippodamia (m. Atreusa) -> Zeus (początkowo sam ołtarz - kopiec z eschary). Obok eschary Pelop(e)ion (gr. Kopiec o  33m), kolumna z domu Oinomaosa o. Hippodami otaczana wielkim kultem. Najstarszą św. Hery (pomiędzy Pelopionem a Kronosem) z zachowaną gł z posągu w tech. akrolitu (w Pauzaniasza gr. Stojący Z i siedząca H, w jego czasach muzeum wot m.in. Hermes wg oryginału Praksytelesa i skrzynia z kości słoniowej Kypselosa [tyran Kor]). Rozwój od VIaC - skarbce (10 z 12 u Pauz. [Zach-wsch] Sykion, Syrakuzy, Epidauros, Byzantion, Sybaris, Kyrene, nn., Selinunt, Metapont, Megara [VIaC, gigantomachia w przyczułku], Gela)na terasie 3 m od Altis pł temenosu, VIac prytaneion, stadion na zach. (kryptoporyk łączący), trwalszy ołtarz i przekształcenie Pelopionu, buleuterion (jako archiwum, przed ołtarz Z do przysiąg)poza Altis. VaC Olimpeion, pomniki klasyczne (Nike Paioniosa, zwycięzcy agonów) ołtarze. IVaC stoa Echo, Metroon (peripteros 6x16kol), Filipeion (Cheronea) obok Heraionu. Za murami gmach adm., prytaneion (ogień Hestii, uczty zwycięzców), zach. palestra, Gim., hotel Nax Leonidasa, między nimi theokleon (mieszkania kapł., IVaC) , warsztat Fidiasza (należę do Fidiasza), łaźnie (rzym), obok stadionu hipodrom, rzeźba Zeus porywający Ganimedesa, CuSn fig, trójnóg, broń, uzbrojenie, pancerze, tarcze, hełmy. Mury w 267 pC (Herulowie). Igrzyska do 393 (Teodozjusz), trzęsienie ziemi w VI i wylewy rzek

9. Akropolis ateńska do V w p.n.e.

Twierdza w myk. z grubym murem cyklopowym (frag. Znany jako Pelazgikon v pelargikon po str pd od propyleiow). Solon i tyrani - Pizystrat bramę myk w propyleje (później propyleje Mnesiklesa), mury rozebrane po 510aC, w 480 dr mur chroniący starców, Akr spalony przez Persów za zniszczenie Art w Sardes. Perserschutt - rumowisko na pd stoku (zachowana polichromia rzeźb). Kapliczka At Medeoussa (Homer, geo, pd od Erechtejonu, CuSn akroterion z Gorgoną), Archaios Naos (St Św też Dörpfelda, św. At Polias, środek wzgórza, na cz. muru Erech., z ksoanonem At do 406 - pożar, ksoanon [w 480 wywieziony na Salaminę] do Erech., peripteros 6x12, 9m h kolumn, hekatompedon, podzielone wnętrze na 2 cz. murem, wsch 3 nawowa cella At, Zach Posejdon i herosi, VIaC po Solonie, 1 etap [budynek + peristaza], porosowy wystrój rzeźbiarski [sima i akroteriony marmurowe], 520 porosowe w marmurowe pełne, gigantomachia Endoiosa, po 480 odbudowana bez peristazy, chroniła posąg i srabiec), Ur-Parthenon (poprzednik Partenonu, poros, hekatompedon, czasy Pizystrata, po Maratonie ~488 rozebrany i budowa st. Partenonu [marmur]), po za Ak At (wsch) budowa św. Z Ol (Pizystratydzi, nieskończona, dipteros na wzór Heraionu na Samos Polikratesa [tyr]

10. Najważniejsze świątynie doryckie i jońskie VII i VI w p.n.e. i ich dekoracje

Doryckie

Atr w Garitsa na Korfu ~590-80, pseudodipteros 8x17, 3 nawy celli, 2 kondygnacje, kamienna , w przyczółkach płaskorzeźbione Gorgony, kamienna

Ap w Kor po pożarze św. ze wzgórza, 2 cw VIaC (~540), peripteros 6x15, poros ze stiukiem, 4^o podmurowanie, krzywizna horyzontalna wyrównana w głowicach kolumn, spód taenii na czerwono, na zew architrawu otwory po gwoździach na wota, cella (3 nawy )z pronaosem i kwadratowe (skarbiec, z 4 podporami na osi kolumn celli)z opistodomosem, 2 kondygnacje, dachówki z antefiksem i simą, 2 palmety szczytowe (VIaC i hell), sfinks akroterion

At Polias na AkAt sporne umiejscowienie, Archaios Naos, (Dröpfelda), ksoanon, peripteros 6x12, hekatompedon, wsch dla At, Zach dla Pos i herosów, VIaC, 1 faza budowy, porosowy wystrój (akroterion centralny i sima CaCO₃) -> marmur, gigantomachia, Endoios

Ur-Parthenon porosowy za Pizystrata, rozebrany w 488, zniszczony w 480 i odbudowa później w Partenon

Ap w Del 600 spalona, odbudowa w 525 - 505, at Alkomenidzi (marmurowe rzeźby wsch frontonu Antenora), w Zach gigant., Poros i marmur paryjski, peripteros 5x15, nieznane miejsce manteionu (wyroczni) - adyton w naosie 1,2 m pod posadzką, chasma ges - otwór, obok laur i omfalos - pępek świata pod baldachimem

Afai na Eginie 500-489, najlepiej zachowana dor w Gr Właściwej, 6x12, 2 kondygnacje, 3 nawy celli, walki Eginetów w frontonach, akroteriony - 2xf. Obok palmety z wolutami, w bocznych fantastyczne zoo, korynckie dachówki z terakoty, ostatni rząd marmurowy

Ap (570-60) w Syrakuzach (733) peripteros 6x17, wsch pteron z dod. rzędem kolumn (monolitowe), 2ga św. Z Ol

C w Selinuncie na Sycylii, ~550-40, 6x17, 2 rzędy kolumn przed pronaosem, 8^o krepidoma przy fasadzie, przy bokach 4^o, opi nie otwarty na peristazę (oddzielne pomieszczenie za cellą), h belkowanie, try-metop, gzyms z terakotowymi okładzinami, terakotowe simy, obie części zdobione kolorowym ornamentem, tympanon frontalny z ter. głową gorgony

Zeusa w Akragas na Syc. ~570, źle zachowana, Heraklesa arch->klasyczny, podwójne anty na linii 3 kolumn dłuższego boku, jednakowe interkolumnia dłuższych i krótszych

Hery w Posejdonii (Bazylika) ~530, jońskie wpływy w kapitelach (poniżej echinusa fryz palm-lotos. v linearny), fryz belkowania tryg-metop (niezachowany), kapitele antowe podobne do Heraionu (skarbiec I) nad rz. Silaris 575-550 prostylos 4 kolumnowy, bez opi i peristazy, płaskorzeźbione metopy, 2 kapitele antowe z eg. gzymsem cavetto, na metopie Ap i Herakl. Św Ateny (nie Dem, Cerery)~510 joń. Kolumny. Heraion II (nie Pos.) ~460, porosowa, wymiary zbliżone do Z w Ol, 2 kondygnacje (zachowane) , krzywizna stylobatu. Hery nad rz. Silaris 510-500, pseudodipteros, głęboki pronaos, bez opi ->pom. kultowe (adyton), posąg na bazie w celli, kontrakcja, rampa na froncie, mf. v nereidy w metopach.

Ap w Cyrenajce 600, Z w Cyrenajce CaCO₃ 540, 8 x17, Ap w Naukratis, At w Assos, 540 peripteros, swoboda, architraw z płaskorzeźbami

Jońskie

Iria na Naxos VIaC nieukończona, 3 ściany z granitu, , marmur w najwyższych partiach i dachówkach (Byzes z Nax u Pauz, kilka na AkAt, wyryte BY w naxyjskim, VII),

Heraion III na Samos Rojkos i Teodoros, 570-60, dipteros, 8/10x21, 3nawowa cela z głębokim 3naowowym pro. antowy po 5 kolumn. Ściany i kolumny wew z CaCO₃, belkowanie dr, marmurowe kolumny zew. „labirynt samijski”

Starszy Artenmizion w Efezie 560 (ponad 100 lat budowa), Cherisifron z Teodorosem, dipteros, biały, lekko niebieski marmur z pobliska, zachodnia orientacja na froncie 3x8, z tyłu 2x9, na bokach 20-21, 18m h, 40-48 kanelur, ostre krawędzie, plinta, dolne pro i fasady płaskorzeźbione, insk. Kroisos; głęboki pronaos 2x4, płytki opi z 3, hypetralna cella, marmurowy architraw, kimation, zębnik, gzyms, attyka z mit. Spalony w 356 przez Herostratesa, Nowy wzorowany na starszym

Heraion IV na Samos piorun po zakończeniu i ~530 odbudowa Eupalinosa z Megary na zlecenie tyrana Polikratesa, nieukończony, po3 na kr, po2 na dł 8/9x24, 24 kanelury, porosowe ściany celli i pro zdobione fryzami reliefowymi,

Didymaion dipteros 8/9x21, dary Neba i Krezusa, VII -> 540, gł. pro i hypetralna cella, wew pilastry, na tle celli kapliczka templum in antis na posąg (k.VI, CuSn Kanachosa) zniszczona w 494, przed frontem na osi ołtarz (mur wokół kopca z wejściami naprzeciw siebie), św. droga od Panormos (port, 6km) ze sfinksami i lwami, posągami siedzących Branchidów (pierwotnie w okręgu)

11. Ceramika orientalizująca: protokoryncka i protoattycka (inne ośrodki wymienić)

Protokoryncka Z geo tradycji, 720, orientalizująca (plecionka, rozeta, palmeta, roślinne, promienie) i subgeo, 750-720-690-670-650-630-620 -> koryncka. Wczesny: eksperymenty i stare z nowymi, oinochoe z Kume, aryballos (pękaty, stożkowy, wąskodenny), skyfos, tech. sylwetowa i konturowa, I faza śr: ~680 czarnofigurowa, aryballosy owoidalne z pasową z fryzami zoo, sceny mit., m. Ajaksa (Z vs. centaur) II faza śr: m. Polowania, Bellerofonta, Ofiary, z Bostonu i Chigi, aryballosy z głową Leo v Hs, skyfos, oinochoe, pyksis, olpe, fryzy zoo (s. zoo, delikatne i pełne wigoru, Leo nowohetyskie i asyryjskie) v figuralne z Hs, s.miniatury, wypełniacze umiarkowanie, rozeta kropkowa, na ramionach lotosy i woluty, fryz zoo i sceny polowania, promienia, finezyjne, późny: s. polichromowany (wieloosobowe, mit i Homer, wieloplanowa, sporadyczne wypełniacze, Chigi [aryballos z gł. Leo, hoplitami i pojedynkiem pomiędzy; olpe Chigi, z Villa Gulia, rośliny na szyi, promienie na dnie, górny fryz z hoplitami i na aulosie, w środkowym jeźdźcy, wozy, polowanie na Leo, w dolnym pogoń za zającem] i z Bostonu [aryballos z głową f. i sceną bitewną]), niższa jakośc, głównie przedstawienia i s. zoo, masywny, pojedyncze paski pokostu oddzielające fryzy, roślinne na ramionach w języczki, alabastron, przejściowy zoo, niższa jakość, standaryzowane przedstawienia, większe naczynia z poprzedniego okresu, pasy z fryzami zoo, też zoo heraldycznie z małym pomiędzy, mało wypełniaczy

Protoattycka duże, mit na brzuścu i szyi, roślinne w tylnej części, insk., tech sylwetową i konturową, amfory, jajowate kratery, lutofory i kotyle 700-675-650-630-600. Wczesne: geo, wypełniacze i sylwetowa, m. Analatosa (f. w ubiorach w kropki, amf. i hydrie, krater z Monachium [wozy i konie z ~grzywami, promienie na dole z spiralnymi zakończeniami], tabliczki wotywne[okręt, inskrypcja w gr.]). I faza śr kreska ryta, biały (s.biały i czarny)amfory i hydrie-> kratery, m. Oinochoe z Baranami (ucieczka od Polifema, + Agam., Achil do Cheirona), Orestei i Nessosa z NJ, Polifema (amf. z Eleuzis 670 na szyi oślepienie P, na brzuścu Gorgony za Per z At, po lewej ciało Meduzy; podstawa pod krater z Eginy z Menelaosem insk.,) II faza śr - faza 3 barw zanik czarnego i białego, zapożyczenie czarnofigurowej (630 i rozwój od p VI, m. Nessosa), polichromia po wypaleniu, sfinks na kraterze z Keram., m. z Kynosarges, późny m. Nessosa amf. z Dipylonu (pomnik grobowy, Her vs Nessos [w att. Przez tt] na szyi, na brzuścu Gorgony [kor]), amf z Eginy z Bellerofontem (też u m. Chimery na kraterze z Keram). Dobra kom, mało zbytecznych szczegółów (bez Dejaniry, Jolaosa, Per, At, ale jest delfin;),

Inne ośrodki Argos, Cyklady, Eubea, Beocja, Lakonia Kreta, wsch Grecja i ośrodki w zach BMŚ

12. Ceramika czarnofigurowa attycka (~630-480), w tym amfory panatenajskie

Wpływy Kor i rozwój, 600-570 m. Gorgony (spadkobierca Nessosa, 600-580, dinos [na ramionach Meduza, Gorgony za Per, pasy zoo, fryzy pal-lot, niewiele wypełniaczy]+ podstawa), Sofilos (580-70, sygnowane naczynia [3m, 1 garncarz], inskrypcje, dinos z wyścigami dla Part [tłum na hipodromie], dinos z weselem Peleusa i Tetydy [1szy wielopostaciowy monotematyczny fryz], kontur dla nagich partii f., biały do dek czerwonych szat, amf. z MN w Wawie) gr. Komastów (KX i KY, 585-70, małe naczynia), 575-550 m. C (czary t.Siana [też m. z Heidelbergu], koryntyzujący, trójnożny eksaleiptron z sądem Parysa, biały na pokost) Klitias (1poł VI, waza Francois [z Ergotimosem, krater wolotowy, ~570, biblia gr., inskrypcje, pasowa (dzik kaledoński, geranos Tezeusza; wyścigi u Partokla, cen tauromachia; wesele Peleusa i Tetydy; zasadzka na Troialosa, powrót Hej na Ol; fryz zoo; promienie; pigmeje vs żurawie; na imadłach gorgona, skrzydlata Art [pani zoo] i Ajax znoszący Achilla)] mistrz detalu i koloru), Nearchos, m. Ptoon (t. Siana i hydria Hearst), amfory tyrreńskie (pasowa[pal-lot, fig. Mit [Her i Amaz, satyrowie], zoo,] bezsensowne insk.) ~550 - 525 Lidos (560-40, 2 sygnowane, warsztat, duże i małe tabliczki, dinos z AkAt [gigan, procesja, polowanie, fryz zoo] detal, krater kolumienkowaty [Hef na Ol, swoboda satyrów] + Minotaura, Men z Heleną, + Priama, czyny Her), Amasis (560-525, eg, murzyn u Eksekiasa, alabastron, lekyt t. Dejanira, olpe, amf, Dion i tiazos [orszak], amf. z Dion z kantarosem i 2 menadami i zającem; uzbrojenie Achilla, Men i Helena, życie codzinne, archaizacja [lekyt z MN w Wawie z Dedalem, kyliks z Art. u Czartoryskich]) i Eksekias (rywala Am., ~550 - 525, gr E, czara i amf. t. A, czary M. Mistrzów, amf. Exekias egrapse Kai epoiese me, panatenajska, pyksis i płytki gr z insk.; amf. z Achilem i Ajaxem w kości, czara z Dion w łodzi, Her vs stymfalijskie ptaki, vs Leo nem, vs Geiron, vs Hippolita, + Ajaxa), Mali Mistrzowie (560-30, po m.czar t. Siana, dek w pasku na wylewie, gr Gordion [czarny pasek wylewu, podobne do Siana], Tlezon [s. Nearchosa, łabądź, wew myśliwy] Archikles i Glaukytes [dzik kal. I Tez z Min], Ksenokles, Sakonides, m. Centaura), atelier Nikostenesa (gar, 550-10 na export, h jakośc, Oltes Lidos, Epiktet, m. Nikostanesa), m. Afektowany (540-20, manieryzm, amf. szyjowe t.C, ubrani obfici, nadzy smukli, ) poźniej czerwono, od poł V niższa jakośc czarnej, Panatenajskie (560-kIV, nagroda z wielkie Panatenaje wraz z oliwą, At w zbroi pomiędzy kolumnami [przy lewej inskrypcja o nagrodzie], dyscyplina zwycięzcy, Eksekias, m. Berliński, m. Achillesa, m. Kleofradesa, w IV zmiany [przy pr kolumnie imię archonta, At nienaturalnie smukła, głowa At w prawo]) tech. Six (na pokost farba i poźniej rycie, u Nikostanesa, hydria z Safoną MN w Wawie - m. Safony, 500-490)

13. Ceramika czarnofigurowa poza Attyką

Beocja (do V w., wpływy Kor i Att, kantaros, skyfos, oinochoe, komiczny charakter, sylwetowa [do V], pal., ~425 gr Kabirionu [od św. Kabirów w Tebach, kult Wielkich Bogów, komiczny, sylwetowy, do IIIaC]), Sparta (w VIaC do k.VIaC cer i CuSn, dużo czar, kyliksy na h nóżce, białą angobą, zew różne, wew fig., czara m. Arkesilasa [król Kyrene siedzący przed namiotem, asystujący ważeniu wełny v sylfionu] mit. Zeus i orzeł, Boreadzi i harpie, Prometeusz; hydrie i amf.,do Tarentu, Etr, Kyrene, Naukratis), na Zach wazy chalcydyjskie (insk. w alfabecie chalcydyjskim, Gr z Chalkis na Eubei w It, poł - k. VIaC, ceglasta glina, staranne wykonanie, amf i hydrie, kratery, m. Inskrypcji [mit. Her z Geironem, zranienie Diomedesa, Z vs Tyfonnad Achillem]) i Hydrie z Caere (530-500, nek. w Caere, z Ert, s. joński, kolor, , mocna ryta dla konturów, mit. Hef na Ol, oślepienie Poli, Her vs potwory [hydra, Cerber, król Busyrys - eg stroje]), Chios (wielki styl [znaleziska z Naukratis 580-50], kielichy, kolorowe plamy), Samos (~550, czary, m. łowiący ptaki z It w Luwrze), Milet (s. Fikelura na Rodos odnalezione, z Miletu [glina, angoba i pokost jak „dzikiej kozy”], czarna sylweta z detalami „zarezerwowanymi” - bez retuszu, amf, amforyskosy, oinochoe, czary, amf. z biegnącym m. i siatką z owocami granatu na szyi [~530], ) i Kladzomenaj (port k. Smyrny, od ~525 wazy, 530-480 sarkofagi ter., z scenami fig., i motywami z naczyń)

14. Ceramika czerwonofigurowa attycka stylu surowego ~530-480 p.n.e.

Toczona, suszona, kontury, uzupełniacze roślinna, nowy pokost (po ~550, linia reliefowa), bardziej naturalne postacie, m. Andokidesa (w warsztacie, wynalazca czerwonej, 530-15, 14 amf. i 2 czary, bilingwiczne [czara z Palermo], życie Her [amf. z Monachium (biesiada na Ol)], życie codzienne [kąpiący się w białogruntowanej], migdałowate oczy m. i f., s-kształtne fałdy szat, ubiór m. poprzednim stylu [amf. z Achillesem i Ajaxem]) Psiaks (małe naczynia, ~520, szaty, skrót perspektywistyczny [upadający wojownik], życie codzienne, Her, bóstwa, dionizyjskie, bilingwiczne) Paseas (dawniej m. Cerbera, talerze i czary, 520-10), m. z Gołuchowa (olpe z dyskobolem i prymitywną anatomią), pionierzy (~520-500, Eufronios [ 520-05, malarz i garncarz (ozdabiane przez np. Onesimosa), kratery kielichowe, amf czarna dek na szyi, mit. (Her vs Am., vs Geiron, bogowie u Peleusa i Tetydy), życie codzienne (palestra, ucztujące f., myśliwi), alegorie (+ i sen z ciałem Sarpedona), krater z Paryża (Her vs Antaios), mistrz aktu, kompozycja], Eutymides [jak nigdy Eufronios, monumentalny, Hektor w zbroję, Priam i Hekuba, tańczący m., Tezeusz i Helena/Krone, życie codzienne, rysunek, ¾ i perspektywa postaci (amf. z MN w Wawie 510-500), ], Smikros, Fintias [525-10, 7 waz + 3 garn, sympozjony, ujęcia wody, sklep, muskularni atleci, mit., sztywni ludzie i szaty], m. Soziasa [510-500, czara z opatrywanym Partoklem (białe bandaże) wew, zew Her na Ol], czary t.A z oczami, B, C, kyliksy [520-10]), Oltos (525-500, wew niekiedy czarna, uczta na Ol z Ganimedesem, czyny Her, dion., Peleus vs Atalanta, Troja, Tez, życie codzinne, biesiady, atleci, woj., myśliwi, amf typu Niko. Cheironem i Achil. V inna tego t. z satyrami i menadą, Stammom z Her vs Acheloos, psykter z woj. powożonymi przez delfiny), Epiktet (500-490, zw z Andokidesem, czary, talerze[Gani. na kogucie, scytyjski łucznik, biesiadnicy], sympozjony i erotyczne), Skytes (520-05, Scyta, komizm [Tez vs Skiron]) i inni czar (m. Euergid, m. Epeleiosa [kubek u Czartoryskich], gr Alabastronów Paidikos, m. Hermaiosa, m. Chelisa, m. Talii, m. Epidrimosa, m. Ambrosiasów)

500-480 Zanik kolorów i wzorów szat, z czasem reliefowe detale i Au, ważna kompozycja, zmiana oka (en face, wew kącik otwarty, źrenica z tęczówką większa i do kącika), uzupełniacze, zmiana proporcji kształtów, zanik kyliku t.A, fryzów pal-lot, apotropaicznych oczu, medaliony wew wydzielane przez meander, od 510 białogruntowana. m. Kleofradesa (505-475, 100 naczyń, Epiktet II, kontynuacja pionierów Et i Fin, siła, archaiczne w wyrazie, statyczne, też pełne wigoru [bitwy], postacie dion., biesiadnicy, atleci, życie codzienne [protesis, opłakiwanie(lutofora z jeźdźcami czarno)], Ilupersis, uczucia, amf. z Monachium z Dion i Menadami, ¾, kreską rytą zarys fryzury, nowe oko [brązowa źrenica], esowaty nos, obrys ust, lot i pal ogranoczają), m. Berliński (500-480, 300 naczyń, kontynuacja pionierów Et i Fin, elegancja i wdzięk, wytworne ruchy, dzień codzienny, At i Her, Dem i Triptolemos, Nike, + Aigistosa, Eu, Gan, Gor, Helena i Men, 1 postac na czarnym tle, amf, kratery, stamnos, pelike, hydrie, kalpis, lekyty, oinochoe, odwiedzione palmety [początkowo czarne], 3-dzielne lotosy, położone w prostokącie X, czysta pewna linia, linia reliefowa, dobra muskulatura, brodawki jako rozety, rozrzedzony pokost na blond wł.), m. Nikoksanosa (czarna i czerwona), Myson (kratery kolumienkowe), m. Starości (Geras, Her bijący personifikację starości), m. Syren (Odys i syreny), m. Tyszkiewicza (Diomedes i Eneasz, obecnie w Bostonie) Onesimos (dawniej Panajtiosa, sygnowana 1 czara, 505-485 [Leagros i Atenedos, Lykon i Erothemis], czara z Tez i At przed Amfitrytą [Luwr] zew Tez vs Skiron, vs Prokrustes, vs Kerkion, vs byk maratoński , dobra kompozycja, głębia i skróty [atleta do biegu w uzbrojeniu, kobiety do kąpieli], anatomia, swoboda pozy [od tyłu - Tez z bykiem, satyr], twarz en face, realizm detalu [owłosienie atlety z hełmem, genitalia, piersi], Her vs ss. Eurytiosa, Achil zabijający Troilosa, satyry, czytanie i pisanie ), m. Brygosa (480-70, 200 naczyń, czerwona i białogruntowana[tondo z Menadą, tyrsosem i panterą], Ilupersis, atleci, biesiadnicy, realizm [skutki pijaństwa, erotyzm m. i mm., dziecko], + Ajaksa [z Tekmessą przykrywającą ciało], skyfos ze sceną okupu za Hektora, korowody dion. swobodne [satyry na Herę bronioną przez Hermesa i Her], płaskie, h usytuowane brwi, wąskie oczy, ekspresyjne usta, długa linia nosa, czary B i C [w C brak meandra pod sceną], w medalionach wew meander przerywany kwadratem z krzyżem v motywem x-kształtnym, skyfosy, kantarosy figuralne, rytony, lekyty, ), Duris (500-460, 300 naczyń, m i garn, pracował dla Kleofradesa, Eufroniosa i Pytona, pewna kreska, 4 etapy [1. najlepszy, różne ornamenty, detale, sympozjony; 2. węższe pasy, brak bordiury medalionów, haczykowate zakończenie przy linii obojczyków, młodzieńcy, psykter z satyrami w Londynie; 3. bordiura z rozdzielonego kwadratami z krzyżykiem meandra, pod imadłami palmety, dzieci w szkole, Eos z Memnonem (Mater Dolorosa), biesiadnik na kline od tyłu, Jazon ze smoka, 4. Dekoracyjne motywy, Her bijący Linosa (nauczyciel)]),m. Euaion, m. Triptolemosa, m. Monachium 2335 (IA UJ, 470-60, mm. Z platkiem), Makron (czary, dla Hierona, 480-70, korowody Menad, szaty f., twarze w zadumie, płaskie głowy, sympozjony i korowody, skyfos z Dem, Korą i Triptolemosem z Londynu, skyfos z w. trojańską - Parys porywający Helenę, i wracająca do męża ).

15. Rzeźba okresu archaicznego: typy

Frontalne (Kanon egipski, spłaszczone, bez perspektywy), symetryczne, typy (Kora, siedzący, kuros, ofiarnik, półleżący, jeździec), schematyzacja (uśmiech archaiczny, ewolucja, dolna powieka prosta, górna łukowata, uszy ślimacznice, romboidalny brzuch), dekoracyjność (loczki czoła jako rozety, brodawki jako gwiazdy, dekoracyjna rzepka), do zjednania bóstw

Siedząca w VII boginie, najwcześniejszy, siedzący (m. v f.) z Haghigeorgitika w Ark do Muzeum At (k VII/VI), postdedalicka. W VI f. i m. posągi z Didymy z św. drogi do portu w Panormos 15 z 50 władców (dawniej Branchlidzi - kapłani) (Jestem Chares, syn Klejsiosa, archont Teichious, posąg dla Apollina), f. kapłanki lub żony władców, pierwotnie w sank. (obok Leo egipskie), na tronie, otwarte dłonie v 1 w pięśc, jońskie jednolite z tronem, samijskie wyodrębnione, kubiczne z kulistą głową i linearnymi szatami. Z czasem realizm i perfekcjonizm, m. i f. w chitonach i himationach, V i plastycznośc fałd, więcej ciała. Gr Geneleosa (560, Heraion na Samos, matka Fileja [insk. Genelaos wykonał nas]siedzi na lewym krańcu, stojący odziany syn, córki Filippe, Ornite i NN [noga do przodu], leżący ojciec,) Ajakes (540-30, na tronie z ręką o kolano, leos z boków, s. Brychosa, o. Polikratesa, pirat, częśc darów Herze), głowa Hery z Ol (CaCO₃ polichromia, 580, obok Z [Pauzaniasz]) At z Ak (Endojos 530-20, na diphrosie [bez oparcia], z egidą z gorgonejonem i CuSn wężami) Dion z At (w skórę pantery z malowidłami), siedząca f. z Ramnus, skrybowie, siedząca Pani z Tarentu (Berlin, ~480, na tronie, staranna fryzuram podparta poduszką, podnóżek z wolutami, sztywna i dostojna, starannośc detalu, schematyczne szaty)

Kora VII peplos i epiblema, w VI chit i himat, od 2 poł VI kanoniczny, znane z Samos (2 f. bez głów, dekoracja szat - ~kreski ryte; podobne z Moschato i Eginy, bez fałdów), Chios, Cykladów i Att, Kora z Berlina (570 -60, plastyczne fałdy, himation symetrycznie, z Kertei w Pb blachę, sztywna, stopa do przodu, osiowa, w ręce owoc granatu, druga na piersi, włosy w fale, do tyłu, polos, sandały, środkowa fałda, pas wokół szyi nieb, czer i żółty, naszyjnik z nanizanych koralików, kolczyki i bransoleta, h czoło, migdałowate oczy) 2poł VI ukośny hima (Akr, z Herajonu w Samos do Luwru 560, him i epiblema i delikatnie chiton, dedykacja Cheramyes'a), Kora z Ak (chit, peplos epiblema, 560-50) i Fraksiklea (~550, razem z kurosem Meandra, Aristona z Paros, ozdoby, malowanie i rycie szat, insk.) Kora z Lyonu (~540, ukośny him na jednym ramieniu, polos i wsch kolczyki, gołąb w dłoni, staranne włosy w 3 loki), Peplofora z Ak At ( 530 w peplos bez fałd, rurka w ręce, polichromia, dek met), Kora Antenora (przełamanie sztywności, dar Nearchosa), nadąsana kora Eutydikosa (bez uśmiechu)

Kuros ofiarowane przez Euthykartidesa z Nax i Sombrotidasa z Syrakuz do Delos, Apollo z Pireusu (CuSn, razem z innymi przez Sullę), nagrobne i do sankt., w VI bardziej rzeczywiste, ręce odsunięte, krótsze włosy, cofnięcie nogi (480), kolos Nax w Delos u Art. (600-590, monolit, 8-10m, odsunięte ręce insk. z IV), kuros z Heraionu z Samos (570-60, 5m, na lewym udzie: Leukios uczynił tę dedykację Apollinowi, płynne linie) kuros z NJ (600-590, uśmiech, lewa do przodu, obie na plincie, włosy jak z Dipylonu, jak perły na nic', romboidalny brzuch, symetria, dekoracyjne detale), kuros z Dipylonu (~590, nagrobny, monumentalny, podłużna twarz, h czoło, duże, otwarte oczy, wyraźne łuki brwiowe, opaska na włosach z „węzłem Her” opadające na ramiona, duże wolutowe uszy), kuros z Sunionu (3m, podobny do NJ, 590-80, wotum), kuros z Volomandry (570-60), kuros z Anavysos (530, naturalny modelunek, Kroisos zniszczony przez Aresa [insk.] - gr, kanaliki łzowe, uśmiech, krótsze włosy), kuros Aristodikos (510-500, naturalna, krótsze włosy, loki), Blondynek (Ak, polichromia, lekko opuszczona głowa, melancholijne zamyślenie, Eutydikos [nadąsana kora], 490-80), efeb Kritiosa (pierwszy klasyczny, zaduma, typ atlety). Naxos (sztywne, twarde, linearne,), Paros (smukłe, wdzięczne, miękko opracowane), Samos (okrągłe twarze, skośne oczy), Peloponez (ciężkie, krępe, atletyczne, Kleobis i Biton v Dioskurowie Polymedesa z Arg ~580), Korynt (niewiele znanych [Mummiusz w 146], Apollo z Tenei [harmonijny, gr, smukła i elegancka, delikatna i silna, 560-50]), Beocja (niezgrabne do poł VI)

Inne typy ofiarnik (mm. z barankiem [krioforos; Tazos, 3,5m, 580, w drobnej Hermes w chitonie i petazosie] v cielątkiem [moschoforos; AkAt, w him z fałdami, dar Rombosa v Kombosa, 570-60, skrzyżowane ręce i nogi cielątka w X, rzeź. Fajdiomos (też Sinobrody z przyczółka Ak)]), m. w ubraniu (w chit i him [odwrotnie niż u kory] niżsi urzędnicy, z Samos [~540], rzeźba dedykowana przez Dionysermosa [520], też syn w gr Genleosa) półleżący (ojciec z gr Geneleosa [w lewej ręce ptak], inne z Samos i AzMn [z kantarosami, sympozjony]), wojownik (rzadko, z Samos, Lakonii i Didymie), jeździec (Att, wyższe warstwy społ. [pentakosiomeimnoi i triakosiomedimnoi], Pizystratydzi, jeździec Rampin [550, uśmiech, pochylony do przodu, staranna broda i włosy, wieniec (zwycięzca zawodów) też Peplofora] nagrobne)

Zoo i zoo mit za Wsch i personifikacje, Sfinksy (Leo + skrzydła + gł f., Naxos do Del.[570, na kolumnie], na stelle, akroteriony, chtoniczne i apotropaiczne), Meduza (apo., VI, z Syrakuz [z Pegazem], nagrobne, lata, uśmiech i kły, węże), Nike (leci, pierwszy Archermos z Chios, poł VI, chit i peplos), Syreny (Kyzikos w AzMn grająca na lirze, nagrobne poetów i retorów), hippalektryon (koń i kogut), konie (wota w At, fronton z Del.), pies (AkAt, wychudzony, m. Rampin v Endojos), byki, pantery, sowy, lwy (BW i Eg, podobne do psów, jońskie egip. [skrzyżowane nogi, na boku, głowa na bok (Didyma)], głowa z przodu [z gr Menekratesa z Korkyry, VII] 2 lwy z Loutraki k. Koryntu [gr, antytetycznie, podobne do Korkyry, ale podniesiony przód], podkurczone tylne, wyprostowane przednie, głowa na wprost [Delos, terasa lwów do sank. Apolla, 16, k VII v poł VI v 500-490, też z Perachory (głowa w bok, 570-60)]),

16. Reliefy okresu archaicznego (architektoniczne, nagrobne itp)

Frontony rozwój do realizmu, Art.-Gorgony z Korfu (590-80, najstarszy zachowany, porosowe, dobrze zachowany zach., Gorgona w przyklęku, Pegaz i Chryzaor, antytetyczne lwy/pantery [phylakes - strażnicy], nie wyjaśnione mit. [Z w gigant v tytan; Priam v Rea, mury Troi v zamek Kronosa; leżący brodaci m.]), AkAt (porosowe ze stiukiem i malowane, 4 cw. VI marmurowe pełne, do rumowiska perskiego, Polias i Hekanompedon v inne małe [bez szans na rekonstrukcję i umiejscowienie, możliwe Pizystratydów i ich rumowisko], marmurowa gł. Gorgony i leopard [570-60, najstarsze marmurowe, akroterion, niepewne zastosowanie jako relief arch.], lwica atakująca byka [porosowe, 570-60, Hekatompedon], Her vs hydra [560-50, , krab, Jolaos w tle przy wozie] czerwony przyczółek [Her vs Tryton, polichromia, 560-50], z Polias [550-40, wsch: Her vs Tryton, Sinobrody -> od prawej Sinobrody (potwór o 3 korpusach i wężowym zakończeniu ze skrzydłami i wężami na ramionach, w rękach symbol H₂O, róg i ptak, niebieskimi brodami i włosami, środkowy białe włosy, czerwone postacie, niebieskie, bezbarwne i zielone łuski, m. Moschoforosa), stojący m., lew i lwica rozszarpujący byka, Her vs Tryton; Zach. Gorgona, 2 lwy, narodziny At (lewa) i Her na Ol (Z na tronie z prof., Hera na tronie en face, At i Her [utożsamiony z Pizystratem] ze skórą lwa, Hermes)], przyczółek z oliwką [550-40, budynek, w nim wolnostojąca mf. z czymś na głowie, 2 f. i m. (noga), dalej drzewo oliwne (ryte i malowane), poros ->marmur od k. VI]), w V marmur, zmiana kompozycji i tematyki; wsch. Fronton Polias za Pizystratydów (marmurowe pełne, gigant. At i 3 gigantów, trudne przedstawienie, Endojos), Apollo w Del (520-10, wsch. Apollo w kwadrydze, 3 kory i 3 kurosów, zoo po bokach, Zach. Giant. z Z w kwadrydze, Antenor), Ap Dafneforos w Eretrii (k. VI, amazon., marmur paryjski, At z egidą z gorgonejonem, po lewej Tez z Antiope), przyczółek z Korfu (poros, uczta, Dion na łożu z rogiem, obok mm. z czarą, pod stołem lew, z lewej krater i pies), Afai na Eginie (marmur paryjski, Egineci, zach 500-490, wsch 490-80, wojna trojańska, At na osi, Zach bardziej sztywne i archaiczne, wsch Onastesa)

Metopy skarbiec Sykion w Del (560, 14 metop, porwanie wołów przez Dioskurów, Argo, Eu i Z, łowy kalidońskie),C (Per vs Gorgona, Her vs Kekropowie, kw. Apolla, archaiczne) Y (Eu na byku i sfinks, archaiczne), E w Selinuncie (Heraion, 480-60, wcesnoklasyczne, CaCO₃, polichromia, nagie paryjski marmur, ślub Z i Hery, Art. i Akteon, Her vs Antiope, At vs gigant, bez wyrazu), skarbiec At w Del (k. arch., we frontonach At i wozy, walka; na metopach po 2 postacie, Her, Tez (pd), amazo., porwanie bydła Geriona; Tez z At na osiach równoległych, Her z łania na centralnej, dobra anatomia, Her vs Kyknos diagonalna, Tez z Amazon. [przeżycia])

Fryzy i inne el. Jońskie Art. Ef (sima z walkami, woj. na wozach, pochody wozów, cent.; na bębnach kolumn pro pochody m., f. i koni, - dar Krezusa), Didymaion (relijmk na archi. z k. VI - Gorgona pomiędzy leżącymi lwami), Heraion III i IV na Samos (dek. fryzów), sk. Syfnos w Del (525, Endojos v Ariston z Paros v 2, kariatydy [bęben a nie polos]; Zach fronton zachowany, Her vs Apollo o trójnóg, na osi Z, wozy po obu stronach na prawo, w rogach klęczące postacie; na fryzie narracyjnym wsch: zgromadzenie bogów [Ares, Afro, Art., Ap (zwrócony do Art) vs Z, Pos, At, Her, Dem], Troja [bitwa o ciało Sarpedona], pł: gigant. [perspektywa], pd: Leukippidki i Diosk., zach sąd Parysa, malowane insk.) At w Assos (metopy [dor] i fryz [joń], 550-40)

Nagrobne i inne Att z 1 cw sfinksy i stele bez reliefów, rozwój do k. VI, powrót w 2 poł V. pierwsze (2 cw. VI.) grube i na sześciennej bazie, w zwieńczeniu cavetto i sfinks, później węższe, h, cieńsze z cavetto -> podwójne woluty w kształcie liry, sfinks siedzący na łapach. Na trzonie + jako atleta, woj., v inne, 1 postac w prof. 4 cw VI węższe cieńsze, woluty z palmetą [antemiony], + w rel, mal v ryty, z towarzystwem, stela z NJ (540, 2 postacie mm i siostra z rodu Alkmeonidów), stela Aristiona (Aristokles k VI, imię +, polichromia czer-nieb, woj. w hełmie w tańcu pyrriche). Też w Beocji, Eginie, Koryncie, Samos [bez dek., tylko palm na zwieńczeniu, od VI z +], reliefy lakońskie (para mał., v + na tronie, wąż, kantaros -> wota)

Wotywne niewiele, przedstawienia bóstw i wiernych, prostokątne płyty; bazy posągów (jeźdźcy, grający w hokeja, zapaśnicy, walki zoo - koguty, kot i pies, )

17. Urbanistyka grecka: rozwój tzw. planu hipodamejskiego i przykłady

Hippodamos z Miletu skodyfikował szachownicowy plan, w V rozpowszechniony plan, rozbudowa Miletu przy pomocy Hippo, = milezyjski funkcjonalny plan miasta, = ortogonalny, Hippo pomaga w przebudowie Pireusu. Wg Wąsowicz z W Gr. I Sycylii. Funkcjonalna rejonizacja, perspektywy rozrostu, , na stoku o wsch v pd ekspozycji, przy zatoce. Ortogonalna siatka ulic, insulae, regularny podział chor, mur obronny, strefy o przeznaczeniu funkcjonalnym, obiekty kulturowe poza miastem. Milet (zniszczenie 494, odbudowa po 475 v 50, 90 ha, 3 zespoły mieszkalne, blok mieszkalny 29,24 x 23,66; szerokośc ul. 4-4,5, 2 główne 7m; 80 tys Hs), Pireus, Olint (440-30, zniszczony przez FII w 348, nie odbudowany, główne z pł na pd, poprzeczne pod 90^o, insula 90x35, zabudowane regularnie 5 domami z pł i 5 z pd rozdzielonymi alejką), Rodos, Chersonez Taurydzki. Klasyczny program urbanistyczny - rozbudowa poru na planie ortogonalnym, mury - > At Temistoklesa i Peryklesa (Hippodamos, mury w Pireusie i mieście, połączone [Długie mury, 10 km, Kimon], przebudowa Ak)

18. Architektura i wystrój rzeźbiarski świątyni Zeusa w Olimpii - najważniejszy zespół wczesnego okresu klasycznego: Libon i Mistrz z Olimpii

Idea po wojnach perskich, 476, 470 - 56 (v 57 - Pauzaniasz [dar Sp po zw. nad Arg pod Tanagrą]), sfinansowana z łupów Elidy na Pizie. CaCO₃ z Damarii, porowaty z muszlami, pokryty stiukiem marmurowym, ozdoby z marmuru paryjskiego. Peripteros 6x13, 64x27 m stylobatu (wyższy od dwóch pozostałych ^o), rampa od wsch, kontrakcja (brzegowe interkolumnia o 43cm węższe), 3 nawy, 2 kondygnacje wew. Frontony i metopy z pracami Heraklesa (w pro i opi nad kolumnami in antis), akroterionem Nike, na rogach CuSn trójnogi (wsch + Pauz), analogicznie Zach. Posąg kultowy Fidiasz (chryzelefantyna), przed basen z oliwą, oddzielone kratą z marmuru i CuSn od reszty św., na belkowaniu 21 tarcz Lucjusza Mummisza po zwycięstwie Koryntu w 146, między kolumnami ekswota i posągi. (Inne św. At w Syrakuzach, Hery w Selinuncie [E], Z Ol w Agrygencie [po zwycięstwie Syrakuz i Agrygentu pod Himera nad Kartaginą (480)(pilastry wew, zew połkolumny, pseudoperipteros, cella podzielona filarami połączonymi ze ścianą, 7x14, pomiędzy półkolumnami giganci/atlasy )], NN i F w Agrygencie, ).

Fronton wsch wydarzenia przed igrzyskami (przygotowanie do wyścigu wozów Pelops, Ojnomaos, Hippodamia), statyczna, pełna spokoju. Pośrodku Z z berłem v błyskawicą, na prawo Ojnomaos z Sterope, na lewo Pelops i Hippodamia spinająca szatę, Z patrzy na Pelopsa, po bokach zaprzęgi, za nimi (str. Ojnomosa) mf. - służąca Sterope, wieszcz, mm. nagi, frontem do widza, personifikacja rz. Alfejos; nagi mm., woźnica, starzec i rz. Kladeos (str. Pelopsa); realizm, en face (mm. za wieszczem). Zach porwanie Lapitek i cent. (Pejritoos, Eurytion, Dejdamea, Tez,). W środku Ap po lewj Pejritoos (jak Harmodios) mieczem w Eurytiona, po prawej Tez z labrysem na cent z Lapitką, dalej grupy 3 i 2 os., stare f.(marmur pantelicki, zastępują starsze rzeźby), służebne; detale, stanowczośc Ap, brak emocji. Rzeźba pełna, monumentalna, bogowie na osi, jednośc czasoprzestrzeni, kompozycja przestrzenna, przeciwstawne nastroje (jak wcześniej u Alkmeonidów w Del, Antenor). Metopy 6 wsch i 6 zach na celli (zew bez dek), zdobione (1,6m) Dodekathlonem (Her, Eurysteusz, At). Zach (późniejsze) lew nemejski (Her odpoczywa, wpływy liryki Pindara), hydra lerneńska, ptaki stymfalijskie (At w peplos z egidą, na skale, ptaki dla niej), był kreteński, łania cyrenajska (kompozycja w 3kąt, temat też na thesaurusie At w Del), Hippolita (uczucia u am.); wsch dzik z Erymantu (Eurysteusz do pitosu), konie Diomedesa, woły Geriona (walka z potworem), jabłka Hesperyd (Her, At, Atlas, 3 osie wertykalne), Cerber, stajnie Augiasza (At wskazuje gdzie lać H₂O Alfejosa, układ diagonalny łączący i podkreślający akcję); najlepsze jabłka (najsłynniejsza), ptaki i byk, przemyślana komp, w fig. geo. Autorami Pajonios i Alkamenes (wg Pauz) -< mistrz z Olimpii

19. Rzeźbiarze wczesnego okresu klasycznego: Kritios i Nesjotes, Kalamis, Pitagoras z Rhegion

Kritios i Nesjotes uczniowie Antenora, twórcy kopii tyranobójców, 1 poł V, Kritios rzeźbiarzem modelującym, Nesjotes odlewnikiem, Kritiosowi przypisywany Efeb z Ak

Pitagoras z Rhegion z Samos do Rhegion (Wielka Gr) po 494, szkoła rzeźbiarska w pd It i na Sycylii. Muskulatura, rytm, symetria, detale (ścięgna, żyły, włosy) Dyskobol (470, kopia), atleci (~20 rzeźb) w Ol, Auriga z Del, kulawy m. w Syrakuzach (Filoktet, który zastrzelił Parysa), Ap i Pyton, Eu i byk (dla Tarentu) etc.

Kalamis z Beocji, w At i Ol, CuSn, kwadryga Hierona, króla Syrakuz (zwycięzca Igrzysk Ol w 468), w rok po + tyrana, Kalamis konie, rydwan Onatas z Eginy. Na AkAt Sosandra , inne Hestia Giustiniani, Ap na Omfalosie, Pos z Artemizjonu (v dzieło Hageladesa v Onatasa). Sztywne, niepewna równowaga, brak rytmiki, subtelne, wdzięk (zwłaszcza f.), zaduma

20. Wielcy rzeźbiarze V wieku: Myron, Poliklet, Fidiasz i ich dzieła

Myron z Eleuteraj (granica Beocji i At), obywatel At, uczeń Hageladesa, wczesno klasyczny, cz. na AkAt (At i Marsjasz, Perseusz) przed przebudową, CuSn (kopie marmur i opisy). Dyskobol (450, opis Lukiana, stop klatka, nieobrotowa, płaszczyzny, bez skrótów, obserwacje, archaiczna fryzura [„czapka”], bez emocji), At i Marsjasz (dytyramb Melanipposa, V, stop klatka, dobra głowa At, atletyczny Marsjasz, brak zwierzęcości, zaduma, przy murze sank. Art. Brauronia na AkAt), biegacz Ladasa, Krowa, próg realizmu, bez emocji, liczne zoo (pies, byk, konik polny, szarańcza) i bogów (ksoanon Hery z Eginy; At, Her, Z z Samos), atleci

Poliklet z Sykionu, obywatel Arg, uczeń Hageladesa, 450-415, posąg Hery w Argos (422, chryzelefantyna), portret Artemona w At (430). CuSn, marmur, chryzelefantyna, zwycięzcy agonów (akt męski, ekswoto Kyniksosa z Mantinei [464-0 (79v80 igrzyska), kopią Efeb Westmacott], ), „Kanon” (książka o proporcjach), Doryforos (kanoniczne, 440, kopia z Pompejów, ponderacja [kontrapost], symetria rytmiczna, matematyka [7x głowa w h, 2x w podudziu, torsie, szerokości ramion, kulista głowa, etc.], czyste mięśnie, anegdota Eliana), Ap Kitarodos („z Mantui”, znaleziony w Pompejach, bez frontalności, archaiczne fryzury), Diadomenos (430, wiążący opaskę zwycięzca, kopia w Delos, detale, dobre włosy), ranna Amazonka (kopia Berlińska v Kapitolińska), Namaszczający się oliwą (kopia „Idolino”), Astragalizontes (2 mm. grający w kości), Z dla Arg (biały marmur)

Fidiasz syn Charmidesa, At ur.~490, uczeń Hageladesa (Arg), At, Del, Plateje, Ol (432-), prace na AkAt (Kimon, Perykles; naczelny projektant i kierownik,), zanim rzeźba malarstwo. At dla Pellene w Achai (chryzelefantyna, najstarsza), At Promachos (tzw. At Enoplos AkAt 460-50, CuSn z 1/10 z Maratonu, tzw. At Promachos, w bramie -> pomiędzy Propylejami a Partenonem, stojąca, głowa do przodu, loki na ramiona, włócznia v sowa w prawej, z boku tarcza, widoczna z morza [7m, latarnia]), At Areia (Plateje, po pokoju Kaliasa 448, akrolit, Au blacha, marmur Petelicki, kopią At Medici, patera w prawej, tarcza i dzida w lewej), pomnik w Del (Kimon dla Miltiadesa, 13 z 16 CuSn rzeźb, przed 461 v po 452, Miltiades z At i Ap, obok herosi -> CuSn z Riace, Ap z Tybru), Ap Parnopios (460-50, AkAt, kopia „z Kassel”, w prawej laur, w lewej łuk, skłon głowy, ugięcie nóg, ruch rąk, loki i proporcje archaiczne), Anakreont (AkAt,~460), At Lemnia (440, dar kleruchów At z Lemnos, włócznia w jednej, hełm/sowa w drugiej, odpoczynek, pacyfizm), Afro Urania w Elis (chryz., podobna w At z marmuru, kopia Afro Grimani, noga na żółwiu), Amazonka Mattei, relief eleuzyjski (z Telesterionu w Eleuzis), At Partenos (chryz.[40-50 talentów, 1744-2180 kg Au, „skarbiec”], cella, 438, 12m, uzbrojona i triumfująca, pacyfizm, Nike w ręce [1,8m, z wieńcem v wstążką], peplos z apoptygmą, egida, hełm [3 grzebienie, boczne z koniami, gryfy na napolicznikach], dzida i tarcza [z wężem, zew amazo.(koliście, motłoch wojny, Fidiasz i Perykles), wew gigan. ] z lewej, sandały [cent.], baza [stworzenie Pandory], polichromia, kopią At Warwakion [pod Nike kolumna]) i Z Ol (monety, etruskie głowy, + Niobidów z reliefów neoaatyckich, współpraca z Panajnosem [malarz] i Kolotesem [CuSn]; na tronie, wyprostowany, bujne włosy i wieniec oliwny, broda, nagi tors, płaszcz z kamieniami, palmetami szklanymi, Au sandały, w prawej Nike, lewej berło z orłem, strach Emiliusa Paulusa [167]), wystrój Partenonu (metopy Dor, fryz joń [z Iktinosem], przyczółki)

21. Ceramika czerwonofigurowa attycka: styl klasyczny 480-420 i styl bogaty 420-390 p.n.e

480-450 Zanik konwencji archaicznych, archaizacja. Manieryści pierwszego pokolenia (artyści ok. sub - Beazley; m. Pana [krater dzwonowaty( z Panem, na drugiej str Art. i Akteon, 460), inne z Her vs słudzy Busyrysa, Ap, Boreasz za Orejtyją, Z z Ganimedesem, życie codzienne (ofiary przy hermie, połów),smukłe, jaskółcze ogony, teatralne gesty]), m. Niobodów (dorobek Polignota monumentalnego; krater ze + Niobidów i Her z Argonautami, białe linie gruntu, n-poziomowośc [podobnie u m. Wełniastych Satryrów i m. Bolonia 279]; pelike, amf, hydrie; 2 fryzy [stworzenie Pandory, Pan i satyrzy, gigan. i Dion], drobiazgowe detale, prawidłowe oko), m. z Villa Giulia (1 v 2 postacie stojące [stamnos z Ap i muzami; z Korą wew], kult Dion (słup z maską)), m. z Chicago (stamnos u Czartoryskich), m. Pistoksenosa (czary, h poziom, białogruntowana [Afro na gęsi]), m. Pentezylei (czary, uczucia, kolista kompozycja)

450 - 420 s. swobodny m. Achillesa (460-30, uczeń Berlińskiego czer i czar (amf panat), amf nolańskie, lekyty, oinochoe, 1v2 postacie [Eos za Kefalose] -> ~460 krater, stamnos, lekyty białogruntowane; 450-45 najlepszy okres [amfora z Achillem (podobny do Doryforosa), zmiany w tech. (sceny +, m.)], mit., At na lekycie w MN w Wawie), m. Fiale (uczeń m. Achillesa, do 430/25), Polignotos (kontynuator m. Niobidów bez polignotejskiej kompozycji, amazon. i centaur. [wpływy monumentalnego - stamnos z Vulci z Kaineusem i 2 cent.], mit. [Her i satyry, Dioskurowie, Per z Meduzą, Peleus i Tetyda], życie codzienne), m. Kleofona (uczeń Polignotosa, powaga, dostojeństwo, stamnos z pożegnaniem wojownika, krater procesją dla Ap ze Spiny), m. Dinosu (kontynuator m. Kleofona, do k. V, dinos z Dion [ksoanon, stół z naczyniami, menady], kompozycja n-planowa [krater z IA UJ: satyry i kąpiąca w krajobrazie, m. w himationach z tyłu]), późni manieryści (spadkobiercy m. Pana, gr. NH [m. Nauzykai (amf. szyjowa; krater w IA UJ z Dioskurami, 450), m. Hefajstosa]), m. Kąpieli (zainteresowanie f. [od 425, kult, zaślubiny] lebesy, gamikosy, lutofory), m. z Eretrii (czary, lekyty aryb., oinochoe, pyksis, epinetron [osłona kolana w czasie przędzenia, z przygotowaniem zaślubin Harmonii, obok Alkestis])

420-390 styl bogaty wpływy Apolodorosa, Zeuksisa, Parrasjosa, życie f., przygotowanie zaślubin, gynaikeion, miłosne, Afro i Eros. M. Mejdiasa ( od im. gar, kontynuator m. z Eretrii, styl i maniera mejdiasowska, hydria z Leukippidkami i Her u Hesperyd [2 rejestry, bogate detale, postacie, powiewające szaty, biżuteria, wieńce, girlandy, gałązki etc.; farba biała, żółta i Au; swoboda, zgrabne f., zniewieściali m., pogodna atmosfera, teatralnośc], hydria z Afro i Adonisem [n-f., i Erosy na n-poziomach, napisy w tle,], hydria z wozem Afro ciągniętym przez Erosy), Arystofanes (uczeń m. Mejdiasa, czary, muskularne i teatralne gesty), Aison (uczeń m. Mejdiasa, czara ze scenami z Tez, lekyt arybal. z amazon. [inspiracja tarczą At Partenos])

Monumentalny z tradycji Polognotosa, m. Kleofona, m. Dinosu (do k V), m. Kadmosa (krater z Tez przed Amf; mit. [Ap i Marsjasz, Her, Dioskurowie], kratery, hydrie, pelike), m. Pronomosa (wpływ monum. i teatru, krater z przygotowaniami sztuki, skróty persp., biały i żółty, inspiracja gigan. z At Partenos), m. Talosa (krater z + Talosa, bogate dekoracje, brązowe i białe ciało Talosa), m. Seussula (amf z gigan.)

22. Akropolis ateńska w V w. p.n.e. Pratenon, Propyleje, świątynia Ateny Nike i Erechtejon - w jakim porządku, daty powstania, architekci, dekoracja

Partenon na miejscu Partenonu z 488 (w miejscu Hekatompedonu, niedokończony) w 447-438 (konsekracja), metopy w 442, przyczółki 432, fryz pomiędzy (ustalone na podstawie rachunków). Iktinos (dzieło o iluzjonizmie architektury)i Kallikrates, współpracujący z Fidiaszem. Marmur pentelicki, sodomiczny układ bloków, tech. anatyrosis, dobrze opracowane bloki krepidomy (h 2x0,59 i 0,55 stylobatu, szerokośc = interkolumnium [~2,5m]), schody, krzywizna stylobatu (69,51x30,86) 8x17, podwójny hekastylos z płytkim pro i opi, 10m drzwi (wsch z drewna intarsjowane głowami lwów i byków w liściach i gorgon, AuCuSn gwoździe, 4,92; Zach z CuSn, pancerne, 5), gęsto kolumny (10,43x1,904 m), płytka peristaza, kolumny przed antami niższe (10,08) nad nimi fryz panatenajski, h architrawu= h tryglifu, w fryzie doryckim 14 i 32 metopy, gzyms koronujący, przyczółki, lwie rzygacze, roślinne (palmety i wici) akroteriony, dachówki z paryjskiego marmuru, brak sim (woda między antefiksami [podwójna woluta z palmetą]). Sekos z cellą (hekatompedon nowoattycki, 19 m szerokości) i salą zachodnią, 2 kondygnacje, 3 nawy (w śr posąg), z tyłu kolumny łączą się, posadzka marmurowa, kasetonowy sufit (podobnie peristazy), 2 okna we wschodnim murze, między ścianą celli a pł kolumnadą kapliczka (starszy kult). Zach sala kwadratowa, 4 kolumny jońskie w śr (podobnie u Ap w Kor), Sala Dziewic-> Skarbiec. 10 Au posągów Nike (dar fyl attykcich). Polichromia - błękitna, czerwona, biała i Au

Propyleje Mnesikles 438, nieukończone, Dor, bez dekoracji, marmur pentlicki i szaroniebieski CaCO₃ eleuzjski na dole. Korpus wsch-zach, i 2 skrzydała (pł, pd). W korpusie brama podzielona na 2 nierówne części (równa szerokośc, zach głębszy), wsch portyk wyżej, wew ściana porzeczna z 5 przejściami (do bocznych schody), w fasadach 6 kolumn dor, fryz met (3 na śr przejściem)-tryg, przyczółki (też poprzeczne) bez dek, w zach przy przejściu po 3 kol joń z 3 stopniowym architrawem. Skrzydła na podmurowaniu, z portykami, w pł Pinakoteka (3 kolumny przed, dor belkowanie, drzwi i 2 okna w sali, 17 łóż dla pielgrzymów, na ścianach obrazy Polignota, i Aglaofona; niezgodnośc otworów z prześwitami między kolumnami [oglądanie fasady w skrócie]), pd (otwarte na AtNike, od pł portyk z 3 kolumnami dor,), od str pd występy pomagające w budowie

Św. AtNike Apteros (bezskrzydła) Kalikrates 449 planz, 448 bastion, 425/4 budowa, amfitetrastylos (8,27x5,44) marmur pentelicki, monolitowe kolumny (4,05m) z pięknymi kapitelami, ortostaty dolnej warstwy ścian celli, w narożnikach pilastry, pomiędzy wsch pilastrami naprzeciw śr kolumn 2 filary, miedzy pilastrami a ścianami kraty metalowe, środkowy z drzwiami, CuSn akroteriony z Bellerofontem i Chimerą oraz Nike, fryz joński ciągły (wsch zgromadzenie bogów patrzących na bitwę, pd Plateje 479 [upadek konia Masistosa (dowódca perski)], Zach Gr vs Persowie, pł konnica; s. kwiecisty, wolna przestrzeń, rozwiane szaty), balustrada (Kallimachos - Nike rozwiązująca sandał; prowadząca jałówkę, przystrajająca tropajon, przed At; mokre szaty, ), zniszczone przyczółki

Erechtejon 421-06 (przerwa między 14-9) Mnesikles v Filokles, marmur pentelicki, joń, w miejsce AtPolias czasów Pizystratydów, ksoanon, miejsce kultu Pos, Z Hypatosa, Erechteusa, Hef, Butesa, skała trójzębu i Prostomiaion (źródło H₂0), gr Kekropsa i Pandroseion (dziedziniec c. Kekropsa) ze św. oliwką At. Równolegle do Partenonu, nieregularna, 4 poziomy, 4 kolumnady, 3 części z osobnym dachem. Wsch hekastylos z frontonem, dawniej cella AtPolias, 2 okna po obu stronach drzwi, oddzielone murem, oł. Z Hypastosa, oł. Pos i Erechteusa, oł. Butesam, oł. Hef i trony kapłanów. Mur dzielący wsch od zach pozostałością budowli z V. Zach 3m niżej główne sank., ozdobny portyk pł (6 kolumn joń, 3^o krepidoma, h 6,6 m,  0,75m, górny torus bazy z plecionką; portal zdobiony; oł. Z Tyechoosa i znak po uderzeniu pioruna; główne wejście do sankt.),cella AtPolias, ksoanon, gr Erechteusa i św. węża w adytonie, Prostomiaion, dr posąg Hermesa, CuSn lampa (kształt palmy, Kallimachos) i zdobycze Perskie, Ganek Kor (na przeciw ganku pł, = portyk kariatyd, 6 dziewczyn w drapowanych peplosach, pasek w fałdach kolposu, ciężar na 1 nodze [szata z ciężkimi fałdami], w ręce fiale v wianek v chleb, w 2 rąbek szaty, archaizująca fryzura (długie loki), autorem Alkamenes v Agrokritos v Kallimachos, v Kefizodotos, podobne do fryzu pan., 2,3, na marmurowej balustradzie z kimationem, kapitele z poduszką, echinusem z kimationem i abakusem o wklęsłym profilu, zębnik z rozetami pod i nad, marmurowy kasetonowy sufit, trybuna kapłanów v arrefor [tkaczki peplosu], v baldachim nad grobem Kekropsa), wyjście do Pandroseionu, rekonstrukcja fasady Zach wg odbudowy z IaC, na cokole 4 kolumny joń (jak półkolumny), 3 okna między nimi (w V bez). Fryz frag., życie Erichtonisa, tło z niebieskiego eleuzyjskiego CaCO₃, fig z marmuru pentelickiego, projekt Kallimachosa, siedzący w ¾,

23. Partenon i jego wystrój rzeźbiarski

Metopy najwcześniejszy el. dek, 92 (2x14, 2x 32), 1,34x1,27m, głęboki, czerwone tło, tematyka aluzyjna, wsch gigan. (bogowie pojedynczo, At vs gigant [koronująca ją Nike], Hera [na wozie], Art., Helios po bokach wozy [boczne ujęcie]),, zach amaz. (b. zniszczone, naprzemiennie pary pieszych i konnych [zgrane z fryzem], Tez aluzją do Persów), pł Ilupersis (zniszczone, 3 od zach z bogami [Pos i Her, Z i Iris, At i Hera v Temida (najlepiej zachowana, At [peplos] przed siedzącą [chiton])] poza serią, pozostałe ujęte wozem [Helios]i konną [Selene v Nyks] - do wsch przyczółka; Eneasz prowadzący Anchizesa, odnalezienie Heleny, Polyksena oderwana od palladionu, uratowanie Aitry), pd., cent (1[możliwie Fidiasza]-12, 22-32, walczący z bronią v sprzętem domowym, m. Cent w maskach, m. Cent rozbrykanych, m. Cent Uczłowieczonych) przemiennie z historią At (Erechteus/Dedal, 13-20, znane z rysunków Carreya, 21 z ksoanonem),

Fryz panatenajski na ścianach celli, 11 m od stylobatu, 159,42 m dł, 1mh, płaski relief, polichromowany, el metalu. 400 Hs i 200 zoo, 2 kolumny (pd i pł) procesja od Dipylonu; zach jeźdźcy (w sumie 140, formowanie procesji [cz. dosiada], detale, mało realistyczne konie); pł jeźdźcy, wozy (2 v 4 konie), starcy (z gałęziami), muzykanci (lira i aulos), niosący dary (w hydriach, 3 niesie, 4 stawia; metojkowie niosący skafrforoi [tace]), zoo, woły; pd jeźdźcy, wozy, starcy, z darami, woły, wsch w pd-wsch m. witjący procesję (podobny po drugiej stronie, bliżej centrum), f. z fialami v dzbanami v tymiaterionami (kadzielnicami) v bez niczego (wśród f. arrefory [ergastinki]), herosi (eponimi fyl), bogowie (12, siedzą, od peplosu na lewo Z na tronie, Hera, Nike, Ares, Dem v Hekate, Dion, Hermes; na prawo At, Hef, Pos, Ap, Art., Afro z Erosem [z parasolem] ), przy Z mf. z taboretem i podnóżkiem, 2 z stołkiem na głowie, kapłanka At, archont-basileus odbierający peplos od dziecka (mm. v arrefora). Inna wersja: + pod Maratonem (192)

Przyczółki wsch 30 m, 17 posągów, narodziny At, bogowie, w rogach Helios i Selene, uszkodzony, zachowany Dion, posągi w półkolu, naturalna wielkośc, opracowane z tyłu, po środku Z na skale, wyskakująca z głowy At w rynsztunku na prawo Pos, Hermes, Amfitryta na wozie, Ap, Leto, Art., Afro, Selene v Nyks; na lewo Hera, Hef, Iris, Ares (na wozie), Elejtyja (bogini narodzin), Demeter, Kora, Dion v Her, Helios. Zach V kształtny spór At z Pos, pośrodku oliwka, za At zaprzęg z Nike (konie przytrzymywane przez Truytona), Hermes, syn i córka, Kekropsa, Kekrops, wąż 2 córka, heros (dawniej rz. Ilissos), za Pos wóz z Amitrytą (Iris asystuje), wąż morski, Orejtyja z 2 dzieci, m. i 2f., klęczący m. (dawniej Kefissos), półleżąca f. - personifikacja źródła Kalliroe. Poruszona kompozycja, brak posągu w środku, jednakowa odległośc między postaciami, dobrze zachowany Ilissos, Iris, tors Pos, tors Kekropsa i jego córki

24. Pozostali rzeźbiarze V wieku: Kresilas, Alkamenes, Agorakritos, Pajonios z Mende, Kallimachos

Kresilas z Kydonii na Krecie, w At, 480, prace 440-30, brak zachowanych, konkurs na amazonkę (3), portret Peryklesa (kopia głowy, cały stojący oparty o włócznię, +, AkAt, w hełmie Kor, spokój i opanowanie, idealizujący, wydłużona głowa), Dietrefes (przeszyty strzałą, Propyleje, zachowana baza z dedykacją Hermolikosa i syg. Kresilasa), portret Diomedesa (440-30), At Velletri, Meduza Rondanini, Diana Aricca

Alkamenes z Lemnos , uczeń Fidiasza, 448-, archaizacja (herma Hermesa [ułożenie włosów, kopia Hermesa Propylajosa, powtórzenie hermy z Del, insk., poznaj samego siebie], kory Erechtejonu [podobne do Prokene z Itysem]) Afro w Ogrodach (kopią Afro z Frejus [dziś Kalimachosa]-> t. Dafni, stoi, lewa podparta, prawą himation, 420-10), balustrada Oł 12 Bogów (m.in. pożegnanie Eurydyki), dek Hefaisteionu (rzeźba kultowa At i Hef), Dion dla At sank. (przy teatrze na stoku Ak), Ares w sank Aresa i At, Hera

Agorakritos z Paros, ukochany uczeń Fidiasza (sygn. Agora na dziełach Fid), w At, vs Alkamenes, lżejsze i b. dek, cienkie szaty, bogate fałdy (s. bogaty), cz. przylegająca i uwypuklająca ciało; gr Dione v Atr i jej c. Afro we wsch przyczółku Partenonu, gr Hermes, Dion, Demeter, Ares we wsch fryzu pan., fryz AtNike, posąg siedzącej Afro (dla At sprzedany dla Ramnus -> Nemiezis [możliwie Fid i sygnatura Agora], kopią Demeter z Watykanu i Hera Borghese z Kopenhagi; na bazie Helena i Leda do Nemezis, obok bohaterowie hom.); Demter z Eleuzis, Kybele (Metroon na Agorze At, kopia w Muzeum Agory, siedzi, w tękach tympanon, 2 lwy po bokach tronu), At i Z w Cheronei (św. At Chtonia, CuSn)

Pajonios z Mende (płw. Chalcydyjski w Macedonii), s. mokrych szat Nike z Olimpii (1,95m, marmur pentelicki, na 3graniastym słupie [9m], spływa na postument, rozłożone skrzydła, mokra szata, lewa pierś odsonięta, chiton nie osłania lewej nogi, pod stopami orzeł, polichromia [szkarłatny płaszcz], stopklatka, insk „mieszkańcy Messenii i NAupaktos poświęcili Z Ol 1/10 zdobyczy na wrogach [425 nad At pod Sfakterią], Pajonios z Mende wykonał, a za wykonanie akroterionów św. otrzymał nagrodę”)

Kallimachos At k V, rzeźbiarz, toreuta, malarz, rozwiane prześwitujące, ekspresyjne szaty, świder szybkoobrotowy, CuSnAu lampa do Erechtejonu (kształt palmy, nad nią palma maskująca odprowadzanie dymu), katateksitechnos (poprawia aż do zepsucia, Lakonki, Plinusz), Afro z Frejus (Venus Genterix, 410, stoi, ciężar na lewej nodze, w lewej ręce jabłko, odsłonięta lewa pierś, prześwitujące tkaniny, akty od Praksytelesa), płaskorzeźby balustrady AtNike (wiążąca sandał), wynalazca kapitelu Kor (Witruwiusz)

25. Wielcy malarze monumentalni wczesnego i dojrzałego okresu klasycznego: Polignot, Mikon, Apollodoros, Parrasjos i Zeuksis

Po Persach, wielobarwne, wieloosobowe, zróżnicowane tematy, propaganda, od 2 poł tablicowe dominuje.

Polignot z Tazos i Mikon, 480-50, niezachowane, odbicie w Pompejach, 4 barwy (b, ż, czer, czar), nowatorska komp, duże postacie (~0,5h Hsi ), ethos, wielopoziomowe (linie~), zw z rodem Miltiadesa, non profit -> obywatelstwo, At (Tezeion, Anakeion [sank. Dioskurów], Stoa Poikile [456, pomoc Mikona; Iliupersis i zw. At nad Sp pod Ojnoe, Amazon], w Pinakotece [Achilles u Likomedesa na Skyros, Nauzykaa i Odys]), Tespie, Del (Lesche Knidos, po 458, Iliupersis [+ Priama, szał Neopt.], Nekyja), Plateje,

450-400 tablice, tematy świeckie, prywatne, niezachowane, perspektywa linearna (Agatarchos z Samos), światłocień (Apollodoros [akme na p. wojny peloponeskiej, skiagrafos (malujący cienie), dezaprobata Platona]). Parrasjos z Eleuzis v At v Sydonu, V - poł IV w At, próżny; tematyka z tragedii (Prometeusz [tortury modela], Filoklet, Telefos), alegorie (demos At - wściekły, podły, zmienny 415-10), mit. (Filiskos, Dion i Cnota, Kapłan z mm. trzymającym kadzidło i wieniec, Telefos, Achill, Agamemnon i Odys, Her [w Lindos na Rodos, ~407]), życie codzienne (tracka piastunka z dzieckiem, 2 hoplici), erotyczne (Meleager i Atalanta); vs Tiamentes! („spór o zbroję Achilla”), vs Eufranor! i Silanion! (Tez do stoa Z Eleuteriosa) vs Zeuksis (winogrona), ważne linie. Zeuksis (Zeuksippos) 440, At (zwany Zeuksisem z Heraklei Lukańskiej) Sycylia, Wielka Gr., Macedonia, Samos, Ef.; własny kanon (za duże głowy), światłocień i realizm iluzjonistyczny (mf. z winogronami), kolor i monochromatyczne w bieli (biała kreska na czarnym tle); f. i dzieci (Eros, rodzina cent.), dek ścian pałacu w Pelli (porwanie Heleny znane z mozaiki, zhumanizowany Pan), Helena z Agrygentu v św. Hery w Krotonie (kilka modelek, najlepsze z każdej), Eros uwieńczony różami, Alkmena dla Agrygentu, Atleta, Staruszka; pycha, kalos k'agatos wg Sokratesa.

26. Architektura IV wieku: świątynie doryckie (np. Ateny Alea w Tegei) i jońskie (np. Ateny w Pirene, Artemidy w Efezie), porządek koryncki i tolosy; grobowce: Mauzoleum w Halikarnasie - jeden z siedmiu cudów świata i jego dekoracja rzeźbiarska, grobowce macedońskie na przykładzie Werginy

Niewiele nowych świątyń (wojny, przedbudowy), eksperymenty (większa smukłośc, kolumny korynckie).Dor Asklepion w Epidauros (370, arch. Teodotos, różne CaCO₃, 23,06x11,76, 6x11, głęboki pro, w celli chryzelefantynowy ksonaon [rz. Trazymedes z Paros, niewiele większy od Hs, brodaty, na tronie] i kolumnada [niezachowana], bez opi, malowane kasetony [maski]), Ap w Del (346, trzęsienie ziemi, arch. Spintaros z Kor, peripteros 6x15, adyton w celli, kolumny bez entazis, proste echinusy, tryglify z kanciastymi złobkami; met malowane, w pro 6 płaskorzeźb metopowych, w przyczółku wsch Iliupersis [NN], w zach amazon. [Hektoridas], akroteriony [Timoteos] zach: 3xf. siedzące [boczne to Aury (uzdrawiający wiatr morski), na szczycie Nike v Epione (ż. Asklepiosa) z ptakiem (gęś v kogut) w ręce], wsch: Ap i m. Askpeliosa, po bokach Nike, s. mokrych szat), At Alea w Tegei (2 poł IV, Dor-kor, projekt Skopasa [i Satyrosa, obaj przy Mauzoleum] z Paros, podobna do Ap w Bassaj, peritperos, marmur, 47,55x19,19, wypukły stylobat, kolumny do wew, 6x14, h=>6, pro i opi, wydłużona cella z wejściem z boku [jak w Bassaj], wew półkolumny kor [masywne, 2 rzędy liści, wystają liście i woluty pod naroża abakusa], nad nimi półkolumny v pilastry joń [hipoteza, podobnie u Z w Nemei], smukła [brak entazis, niski echinus ostro profilowany, niskie belkowanie], chryzelefantynowy ksoanon [rz. Endojos], po bokach posągi Asklepiosa i Hygieii [rz. Skopas], wsch przyczółek z polowaniem na dzika kaledońskiego, w zach Achil vs Telefos [ubrany jak o. -> Her, głowa skręcona w ¾, dobre detale, ethos, światłocień, ] w dolinie Kaikosu) Z w Nemei (340-30, Skopas [hipoteza], igrzyska co 2 lata, pietruszka, zastępuje starszą, wtórny materiał [Poros] 6x12, h=10m, poszerzony pteron przed pro, brak opi, w celli kor kolumny [4x6], wyżej półkolumny joń wsparte o 4kątne pilastry, krypta), Z w Stratos, Metroon w Ol.

Joń Art. w Ef (356 pożar Herostraresa, cud świata, arch. D(vCh)ejnokrates [arch. Al. W, plan Aleksandrii, pomoc Pajoniosa z Ef, Demetriosa (niewolnik Art), Skopasa i Bryaksisa], zachowany plan i orientacja, podmurowanie [2,68m] na st. Stylobacie, dipteros joń, mniejszy od starej św., 8/9x21, kwadratowe plinty, 2xtrochilos i 2xtorus, 24 kanelury, dolne bębny z reliefami [u Pliniusza 36 columnae caelatae - fasada zach (Skopas) i pro], rzeźby w przyczółku zach [3 nisze - po bokach głównej posągi, w bocznych leżący]), AtPolias w Priene (Pyteos [arch i teoretyk, plan miasta], 340-34 [Al W pomaga święcic], kanon o stopę joń [29,4cm], peripteros 6x11, głęboki pro [2 kolumny w antach], opi, 17,64x35,28 [60x120 stóp], dł celli=2xdł pro [razem z pro hekatompedonem], ściany celli na lini 2 i 5 kolumny, bez kolumn wew celli, strop celli i pro dr, w pteronach mamrurowe z marmurowymi kasetonami, plinta, 2xtrochilos i 1xtorus, h=12m, =1,29m, att wpływy w kanelura i kapitelach, zębnik, skromne płaskorzeźby)

Tolosy Del (IV, u AtPronaja, Teodoros z Fokidy, marmur pentelicki, posadzka i podwyższenie [ława] z CaCO₃ eleuzyjskiego,  3^o krepidomy = 13,5m, h tolosu 8m, periptreos okrągły, 20 kolumn Dor [h=6,8 ] z 20 kanelurami zew, wew 10 półkolumn kor na osi co drugiego interkolumnium, 2 fryzy dor [na peristazą (amazan.) i na celli (cent.)], głęboki relief, kimation lesbijski na bazie celli, na ścianie ortostaty, wyżej izonomiczna, gzyms z wicią akantu z palmetami i głowami lwów), Epidauros (Poliklet Mł., u Asklepiosa, 360-355/340, dor i kor, 21,82 , 12h, 26 kolumn dor z 20 kanelurami, 11 bębnów, met płaskorzeżbine fiale w kształcie rozet [pośrodku omfalos, z niego 12 lotosów],fryz koronujący [nad tryg-met, palmety, lwie rzygacze, wic akantu, meander], trapezoidalne kasetony marmurowe peristazy dor z stylizowanymi kwiatami lilii wyłaniającymi się z 4 liści akantu, porosowe ściany pokryte białym stiukiem, cokół z ortostatów [3 rzędy marmuru Petelickiego profilowane jak bazy kolumny joń,] zwieńczony kimationem, astragalem, palmetami, lotosem z 3 liści akantu, wew bloki błękitnego CaCO₃, 14 kolumn kor [marmur pent., 24 kanelury, stylobat z czarnego kamienia z Arg, kapitele z 2 rzędzów x8 liści akantu, woluty środkowe i narożne niezależne], kasetony peristazy kor [3 wgłębienia, astragal, w środku 4płatowy kwiat otoczony 4 liścmi akantu], dr sufit celli malowany i Au, dek drzwi i odrzwia, marmurowe dachówki, 2m kwiaton z liści akantu palmetą, podłoga płytowa, romby i 3kąty białe [marmur pent.] i czarne [kamień z Arg], podziemne korytarze, thylon - grobowiec Asklepiosa [labirynt prowadzi do studni, 3xotaczana w trackie ofiary libacyjnej(ablucja)]), Filipeion w Ol (FII-Al W po 338, =15,46, biały marmur na CaCO₃ pokrytej stiukiem podmurówce, 3^o krepidoma z marmuru pent., kolumnada zew z 18 joń [24 kan, staranna baza], 3^o architraw, fryz ciągły, zębnik, rzygacze lwie, dach marmurowy jednolity, CuSn makowy el., 2 okna przy drzwiach, peripteros, wew półkol. Kor, pośrodku półokrągła baza na 5 posągów królewskich [Leochares, chryzelefantyna, FII, rodzice, Al, Olimpias], skarbiec v heroon, exwoto Z)

Porządek koryncki na Peloponezie wew (Ap w Bassaj, At Alea w Tegei, tolosy), w At na zew (pomnik choreiczny Lizykratesa przy ul. Trójnogów [podstawa pod trójnóg za zwycięstwo chóru mm. w 334], biały marmur pent., na 4kątnej podstawie CaCO₃ [3m h], 11m h, 6 półkol kor [pierwotnie wolnostojące, w interkolumniach po 2 trójnogi], 3częściowy architraw, fryz ciągły [Dion i piraci-> delfiny], zębnik [pierwszy raz razem z fryzem ciągłym], gzyms, dach [łuki, zwieńczony pękiem liści akantu i wici roślinnej])

Mauzoleum starsze likijskie: lwi grobowiec (530), gr harpi (470), pomnik Nereid w Ksantos (400/380), gr w Trysie (heroon z gr, 390-80), lwi grobowiec z Knidos (połączenie piramidy z gr. Św.); gr Kari Mauzolosa, cud świata, 360-~350, w centrum miasta (przebudowane na wzór grecki), po + satrapy, kontynuuje jego żona i siostra Artemizja, arch. Pyteos i Satyros (traktat), rz. Pyteos, Satyros, Bryaksis, Leochares, Skopas, Timoteos, Praksyteles. Trudne do rekonstrukcji (nieprecyzyjne źródła), na górze joń peripteros. z 36 kol (9x11), dołem h krepidoma o 4kątna v piramidowa v n-częściowy cokół, na szczycie piramida schodkowa z kwadrygą, 45 m h, 38,15x38,40m, 125 m obwodu; zniszczone po trzęsieniu ziemii w XIIIw, resztki przez joannitów i An. Dek: Skopas wsch, Timpteos pd, Leochares zach, Bryaksis pł, Pyteos (u Plin Pythis) kwadrygę, Skyfos syg na bazie posągów następców satrapy; na cokole 2 fryzy, 3ci na ścianach górnej części, 4ty na bazie kwadrygi; amazan. (najlepiej zachowany, tradycyjne ujęcie), cent., wyścigi; rzeźby pełne między kol, na dachu i w dolnej cz. podium, naturalne i większe, Gr. vs Persowie, frag. Koni kwadrygi i lwów (litery   - inicjały Pyteosa i Leocharesa), w kwadrydze Mauzolos i Atremizja (Satyros) v pusto,

Grobowce macedońskie komorowe (murowane, podziemne, prostokątne, podkurhanowe, arch. fasada v dromos, kolebkowe sklepienie, komora i przedsionek, poł IV do poł II, gr Eurydyki w Werginie [st. Ajgaj, stolica przed Pellą, porosowy, bez arch. Fasady, tylna ściana z perspektywicznieujętym malowidłem fasady joń, pod nią tron z podnóżkiem, na nim marmurowy larnaks pierwotnie przykryty płytą, m.FII], Wielki Tumulus [gr w środku, IV (heroon) widoczny z powierzchni, reszta przykryta ziemią, na górze płyta z insk., wyrabowane w starożytności przez najemników galijskich Pyrrusa po zwycięstwie nad Antygonosem Gontasem w 274/3, nasyp w 270, gr II do FII (336, 10x6x5, pro i komora z kolebkowym sklepieniem, dor fasada [2 półkol dor i 2 pilastry, architraw, fryz tryg-met, polichromia (n i czer), bez przyczółka, attyka z kr. polowaniem], marmurowe drzwi w wejściu i pro, ściany komory tynkowane, bez dek, możliwie tkaniny, w pro ortostaty, czer tynk, fryz z fialami; wsch sarkofag [marmur, wew Au larnaks, spalony m., purpura, wieniec dębowy], łoże [gr. Kline; chryzelefantyna, miniatury posągów (jak w Filipeionie; Nike w kwadrydze)], Ag naczynia do wina, uzbrojenie; w pro sarkofag [jw.] dla f. [24-7 lat, bogaty w złoto, purpurę, diadem z mirtu i kwiecia; ż. FII, Kleopatra]kline, Au kołczan, Au nagolenniki [lewe krótsze o 3,5 cm])]), skrzynkowe (gr Persefony [I pod W Tumulusem], 340-30, 3,5x2,09x3m, bez drzwi), kute w skale

27. Teatr grecki - postawowe elementy jego budowy, rozwój, przykłady

Dion na pd stoku AkAt (2poł IV [czasy Likurga, 330], dr->kamień, 14-17tys miejsc, 19m orchestry, tymele Dion, chodnik odzielający orchestrę od widowni [78^o, 3 kondygnacje, 30m, h, 100m rozpiętości, wgłębienia na stopy własne i górnych sąsiadów, porosowe, 67 z marmuru pent., środkowy dekorowany (dla kapłana Dion Eleuteriosa)], skene [46,5x6,4m; sala (33m)], paraskenia, parodoi, od Likurga posągi poetów, mówców, muzyków, mężów stanu) Del, Megalopolis (jak Epidauros, 20tys), Syrakuzy, Epidauros (arch. Poliklet Mł, poł IV, 12 tys, dobra akustyka [Witruwiusz i moneta], widownia [2 cz i przejście, na górze 20 rzędów, na dole 32 i 3 honorowe], 12/24 (d/g) kerkides ze schodami [„podziałki”, 0,74m], ochestra [12,16 m, wyodrębniona murem i kanałem na H₂O], niezachowane skene [1piętro, 3 drzwi], 2 paraskenia, między skene a analemmata [mur oporowy widowni] wejścia), Wergina (+FII, pł od pałacu)

28. Wielcy rzeźbiarze IV wieku: Praksyteles, Skopas i Lizyp

Praksyteles At, 370-30, rzeźbiarz piękna, marmur, polichromia Nikiasza, s. Kefizodotosa, At i AzMn, Satyr Nalewający (pierwsza rzeźba, CuSn, 360, dzbanek w prawej w górze, w lewej czara, 20 kopii, s-linia, uduchowienie, uczłowieczony satyr, ul. Trójnogów w At), Eros (360, dla Tespiów w Beocji, dedykacja Fryne [razem z Afro (kopią Afro z Arles, półnaga) i jej kapłanką], , kopią Eros Borghese i z Centocele; pierwszy raz w pełnej rz., młody, ze skrzydłami z tyłu, w rękach łuk i strzały), Hermes z Dion (Ol, kopia, oparty o pień, zabawia Dion winogronem, odciążona lewa, s-oś [krzywa Praksytelesa], Dion pomniejszonym dorosłym, hell sandały, miękki modelunek), Afro Knidyjska (naga, 350, kultowa, stojąca, prawa w pudlica, w lewej szata nad hydrią, ciężar na prawej nodze, lewe kolano styka się z prawym, wilgotne spojrzenie, kopie: głowa Kaufmana, uśmiech, pochylona),Art. Brauronia na AkAt, Art. Gabii (krótki chiton, spięty na lewym ramieniu), Eros z Parion, Ap Sauroktonios (CuSn, zabijający jaszczurkę), Satyr Odpoczywający (kopia na Zamku Kr w Warszawie), dek ołtarza św. Art. w Ef; Efeb z Maratonu (możliwie inny autor, podobny do Satyra Nalewającego, opaska z 2 piórami), kolumna akantowa (jak Efeb z Maratonu) i Baza z Mantinei (3 płyty z przedniej części cokołu pod Leto, Ap i Art., 3 postacie na każdej [Ap i Marsjasz ze Scytą; na pozostałych Muzy] , 330, lub później, Praksyteles v synowie),

Skopas z Paros, 370-330, rz. I arch., At, Jonia, Karia, Pelop, Teby; patos (cierpienie, namiętnośc), poruszone, skręcone i głęboki psych., wpływ na hell; Erynie i Ap dla Ramnus, 3 młodzieńcy przy Afro w Megarze (Eros, Himeros - pożądanie i Potos - tęsknota miłosna; kopie Potosa [stojący, ciężar na 1 nodze i podporze, łabądź v gęś]), At Tritonis (Teby, kopią At Rospigliosi), Mauzoleum (wsch), św. Art. w Ef (dolne bębny kolumn), rzeźby dla Ortygii (gaj narodzin Ap i Art.; Leto z berłem i Ortygia z bliźniętami), Tiazos morski (nereidy na delfinach, hipokampy, trytony, Pos, Tetyda i Achill [podobne na mozaice z Olintu (348) i Triton Grimani i Nereida na hippokampie]), Ap Sminteos (tępiciel myszy, podobny do Ap Sauroktonosa Praksytelesa), AtAlea w Tegei (rz. I arch., głowy posągów, posągi kultowe Asklepiona [z brodą, podobny do posągu z Pireusu] i Hygeji [jak Pseudo Atalanta v Nimfa a ołtarza], dekoracja ołtarza [v Satyros]), Afro Pandemos z Elidy (na capie), Naga Afro, Szalejąca Menada (wygięta w łuk, w prawej tyros, w lewej +koza), Afro na Samotrace, Her w Sykionie, Asklepios (bez brody) z Hygeją dla Gortys w Arkadii, Hekate w Arg.; przypisywane: Meleager Belwederski, Ares Ludovisii (v Lizyp v Eufranor),

Lizyp 360-10, z Sykionu, naśladowca natury (anegdota o Eupomposie), 1500 prac, CuSn, prekursor hell, akt m., teoretyk sztuki, przetworzony kanon Polikleta, atleci i kolosy bogów (CuSn, na wolnej przestrzeni), zw z dwore Al W (Lindos na Rodos, Tyr, Eg; portrety Al W), Tarent, Arg, Sykion, Megara; pomnik Kraterosa (Del, „polowanie Al” na lwa, z Leochresem, 321, wotum syna oficera ratującego Al przed lwem; znany z reliefu w Mesenie [podobny temat na malowidle w gr FII i reliefie Sarkofagu Al]), posąg Troilosa (102 igrzyska ol), Kreidasa (Teby, igrzyska pytyjskie, 342), 2 bazy w Kor (Lizyp wykonał, 325), przyjaciel Kassandra (założenie Kassandrei 316), Apoksjomenos (kopia w M Watykańskim, atleta ze stlengis [skrobaczka do potu, niezachowana], po wysiłku, smukły, nieduża, 4graniasta głowa, swoboda, na lewej nodze, naturalne mięśnie, 330-20), Agias (atleta, dedykacja Daochosa do Del, przed 332, marmurowa kopia [CuSn org w Farsalos], częśc grupy przodków Daochosa, stoi, spokój, rozwinięty tors, mała głowa, lekki skręt ciała), Z ciskający grom (agora w Tarencie, 18m, rusza ręką, 360, podobne dla Sykionu, Arg i Megary), Pos dla Kor, Helios na wozie (dla Rodos, ze stępli, odbicie w św. At w Ilium Novum ~300, konie obecnie w Wenecji [raczej rzymskie kopie], Au kopia do Del), Eros dla Tespiów (obok Erosa Praksytelesa), Eros dla Myndos (~334, kopią Eros strzelający z łuku [M Kapitolińskie], jako dziecko, bez dziecięcych rysów), Karios (przemijająca sposobnośc, Ol v Sykion, znana z płaskorzeźb, młodzieniec ze skrzydłami u nóg na placach gotowy do odlotu, w rękach waga i brzytwa), Sylen z Dion, Satyr z aulosem, Her (odpoczywający, pełna rzeźba [1szy x], 3 typy [brodaty siedzący (np. w Tarencie [po stajni Augiasza, na odwróconym koszu, podparta głowa]; Her Epitrapezios [332, na skale, w lewej maczuga, w prawej czara, własnośc Al W]); stojący, odpoczywający (Her Farnese [kopia Glykona, kopia dla StAPoniatowskiego w Łazienkach, mała głowa, zarost, o maczugę ze skórą lwa zmęczenie i smutek, wprawej z tyłu jabłka Hesperyd]); młody bez zarostu]; 12 prac [Alyzja w Akarnani do Rz]), Hermes z Herkulanum (odpoczywający), Hermes (v Jazon) wiążący sandał, Ares Ludovisii (v Skopas v Eufranor) i Afro z Kapui (v Skopas), portrety Al (2 typy [nago o włócznię (głowa do tyłu, przechylona przez lewe ramię, wzrok w górę, zatroskany, „lwia grzywa”, ; CuSn kopia w Luwrze, Herma Azara z Willi Pizonów); w zbroi na koniu (Herkulanum; mozaika z Pompejów; częśc Turma Alexsandrii [z Dion, 25 konnych, 1sze w pełnej])]), portrety Eurypidesa, Sokratesa (CuSn, Dipylon), Arystotelesa (325, siedzący dla Al), Homera,

29. Inni rzeźbiarze IV w: Kefizodotos, Demetrios z Alopeke, Silanion, Timoteos, Leochares

Kefizodotos p IV, o. Praksytelesa, personifikacja idei (Eirene z Plutosem [pokój i bogactwo, agora At 375/4, przy ołtarzu pokoju, ciężki peplos (skomplikowane fałdy), w lewej Plutos (zmiejszony dorosły), w prawej berło, realizm, idealistyczna głowa, intymny kontakt]), domniemanie Kor Erechtejonu

Demetrios z Alopeke (dem At) 400-375, realizm, bogowie i Hs, archaizujący Temistokles z Ostii, Pelichos (strateg Kor), kapłanka At (64 lat stażu)

Silanion u Plin 113 olimpiada (328-325), jednak wcześniej, odbudowa św Art w Ef (356), portret Platona (Akademia, 347), Satyros (boxer, 335, CuSn głowa w Ol, realizm, stary), Tez (w Tezeionie stoa kr na Agorze At), portret Safony (kopia z Villa Albani, replika w MN w Wawie [ze zbiorów Gołuchowskich]), Korryna (w Tangarze w Beocji, rewalka Pindara), +Jokasta (CuSn z Ag - blada twarz), Lizjasz, Tukidydes, Sofokles, CuSn maska tragiczna z Pireusu

Timoteos 370-50, szkoła peloponeska, arch. i dekorator Asklepionu w Epidauros (akroteriony zach przyczółka,  [możliwie reliefy bazy posągu v model św], projekt i/v wykonanie rzeźb wsch przyczółka, akroterion Nike [wsch, mf., odsłonięta pierś, głębokie fałdy], posąg Hygei [MN w At, 380-70, jak Nike, przy lewej nodze wąż, karmiony przez boginię]), mauzoleum w Halikarnasie (pd cz), Leda z łabędziem (370-60)

Leochares 360-20, uczeń Timoteosa, At, gładki modelunek powierzchni, wpływy Praksytelesa, głębia, Z-orzeł porywający Ganimedesa, Ap Belwederski (Watykan, 330-20, wrażenie ruchu, chwilowośc połoki boga), Art. z Wersalu (jak Ap, możliwie gr z nim), mauzoleum w Halikarnasie (płaskorzeźby [Amazonka prosząca o litośc], posągi lwów [z ], perski jeździec, gł Ap [podobny do Belwederskiego]), gł Al W (w pobliżu Erechtejonu), Z Polieus (AkAt), Z i Demos (Pireus), Dem z Knidos, zw z dworem Al W (polowanie Al., rzeźby Filipeionu [chryzelefantyna, FII, Al. (dawniej kopią Al Rondanini), Olimpias, rodzice FII]),

30. Malarstwo monumentalne IV wieku: szkoła sykiońska i attycko-tebańska

Sykiońska zał. Eupompos (radził Lizypowi o wzorowaniu się na naturze), Pamfilos (Macedończyk, uczeń Eupomposa, lekcje rysunku, odkrywca enkaustyki i malowania na bukszpanie), Melantios ( uczeń Pamfilosa, teoretyk, 4 barwy), Pauzjasz (uczeń Pamfilosa, enkaustyka, na plafonach roślinno kwiatowe i tańczące Erosy, dzieci, Glykera - wynalazczyni wieńców, wół z przodu [światłocień], f.-pijaństwo [tolos w Epidauros], Eros [tolos w Epidauros, z lirą, odłożył łuk i strzały]), Apelles (uczeń Pamfilosa, 380/70 -k.IV w Kolofoncie v At; Ef, Kos, Rodos [pojedynek z Protogenesem, kreski]; zw z dworem FII i AlW, portret Antygonosa I Monoftalmosa, Afro Andiomene [dla Kos, inspiracją Fryne v Pankaspe, później do św. Julisza na Forum R], niedyskretne portrety [AlW np. z piorunem (w Art. w Ef), Kassandra, Menandra, Megabyzosa, Klejtosa, herosów, autoportret], Kalimnia [na dworze Eg], Triumf Al., Spętana Wojna, Tyche i Charis, personifikacje [błyskawice, grzmot, łoskot, piorun], Art. wśród dziecząt, Her i Telefos, konie; farby laserunkowe [ostre, wproadza szarą (sproszkowana kośc słoniowa i białko v wosk)], różowy kolor dla skór f., i 4 kolory)

Attycko-tebańska Eufranor (też rz.), Nikiasz (uczeń antydot osa, ucznia Eufranora, polichromie rzeźb Praksytelesa, enkaustyka, światłocień, spalona biel ołowiana, bitwy morskie, wyścigi konne, wojny, staranne f., psy, Io strzeżona przez Argosa, Andromeda uwalniana przez Perseusza, personifikacja Nemei na lwie z palmą w ręku), Nikomachos (szybko, archaiczne, 4 kolory, Odys w pilosię [spiczaste nakrycie głowy], menady z satyrami, Dioskurowie, porwanie Persefony [grób Persefony w Werginie]), Filoksenos z Eretrii (uczeń Nikomachosa, IV/III, bitwa AlW z Dariuszem [dla Kassandra, Issos v Granik v Gaugamela], scena orgiastyczna [3 satyrów], malowidło fasady gr FII)

31. Malowidła z Werginy: Polowanie na lwa i Porwanie Persefony przez Hadesa i inne zachowane malowidła z IV w.

Grób Persefony: pł ściana porwanie Persefony przez Hadesa (w centrum Hades [lewym ramieniem przytrzymuje Persefonę, włosy pod wpływem prędkości rozwiane, powozi z wprawą i nonszalancją, wodze i berło w prawej ręce, prawa noga na rydwanie, lewa na ziemi, nieco przechylony, siła, pewnośc siebie, zuchwały wzrok, zaciętośc na twarzy], Hermes Psychopompos za rydwanem, po lewej towarzyszka porwanej, w lewym górnym rogu piorun; dynamika, lekkośc, swoboda, realizm, płynnośc i zwiewnośc [niewyraźna kreska], subtelne barwy [fiolet-purpura, żółty], perspektywa), wsch Dem (stateczna matrona grupej szacie), pd 3 Mojry (spokój, wyraźne kontury), twórcą Nikomachos

Grób FII górna cz. fasady, polowanie, 5,56x1,16m; wieloosobowa scena z 7 pieszych i 3 konne (cz. nago, reszta w chlamidach i kausia [macedońskie nakrycie głowy] i buty; 2 postacie w chitonach), krajobraz (drzewa, skały, głazy), polowanie na lwa (na prawo od centrum, dynamizm, psy i myśliwi na rannego lwa, konny prawie tratuje zoo i ruch włócznią w jego stronę [dojrzały z brodą, FII, chlamida za szyją konia]), odbiciem młody (centrum, w prawo, włócznią w lwa, AlW, wieniec z wawrzynu, ekspresyjne oczy, jaskrawoczerwony chiton), na lewo potyczka z dzikiem (między walczącymi stela), w lewym rogu myśliwy z kozłem, nad nim sarna przebita włócznią, obok próbujący ją trafic konny na spiętym koniu od tyłu, w prawym rogu ranny niedźwiedź, niżej m. z siecią; dobra kompozycja, drzewa dzielą na 5 cz., po bokach skały; Filoksenos z Eretrii

32. Malarstwo wazowe IV wieku w Atenach (gł. styl kerczeński)

Kontynuacja osiągnięc V, m. Meleagra, m. Cent z NJ, m. Czarnego Tyrsosu, m. z Jeny (czary, naczynia z warsztatu w Kerameikosie, kyliksy, czary bez nóżki i osadzone na pierścieniowatej stopce, wew dek stemplem [kimation, pal, ruletowanie, wzorowana na czarno pokostowanej (podobne od k.V)], niewysoka jakośc, satyrowie, menady, f., mm., banalne sceny, pelike z Orestesem i Elektrą na gr Agamem, hydria z Parysem i Heleną)

S. kerczeński dużo z Kerczu (Pantikapaion), do Ermitażu, 370/60-20, wielopostaciowe, dodatkowe kolory (biały, różowy, żółty, błękitny), reliefy i Au, amazon. (krater z Koszar), gryfomachia, Arimaspowie, ż. codzienne, f.; pelike, kratery dzwonowate, kr. kielichowate, hydrie, lekane (z pokrywką malowaną, ż.f. i zaślubiny), lebes gamikos, naczynia gr Otchet (Beazley, Erosy, siedzące v biegające f. i służące, niekiedy głowy f. w profilu); m. Pourtales, m. Toya, m. Heleny (kr. kielichowaty z porwaniem Heleny), m. Pompe (personifikacja procesji, Dion na chousie, sporo białego), m. Marsjasza (poł IV, lebes gamikos z przygotowaniem zaślubin [białe meble z Au el, Erosy, Afro (matowa szata), f. czerwono figurowe, lekkie, wdzięczne, staranne], kr. kielichowy z Ap i Mar [Al Mina, h poziom], pelike z Peleusem i Tetydą [340, piramidalna kopmpzycja, ¾, dośrodkowy układ, w centrum Tetyda (naga, biała), Eros (biały, nad Tetydą), naga f. (¾ od tyłu, na prawo od Tetydy u góry), wpływy monumentalnego, na porywce kąpiel (naga, przykucnięta)], staranne det), m. z Eleuzis (s. podobny do m. Mejdiasa, staranne, pelike z Triptolemosem, Dion, Her; inna pelike z Z, Temis i At knujący w. trojańską); 2 poł IV niższa jakośc: naczynia gr Apollonia, m. Amazonki (pelike z gryfomachią w MN w Wawie), gr G (gryf), krater dzwonowaty z Dion na gryfie z UJ, gr F.B. (Fat Boy, pelike i oinochoe)

Cer czarno pokostowana dek relief i odcisana, stopniowe uproszczenia, ruletowanie (nacinane kreseczki zębatym kółkiem przed pokostem), na dnie palmety łączone łukami rytej kreski, otaczane ruletowaniem, na przełomie V i IV zmiana nakładania pokostu (zanurzanie trzymanego za stopkę) i zanik dekoracji na spodzie, eksport do Histrii, Tyrasu, Olbii, Pantikapaionu, Koszar (osada o regularne zabudowie z escharą i nekropolą, V-III, 40 km od Odessy, k. Jużnyj; amf zasobowe, lokalna na kole, ręczna, czarnopokostowana)

33. Malarstwo wazowe pd. Italii i Sycylii: warsztaty Lukanii, Apulii, Kampanii, Paestum, Sycylii i ceramika Gnathia

440/30 p. miejscowej produkcji, czerwonofigurowych, imitujących At, po w.peloponeskiej załamanie importu, rozwój własnego stylu; pierwsza Lukania; nowe f (nestoris); życie codzienne i +, mit. (Her, Tez, Eu, amazon., gryfomachia, Arimaspanowie, ), teatr (Eurypides, bogate stroje, bez masek), małe z 1 postacią (mm., satyr, Eros, f.[głowa z profilu], Nike, zoo v ptak), Dion

Lukania najstarsze (odkryte w Metaponcie),wczesny okres m. lukańskiego: m. Pisticci (miejscowośc k. Metaponu), m. Cyklopów, m. Amykosa (hydria w MN w Wawie): cykl Dion, mit, Eros, wpływy apulskie, gr P.K.P. (m. Palermo, m., Karnei [krater z Tarentu, Dion., 2str na 2 pasy (u góry Pers straszący satyry głową Gorgony, na dole postacie w kalatosach tańczące dla Ap Karneiosa)], m. Polikoro [st. Heraklea]); k V-370 naczynia przejściowe (skyfos IA UJ z Erosem, f. z lustrem, roślinami pod imadłami, 380), spadkobiercy m. Amykosa : m. Anabatesa, m. Kreuzy, m. Dolona (schwytanie szpiega Dolona przez Odysa i Diomedesa, humor, ¾, realizm; inne: Odys i duch Tejrezjasza, amazon., + Akteona), m. z Brooklynu - Budapesztu (Dion, codzienne, mit [krater dzwonowaty z Hermesem obok ołtarza i f., satyr z tyrosem]); rozwinięta faza m. luk.: 375-350, m. Choefor (360-40, hydria z Orestesem i Elektrą nad gr Agamem; nestoris z Orestesem w Del); później prowincjonalizm (m. Roccanova, m. Primato)ł 320-15 k działalności warsztatów

Apulia p. 430-25, wpływy att, kratery, skyfosy, chousy, skomplikowane wici spiralne; wczesny apulijski: Tarent, Canosa, Arpa, Altamur, duże naczynia, monumentalne, mit, m. Berlińskich Tańczących Dziewcząt, m. Syzyfa (kontynuator mBTD, 420-pIV, mit, małe i duże, mm. w strojach ludu Osków, s. Prosty [małe; proste sceny, słaba dek, niewiele barw] i Ozdobny [duże; dek rozbudowana, mit, +, dodatkowe kolory, bigate rośliny i dodatki]), m. Ariadny (kontynuator m. Syzyfa), m. narodzin Dion (p. IV, s. ozdobny, wpływy att), gr Czarnej Furii (fragm., mit, db rysunek, bogata dek), m. Tarporley (s. prosty, phylakowie [aktorzy kom], realizm, karykatura); środkowy apulijski: 375-50, m. Iliupersis (370-55, kanon s. ozdobnego, maski na imadłach kr wolutowych, duże kompozycje mit i dram, wiele płaszczyzn, budowle, bogate szaty; głowa f. na szyi z bukietu kwiatów i liści; schemat obrządku +[naiskos ze +, stela nagrobna, flankowane niosącymi dary), m. Hoppin, m. Karlsruhe B9, m. z Dijon (następcy m. Tarporley, s. prosty, phlyakowie, Dion, ż. codzienne; na 2str mm. w himationach), rytony (głowa zoo z matrycy, wyżej zdobienie malowane, IA UJ [głowa krowy na stopce]); późny apulijski: 350-, wzrost produkcji naczyń, jednolitośc stylu, m. Dariusza (340-325, duże; mit. (Andromeda, Alkmena, Hekuba, Meleager, Hipolita), wydarzenia aktualne [AlW vs Dariusz], krater z Dariuszem na tronie [inspiracją tragedia Persowie Ajschylosa, podczas narady v powstania joń v wojen perskich], rzadko +[fragm. Amfory z naiskosem i postaciami w 2 rejestrach IA UJ], pelike z zaślubinami v Erosami, inskrypcje [krater wolutowy z Agamem nad stosem Partoklesa, Partoklou taphos], twarze w ¾, włosy nad czołem 3kątny zarys, ekspresja oczu i ust, rozbudowana dek dodatkowa), m. świata Podziemnego (uczeń m. Dariusza, mit, teatr, Hades i Persefona w pałacu wśród „dworzan”), m. Patery (z Ruvo do Canosy), m. z Baltimore (kontynuator m. Patery), m. Białego Sakkosu (nakrycie głowy, uczeń m. z Baltimore); do kIV (ostatnie 272 - zdobycie Tarentu)

Kampania jaśniejsza glina (piaskowy do brązowego), czer angoba, kwiaty (dzwonki - Campanulaceae), mniej wici sporalnych, biała karnacja f., polichromia; rzadko mit., Samnici (podbój Kampani w V, lokalne uzbrojenie), hydrie i amf szyjowe, p. późna 2 cw IV w (imigranci z Sycylii), Kapua (2 warsztaty) i Kume; m. Kassandry (Kapua, sycylijskie korzenie, małe;), m. Parrish (kontynuator m. Kassandry), m. Iksjona (ostatnie stadium warsztatu Kassandra-Parrisha, 330-300, duże; mit, wpływy Apulii, swoboda kolorów dodatkowych, talerze rybne bez dek w centralnym zagłębieniu [podobnie Kampania, inaczej Apulia]); m. z Kapui (sycylijskie korzenie warsztatu, szkicowośc, brak precyzji, wyjazd wojowników samnickich, libacja, rytuały + wokół steli), gr AV (Avella); Kume ~350-, 3 fazy:A: m. CA (jaskrawa polichromia), m. Fuscilo (współpracownik CA), m. LNO (współpracownik CA, Lozanna i Nostell, amf z Krakowa z 3 f. i 2 mm. przy steli na 2 str, 350-40; od 330 wpływy Apulii); B: wpływy Apulii, mniej motywów dek, niższa jakośc; C: degeneracja, małe: butelki, lekane, ż. f., i głowy f. w profilu

Paestum wpływy Sycylii, p IVw-320/10 (na k wpływy Apulii), Asteas i Pyton (h jakośc, sygnowali, 360-30), mika w glinie (brązowo-pomarańczowy kolor wypału), kratery dzwonowate, hydrie, amf szyjowe, hebesy aryballosowe, chousy, skyfosy, rzadziej kr kielichowe, pelike, czary na niskiej stopce i oinochoe, obramowane palmety, „kwiat Asteasa”, narodziny Dion, Dion na panterze v gryfie, z Amymone; phlyakowie i teatr. (Alkmena na kr dzwonowatym Pytona), mit. (szaleństwo Her na kr kielichowym Asteasa, Odys i syreny na wazie Pytona), w górnym rejestrze popiersia v półfigury v biusty i gł f. w oknach

Sycylia po 415 (wyprawa sycylijska At), w 400-375 emigracja malarzy do Kampani i Paestum, po 340-kIV jednolity charakter; gr Lentini - Manfria (Syrakuzy v Gela, sceny dion., teatr., phylakowie), gr Etny (wokół wzgórza, Centuripe, Adrano, Paterno, 150 naczyń z profilami f. [olpe IA UJ], sceny dion. teatr., phylakowie), gr Lipari (na Liparii, dodatkowe kolory [fioletowy, pastelowy niebieski, zielony, różowy], m. Lapari [do p. hell]); ż. f., głowy f. z profilu, polichromia

Cer Gnathia (miasto Egnathia), Apulia, Tarent, na czarnym pokoście kolorami kryjącymi (b, ciemnoczer, fiołkowy, ż), girlandy z liści i kwiatów, wici roślinne, gałąź latorośli, maski, ptaki, figuralne; oinochoe, skyfos, kr dzwonowate, rzadko epichyzis i inne; 3 fazy (370/60-40-25-270, wczes, śr, póź), m. Konnakis (inskrypcja na fragm. Z Tarentu, 370-50, phlyakes); w MN w Wawie kr z siedzącym w ¾ aktorem-śpiewakiem z lirą, 2 maski; wazy z płytkimi kanelurami (pelike M UJ); też na Sycylii, Paestum Kampani, Et, wpływ na hell zach zbocza AkAt

34. Architektura i urbanistyka okresu hellenistycznego: rozprzestrzenienie się szachownicowego planu miasta (tzw. hippodamejskiego) i przykłady (np. Aleksandria); Pergamon - opis miasta górnego; świątynie jońskie - Artemidy Leukofryene (w Megazji nad Meandrem) architekta Hermogenesa, Didymajon koło Miletu; świątynie korynckie: Olimpiejon w Atenach; inne budowle

Dużo nowych miast, dzielnice specjalistyczne, stolice monarchów, 100tys Hs, pałac; do dużych i małych miast (Nea Pafos na Cyprze [stolica wyspy od kIIIaC-IVpC, prawo monet w OR, zał. w IV, zach wybrzeże, dobre dla portu, Afro, Z, Ap (Hylatesa sank kute w skale), Art., pielgrzymi do Afro w Palepafos (miejsce wyłonięcia), 95 ha,teatr, mury, nekropole poza (też gr skalne z dor perystylami)]), monumentalizm (zespoły pałacowo-kultowe na tarasach - Pergamon), rozpowszechnienie tarasowego układu (wcześniej Halikarnas, Ladranda; obecnie sank. Asklepiosa na Kos [III-II, św dor, naprzeciw schodów, otoczona portykami, niżej 2 tarasy zabudowane]), organizowanie przestrzeni miejskiej, rezygnacja z eksponowania 1 budowli, korelacja elementów

Aleksandria najpięknesza, zalana i zabudowana, st. Ptolemeuszy, centrum intelektualne, p.331, Nil, na Rakotis, arch. Dejnokrates z Rodos, wskazówki AlW (kreda i mąka przy granicy); 2 gł ul. (Via Canopica [wsch-zach, bramy słońca i księżyca]i ), kąt prosty, nadmorski pałac z ogrodami, gr. AlW i Ptolemeuszy (Sema), Museion (z pracowniami i biblioteką), na płw Lochias willa kr.; na wybrzeżu teatr i agora, przy V.Canopica św., gim., Pałac sprawiedliwości; przy kolumnie Pompejusza (dla Dioklecjana) Serapeion i stadion; na Kom el-Dikka (centrum Al) Panejon (park); naprzeciw miasta Faros połączona Heptastadionem (molo; 7 prześwitów), dzieli zat. na 2 cz: Wielki i Mały Port (wsch), a także Port Eunostos (zach). Nekropole w Wardian (zach), Hadra (wsch), Mustafa Pasza, Sidi Gaber i Szatbi.

Pergamon st. Attalidów (283), rozkiwt za Eumenesa II (197-59), wachlarzowo na tarasach do akropolu, rz. Kaikos, miasta górne (akropol), środkowe, dolne: miasto górne (w miejscu fortu, siedziba wł i św, rozłożone wokół teatru, czasy Eumenesa II, dobre rozplanowie [widoczne z dołu, widok z góry]; teatr [w miejscu skene taras], św. Dion [osiowe założenie, zaakcentowana fasada (schody, kolumny tyklo z przodu [cechy rz.])], św. AtNikeforos [czasy Filetajrosa (283-63), w 1poł II jej terasa otoczona kolumnami (2 kondygnacje, dor i joń - układ pergameński, między joń parapet kamienny z płaskorzeźbami broni); 21,77x12,27, smukła i lekka; 6x10, szeroko rozstawione (3 metopy pomiędzy, 1szy x w Stoa Kr), h =7x, kanelury tylko poniżej kapiteli, bez opi, cella podzielona poprzecznie], na placu przed nią pomniki [gr Galów], Propyleje [Eumenes II, zrekonstruowane z fragmentów z Staaliche Museeen, dor i joń, fryz ciągły (na bukarionach i orłach girlandy), balustrada z płaskorz broni (Mac [okrągłe tarcze], Syr, Galowie [prostokątne tarcze])], biblioteka [czytelnia i magazyn, kopia AtPartenos, zał. Attalos I, 15-20 tys zbiorów], pałace Eumenesa II i Attalosa I [naprzeciw temenosu At, umiarkowany przepych, duże domu perystylowe, dek ścian (malowidła, inkrustacje), mozaiki], dalej domy i magazyny, Traianeum [na pł od temenosu, na wyżsej terasie], temenos Z i At [pd od temenosu At, ołtarz (odkryty w 1871 przez Humanna, wysoka platforma sztucznie poszerzona, nieregularny prostokąt, 50x90, 180-60, Eumenes II [po Megazji 189, na pamiątkę Attalosa], ołtarz właściwy na platformie, otoczony kolumn [krepidoma 36,4x34,2], cokół oblicowany marmurem z gzymsem z gigant., wyżej 22 joń od wsch, po 21 od pł i pd, zach cofnięte [gł pro], schody [20m szerokości], na ścianie dzieje Telefosa)], agora [pd od ołtarza, 2 portyki dor, za Eumenesa II włączona do reprezentacyjnej cz, dolna handlowa]), miasto śr i dolne (mniej reprezentacyjne, sank. Dem., Gim, agora)

Rozwój miast M. Czarnego Oblia (3 cz.: górne [temenos Ap Delfinosa (wejście od wsch i zach, św Ap Delfinosa [na pd], mniejsza Z [na pd], ołtarze), agora (od zach sąd i adm, od wsch handlowe, od pd Gim, od pd-zach kwartał mieszkalny), portyk, centurm wzdłuż gł ul z pł na pd ], dolne, terasowa łącząca), Pantikapaion (dominuje akropol), Tyras, Teodozja, Nimfajon, Nikonion, cz. regularna, rzadko całośc (Chersonez, Porfmyj, Kerkyntida, Kalos Limen),

Świątynie mniejsze znaczenie, zanik dor - tylko małe sank (At w Pergamonie, Asklepion na Kos) AtLindia w Lindos na Rodos (III, amfiprostylos, w miejscu arch (VII, V), porosowy na tarasie, propyleje w hell, w II portyk dor [kształt litery E, u stóp schodów propylejów])

Św. Joń Hermogenes (z Alabandy v Priene, poł II, traktat o proporcjach [ważny stosunek h (9 i ½ ) i  kolumn do odległości między nimi (2 i ½ ) - eustylos]); Art. Leukofryene („Białobrewa”Magnezja nad Meandrem, 150-30, Hermogenes, oryginalny plan, na zach, marmur, 7+2 ^o krepidomy, 57,9x31,61, 8x15 kolumn [torus, trochilos, torus na plincie, 24 kanelury, abakus z lesbijskim kimationem], regularnie rozmieszczonych [w centrum fasady rozsunięte], pseudodipteros, dł pro=dł celli, opi płytszy; zew fryz ciągły [amazon.] ujęty w kimationy, zębnik, bez dek tympanonów, 3 okna [zmniejszają ciężar interkolumnium], osiowa [kolumny pro, celli i opi w ciągu zgodnym z kolumnami peristaz]); Z Sozipolois (rekonstrukcja fasady w Berlinie, tetraprostylos 7,38x15,82, na agorze, arch Hermogenes, fryz w belkowaniu, opi, bazy AzMn [stosowane też przez Pyteosa], eustylos); Ap w Didymie (300 - II [nieukończona], dipteros, arch. Pajonios z Ef [też Art. Ef] i Dafnis z Miletu, 109,38x51,14, h podium, 120 kolumn o h 20m, zew 10x21, wew 8x19; 3 cz.: pro [gł, z dużą ilością kol, wejściami przy narożnikach do tuneli z kolebkowym sklepieniem prowadzące na dziedziniec,] naos [poprzeczna sala, 2 kol kor, od zach wielkie drzwi, od wsch bryła bramy (5,63x14, próg na 1,46m powyżej podłogi pro; monolityczna [14m h, 70t], objawienia wyroczni), klatki schodowe na dach], sekos [adyton, hypetralny, otoczony murem z h cokołem, na nim pilastry kor, między ich kapitelami fryz z gryfami, 21,71x53,63, h 25, otoczony przez gaj wawrzynu z źródłem; przy ścianie mała wolno stojąca św joń - naiskos (templum in antis, 4 kol przed pro, wyrocznia i ksoanon); podłoga adytonu niżej, 24^o schody, 3 drzwi z 2 połkol kor do naosu]), Art. w Sardes (st. Lidii, 300, nieskończony, nietypowy plan)

Św. Kor Z Ol w At (od Pizystratydów, duża dor nie ukończona, powrót za Antiochosa IV Epifanesa w 174, arch. Kossutiusz, dawny plan, nowy porządek, 108x41,12, 3 rzędy x 8 kol w fasadach, 2x20 bocznych, specjalne kapitele [całe w liściach akantu], po + Antiochosa przerwa do Hadriana [131/132]); św. Hekate (k. II, pseudodipteros), Z Olbios w Diocezarei w Cylicji

Tolosy Arsineion na Samotrace (281, kr. Arsinoe, poświęcony Kabirom [wielcy bogowie], v heroon, sala centralna bez podpór, 20 m , biały marmur z Tazos, stos ofiarny; ściany podzielone na 2 pozorne kondygnacje [cokół z rzędu ortostatów, wąski gzyms, partia z 6 ciosów, wyżej galeria z 44 filarów (2,35m h, wew filary ozdobione półkol kor, pomiędzy filarami okna)], dor belkowanie, dach z kominem; obok Arioneionu studnia - botros na ofiary z krwii zoo)

Inne budowle Stoa (piętorwa, z agorą [joń z 3 str portyki, 4 gł ul.; starsze otaczano portykami], stykają się pod kątem 90^o, Attalosa II w At, Eumenesa w At, Attalosa I w Del, Posejdona na Delos [~210 - hala hypostylowa, 56,45x34,5, 3 ściany, pd 15 kol dor in antis, ubita ziemia z 44 kol (24 dor, 20 joń [h od dor], 8 pośrodku dźwiga świetlik)]), Buleterion (dor i joń, przy agorach, Milet [sala zgromadzeń (1500 os., 34,84x24,28, audytorium teatralne, 4 kol joń, 2 kondygnacje ścian [dół z ciosów, wyżej półkol wtopione w ścianę], Antioch IV Epifanes, 175-64), dziedziniec otoczony z 3str podcieniami z dor kol i 4 kol (kor) propylonem (na fryzie panoplia - tarcze), pośrodku w OR heroon]; Priene [v ekleziasterion, III/II, kwadratowy, 600 os., siedzenia amfiteatralnie z 3str pod kątem 90^o, pośrodku ołtarz, z 4 str mur, jak analemma, za siedzeniami chodnik, filary przy najwyższych ławach]), prytaneion (dor i joń), ekleziasterion (dor i joń); Gim (Priene, Pergamon, Del [zach od AtPronaja, od arch, przebudowa, 2 tarasy z murem oporowym (na górze portyk - ksystos [180x7] otwarty całą kolumnadą na niższą paradromis - bieżnię; na dole palestra z kąpielą zimną, ciepłą, perystylem [z pomieszczeniami wypoczynkowymi i szatnie]), nauki lit., retoryk, etyki, gramatyki, astronimii]), palestry (Ol [na pł od niej Gim (OR), ]); teatr (bez parasenionów, w At [proskenion w 315 na skene, na logionie (dach proskenionu) wytępy aktorów, nietrwały początkowo (od poł II kamienny), episkenion (górna częśc, tło - Delos IV/III, dr-> kam; we froncie tyromata [otwory na ruchomą scenerię]), wchłonięcie części orchestry - Priene, Oropos]); Latarnia na Faros (Sostratos z Knidos [zmiana biegu Nilu przy zdobywaniu Memfis, wiszące portyki w Knidos, Del i Delos], ~300-280, za PtISotera i PtIIFiladelfosa, 800 talentów, 3 kondygnacje, 120-35m h, 50 km widoczności, transport opału schodami v rampą, w narożach 1 kon trytony dmiące w konchy, na szczycie Pos z trójzębem, w dolnej zbiornik z H₂O); wieża wiatrów (At, zegar wodny z horologionem - wieżą meterologiczną, fund. Androkidos z Kyros w Mac, 2poł I, na wsch od agory Cez i Aug [na wsch od stoa Attalosa], oktagonalna, 3,2m dł boku, 12,8 h, z marmuru pent., na 3^o podmurowaniu, po bokach 2 przedsionki z 2 kol kor, od pd zbiornik na H₂O [przewodem z AkAt], gładkie ściany, u góry płaskorzeźby leżących personifikacji wiatrów, poniżej nich znaki zegara słonecznego; próba kopuły [trapezowate płyty przytwierdzone do korony], na szczycie Tryton wskazujący kierunek wiatru), domy delijskie (na pd od hieronu Ap, przy teatrze [dzielnica teatru], kamień, w centrum dziedziniec, w str ul ślepa 2 kondtgnacyjna fasda z drzwiami, gosp od ulicy, studnie i cysterny na dziedzińcach, latryny; schody na 2 kondygnację, dek salony, skromniejsze [4 kol w narożach podcieni], cz. bogatych: dom Masek, Dion, Trójzęba, Komediantów [rozległe, perystylowe dziedzińce z 8v12 kolumnami, mozaiki, malowidła jak marmurowe inkrustacje - 1szy s. pompejański (inkrustowany); cz perystylu głębsza i z wyższą kol - w niej oikos]), domy z Priene (parterowe, wokół dziedzińca, do wew, pomieszczenie megaronowe [z kolumienkowym przedsionkiem i tympanonem], oikos, pyrgon [reprezentacyjny, jak andron w Olincie, nad nim pomieszczenia dostępne przez schody zew], przy przedsionku protas [wydłużony westybul otwarty na dziedziniec]; ściśnięte, nieobszerne, bez higienicznych - tylko kanał na nieczystości, rzadko kam, bogate malowane stiukiem, większośc z cegły i dr), Morze Czarne (prostsze mury [ze stiukiem i malowidłami], cysterny w lessie, duży dziedziniec, podpiwniczenia, domy mieszkalno-gosp [w Olbii], skromniejsza wzg BMŚ dek, cechy joń odmiany att, 100-400m², pastas i perystylowe; Olbia, Chersonez, Kerkyntida, Pantikapaion), pałace (Wergina, Pergamon, Aleksandria, Antiochia); groby (At [zakaz stel - kolumienki], AzMn [na mauzoleum, gr w Belevi (300-250 Lizymach v Antioch II, kuty i mur., 11m h, 15x24, ba cokole fryz tryg-met, św. z kol kor, belkowanie, gzyms z gryfami [heraldycznie do hydrii nad nimi], piramidalny dach; dek s. atletyczne, cent [Gr. jako wojownicy], 1szy z kor na zew)], podziemne [murowane, prostokąt v koło, kurhan, AzMn, Mac (komorowe, IV-II [inne w skale i skrzynkowe] z CaCO₃, cz. kute; komora, przedsionek, kolebkowe sklepienie [od V, wcześniej w bramie zach i heroonie w Kassope, wejściu na stadion w Nemei], fasada [we wsch Mac dromos, dor v joń v łączone (wielki gr w Leukandii, oddzielone fryzem ciągłym), tynk v stiuk, barwne det], drzwi z dr v marmuru; stiuk wszędzie wew; różnice kolorystycze cz, pasowe ściany; Gr Księcia[Al IV (s. AlW i Roksany)pod W Tumulusem w Werginie, 2 komorowy (przedsionek [1,75x4,03] i komora [gł 3m]) z pojedynczym sklepieniem, dromos, fas (dor, tryg-met, malowidło), fryz wew; mm., w Ag hydri z Au wieńcem (owoce i liście dębu), dr łoże dek Au, szkłem, kością sł. (Pan, Dion i Ariadna), na podłodze z dr mebli (niezachowane) uzbrojenie, duże CuSn i Ag naczynia, kubki z dek relief., kandelabr CuSnAu, gliniane lampki, ]), Trac, M.Czarne]); M. Czarne (w Olbii [niszowe w lessie (w Koszarach); skrzynkowe (obudowane kam)], w Chersonezie [prostokątne 1dno komorowe z niszami], Bosfor Kimm. [mur i kute, malowidla na ścianie], Płpontyjskie [kurhan]; kurhany [2poł IV, III rozprzestrzenienie w Bosforze Kimm.; 2 el (komora gr i dromos [mur v kuty]), łukowe sklepienie pozorne (Au, Melek-Czesmenskij, Carski Kurhan w rejonie Pantikapaionu); b. rozwinięte z dromosu [horyzontalny, długie (Carski Kurhan 37m)], korytarz-przedsionek, komora gr; w 2poł IV łuk z ciosów klinowych, a sklepienie półcylindryczne v kolebkowe (gr 47 na wzgórzu Juz-Oba na Krymie w wejściu łuk pozorny), malowidła freskowe v enkaustyczne, s. strukturalny]; gr. tolosowy [Kaznałyk (Tracja), IV/III, pod kurhanem, kryty korytarz (2,6x1,2; nieregularne kam; dek stiukiem białym), dromos (1,96x1,1,2 z cegły, dek stiukiem czarnym, wyżej sceny fig), tolos (2,65m  i 2,25m h, kom, gr, pozorna kopuła owalna; z cegły, na zew kam, dek stiukiem białym [dół], czerwony, 2 pasy kimationy [les. i joń], astragal, kopuła ze scenami fig.), wejście płytą metalową], Aleksandria [podobne do domu (nek. Mustafa Paszy, III, całkowicie v cz. podziemne, kute w CaCO₃, pomieszczenia wokół dziedzińca, portyk z półkol, hypogeum I [schody na dziedziniec (6,45x7,25) z połkol dor, dor belkowanie, reprezentacyjna pd cz. (3 drzwi [nad śr libacja (2f. i 3 jeźdzcy przy ołtarzu)]) do przedsionka-> komory gr, po dokach sale boczne; ze wsch od dziedzińca przez centralne interkolumnium do pomieszczenia na osi komory gr, po jego bokach sale z wejściami pomiędzy półkol bocznymi; malowidała na ścianach]; nek. Hadra cm. ptolemejski, hypogea [plan koła, schody, westybul, komora okrągła, pod ścianami ławy, nad nimi loculi], stele, statuetki, urny gr - hydrie Hadra)]); Łuki i sklepienia (łuk w bramie do teatru a Alindzie, w przejściu łączącym stadion Altis w Ol, w bramie agory w Priene, cysterny podziemne [Aleksandria, fundamenty domów], architektura pergameńska, budowle Attalidów w Gr., zworniki i sklepienia X [dolna cz. stoa Attalosa w Del], )

35. Agora ateńska jako przykład agory greckiej

Miejsce zebrań obywateli (gr. ageiro -zbierac), pol (powitanie Osyda przez Feaków Alkinoosa) i sądowe, place, najwcześniejsze bez portyków, pomiędzy megaronem a św (geo. Zagora na Andros, Emporio na Chios, Koukounaries na Paros), najstarsza z planowaną zabudową w Dreros na Krecie (schodkowe kam siedzenia dla starszyzny, VIII, obok św. Ap Delfiniosa; podone w Amnissos, Lato - nawiązanie do teatrów min.); później pol., adm., kult., handl; św. na zach str, obok państwowe, handl na wsch str; przecięta drogą; brak wstępu dla zbrodniarzy, Ołtarz 12 Bogów (symbol jedności Att, prawo azylu, przysięgi sądowe); od V t. joń otoczona portykami z monumentalną bramą; hell przy gł ul., starsze obmurowywano stoami (II w At), stare buleuterion na Metroon (z archiwami), długie stoa; South Square (prze Pd Mł i Śr, 4kątny, obok budynek wsch i Heliaja; dawniej za handlową, obecnie sąd), Stoa Attalosa (Attalos II [159-38, studiował w At w młodości], zniszczona prze barbarzyńców w 267 pC, odbudowana przez Am w 1953-6; 2 kondygnacje, 116,5x20,5, marmur pent. w fasadzie i kolumnach, z tyłu pomieszczenia handlowe [z drzwiami od podcieni, okno z tyłu]; na dole dor [zew] i joń [wew], na 1 interkoumnium joń 1 pomieszczenie i 2 dor, na piętro 2 klatki schodowe na końcach; na górze zew podpory jak 2 półkol joń odzielone płaskościennymi filarami, pomiędzy podporami balustrada ażurowa, wew liściowe [jak Eg palmowe]; rezygnacja z kanelur)

36. Charakterystyka rzeźby okresu hellenistycznego: portret, nurt barokowy, rokokowy, realistyczny; szkoły rzeźbiarskie

Brak konsekwentnej lini rozwojowej, sporo kopii; nurty barokowy (dramatyczno-patetycznyl heroiczny patos, gwałtownośc, skomplikowana komp), realistyczny (naturalizm, groteska, karykatury, brzydota, starośc, tem. Egzotyczna; karły, starcy, rybacy, Negrowie; Her odpoczywa v upity [w malarstwie u Omfalii]), rodzajowy (życie codzienne, indywidualny charakter, ludyczno-idylliczny), kontynuujący kl; rozwijające się równolegle, mało źródeł pisanych; różne klasyfikacje: Pollitt (styl i temat), Smith (typy i występowanie), Ridgway (chronologiczny; też Bernhard); nieważna datacja, ale tematyka (Smith); wpływy Lizypai kl; portrety (jednostkowe ujęcie postaci, wł, filo, orat, poetci, zwylki Hs), popularny Dion z orszakiem (w też centaury i Pan); taniec, radośc życia, śpiący, dziecko; dek (nie tylko kult); prywatne, na groby, w miejsca publiczne (ujęcia H₂O [porwania nimf przez satyrów]); bogowie (teatralni, pompatyczni, zimni; naga Afro); szkoły z Gr na Wsch, AzMn (Pergamon [silny, późno, ~100 lat; n. patetyczny i dramatyczny (Galowie, Oł Z i At; wcześniej u At w Ilion, gr w Belevi, monument w Limyrze, sarkofag Al), twórcy z At, Rodos i innych], Ef, Magnezja, Didyma, Halikarnas; Afro Kapit [III]), Antiochia (personifikacja Tyche miasta, niewiele portretów rz. wł., Ai-Khanum [Baktria w Afg], Failaka [Zat. Pers], Seleucja [Babilon], Kommagena), Aleksandria (niewiele miast w Eg, portret kr. [synkretyzm gr. z eg], synkretyzm rel. [Serapis (Brykasisa, siedzący w Serapeum w Aleksandri v stojący w Memfis, koloslny siedzący, Au na dr, kam szlachetne, mal [niebieski], Z z kalatosem v modiusem, w tunice, płaszczu, z berłem, Cerberem [niezawsze], podnóżek)], sfumato, możliwe powstanie n. rodzajowego i karykaturalnego), Mac i Gr. (Demetrios Poliorketes, FV, Perseusz, AlW [z Pelli], płaskorz z kości [główki FII i reszty rodziny]), Att i Pelop (zachowawcze, brak mecenatu hegemonów), wyspy Egejskie (Rodos [Helios Lizypa, Kolos Charesa (ucz. Lizypa), Nike z Samotraki (hipotetyczne), styl dzikiej kozy]), poźniej Rzym

37. Rzeźba i płaskorzeźba z lat 323-200 p.n.e: portrety - władcy, filozofowie, mówcy (np. Książe hellenistyczny, Antioch III Wielki, Demostenes Polieuktosa). Uczniowie Lizypa: Tyche Antiochii Eutychidesa, Kolos Rodyjski Charesa z Lindos (na Rodos), Serapis Bryksisa w Aleksandrii (s.418, il. 311), Afrodyta Kapitolińska; Grupy: grupa Galów, Menelaos z ciałem Partoklosa, Ukaranie Marsjasza; Stara Pijaczka; tzw. Sarkofag Aleksandra

Portret posągi , władcy (propaganda, za wzór AlW, nadzy z włócznią, CuSn; Ks. hell [CuSn, muskularby mm., władca (Demetrios I Soter [ 162-50]?), bez wieńca v diademu (biała opaska z węzłem i opadającymi końcami)]; AlW [za życia i po +, 3 najważniejsze typy (Herma Azara, kopia z Drezna, młodzieńcy z AkAt)], idealizm, młodośc; Demetrios Poliorketes [z Herkulanum], Pyrrus [wieniec dębowy, z Herkulanum], Seleukos I Nikator [z Herkulanum, CuSn, Eytychides, ucz. Lizypa], Antioch I Soter, Antioch III W. [kopia z III, diadem], Ptolemeusze [i kr f.]), mówcy(duch epoki, studium charakterologiczne, Demostenes [rz. Polieuktos, Agora At, 280-279 obok oł 12 bogów, , na cokole „jeślibyś posiadał tyle mocy, Demostenesie, co woli, nigdy miecz Mac nie zwyciężyłby Gr.”, frontalne, matematyczne podejście, ostre szaty, muskulatura]), filo(duch epoki, studium charakterologiczne, brodaci mędrcy, siedzą v stoją [filo (Hermarchos) z NJ CuSn; marmurowy z Delf], perypatetycy [Arys i Teofrast], epikurejczycy [Epikur, Metrodoros, Hermarchos], stoicy [Zenon z Kition, Chryzyp], cynicy [podobizny]), politycy(duch epoki, studium charakterologiczne,),poeci (duch epoki, studium charakterologiczne, Menandr [komediopisarz, przyjaciel Epikura (częste wizyty u niego w ogrodach przy Dipylonie)]); s. prosty: Temida z Ramnus (Att, rz. Chajrestratos, s. Chajredesa, IV/III, uroczysta poza, chiton, himation, monotonna, frontalna, ważne szaty, włosy do tyłu w bezładzie, 3kątny diadem); Tyche Antiochii (zał. ~300 przez Seleukosa I Nikatora nad Orontesem; CuSn, rz. Eutychides, ucz. Lizypa, p. III, na skale, korona z wież miasta, w prawej pęk kłosów [dostatek], noga na Orontesie [połowicznie ukazany mm., z groty], frontalna, 2 zwroty [głowa przeciwnie skręcona do ciała], noga na nogę [podobnie mf. z M Konserwatorów w Rz, 280/70]; też autor portretu Seleukosa I Nikatora [kopia CuSn z Herkulanum]), Kolos Rodyjski (Chares, ucz. Lizypa; na końcu mola, 32m = 105stóp, 292-280 [zwycięstwo SIN nad Demetriosem Poliorketesem (w 304 odstępuje od oblężenia wyspy]), stojący, wyprostowany, złączone nogi, pochodnia w prawej, w lewej włócznia, 300 talentów Fe [szkielet] i 500 talentów CuSn; zniszczony w 225/4 w trzesieniu ziemii); później: przestrzennie, Nikokleja z Knidos (kapłanka Dem, 240/30, BrM), Mf. z Anzium (250-30 v inaczej, przemyślna draperia chitonu i himationu, wzrok na tacę, skręt ciała podkreślany przez przeciwstawne ułożenie szaty), Afro Kapitolińska (na Afro z Knidos Prakstelesa, pudica, cz. włosów spiętrzona, reszta zaczesana do tyłu i upięta na karku, AzMn, ~250); 2połIII - barok hell: 3D, ekspresja, gwałtownośc ruchu, dekoracyjny, płomienny, gr Gallów (Attalos I, po zwycięstwach w '30 III w., CuSn, na dziedzińcu temenosu At na AkPergamońskiej, „Umierający Gal” [Kapitol, cięcie z prawej, realistyczna krew, na tarczy, obok trąbka (identyfikacja z Trębaczem Epigonosa - nadworny, 5 sygnatur w Pergamonie) i miecz, opuszczona głowa], „Gal popełniający samobójstwo” v Gr Ludovisi [piramidalna kompozycja, w centrum (obok 4 inni)], okrągła [z insk. dedykacyjną] v prostokątna [insk. dzieło Epigonosa] baza v inna, poza temenosem, cechy etniczne [wąsy, rozwiane włosy, rysy twarzy, torques], propaganda, realizm, wartości moralne Galów [dumni, bitni]), Mała Gr Galów (Attalos na AkAt, mniejsze rozmiary - 2/3 h naturalnej, 4 rzeźby - gigant, amazon., vs Persowie, pokonanie Galów, do 50 postaci); Men z Partoklosem (gr Pasquino, 250-200), Achill z Pentisileią (2poł III v inne), Art. z Ifigenią: piramidalne, 2 os (silna i podtrzymywana); Ukaranie Marsjasza (2połIII, realizm, przykucnięty Scyta ostrzy nóż - odrębnośc etniczna), Gigant. z Wielkiego Oł w Pergamonie, Stara Pijaczka (k III, siedzi na ziemi, między nogami Latynos, pomarszczona skór, mocne obojczyki, chude ramiona, osuwające się szaty, Myron z Teb [raczej nie]), Serapis (Brykasisa, siedzący w Serapeum w Aleksandri v stojący w Memfis, koloslny siedzący, Au na dr, kam szlachetne, mal [niebieski], Z z kalatosem v modiusem, w tunice, płaszczu, z berłem, Cerberem [niezawsze], podnóżek)

Relief metopy z dor św. At w Ilionie (czasy Lizymacha, wpływ Partenonu, wsch gigant., pł Iliupersis, pd cent., zach amazon. [?], metopa z wozem Heliosa [refleks Lizypa]), reliefy gr z Belevi (1poł III), Ptolemaion z Limiry z Likii (1poł III, tolos z joń kolumnadą, dor fryz z cent. [1 muskularny, barokowy]), Sarkofag Al (wpływy Sarkofagu Płaczek, dla Abdalonymosa, 325-11; theke [skrzynia z 2spadzistym dachem], pokrywa jak dach joń, joń dek [kimationy, astragale, torusy, trochilusy, meander - jak w Erechteionie, Tegei, Magnezji], precyzja, h jakośc, h relief, polichromia; na dłuższym Gr. i Mac vs Pers [wsch strój, z lewej AlW konno jako Her; Issos], po przeciwnej str. polowanie kr. [na lwa i jelenia, na lewo AlW z odkrytą głową, obok Abdalonymos], na krótszych bokach walka [Gaza, Abdalonymos w środku] i polowanie na panterę, w przyczółkach zabójstwo i Gr. vs Pers, na pokrywie maski syren, lwy, rzygacze w kształcie głów zoo)

38. Rzeźba II w.p.n.e: Nike z Samotraki, Ukaranie Dirke (Byk Farnese); temat dziecka: Chłopiec z gęsią, śpiący Eros, Spinario (chłopiec wyciągający cierń z nogi); kompozycje erotyczne (Eros i Psyche), Hermafrodyta odrzucający zaloty Satyra, Zaproszenie do tańca; Śpiący Satyr Barberini, Stara kobieta z koszem, Damofon i jego kolosalna grupa kultowa z Likosury; Afrodyta: Przykucnięta, Andiomene, z Melos

Dramatyczne i lekkie z wyszukaną kompozycją, rokoko, sporo dzieci, Hs bawiących się i tańczących, pijane satyry i fauny, brzydota, starośc, ułomnośc (karły z wraku z El Mahdia), rodzajowe (terakoty plotkujących, pary młodej, niewolników, niańki z dziecmi), swobodny neoklasycyzm (kopia AtPartenos do biblioteki w Pergamonie). Nike z Samotraki (2,45m, okręg Kabirów, ~190 Pytokritos ?; biały marmur paryjski, lot do góry z dziobu okrętu [bazy nad 2 basenami tarasowymi], prawa noga do przodu, skręt bioder, chiton przewiązany poniżej piersi, pofałdowany płaszcz, duże skrzydła, prawa ręka podniesiona z opaską zwycięstwa, lewa luźno, głowa w lewo, dynamizm), Ukaranie Dirke (przez s. Antiope - Amfiona i Zetosa, rz. Apollonios i Tauriskos z Tralles, adoptowani s. Menekratesa z Rodos, poł II v 1 poł I; kopia: Byk Farense z termów Karakalli, piramidalna, dramatyczna [+, gwałt, kara]); Dziecko: Chłopiec z gęsią (rz. Boetosa z Chalkedonu w AzMn; piramidalna, skręt tułowia, wdzięk, lekkośc, prawidłowa budowa), Śpiący Eros (rz. Boetosa, CuSn kopie, podobny do Fauna Barberini, św. At w Lindos, poł III; insk. Boetesa na hermie Agona [wrak z El Mahdia w Tunezji, II/I]), Dziecko z pieskiem, Chłopiec wyciągający cierń z nogi (II/I, „Spinario”), Murzynek (Chopiec „nubijski”, śpiewa i gra, poł II); erotyczne: Eros i Psyche (1poł II), Pan i Dafnis (nawiązania do „Pana i Olymposa” wg Plin - symplegma, rz. Heliodor z Rodos, k II; kontrast pomiędzy starym i młodym), Hermafrodyta odrzucający zaloty Satyra (przestrzenna, złożona kompozycja, uścisk nóg Satyra, odpychanie ręką przez Hermafro, satyr do tyłu; podobne nimfą [M Konserwatorów]), Zaproszenie do tańca (spokój, moneta z Kyzikos, hell rokoko, beztroski temat, satyr wybija rytm palcami, stopą porusza kroupezion [instrument muzyczny jak kastaniety], na skale nimfa [v menada] poprawiająca sandał; temat tańca w Tańczącym satyrze [z Domu Fauna w Pompejach] i Satyrze tańczącym [patrzącym na ogon]); Century (roześmiane v pijane, III-II, uczłowieczone; kopie z wilii Hadriana w Tivoli, ciemnoszary marmur, rz. Aresteas i Papias [z Afrodysias, 1 poł II pC], radośc z miłości dla młodych, cierpienie dla starych); Satyr Barberini (śpi, Rzym XVII, uzupełniony przez Berniniego, ~200; na skórze pantery na skale, rozłożone nogi, muskulatura, 3D, otwarte), Śpiący Hermafrodyta (CuSn, akt od tyłu, gra światła, dobre proporcje, Polikles z At, ~200), Śpiąca Ariadna (II, nienaturalna poza, bogata draperia); Rybak (portret umierającego Seneki), Rybak z koszem (z rybami, ~200), Stara f. z koszem (w środku kura, wieniec bluszczu na głowie, odświętny ubiór); Muzy (2 gr: Fliksosa z Rodos [160-50, relief z insk. Archelaosa]; z 2giej 3 rzeźby [150-30]); Damofon z Meseny (1połII, wielkie grupy, Pauz, z Likosury w Arkadii [św. Despoiny (siedząca Despoina z pochodnią, Dem z berłem, Art. i Anytos z boków)], konserwacja Z Ol w Ol), Z z Aigery (w Achai, at rz Eukleides), Pos z Melos (2 poł II), Afro z Melos (1820, w niszy v na tle marmuru [słabe biodra i tył], insk. na bazie [zaginiona]: [Alex]andros syn Menidesa z Antiochii nad Meandrem wykonał; poł II, ), Afro Medici (II, At), Afro przykucnięta (pudica, druga dotyka ramienia v wlosów, marmur v CuSn, 240/30 [Plin], rz. Doidaleses, nadworny Nokomedesa I - wątpliwości [bardziej ~200]), Afro Anadiomene (w mal. Apellas dla Kos, rz. Polycharmos z Rodos, archetyp: 1 poł II, w Bitynii; niekiedy przykucnięta [niewielka z Rodos], popularne na gemmach i reliefach), Afro z Panem (pudica, w lewej ręce sandał, lubieżny Pan, nad lewym ramieniem Afro Eros - dziecko, kontynuuj na podeszwie ? [jak u kurtyzan], ~100)

39. Wielki Ołtarz Zeusa i Ateny w Pergamonie i jego dekoracja rzeźbiarska (ok. 190-160 p.n.e)

Niewiele reliefów, Art. w Magnezji (amazon.), Hekate w Laginie (centaur.), w I niewiele budowli (konflikty),

W Oł Z i At w Pergamonie (pd od temenosu At, odkryty w 1871 przez Humanna, wysoka platforma sztucznie poszerzona, nieregularny prostokąt, 50x90, 180-60, Eumenes II [po Megazji 189, na pamiątkę Attalosa], ołtarz właściwy na platformie, otoczony kolumn [krepidoma 36,4x34,2], cokół oblicowany marmurem z gzymsem z gigant. [tzw. wielki fryz, 2,3 m h, 110 dł; 100 postaci, zoo, 2/3 zachowane, dużo gigantów i nowi bogowie; 120 płyt (70-100 cm szerokości), podpisy, sygnatury 16 z 40 artystów (Mellanipos, Orestes, Menekrates), więzy rodzinne, początek przy schodach po prawej - Dion z Indii wraz z chtonicznymi, poprzez str pd (postacie z ziemią - tyt. Asteria, jej m. Febe, Temida, Selene, Helios, Eos, Rea), wsch (najważniejsze sceny: Ares w zaprzęgu, At [peplos, za włosy Alkyoneusa w str Gai, nadlatuje Nike; wpływy Partenonu], Z [w płaszczu, nagi tors vs 3 gigantów (1 z lewej rażony piorunem między udami; 2 to Porfyrion; 3 młody dotknięty egidą) ; wpływy Partenonu], Her, Hera w zaprzęgu Z, Ap, Leto, Art.,), pł (za Aresem Afro z Erosem i Dione, Erynie, Mojry, Graje, Nyks z naczyniem z wężami, dalej Pos w wozie z hypokampami, Ketos, Tryton, Amfitryta, Nereus, Doris, Okeanos) i zach (postacie zw z Okeanosem, postacie dion. Dion, i Semele); propaganda; s. barokowy, duże postacie, cz. poza fryz, brak wolnej przestrzeni, światłocień, patos], wyżej 22 joń od wsch, po 21 od pł i pd, zach cofnięte [gł pro], schody [20m szerokości], na ścianie dzieje Telefosa [mały fryz, ~160, 1,58m h, 80-90 m dł, płyty 0,75-0,95 szer; płytki relief, spokojna kompozycja, neoklasycyzm, narracja kontynuacyjna, el. pejzażu, wielopoziomowośc, mniejsze na dalszym planie])

Wotywne nieliczne, bóstwa 2x większe od Hs; składanie ofiary (w sank. [Asklepios i Hygea v Dion i Ariadna], na powietrzu przy platanie, obok słup z 2 posągami, rozwieszona tkanina, ołtarz w centrum, rodzina zbliża się do bóstw, pejzaż, ~200)

Płaskorzeźby krajobrazowe Archelaos z Priene (27 postaci w 4 rejestrach, dedykowane Homerowi, kształt góry [Parnas v Olimp v Helikon], na górze Z z berłem, niżej Memnozyne, niżej Muzy [2 rejestry], Ap w grocie, obok posąg fundatora - poety, niżej składanie ofiar [Homerowi wieńczonemu przez Oikumene i Chronos, po bokach tronu klęczące Iliada i Odyseja, przy ołtarzu Mit i Historia, Poezja z pochodniami, Komedia i Tragedia w maskach, Cnota, Pamięc, Wiecznośc, Mądrośc, Natura - dziecko])

40. Rzeźba I w.p.n.e: Szermierz Borghese, Dżokej z Artemizjonu, Odpoczywający pięściarz, Grupa Laookona (oryginał z ok. 200 p.n.e.)

Mało rzeźb, zanik dramatyczno-patetycznego, rozwój otwartej kompozycji i „wdzięcznej” tematyki, realistyczny w portretach prywatnych, kopie (neoattycyzm i neoklasycyzm, Att); atleci i wojownicy;

Szermierz Borghese (rz. Agsjasz z Ef, s. Dositeosa, marmur, sygnatura, p I [na postawie kształtu liter], rozkrok, pochylony do przodu, w prawej miecz, w lewej tarcza [rekonstrukcja rąk], poprawna muskulatura, możliwie kopia działa z III); Dżokej z Artemizjonu (z wraku, 1szy x w rzeźbie pełnej, realistyczny koń czystej krwi, młody jeździec [negroidalne rysy ?], II/I, krąg Dositeosa); Odpoczywający pięściarz (CuSn, nadnaturalny, ręce na udach, duże mięśnie, głowa w górę i w prawo, ranny, trudności z oddechem, sygnatura Apolloniosa s. Nestora z At na rzemieniu, A na prawej stopie, II/I); tors z Belwederu (syg. Apolloniosa, 1 poł I, kopia, Rz w XV, na skórze pantery [Marsjasz?]), Laookon (Termy Tytusa 1506, wg Plin dzieło Agesandrosa, Polydorosa i Atenodorosa [cała 3 z Rodos], później kopia, marmur italski, poł I, dram-patetyczny, podobieństwa do WOłPerg); marmury ze Sperlunga (7000 frg, 4 gr: Oślepienie Polifema [9 m szer, w centrum cyklop, na lewo Odys w pilosie na głowie i 2 z palem, 3ci z bukłakiem], Porwania Palladionu [Diomedes, Odys i arch posąg At, ], Menelaos z Partoklem, Scylla [syg. Agesandrosa, Polydorosa i Atenodorosa (cała 3 z Rodos), w środku groty, na bazie w basenie, statek Odysa, porwała wiosło i sternika], k I aC - p/poł IpC, 2 insk. z ok. flawijskiego), rzeźby z Delos (CuSn głowa [portretowa, z inkrustacją i emalią oczu, II/I, portret analityczny]; pseudo-atleta [z Agory Italczyków]; starsza f. [z Domu Diadumenosa, ~100])

41. Neoattycyzm, neoklasycyzm i kopiowanie dzieł geckich

Nawiązywanie do dorobku wcześniejszego, warsztaty att, kII, apogeum w I, cz. archaizująca (Art. z Pompejów)

Neoattycyzm z At do Rz, 3 fazy: poł II-86 (Sulla; masowo, repliki kl, reliefy bakchiczne, taneczne menady, sfałdowane i rozwiane szaty, kopie amazon. z tarczy At Partenos, z balustrady AtNike, przetworzenia rzeźb Kallimachosa, Odwiedziny Dion u Ikariosa -> reliefy krajobrazowe, marmurowe wazy [3 z syg. Salpiona, Pontiosa i Sosibiosa]), - Augusta (Pasiteles; adaptacje, przetworzenia, dekoracyjnośc), - Cesarstwo, zwłaszcza Antonini

Neoklasycyzm Pasiteles (z W. Gr, od 89aC obywatel; teoretyk sztuki, opera nobila, gliniane modele, punktowe kopiowanie, chryzelefantynowe Z dla św. Jupitera Statora w Rz)

42. Malarstwo monumentalne okresu hellenistycznego

Więcej zabytków (z Kampanii, Aleksandri, Macedonii, M Czarnego i Kazanłyku; stele nagrobne), mniej opisów; lepsze perspektywy, ważne grupowanie postaci, krajobrazy, cykle dion, Iliada, Odyseja, martwa natura, pejzaż z efektami atmosferycznymi, dużo barw, półtony, cieniowania, tablicowe, kopie w Pompejach i Herkulanum, na mozaiki; Antyfilos z Eg (portrety Pt [na polowaniu], intryga przeciw Apellasowie, „Hezjone”, „AlW i F przed Minerwną”, „Ojciec Liber”, „Hipolit”, „Kadmos z Europą”, ż. codzienne [przędzenie wełny, rozniecający ogień], Perona karmiąca ojca [fresk z Pompejów na podstawie], grylloi [karykatury, hybrydy Hs z zoo]); nurt rodzajowy (z Aleksandrii), Pejrajkos (golarnie, warsztat szewca, stragany z warzywami, zoo; „m. brudów”, rhyparographia vs megalographia, martwa natura), Helena (czasy AlW; „Bitwa pod Issos”), Timomachos z Bizantion (IaC, „Ajaks”, „Medea [przed zabiciem dziei, emocje, wahania]”, za Cezara zakupione do Venus Genetrix na FJulianum), trudności w rozpoznaniu kopii kampańskich w Pompejach etc. („Achill oddalający Bryzeidę [~300, śladowe tło arch., wieloosobowe, Achill na Skyros u Likomedesa, różne kolory (oliwka, b., seledyn, lilia, róż, czer, brunatny, ż., i inne)]”; ~połI: „Tez zwycięzca Minotaura [archetyp z III]”, „Her i Dejanira” [m. Artemona, 1poł III], „3 Gracje [III/II]”, „Her u kr. Omfale [prześwitująca szata kr., kontrast pomiędzy Her a amorkami]”), Her z Telefosem w Arkadii (Herkulanmum, kopia z Pergamonu z 2połII, Her tyłem [kolory, kontur ], Telefos karmiony przez łanię, tronująca nimfa Arkadia [linearna, ciężkie szaty], za nią satyr-dziecko z syringą, skrzydlata postac za Her, kosz z owocami, orzeł, siedzący lew) Diana z łukiem i Dziewczyna zrywająca kwiaty (ze Stabiów, stiukowe tabliczki okładzinowe), w mozaikach (Mozaika AlW [vs Dariusz], dzieła Dioskurów; Pompeje i Pella); grobowce (fasady macedońskich fig.: attyka FII [ze sceną polowania], Gr III - Księcia [w pobliżu FII, nad fryzem tryg-met fasady, na skórzanych i dr panelach; też fig na fryzie pro (przy suficie, niebieske tło, czer rydwany, b konie; indywidualne, perspektywa,)]; Wlk Gr w Leukandii [IV/III, w interkolumniach dolnej, dor cz. +, Hermes Psychopompos, sędziowie + (siedzą Ajakos, Radamantys), fryz z nieb. tryg i cent. na met, zamknięty nieb-czer krajnikiem z ornamentem wiciowym, pas Pers vs Mac (malowany relief); 2 kond z półkol joń, pomiedzy nimi fałszywe drzwi, tympanon malowany (frg. głowy; w gr Antemionów w Leukandi półleżąca para)], Aigos Atanasios [w Salonikach, scena bankietu], gr II Tumulusu Bella [Wergina, w fasadzie 3 postacie (w centrum mł. wojownik [z włócznią, w pancerzu, czer himationie], na prawo h f. [w chitonie i himationie, z profilu, Au wieniec w prawej - Mac v odwaga], z lewej mm. [siedzi, z profilu, poniżej torsu tarcza z orłem, na bazie siedzenia 3 tarcze - Wojna v Ares v AlW]) pokryte powłoką z kamienia]; wew: Gr Persefony, Gr Eurydyki [Wergina, ~340, w komorze gr imitujące fasadę], Gr Kincha [Leukandia, jeździec], Gr Lysona i Kalliklesa [Leukandia, iluzjonizm, inskrypcja imienna nad wejściem, poł III; kremacja 4 pokoleń w malowanych niszach, na cokole i ortostatach (malowanych na marmur) pilastry [cieniowane]z joń kapitelami, pomiędzy nimi zielone girlandy owocami i wstęgami, w lunetach (półokrągłe powierzchnie poniżej sklepienia) hełmy, nagolenniki, tarcze, miecze i tropaiony]; gr kampańsko-lukańskie [IV-IaC, cała ściana], Kazanłyk [dobrze zachowane; na ścianach dromosu, powyżej fryzu ornamentalnego, konni i gr walcząca, na kopule uczta pogrzebowa (++ w bogatych szatach, orszak bóst, muzykanci, służba i wojownicy) i wyścig big, kimationy, bukraniony, rozety, zębnik; kl, linearne, wyraźne kreski cieniowania], Pantikapaion [s. inkrustacyjny, girlandy, Hermes Psychopompos, Tyche, w lunecie uczta i ofiara]); stele malowane (z Eg [żołnierzom, wojownik z koniem i służącymi, różowe v czer tło, ciemnoczer ciało m., f. b, kremowe, szaty nieb, ż, różowe, czer, detale czar, fioletowe, z; stela mac żoł w Szabti (galopujący jeździec, biegnący mm., cień)], Chios, M Czar, Cypru, Demetrias [dz. Wolos, pIII-197; siedzący i stojący w scenie pożegnania, Stela Hadiste (1połIII, głębia przestrzeni i psychologiczna, wnętrze z f. na łożu, + przy porodzie, przy nogach wpatrujący się w nią m., głębiej f. z dzieckiem na ramionach [+ wkrótce], w głębi uchylone drzwi z mf.; pastelowe kolory, tempera)], Wlk Tumulus [materia do usypania kurhanu, z nekropoli w Ajgaj, 67 zrekonstruowanych, kV-pIII, relief i malarstwo, 38 insk. (badania dialektu mac)])

43. Ceramika hellenistyczna: krótkie omówienie najważniejszych kategorii naczyń

Masowa, „światowa”, bogactwo kształtów, naśladownictwa metalu, poAg i poAu; cer czarnopokostowana (Att, It i inne, w IV wyparta att na zach przez Gnathia, poźniej przez kampańską czarnopokostowaną, na wsch lokalne [AzMn, Antiochia, Eg, Cypr] warsztaty - attycyzująca; kantarosy w różnych odmianach: kl [smuklejsze], łączone z czarą [cup- i bowl-kantharos], hell; talerze, też rybne, miski z brzegiem na zew v do wew, czarki półkuliste [malowana z reliefowym dnem], dzbanki, lagynosy, amf z tordowanymi imadłami; dek odciskana i ruletowana, palmety od 300 nie łączone rytymi kreskami i bez wolut u dołu; kampańska A [Neapol, 4cw III], B [Etruria, popielata, inne formy, p II - II/I] i C[pd-wsch Sycylia pII-]; cer z angobą [ciemnobr v czarno czerw, plamiasta, angoba wew i góra zew; miseczki z brzegiem do wew, talerze, dzbanki, kratery, Nea Pafos); cer z czerwonym slipem (terra sigillata, poł II, z Syrii, wsch sigillata A [pergameńska, do IIpC, czarny slip, Nea Pafos (razem z czer), ruletowanie i odciski -> arretyńskiej], później wsch sigillata B i C, sigillaty rzymskie [it (arretyńska), gal., górnogermańska, af.]), cer szara (glina popielata z błyszczącą miką, czarna v ciemnopopielata powierzchn;a, plattres, skyfosy; ruletowanie, palmety, relief; AzMn, Lesbos, Knidos [poł II], M Czarne [Histria, Olbia (Koszary)], ZachBMŚ), cer z dek malowaną na pokoście (cer zach zbocza i pochodne [nieskomplikowane motywy jasnymi barwami na ciemnym, zach stok AkAt; kontynuatorka czarnopokostowanej, dek Au farbą w IV, od ~280 białą, wpływ Gnathia; dobra glina brczerwona i jasnobrązowa; czarny, błyszczący, dobrze przylegający pokost; cup- i bowl-kantharos, amf z tordowanymi imadłami, oinochoe, pyksis, talerze, czarki; proste motywy przed wypaleniem, malowane na pokoście rozrzedzoną brczerwoną gliną (wzory leko wypukłe) i białą farbą, kreska ryta, geo i roślinne (latorośl z białymi rozetami kropkowymi, gałązki mirtu, oliwki), naszyjnik na szyjach, małe delfiny, rogi obfitości, bukraniony z girlandami, szachownice; grupy wg Rotroff (The Bracket Leaf Gr 280-50, The Edwards Gr 275-65, The Dikeras Gr 270-60, The Ptolemy Gr 280-60, The Shark Gr 275-40, The Incised Wave Gr 250-175, The Large Leaf Gr 120-86, The Gaudy Amphora Gr 100-86); odkryta w Beocji, Kor, Pelop, Eretrii, Demetrias, Mac (III i II, wpływy Att i Perg; roślinne żółte i białe, od poł III ryte; ksntarosy, askosy, unguentaria, pyksis, oinochoe, amf, w III relief), Tarsus, Perg (jasno czer do pomarańczowobr glina, czar pokost; kantaros, skyfosy, kubki z dek zew v wew, kratery, fiale, amf; dek guziczki na imadłach, plastyczna, bluszcz, naszyjnik, rzadziej kwiat-gwiazda, kimation, delfin, palmeta i inne, linie ryte, laur, brak geo; export), Samarii, Aleksandrii, Cyprze, Krecie (przed 200, wpływy att i perg, Base-Ring Workshop - cylindryczne kubki, m. Dromeus i Pylon [hydrie Hadra]), Rodos (III i II, naśladownictwo att, od III/II wpływy perg; pomarańczowobr [db oczyszczona] i brżółta [z miką, porowata] glina, kiepki pokost/angoba czarna-> brczer), M Czarnym], cer Gnathia), cer z dek mal ciemnymi kolorami na jasnym tle (Hydrie Hadra [cm w Aleksnadrii, na popioły +, Clay-ground Hydriae, white-ground Hydriae (polichromowane, inna technika, nie używac nazwy), z Krety, dobra glina z centrum wtspy (okolice Knossos), m. Dromeus i Pylon (zach zbocze), obniżone dno naczynia poniżej mniejsca złączenia ze stopką, liśc lauru, bluszcz, woluty, spirale, zwiędłe palmety, girlandy, delfiny, bukraiony, ptaki, fig, zoo, Erosy, Nike,254-197, cz. starsza i młodsza do 3 cw IaC, inskrypcje (imię, data +, imię Ptolemeusza), też kratery i oinochoe], Lagynosy [dzbanek w kształcie karafki, br v brczer glina, jasna angoba, br v czarne dek (na ramionach, bluszcz, laur, festony, poj przedmioty - wieńce, inst. muzyczne, lagynosy, walczące koguty), AzMn v Jonia v okolica, s. lagynosu (III-IaC, też tymiateriony, talerze, naczynia z dziobem, oinochoe, kratery kolum); warianty dek (z dek pasową; bez angoby; z czer polewą; reliefowe; jasna v ciemna angoba bez dek; w kolorze gliny [Cypr, IV - najstarsze wogóle])]), cer polichromowana (cer Canosy [polichromia na białym tle, po wypaleniu naczynia, ż., pomar., czer, nieb; przedłużenie apulskiej; IV-II, askos z fig plastycznymi; urny, nietrwała dek], cer Lipari [340, Lipari k. Sycylii, czerwono figurowe, ciekawa tematyka, bogata polichromia (b., ż., róż., fiołkowy, z., nieb.,), w hell m. Lipari (290-60)], cer Centuripe [III (wpływy Liparii), miasto na Sycylii (niezależne politycznie od Gr., wpływy kultury), duża pyksis z kopulastą pokrywką, fig. dek z f. o lekkich konturach czarną kreską, mocnych barwach (błękit, ż., b., róż), silne światłocienie, różowe v ciemne tło, prezenty ślubne v sepulkralne], hydrie polichromowane [białe tło, Cyrenajka, Tanagra, Myrina, M Czarne, Chalkis, Aleksandria (czer glina, nie db oczyszczona, po wypale biała, kredowa powłoka (CaCO₃), polichromia temperą, czer, nieb, ż., z., br, czarny; na wylewie ~, u nasady szyi wisiorki, dek na brzuścu: festony, broń, przedmioty użytkowe, biżuteria, toaletowe; III - p II]), Rodos (pIII - 1cwII; jasnoczer, nieb, z., róż., czarny, br; motywy roślinne, palmety, brak +)]), cer rel (hydrie z dek eleuzyńska, czarki megaryjskie [naśladownictwo metalowych, odmianą czarki homeryckie], czarki z geo i rośl, czasami fig, odciskane w formie, matryce z gliny [na podstawie patrycy], do środka glina, na koło, suszenie, poprawianie reliefu, zanurzanie w pokoście/angobie [matowa, brczarna, brczer, czer, popielata], wypał; At ~225 - poł IaC, głębokie, lekko rozszerzane do góry, dek roślinna przemiennie z fig [amazon., Erosy], ~poł II kielichy z wydłużonych płaskich płatków margaretki; Kor, Arg i inne [zróżnicowanie lokalne (Perg z liściem akantu, w It wazy Popiliusa [twórca, wklęsły wylew], Delos [z Jonii, płytsze, wylew do wew, pasowa dek, glina z miką], Milet, Myrina, Hefajstenia na Lemnos, Feres w Tesali, Mac [poł II Wergina, Saloniki, Florina, Pella (matryce i czarki z I); półkoliste, głębokie czarki, kratery, „homeryckie”])], cz. z naklejaną dekoracją [Pergamon]), naczynia figuralne - Magenta Ware (pomarańczowa powłoka, 120-0, wcześniej [2połIII] lamp-fillers, antro, głowy f., murzyni, zoo; It [Kampania, Sycylia, Etruria], zach BMŚ, Gr., Eg, pł M Czarne), unguentaria (balsamarie, lakrimaria; do pachnideł etc, z osad i gr, cały hell i w OR; przysadziste ->wrzecionowate->gruszkowate, z korkiem, większośc bez dek, cz. z b. liniami [popielate egejskie] v z pokostem v angobą, dek s. zach zbocza; później szklane)

44. Mozaika grecka - rozwój i przykłady

Od V, początkowo naturalne, później przycinane kamienie, Olint, roślinne i fig (centaur i 4nóg z Kor, 4cw V); w Olincie fig w 1 poł IV - Bellerofont vs Chimera (czarny i b; detale). W hell wpływy malarstwa, z otoczaków, db dobrane i dopadowane, ciemne tło, detale jasnoczer, ż. i inne jasne; w najlepszych Pb v terakotowy kontur postaci, nieskomplikowane kompozycje niefrontalne, Porwanie Heleny przez Tez (Pella, 8m dł, dramaturgia, h jakośc, wpływ malowidła Zeuksisa o tym temacie), Polowanie na jelenia (Gnosis, Pella), polowanie na lwa (AlW i Krateros, Pella), Dion na panterze (Pella). W pIII opus tesselatum (przycięte, 4graniaste płytki, na specjalnym podkładzie), różne gatunki kam, pasta szklana, terakota, Sycylia. K III opus vermiculatum (nie 4graniaste, małe, db dopasowane), lepsze detale, światłocień, do wykonania emblemat (centralny obrazek): Dion na panterze (Dom masek na Delos). Tematy: mit, teatr, zoo i fantasy, ikonografia kr, polityka, pejzaże i inne. Sosos (Perg, II, u Plin „obrazy z kamienia”; „Pokój niezamieciony” [bez bordiury, resztki po uczcie na podłodze dla +, kopia w Akwilei i Rz], „Gołębie pijące H₂O” [kopie w Delos, Pompejach, Willi Hadriana w Tivoli]), w pałacu Attalidów w Perg mozaiki (fragm., h jakośc) z maskami, girlandami, ptakami (zielona papuga w opus vermiculatum), zoo. Z domów na Delos (166-69, otoczakowe, opus segmentatum [odłupki kamienia i marmuru], tesselatum, vermiculatum; mono-, 2, 3 i polichromatyczne; mit [Dion na panterze; Dion uskrzydlony na tygrysie, satyry, centaury, szał Likurga zabijającego Ambrozję], sceny morskie [Trytonka i eros, delfiny wokół kotwicy, trójząb, delfiny powożone przez Erosu (Dom Delfinów, syg. Asklepiadesa z Arados)], ispiracje teatrem i igrzyskami [amf pan i hydrie z palmą], znaki apotropaiczne [symbol fenickiej bogini Tanit]), Eg (Erosy polujące na jelenia [III/II, Aleksandria], otoczakowa z walką; popiersie f. w diademie z dziobu okrętu[scena polityczna, syg. Sofilos epoiei, II, Thmuis]), Pompeje (panowanie Rz od 80aC, Dom Fauna [AlW vs Dariusz (5,12x2,71; ~2mln tesser z kam i pasty szklanej; Issos v Granik v Gaugamela, decydujący moment bitwy, AlW bez hełmu, w pancerzu z gorgoneionem, konno; Dariusz w wozie; w tle drzewo bezlistne; 4 kolory [b., ż., czer., czarny], detale uzbrojenia; kopia Obrazu z IV Filoksenosa z Eretrii; skróty perspektywistyczne)], Willa Cycerona [syg. Dioskuridesa z Samos; „Wędrowni muzykanci”, „F.y u wróżki”; II, inspiracja utworami Meandra], gatunki ryb [tablinum D. Fauna], krajobraz nilowy [inne pomieszczeni D. Fauna], mit [rzadko; Tez vs Min ~100 (złe skróty perspwektywistyczne i głębia)]), Moyaika Barberini (~80, pejzaż aleksandryjski, ruiny sanktuarium Fortuny w Praeneste)

5

---