ZESTAW ĆWICZEŃ STYMULACJI ROZWOJOWEJ

do wykorzystania na zajęciach rewalidacyjnych z dziećmi upośledzonymi umysłowo

Przygotowanych przez zespół nauczycieli specjalistów prowadzących rewalidację indywidualną w Ośrodku Szkolno Wychowawczym w Szklarach Górnych

Praca zbiorowa pod kierunkiem lidera zespołu - mgr Anety Sawczuk

Opracowali: B.Blicharska, J.Dziczkowski, A.Dychtowicz, H.Kaszczyszyn, A.Król-Gawłowicz, R.Hoffman, K.Małecka, P.Poręba, A.Sawczuk, M.Skalska, M.Stefaniak, I.Świątek, E.Zieliński.

L.P	ZAKRES ODDZIAŁYWAŃ REWALIDACYJNYCH	RODZAJ I CEL ĆWICZEŃ	ŚRODKI REALIZACJI - PRZYKŁADY STOSOWANYCH ĆWICZEŃ
1.	USPRAWNIANIE PERCEPCJI SŁUCHOWEJ	Ćwiczenia wrażliwości słuchowej Rozpoznawanie dźwięków i szmerów: Rozwijanie percepcji słuchowej Ćwiczenia rytmiczne Odtwarzanie słyszanego rytmu, odtwarzanie struktur dźwiękowych na podstawie układów przestrzennych:	uderzanie lub pocieranie o siebie różnych materiałów / drewno, szkło, metal/ przesypywanie różnych materiałów sypkich /ryż, groch, piasek, kamienie/ przelewanie cieczy z naczynia do naczynia zgniatanie różnych gatunków papieru eksponowanie dźwięków charakterystycznych dla różnych pojazdów mechanicznych / odtwarzanie z taśmy magnetofonowej/ : samochód, pociąg. motor, karetka pogotowia, straż pożarna, tramwaj, traktor, samolot eksponowanie głosów zwierząt / nagrane na taśmie magnetofonowej/: pies, kot, kogut, kura, koza, owca ,świnia jeleń, papuga itp. rozpoznawanie dźwięków różnych instrumentów: bębenek , pianino, skrzypce, harfa itp. rozpoznawanie tonów; cichych, wysokich, niskich zabawa w rozpoznawanie dźwięków: „co upadło?, „co przyjechało?” zabawa w nasłuchiwanie : „co się dzieje wokół nas?” / kto co usłyszał/ - rozpoznawanie, różnicowanie oraz lokalizacja: dźwięków, dochodzących z najbliższego otoczenia, głosów przyrody, głosów wydawanych przez różne przedmioty i substancje, instrumenty muzyczne, - różnicowanie wysokości, natężenia i barwy dźwięków, gry i zabawy uderzanie w różne przedmioty, rzucanie na podłogę przedmiotów ( np. piłki, monety), wskazywanie źródeł dźwięku ( np. gwizdu), chodzenie za głosem, rozpoznawanie odgłosów z natury, rozpoznawanie brzmienia popularnych instrumentów , naśladowanie brzmienia instrumentów muzycznych. odtwarzanie struktur rytmicznych / wyklaskiwanie, wystukiwanie lub wygrywanie określonych układów rytmicznych/ odtwarzanie przestrzenne układów rytmicznych / układanie klocków lub innych przedmiotów z zachowanie m właściwej liczby ,odstępów, kierunku od prawej do lewej/ graficzne odtwarzanie wysłuchanego rytmu odtwarzanie rytmicznych układów przestrzennych rozpoznawanie rytmu zgodnego z układem przestrzennym oraz odtwarzanie w układach przestrzennych przedstawionego rytmu zabawy ruchowe ze Śpiewem, klaskaniem , wygrywaniem rytmu na instrumentach zapisywanie wysłuchanego rytmu przy pomocy kresek lub kropek odtwarzanie wysłuchanego rytmu przy pomocy obrazków, kwiatków, kółek
2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.	ROZWIJANIE SPRAWNOŚCI MANUALNEJ I MOTORYCZNEJ ROZWIJANIE AUTOORIENTACJI I ORIENTACJI PRZESTRZENNEJ USPRAWNIANIE FUNKCJI WZROKOWYCH KSZTAŁTOWANIE I ROZWIJANIE PROCESÓW POZNAWCZYCH KOREKCJA WAD POSTAWY KSZTAŁTOWANIE SPOŁECZNO-EMOCJONALNEJ SFERY ROZWOJU UCZNIA ROZWIJANIE I DOSKONALENIE MOWY	Ćwiczenia słuchu fonematycznego, analizy i syntezy słuchowej na materiale literowym Wyodrębnianie zdań w mowie, słów w zdaniach, zgłosek w słowach Wyodrębnianie sylab w słowach Podział wyrazów na sylaby i wyodrębnienie głosek w sylabie, odpoznawanie sylab Tworzenie wyrazów z sylab Wybieranie i segregowanie przedmiotów oraz obrazków na podstawie dźwiękowych właściwości ich nazw Tworzenie wyrazów z podanych głosek i ich zamiana Różnicowanie dźwięczności Różnicowanie głosek opozycyjnych Wstawianie brakujących cząstek i liter wyrazów Usprawnianie percepcji słuchowej na materiale niewerbalnym Utrwalanie pamięciowych mechanizmów mowy (tzw. ciągów słownych) Rozwijanie psychmotoryki. Współpraca analizatora wzrokowego i ruchowego, wyrabianie płynności i szybkich ruchów z uwzględnieniem spostrzegania wzrokowego, koncentracja uwagi i operacji umysłowych (analiza, synteza, porównanie jedno- i wielostronne) Kształcenie analizy i syntezy spostrzegania. Ćwiczenia w ujmowaniu stosunków i zależności między elementami (analiza kształtów) Ćwiczenia koncentracji uwagi i wyobraźni przestrzennej. Kryteria porównywania (barwa, kształt, wielkości) Ćwiczenia orientacji przestrzennej i kierunkowej Porównywanie w trakcie-działania. Wzbogacenie słownika (określenie różnej wielkości) Ćwiczenia koordynacji słuchowo-wzrokowo-ruchowej Ćwiczenia sprawności rąk przy pomocy zabaw ruchowych związanych z otoczeniem rzucaniem, chwytanie, ukierunkowanie ruchu Koordynacja rąk i współpraca palców Ćwiczenia przedramienia, dłoni oraz stawu nadgarstka Wyrobienie płynności ruchów z uwzględnieniem spostrzegania wzrokowego. Prawidłowe odtwarzanie kształtów. Wyodrębnianie wytrwałości i dokładności w pracy. Wdrażanie do dosługiwania się zadaniami Usprawnianie palców oraz koordynacja ruchów rąk ze wzrokiem. Wdrażanie do prawidłowego trzymania nożyczek Utrwalanie pojęcia zbiorów Rozwijanie umiejętności planowania Rozwijanie orientacji przestrzennej, kształtowanie pojęcia stosunków, proporcji wymiarów. Kształcenie analizy i syntezy spostrzegania, rozwijanie logicznego myślenia Wdrażanie dzieci do prawidłowego trzymania pędzla. Usprawnianie ruchów rąk prze malowanie, zwalnianie napięcia mięśniowego, rozluźnianie mięśni. Wyzwalanie ruchów płynnych, swobodnych ruchów ramienia i przedramienia. Utrwalanie nazw barw. Umiejętne gospodarowanie miejscem na kartce Utrwalanie pojęć (nazw) - mały - duży Ćwiczenia w spostrzeganiu i logicznym myśleniu Kształcenie ruchów dużych różnorodnych oraz małych precyzyjnych. Wyróżnienie części, zmiana kierunku. Ćwiczenie koordynacji słuchowo - ruchowej Ćwiczenie mięśni palców i zdolności współpracy mięśni palców, umiejętność współpracy między palcami Doskonalenie sprawności manualnych przez stemplowanie, wyszywanie Wyrobienie umiejętności prawidłowego trzymania i posługiwania się narzędziem piszącym: kredka, flamaster, długopis Utrwalanie nazw figur geometrycznych Wdrażanie do doskonałości, staranności i precyzji Kształcenie wrażliwości estetycznej, pamięci bezpośredniej i pamięci ruchowej Rozwijanie orientacji w schemacie własnego ciała Rozwijanie orientacji przestrzennej Kształtowanie całościowego i szybkiego rozpoznawania obrazów wzrokowych. Przedłużanie koncentracji uwagi Wyrabianie właściwych wyobrażeń przedmiotów Usprawnianie pamięci wzrokowej i koordynacji wzrokowo-ruchowej oraz orientacji w kierunkach Doskonalenie koordynacji wzrokowo-ruchowej Orientacja w kierunkach. Ćwiczenia na materiale przedliterowym Usprawnienie spostrzegawczości wzrokowej; Kierunkowości spostrzegania; Pamięci wzrokowej; Analizy,czyli wyodrębniania szczegółów z całości; Syntezy, czyli łączenia elementów w całości Ćwiczenia na materiale literowym ( po okresie czytania całościowo) : Ćwiczenie pamięci słuchowej. Ćwiczenie pamięci wzrokowej. Ćwiczenie koncentracji uwagi. Ćwiczenie myślenia. Ćwiczenie spostrzegania Kształtowanie odruchu poprawnej postawy ciała Ćwiczenia szyi i głowy Ćwiczenia wzmacniające mięśnie obręczy barkowej Ćwiczenia wzmacniające mięśnie grzbietu i klatki piersiowej Ćwiczenia wzmacniające mięśnie brzucha Ćwiczenia wzmacniające mięśnie pośladków Ćwiczenia stóp Ćwiczenia elegancyjne- (wydłużanie kręgosłupa) Ćwiczenia oddechowe (zwiększające pojemność życiową płuc) Ćwiczenia antygrawitacyjne (wzmacniające mięśnie krótkie kręgosłupa Integracja grupy Kształtowanie umiejętności szybkiego reagowania na polecenia Rozwijanie sprawności fizycznej i orientacji w otoczeniu. Kształtowanie umiejętności przestrzegania norm współżycia w grupie Zwiększenie poczucia własnej wartości Zrozumienie i zaakceptowanie życia emocjonalnego własnego i innych ludzi. Usprawnianie motoryki narządów artykulacyjnych. Usprawnianie aparatu oddechowo- fonacyjnego. Kształcenie słuchu fonematycznego Bogacenie słownika dziecka /biernego i czynnego/. Stymulacja świadomości językowej- kształcenie form gramatycznych Usprawnianie odbioru mowy oraz spełniania poleceń słownych Wdrażanie do umiejętności komunikowania się słowem. Rozwijanie kompetencji językowych	Dzieci słuchają wypowiedzi nauczyciela w postaci zdań prostych na temat obrazka o ubogiej treści np. „To kotek” , „On pije mleko”. Dzieci mają narysować tyle kółek, kresek ile jest zdań: pierwsze zdanie kreską czerwoną, drugie zdanie kreską niebieską tworzenie zdań ze słów podanych przez prowadzącego ćwiczenia / podajemy słowa w innej kolejności niż w zdaniu np. sklepu- idzie- do- Gosia. dziecko ma dokonać przestawienia i stworzyć zdanie sensowne/ układanie zdań na podstawie ilości patyczków / zadanie możemy utrudnić poprzez opowiadanie treści do obrazka/ zabawa w dopowiadanie brakującego słowa w zdaniu np. gruszka jest żółta, a wiśnia ....... pomarańcza jest okrągła, a banan........ dokańczanie słów / terapeuta podaje obrazek i wypowiada pierwsza część słowa, którego desygnat jest na obrazku, dziecko dopełnia drugą sylabę dopowiadanie końcówki do tej samej zgłoski nik ral za ko szyk tek żuch rek np. Wybieranie obrazków w nazwach, w których jest zgłoska -ro- ( rower, rowerek, krowa, stokrotka), następnie wyklaskiwanie sylab w tych słowach i liczenie sylab wygłaszanie słów rozpoczynających się na dana sylabę, wygłaszanie słów kończących się na daną zgłoskę np. ćwiczący rozkłada zestaw obrazków przedstawiających nazwy wyrazów / koło, lala, auto/, dziecko nazywa przedmioty i następnie dzieli je na sylaby, liczy je i wystukuje palcem np. prowadzący ma przygotowaną kopertę z różnymi sylabami: około 10 / podobnych/ pa,po,pu/ około 10/ różnych/ sa, la ko, le, pi/ dyktuje sylaby, dziecko wyszukuje z rozsypanki; Można stosować pomoce dydaktyczne takie jak składanki sylabowe, książeczki sylabowe, suwak prosty lub zegarowy - Czytanie sylab otwartych i tworzenie z nich wyrazów przy zastosowaniu loteryjek obrazkowo - sylabowych i obrazkowo - wyrazowych - Czytanie sylab i tworzenie nowych wyrazów za pomocą rebusów - Układanie zdań z sylab - przed dzieckiem rozkładamy kilka odpowiednio dobranych przedmiotów. Ma ono wskazać kolejne przedmioty i jednocześnie głośno wymawiać ich nazwy. Następnie polecamy wybrać przedmioty, których nazwy rozpoczynają się od tego samego dźwięku lub tej samej sylaby segregowanie obrazków; rozkładamy obrazki z dwu grup / s-sz/, /sz-cz/ , / t-d/ , /p-b/, /k-g/ a dziecko ma je utworzyć w dwu szeregach. s- sałata, samolot, słoń, sanki sz- szafa, szal, szyny, sznurek - np. zabawa „kto powie ostatni”, prowadzący mówi dzieciom, że mają wyszukać słowa na daną głoskę /l, n, d/. Ten wygrywa, kto powie ostatni / laska, lotnik, lustro.../ układanie wyrazów: na tablicy wiszą trzy obrazki, dziecko ma z pierwszych głosek nazw kolejnych obrazków ułożyć słowo ryba auto koza = rak polecamy dziecku wymawiać na zmianę głoskę dźwięczną i odpowiadająca jej bezdźwięczną z zatkanymi uszami: np. p-b, p-b, p-b...... dziecko ma pogrupować wyrazy według głosek: g,d...., a następnie napisać dane wyrazy w liczbie mnogiej lub utworzyć od nich zdrobnienia, wówczas wyraźnie wystąpi dźwięczność głoski terapeuta pokazuje na tablicy obrazki przedstawiające dwa desygnaty, a dziecko nazywa je np. Tomek-domek, kosa- koza; różnicowanie głosek b-p, s-c, d-t, k-g w wyrazach podobnie brzmiących. Terapeuta czyta wyrazy, dziecko ma klasnąć gdy usłyszy np. b / półka, bułka, pal, wąs itp./ dla różnicowania ś-si polecamy dziecku uzupełnić brakujące litery w wyrazie a następnie pogrupować je na wyrazy zawierające ś oraz si sia-no ś gło-no sio-dło ś -piewak się-wnik poś -ciel ś? si? -ano je--eń my-liwy w-ród - nauka wierszy, nazw dni tygodnia, pór roku, powtarzanie kilku zdań TECHNIKI PRZESTRZENNE Układanie układanie z koralików, klocków (dużych i małych) mebli, pojazdów, drzew, roślin, budowli, figur. - układanie z patyczków: płotów, drabin, domów - z tasiemki: figur geometrycznych - z różnokolorowej wełny: dywaników, kilimków, frędzli - z elementów mozaiki geometrycznej-postaci ludzi i zwierząt - z różnorodnych materiałów i elementów układanie określonych scenek rodzajowych np. z liści, owoców, kory, z giętkiego tworzywa układanki i gry z prawidłami - układanki rozsypanki - układanki dobieranki oparte na zasadzie tożsamości - układanki dobieranki oparte na zasadzie przynależności - układanki i gry oparte na przeliczaniu i wstępnym poznaniu figur geometrycznych. Zabawy konstrukcyjne - przybijanki wg wzoru układanki magnetyczne i inne Orientacja w kierunkach związana z własnym ciałem, poruszanie się w przestrzeni, działanie w niej-zmiana pozycji - zapoznanie z kierunkiem prosto, w lewo, w prawo, na podstawie zabaw, ćwiczeń umiejętności posługiwania się określeniami: na, pod, przed, blisko, daleko, wyżej, niżej, obok. - różnicowanie w otoczeniu wielkości i ujmowanie stosunków przestrzeni oraz różnicowanie ilości (duży-mały, wyższy-niższy, większy-mniejszy, węższy-szerszy) ćwiczenia i zabawy ułatwiające orientację w kierunkach różnicowanie sygnałów słuchowo i wzrokowo np.: niski dźwięk- określa skręt w prawo, wysoki-prosto, czerwona chorągiewka w prawo, żółta-stop zabawy słuchowe np.: skąd słychać głos- tam się obrócić. rzucanie piłek różnej wielkości, obręczy, woreczków do celu ćwiczenia usprawniające ruch chwytny palców (wskazującego i dużego oraz ukierunkowanie ruchów od strony lewej do prawej) np.: stukanie czubkami palców (gra na pianinie, zabawa w deszcz, struganie w korze, tekturze, wydrapywanie na kartonie) LEPIENIE ugniatanie plasteliny i zapełnianie nią powierzchni koła, kwadratu, trójkąta wałkowanie cienkich wałków i obwodzenie nimi narysowanych przedmiotów i figur układanie z plasteliny kwiatków, ptaków, zwierząt układanie na sylwetkę postaci ludzkiej plasteliny( głowa, tułów, ręce) lepienie zwierząt (psa, kota) za szczególnym zwróceniem uwagi na części składowe: głowa, szyja, tułów, nogi zalepienie całej powierzchni kartki-tworzenie tła dla ulepionych przedmiotów lub postaci toczenie kulek, następnie lepienie z nich drzew: liściastych, iglastych, małych, dużych ozdabianie tekturowych talerzyków elementami z plasteliny wg wzoru i własnego pomysłu układanie z plasteliny scenek np.: zabawa dzieci, praca w ogródku. WYCINANIE - TYPU PŁASKIEGO I PRZESTRZENNEGO cięcie papieru wzdłuż narysowanej linii prostej cięcie bez narysowanej lilii prostej (na zasadzie linii równoległej do brzegu papieru) cięcie pasków papieru jednakowej szerokości (płotki, drabinki) cięcie wzdłuż linii falującej łamanej (dowolnie i wg wzoru) wycinanie figur - kwadratów, prostokątów i trójkątów wycinanie dużych i małych kół cięcie papieru i kartonu po łuku wycinanie po śladzie wycinanie postaci, zwierząt, kwiatów i roślin wycinanie części obrazków do składania wycinanie przestrzenne np.: domki, rakiety, samochodziki itd. Wycinanie z filcu, płótna, mas plastycznych i szmatek Majstrowanie (jako scalone elementy z innych technik jak: cięcie, sklejanie, rysowanie, malowanie, np.: buda dla psa, karmnik, strach na wróble, samochód) wykonywanie prac konstrukcyjnych wg wzoru np.: grzybek - kapelusz wykonywanie prac konstrukcyjnych wg własnych pomysłów TECHNIKI PŁASKIE Malowanie malowanie jednocześnie obydwoma rękami na dużym arkuszu przypiętym do tablicy lub podłogi malowanie palcami obu rąk jednocześnie lub na przemian ruchem spokojnym, swobodnym zamalowanie całej powierzchni kartki b) malowanie palcem (na całej powierzchni różnokolorowych linii poziomych i pionowych - zachowanie kierunku od lewej do prawej) malowanie linii prostych, splatających się nici, kłębuszków, jaskółek zamalowywanie kolorem większych płaszczyzn ruchami od strony lewej do prawej i z góry na dół (przy zastosowaniu różnych technik „po śladzie” i samodzielnie np.: szerokiej jezdni po której jeżdżą pojazdy, wąskiej uliczki w parku zamalowanie pól między liniami poziomymi (różnymi kolorami) jako przygotowanie do malowania, rysowania malowanie wzoru np.: na sukienkę w formie linii pionowych malowanie krótkich pionowych kresek np.: idziemy parami, wlazł kotek na płotek - malujemy płotek malowanie linii falujących poziomych i pionowych - fale na morzu, zachowanie ciągłości i kierunku zgodnego z kierunkiem pisma e) malowanie linii spiralnych - dom ślimaka, kłębuszki f) malowanie kółek w kołach od najmniejszych do największych i odwrotnie g) malowanie linii łamanej w formie wzoru na obrus, ręcznik, dywan, zasłonę, kilimek, poduszkę, chodnik malowanie dużych konturów przedmiotów, figur malowanie na podkładzie z klejówki h) malowanie pęczkiem waty - duże i małe chmury, kałuże - malowanie po śladzie zamalowywanie dużych konturowych rysunków, przedmiotów j) malowanie flamastrami - zamalowywanie określonym kolorem np.: wykropkowanych miejsc zamalowywanie powierzchni konturów np.: kwiatów, domów - domalowywanie brakujących części RYSOWANIE rysowanie kreda po tablicy i dużych arkuszach rozłożonych na podłodze zabawy ruchowo - graficzne - odtworzenie dynamicznego ruchu np.: bieg w rzędach, omijanie przeszkód, zabawa w berka, węża, szukanie grzybów, zjeżdżanie na sankach, przechodzenie prze tunel, jazda na rowerze, nawijanie nici, dzieci pod prysznicem, podlewanie grządek (z lewej i prawej strony), trawnika rysowanie wg instrukcji z zachowaniem podanych kierunków rysowanie linii zamkniętej - łączenie korali tego samego koloru lub wielkości, łączenie kropek, kresek w różne przedmioty, rysowanie dymu z komina, padającego śniegu, deszczu wodzenie palcem po wzorze odtworzenie wzoru na dużych arkuszach papieru węglem lub kredą odtworzenie go w powietrzu odtworzenie wzoru na dużych arkuszach rysowanie ołówkiem, kreślenie patykiem na mokrej, gęsto pokrytej farbą klejową powierzchni rys. świecą, tuszem kalkowanie przez kalkę techniczną WYDZIERANIE łatwych kształtów np.: piłek, balonów, namiotów, kwiatków, kolorowych liści, ilustracji do bajek itp. Kompozycja z kolorowych pasków Kompozycja z elementów wyrwanych z papieru z nacięciami STEMPLOWANIE tworzenie różnych kompozycji - szlaczków kompozycji postaci człowieka, pojazdów, przedmiotów, domów WYSZYWANIE na tekturze i materiale wg wzorów i własnych pomysłów ĆWICZENIA GRAFICZNE kreślenie linii poziomych (zachowanie prawidłowego kierunku) i pionowych „po śladzie” i samodzielnie kreślenie linii prostych i falistych kreślenie linii zamkniętych (koła, owale, prostokąty) łączenie liniami zaznaczonych punktów (zabawa „traf na kropkę”) kropkowanie pól kwadratów ( zaczynając prace poziomo od strony lewej do prawej) obrysowywanie pól figur geometrycznych różnych wielkości (koła, kwadratu, prostokąta) i kolorowanie ich kopiowanie przez kalkę techniczną (dużych konturów i kształtów litero - podobnych: linie faliste, koliste, łamane) pisanie pojedynczych elementów graficznych i litero - podobnych rysowanie szlaczków wg przedstawionych wzorów tworzenie samodzielnych kompozycji pasowych wskazywanie dziecku części ciała i nazywanie ich (w trakcie nauki czynności samoobsługowych, pielęgnacyjnych) obrysowywanie różnych części ciała z wyodrębnieniem i nazwaniem ich części :stóp, dłoni, itd.) ćwiczenia ruchowe prowadzone metodą Weroniki Sherborne ( kształcenie orientacji w ułożeniu ciała w przestrzeni - np. klepanie dłońmi o kolana, kręcenie się wokół osi ciała, odpychanie się plecami, przeciskanie się przez tunel utworzony z rąk i nóg dorosłych ) zwracanie się do dziecka (wielokrotnie w ciągu dnia) z poleceniem : podaj prawą ręką opuść głowę w dół, podnieś lewą nogę do góry, itd. Pląsy i zabawy ruchowe wykonywane zespołowo ( pląsy zuchowe i harcerskie, zabawy bieżne z określaniem kierunków, zabawy w wagoniki pociągu, itp.) ćwiczenia metodą dobrego startu zarówno ruchowe, ruchowo- słuchowo-wzrokowe ćwiczenia ze wskazywaniem przedmiotów na obrazku i określanie ich położenia ćwiczenia orientacji w schemacie ciała u osoby znajdującej się naprzeciwko ćwiczenia w określaniu stosunków między przedmiotami, polegające na ich opisie za pomocą terminów „na prawo-na lewo”, „w górę-w dół” kreślenie w powietrzu form falistych, kulistych, kształtów graficznych, - Zabawy dydaktyczne - - loteryjki, układanki, - rozpoznawanie przedmiotów pokazywanych bardzo krótko, - dobieranie części do całości, - składanie całości obrazka z jego części wg wzoru, - składanie całości obrazka z jego części bez wzoru, - wyszukiwanie różnic między obrazkami, - odtwarzanie z pamięci uprzednio zaobserwowanych przedmiotów oraz stosunków przestrzennych, jakie między nimi zachodziły - ćwiczenia przy użyciu stempli - zabawy konstrukcyjne wykorzystaniem klocków, układanek magnetycznych, itp. ćwiczenia graficzne kształcące orientację w przestrzeni: ćwiczenia w rysowaniu szlaczków, zakreskowywanie konturów rysunków, rysowanie kształtów literowych za pomocą szablonu, graficzne odtwarzanie wysłuchanego rytmu, dyktando graficzne w opracowaniu J. Dobronia. - wyszukiwanie ukrytych szczegółów, różnic na obrazku; - Rozpoznawanie treści obrazków ukazywanych w dowolnym czasie oraz w krótkich ekspozycjach (zadaniem dziecka jest zapamiętanie jak największej ilości przedmiotów znajdujących się na ilustracji oraz wyliczeniu ich); Dobieranie do par jednakowych obrazków wg różnych kryteriów; Segregowanie ilustracji na podstawie właściwości ich nazw; Dobieranie jednakowych ilustracji pokazywanych dziecku w skróconym czasie; - wyszukiwanie różnic między obrazkami i omawianie ich po pewnym czasie; segregowanie ilustracji o podobnej tematyce; wyszukiwanie szczegółów różniących dwa obrazki; Układanie obrazków po lewej i prawej stronie: rozpoznawanie ilustracji, których położenie zostało słownie określone przez nauczyciela; określanie położenia ilustracji przez ucznia; dobieranie części ilustracji do całości; układanie obrazków z części (układanie wg wzoru, w oparciu o zapamiętany wzór, układanie bez wzoru); dorysowywanie brakujących elementów w rysunkach. - łączenie narysowanych kropek pogłębianie obrazków konturowych i.in. Omawianie treści obrazków; Dobieranie par jednakowych figur geometrycznych; Układanie obrazków wg. instrukcji słownej; Układanie obrazków w określonej kolejności; Układanie figur geometrycznych z części; Dobieranie części figur geometrycznych do całości; Układanie obrazków i kompozycji z figur geometrycznych; Rysowanie kompozycji za pomocą szablonów rysunkowych i geometrycznych, dobieranie postaci, zwierząt, drzew do wyciętych form; Budowanie wg. wzoru kompozycji z klocków; Wyszukiwanie różnic i podobieństw między obrazkami; Wyszukiwanie i dobieranie par jednakowych wyrazów i liter (początkowo bez czytania, na podstawie identyfikacji wzrokowej); W końcowej fazie usprawniania wprowadza się materiał literowy: poznawanie wyrazów i liter (Ola, Adam, owoce, kreda, i, a), czytanie wyrazów, dobieranie w pary - tylko na podstawie identyfikacji wzrokowej. wyszukiwanie identycznych liter i sylab, wyszukiwanie danej litery i sylaby w wyrazie; tworzenie sylab otwartych z wszystkimi samogłoskami; tworzenie wyrazów z sylab; wyszukiwanie wyrazów z jednakową literą; uzupełnianie liter w wyrazie; zgadywanie liter na podstawie ruchów przy pisaniu danej litery; lepienie liter z plasteliny lub układanie ich z drutu; odtwarzanie z pamięci uprzednio widzianych liter; wyszukiwanie w tekście podanych wyrazów; dobieranie dużych liter do małych, drukowanych do pisanych; pisanie liter odpowiadających pierwszej głosce wyrazu; czytanie sylab dwuliterowych i łączenie ich z podanymi słowami w nowe wyrazy; rozsypanka wyrazowa; uzupełnianie wyrazów sylabami dwu-, trzyliterowymi; układanie napisów pod obrazkami; dostawianie sylab otwartych do stałej spółgłoski i odwrotnie. rozpoznawanie i zapamiętywanie dźwięków płynących ze świata zewnętrznego, zapamiętywanie czytanych lub oglądanych: historyjek, bajek, wierszy, opowiadań, słuchanie i wykonywanie poleceń np. praca z komputerem, składanie całości obrazka z jego części ze wzorem i bez wzoru, dobieranie par identycznych obrazków, porządkowanie historyjek obrazkowych, wyszukiwanie braków na obrazkach, odwzorowywanie, formowani z pamięci prostych kompozycji, układanie mozaik, układanie figur matematycznych z części, wypełnianie konturów większych figur mniejszymi, zabawy typu: co zmieniło swoje miejsce, układanie klocków, układanie puzzli, składanie papieru- orgiami, oglądanie bajek, wypełnianie kolorowanek, rozwiązywanie łamigłówek i zagadek matematycznych, czytanie, słuchanie i opowiadanie bajek, różnego rodzaju gry stolikowe: Chińczyk, warcaby, menory, grzybki itp., rozwiązywanie prostych zagadek, rebusów, zadań matematycznych, rozwiązywanie "łamigłówek", samodzielne układanie bajek, wyszukiwanie różnic miedzy obrazkami, segregowanie obrazków podobnych tematycznie, wyszukiwanie ukrytych szczegółów, różnic. w czasie zabawy lub gry powinny wystąpić momenty zmuszające dzieci do przyjęcia poprawnej postawy ciała czy to w siadzie, czy w staniu, czy w ruchu. - skłony, skręty , krążenia głowy w siadzie skrzyżnym, klęcznym, leżeniu przodem. - czworakowanie, ćwiczenia ramion z przyborem i bez przyboru - wzniosy, krążenia, pełzanie, poślizgi na kocach w siadach, leżeniu przodem i tyłem. w siadzie skżyrznym, klęcznym - opady tułowia w przód bez przyboru i z przyborem (laska, piłka, woreczek) w leżeniu przodem skłony tułowia w tył, przekładanie piłki, woreczka, z ręki do ręki, rzuty i chwyty woreczka, toczenie piłek lekarskich do współćwiczących, na kocach ciąganie przez współćwiczących za pomocą lasek, szarf itp. czworakowanie, ruchy nóg w leżeniu tyłem (nożyce pionowe i poziome), podnoszenie palcami stóp przyborów i rzuty nimi (woreczek, piłka) w siadzie, w leżeniu tyłem. - w leżeniu przodem napinanie i rozluźnianie mięśni pośladkowych, unoszenie nóg prostych tuż nad podłoże, nożycowate ruchy nóg w tym położeniu, podnoszenie piłek lekarskich włożonych między stopy. - chód na palcach, ćwiczenie ze skakanką, chwytanie palcami stóp różnych przedmiotów i rzuty nimi, zbieranie szarfy, koca, gazety. - w siadach, leżeniu przodem i tyłem, w krótkotrwałych zwisach na drabince. - w staniu, chodzie, siadach, leżeniu przodem i tyłem jako ćwiczeni wolne, ze współpracą ramion oraz przyborami (piórka, kulki waty, i papieru, piłeczki pingpongowe itp.). chody we wspięciu z obciążeniem na głowie, w siadach napinanie mięśni z równoczesnym wypychaniem ciężaru głową ku górze, w różnych pozycjach ćwiczenia szyi i karku również z obciążeniem. Najlepszym przyborem do w/w. ćwiczeń są woreczki oraz kółka ringo. Utworzenie grupy, zawarcie kontraktu, ustalenie zasad obowiązujących na zajęciach socjoterapii. Przedstawienie się, zapamiętanie imion uczestników zajęć, w pozycji chodzącej witanie się gestem, ćwiczenia w parach - opowiadanie sobie nawzajem o miłym wydarzeniu, zabawy terapeutyczne np.rzeźbiarz, naśladowanie odbicia w lustrze, zabawa w ślepca i przewodnika rozmowa pomiędzy prowadzącą a grupą - wyrażanie swojego zdania na temat odbytych zajęć. Uczestnicy spotkania siedzą w kręgu. Zajęcia rozpoczynają się od ćwiczenia rozluźniającego mięśnie ciała. W czasie zajęć stosowane są takie zabawy ruchowe jak: ,,Wszyscy dotykają niebieskiego”, ,,Zoom”, ,,Alfabet”. Grupowy wywiad.: wszyscy siedzą w kręgu. Prowadzący zadaje pytanie, na które wszystkie dzieci kolejno odpowiadają np. kto u was w domu pierwszy wstaje, jaki owoc lubisz najbardziej itp. Jeżeli dzieci ośmielą się, mogą same zadawać pytanie. Ćwiczenie kończące zajęcia - jaka zabawa podobała ci się na dzisiejszych zajęciach? Krąg rozpoczynający zajęcia - wszyscy uczestnicy mówią co zrobili w ciągu ostatniego tygodnia, co miłego i ciekawego spotkało ich. Zabawy ruchowe mające na celu poprawę sprawności fizycznej u dzieci takie jak: Berek, zabawa w ślepca, czy jest wolne miejsce itp. Runda kończąca zajęcia. Dzieci kończą zdanie: ,,Dzisiaj na zajęciach najprzyjemniej mi było gdy...” Krąg rozpoczynający zajęcia- zobacz jaką przyjemną masz twarz. Przedstawianie min przyjemnych, wesołych, przyciągających drugie dziecko. Wskazanie pozytywnych cech w wyglądzie twarzy. Zabawa ruchowa ,,Pani i jego cień”. Dzieci dobierają się parami. W każdej parze jedno dziecko w wymyślony przez siebie sposób porusza się, a drugie je naśladuje. Po trzech minutach zmiana. Zabawa ,,Zgadnij jakie to zwierzę”. Dzieci w pantomimiczny sposób przedstawiają wybrane przez siebie zwierzątko. Pozostali uczestnicy zajęć odgadują jakie to zwierzątko. ,,Lista zalet zwierząt” - dzieci w kręgu wymieniają kolejno zalety danego zwierzęcia, określają jego pożyteczność i pozytywny stosunek do innych zwierząt i ludzi. Krąg kończący zajęcia- uściski dłoni w kręgu. Każde dziecko ma przekazać następnemu. Ma ono wyrażać aktualny stan uczuć przekazującego uścisk. Krąg rozpoczynający zajęcia. Zabawa ,,W domu kipi mleko”- dzieci siedzą w kręgu. Jedno z nich staje w środku i wskazuje na wybraną przez siebie osobę i szybko mówi :w domu kipi mleko. Zanim skończy, wskazana przez nie osoba musi powiedzieć imię dziecka siedzącego po prawej ręce. Jeśli się pomyli, lub nie odpowie szybko, idzie do środka. W trakcie gry można kilkakrotnie dawać sygnał do zmiany miejsc. ,,Budowanie domu” - zabawa polega na budowaniu wspólnego domu z materiałów i sprzętów dostępnych na sali zajęć. Prowadzący w miarę potrzeb pomaga w konstrukcji, dba o bezpieczeństwo grupy. Mimo, iż celem zabawy jest wspólna budowa domu, nie należy oczekiwać, że dzieci na pierwszych zajęciach będą ze sobą współpracowały. Krąg kończąca- ,,Runda”. Dzieci kolejno mówią ,,co chętnie robiłbym z sąsiadem siedzącym po mojej prawej stronie w kręgu. Krąg rozpoczynający- zabawa ,,Zrobiłem dla...”Dzieci otrzymują kartony, na których w centralnym miejscu wpisują swoje imię, a od niego odchodzące promieniście ramiona, na których wpisują, co dobrego zrobiły i dla kogo. Dzieciom objaśnia się, że wpisywane mogą być drobne przysługi, czynności domowe i przysługi przyjacielskie. W drugiej części zabawy dzieci dzielą się kolejno tymi czynnościami, z których są najbardziej dumne. ,,Najbardziej jestem dumny jestem, że...” ,,Co czujemy”. Wszystkie dzieci mówią jakie uczucia i przeżycia można mieć, a prowadzący zapisuje to na dużym kartonie w pierwszej osobie liczby pojedynczej. Następnie kolejno wskazane dzieci uzupełniają w ten sposób rozpoczęte zdanie np.:,,lubię...- dziecko odpowiada ,,dużo spać”. Następnie dziecko, które mówiło, wskazuje następne dziecko i uczucie, które ma rozpoczynać kończone przez to dziecko zdanie. Zabawa staje się bardziej atrakcyjna, gdy jest prowadzona dość szybko. ,,Moi dziadkowie”. Rozmowa w kręgu. Dzieci kolejno opowiadają o swoich dziadkach i babciach. Pytaniami pomocniczymi mogą być: ,,Co wiecie o życiu swoich dziadków?'',,Jakie najmilsze macie z nimi wspomnienia?”. Krąg kończący zajęcia - Zabawa ,,Radosna twarz”.Dzieci kolejno pokazują jak wygląda ich twarz, kiedy naprawdę się cieszą. Na koniec w kręgu kolejno sobie ,,pokazują” swoją najbardziej radosną twarz. - Ćwiczenia języka: wysuwanie języka do przodu, unoszenie na górną wargę, unoszenie języka za górne zęby, cofanie języka za wałek dziąsłowy, kierowanie języka w kąciki ust, oblizywanie warg, zlizywanie miodu, dżemu z talerzyka, usuwanie umieszczonej za górnymi ząbkami gumy rozpuszczalnej przy pomocy języka. - Ćwiczenia warg : szerokie otwieranie i zamykanie warg, wysuwanie warg jak przy u, rozchylanie jak przy e, złączyć wargi płasko, rozciąganie warg poprzez cofnięcie kąciki ust/ jak przy i/, wkładanie dolnej wargi na górną i górnej na dolną, cmokanie, dmuchanie, parskanie, zabawa „ wujek ma wąsy”, nagryzanie górnymi zębami na dolną wargę i odwrotnie / masaż warg zębami /, wymawianie samogłoski: i, u, a, u, i, o,u Ćwiczenia szczęki dolnej : opuszczanie szczęki dolnej z wyraźnym zaznaczeniem obu faz przy a/ ruch od zamknięcia do pozycji umiarkowanej otwarcia i b / pogłębienie otwarcia / szczęka dolna zajmuje skrajnie niską pozycję/, przy otwartych wargach ruch szczęki dolnej do skrajnej pozycji przedniej i powrót do pozycji spoczynkowej. Wydłużanie fazy wydechowej ; puszczanie baniek mydlanych, zdmuchiwanie kawałków papieru z gładkiej powierzchni, zdmuchanie na zawieszonej nitce krążki lub kulki waty, chłodzenie gorącej herbaty- Wydłużanie fazy wydechowej ; puszczanie baniek mydlanych, zdmuchiwanie kawałków papieru z gładkiej powierzchni, zdmuchanie na zawieszonej nitce krążki lub kulki waty, chłodzenie gorącej herbaty- dmuchanie ciągłym strumieniem, zdmuchiwanie mlecza- długo aż spadnie ostatnie nasionko /długie strumienie powietrza/, chuchanie na ręce bo zmarzły, wypuszczanie powietrza z balonika, piłki /długie sss/, ćwiczenia ruchowe dwufazowe /jedna faza wdech, druga faza wydech/, parskanie wargami : brr, prr, artykulacja samogłosek na jednym wydechu: łączyć samogłoski ao, eo, aoe, artykulacja spółgłosek /tych, które dają się „ciągnąć” np. w,f,s,z,sz,ż/ łączenie z samogłoskami np.za, zo, ze, zu, zy /na jednym wydechu/, dmuchanie na płomień świecy/ przez plastikową rurkę/, dmuchanie przez rurkę zanurzoną w wodzie / bulgotanie /, dmuchanie na pływające po wodzie statki, nadmuchiwanie balonu, gra na instrumentach dmuchanych, zabawa „watka, kulka” do bramki, liczenie ,,wdmuchiwanych” bramek, przesuwanie skrawków bibułki przez rurkę plastikową - Ćwiczenia rozruszające przeponę: śmiech staruszki - he-he-he, kobiety- jasny, ha-ha-ha, mężczyzny- tubalny, ho-ho-ho, dziewczynki- piskliwy, hi-hi-hi, chłopca- wesoły, ha-ha-ha. Naśladowanie dźwięków wydawanych przez: duże dzwony: bim-bam-bum, sanki dzwonią: dzeń- dzeń-dzeń, woda kapie; plim-plim, plom-plom, gramy na gitarze: dong-dong, uderzamy w duży bęben; bum- bom- bum, trąbka gra: tra-ta-ta, mały zegarek: cyk-cyk-cyk - Wyróżnianie wyrazów w zdaniu Wydzielanie sylab w wyrazach- rysunki łatwe, ilustrujące wyrazy dwusylabowe /koza, kura/, ile sylab tyle razy obniża się żuchwa /dzieci badają to ręką/ Wystukiwanie sylab w wyrazach, wyklaskiwanie; Nazywanie obrazków: logopeda podaje pierwszą sylabę, dziecko kończy; Dzielenie na sylaby imion kolegów i koleżanek Rozpoznanie określonych sylab wśród innych sylab np. ba /pa, da, ba, ga, za, sza, ba/; Wyodrębnianie samogłoski w nagłosie wyrazów- samogłoska stanowi sylabę: O-la, E-la, U-la, przy wymowie przedłużać samogłoskę nagłosową; Wydzielanie spółgłoskowej np. lass; Różnicowanie wyrazów, które różnią się tylko jedną głoską np. bułka- półka, góra- kura, rok-lok itp.; Różnicowanie mowy prawidłowej od nieprawidłowej: sanki- szanki, szafa- safa, kawa- tawa, dziecko określa kiedy mówi dobrze a kiedy źle. Dobieranie obrazków do przedmiotów Nazywanie obrazków przedstawiających wykonywanie czynności Wprowadzanie pojęć przedstawiających stosunki między przedmiotami Uzupełnianie tekstów rozsypanek zdaniowych - Uzupełnianie wyrażeń przyimkowych Opowiadania , wypowiedzi na temat ilustracji, filmów Ćwiczenia w odpoznawanie przedmiotów; - Ćwiczenia w odpoznawanie osób z najbliższego otoczenia, nazywanie części ciała, cech przedmiotów; Ćwiczenia w rozumieniu i wykonywaniu poleceń rozwiniętych; Nauka klasyfikacji przedmiotów; Nauka myślenia przyczynowo- skutkowego; - Nauka wyrażania własnych potrzeb, formułowanie własnych pytań, chęci, życzeń, udzielanie odpowiedzi; Gry logopedyczne; Prowadzenie rozmów, dialogów

---