ORGNIZCJE MIĘZYNARODOWE
Prawo międzynarodowe, zespół norm regulujących stosunki między państwami oraz z ich przyzwolenia (państwa są głównymi twórcami prawa międzynarodowego) także z innymi uczestnikami stosunków międzynarodowych (np. organizacjami międzynarodowymi, Stolicą Apostolską.
Podmioty prawa międzynarodowego cechuje wzajemna niezależność oraz brak podległości wobec jakiegokolwiek czynnika nadrzędnego. Cechą charakterystyczną prawa międzynarodowego jest sposób jego tworzenia - nie wynika ono z woli jednego podmiotu, lecz jest wyrazem współpracy międzynarodowej dwóch lub więcej podmiotów prawa międzynarodowego. Dlatego prawo to nie przewiduje sankcji podobnych sankcjom stosowanym w prawie wewnętrznym państw - jeśli jakiś podmiot naruszy normy prawa międzynarodowego, przymus stosowany wobec niego ma charakter samopomocy pozostałych podmiotów (m.in.: wykluczenia z jakiejś organizacji, wspólnych ograniczeń w kontaktach politycznych czy gospodarczych, wstrzymania pomocy gospodarczej).
Do źródeł prawa międzynarodowego zalicza się umowy międzynarodowe, zwyczaj międzynarodowy oraz ogólne zasady prawa.
Warunkiem obowiązywania tego prawa jest zgoda państwa na respektowanie norm zawartych w przyjętych umowach międzynarodowych. Przyjmuje się też zasadę wzajemności, pacta sunt servanda oraz uznania dla praw zwyczajowych.
Największy problem stanowi egzekwowanie prawa międzynarodowego. Część umów przewiduje jednak sankcje np. wykluczenie z organizacji, nałożenie kar finansowych, wycofanie pomocy, a nawet środki przymusu bezpośredniego stosowane wobec państw podejmujących agresję.
Obecnie sporadycznie łamane są przepisy w tych sferach, które ułatwiają organizację życia międzynarodowego, wciąż problemem pozostaje wywiązywanie się z zobowiązań dotyczących konfliktów międzynarodowych czy praw człowieka.
Początki kształtowania się prawa międzynarodowego były związane z prawami wojny i pokoju, których kodyfikacji dokonał H. Grotius w dziele O prawie wojny i pokoju z 1625. Prawo wojny (ius bellum) zostało współcześnie zlikwidowane - wojna agresywna jest przestępstwem z punktu widzenia prawa międzynarodowego. W zakres prawa pokoju (ius pacem) wchodzą regulacje dotyczące: stosunków dyplomatycznych, konsularnych, kwestie obywatelstwa, cudzoziemców, uchodźców, regulowania sporów międzynarodowych oraz współpracy międzynarodowej, problemy stanowienia granic, prawo morza, prawo lotnicze i kosmiczne.
Umowa międzynarodowa, oświadczenie woli dwu lub więcej podmiotów prawa międzynarodowego, wywołujące dla nich skutki prawne (prawa i obowiązki o charakterze międzynarodowym). Umowa międzynarodowa jest głównym źródłem prawa międzynarodowego. Normy dotyczące umowy międzynarodowej zostały zawarte w konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów (1969). Stronami umowy międzynarodowej są państwa, a także np. organizacje międzynarodowe. Umowy międzynarodowe są podstawowym instrumentem regulującym stosunki międzynarodowe, ich liczba stale wzrasta, obejmują coraz więcej dziedzin życia społecznego.
Umowy międzynarodowe dzielą się na dwustronne i wielostronne, wielostronne mogą być zamknięte lub otwarte (dostępne dla innych państw). Umowy międzynarodowe mogą mieć charakter pisemny lub ustny (bardzo rzadko stosowne), mogą mieć formę jednego lub kilku dokumentów. Umowy międzynarodowe mają różne nazwy, np.: traktat, konwencja, karta, porozumienie, układ, konkordat (pomiędzy Stolicą Apostolską a innymi krajami, w sprawie statutu lokalnego Kościoła katolickiego). Nazwa umowy nie wpływa na jej znaczenie prawne.
Ze względu na treść umów można je podzielić na: polityczne (np. umowy o przyjaźni i dobrym sąsiedztwie), wojskowe (np. sojusze militarne), gospodarcze (np. o handlu), naukowo-techniczne (np. o wymianie naukowej) oraz kulturalne (np. o ochronie i wymianie dóbr kultury).
Zawarcie umowy poprzedzają negocjacje, w trakcie których uzgodniona zostaje szczegółowo treść umowy (w przypadku umów wielostronnych negocjacje mają zwykle charakter konferencji międzynarodowej). Po ustaleniu treści negocjatorzy przygotowują oficjalny dokument, który czasami parafują (w celu potwierdzenia autentyczności dokumentu). Umowa nabywa moc prawa obowiązującego w momencie jej uprawomocnienia, które następuje w przewidziany przez strony i zgodny z ich prawem wewnętrznym sposób.
Można wyróżnić dwa główne sposoby wchodzenia umów w życie:
- prosty, umowa obowiązuje w momencie jej podpisania przez kompetentny organ państwa (np. ministra spraw zagranicznych),
- złożony, oprócz podpisania muszą zostać dokonane dodatkowe czynności, do których należą: ratyfikacja, zatwierdzenie (zwykle dokonywane przez organ legislacyjny). Umowa zaczyna obowiązywać z chwilą wymiany, pomiędzy jej sygnatariuszami, dokumentów potwierdzających ratyfikację lub zatwierdzenie.
Umowa może obowiązywać strony porozumienia bezterminowo lub w ściśle określonym wycinku czasu. Okres obowiązywania zależy od: treści samej umowy, woli stron (mogą dokonać jej przedłużenia lub skrócić czas jej obowiązywania), zmiany warunków zewnętrznych.
NATO, North Atlantic Treaty Organization, Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego, Pakt Północnoatlantycki, sojusz polityczno-wojskowy państw Europy Zachodniej, Stanów Zjednoczonych i Kanady powołany w Waszyngtonie 4 kwietnia 1949 na podstawie uchwalonej przez Senat amerykański w czerwcu 1948 tzw. rezolucji Vandenberga, która wzywała do tworzenia bloków militarnych w celu zapobiegania sowieckiemu zagrożeniu.
Układ podpisało 12 państw: Belgia, Dania, Francja, Holandia, Islandia, Luksemburg, Norwegia, Portugalia, Wielka Brytania, Włochy, a także Kanada i Stany Zjednoczone. 18 lutego 1952 do Paktu przystąpiły Grecja i Turcja, 5 maja 1955 przyjęto RFN, natomiast w 1982 Hiszpanię. W lipcu 1966 Francja opuściła wojskowe struktury Paktu, pozostając jedynie w strukturach politycznych. Grecja wycofała się ze struktur wojskowych po kryzysie cypryjskim w 1974, powróciła jednak do nich w 1980.
Konsekwencją podpisania Paktu było zerwanie przez Stany Zjednoczone z polityką izolacjonizmu. Zgodnie z 51 artykułem Karty Narodów Zjednoczonych, na który powołują się sygnatariusze, układ ma charakter obronny. Treść jego przewiduje wzajemną pomoc wojskową na wypadek ataku na jednego z uczestników porozumienia, traktując ją jako wspólną obronę. Uznano także, że wspólna obrona będzie obowiązywała również wtedy, gdy taki atak nastąpi na obszarze na północ od zwrotnika Raka. Siedzibą władz NATO były kolejno Londyn (do 1952) i Paryż (do 1966), następnie Bruksela.
Najwyższym i jedynym organem statutowym jest Rada Atlantycka, która ustanawia inne organy i ustala ich kompetencje. Zbiera się kilka razy w roku na szczeblu ministerialnym, ale praktycznie obraduje stale w osobach stałych przedstawicieli w randze ambasadorów. Pracami Rady kieruje sekretarz generalny. Do najważniejszych zadań Rady zalicza się: konsultacje polityczne pomiędzy członkami, wyznaczanie dyrektyw dla władz wojskowych, obronę cywilną, ustalanie wysiłku zbrojeniowego państw członkowskich.
Najwyższym organem wojskowym jest Komitet Wojskowy, w skład którego wchodzą szefowie sztabów wszystkich państw członkowskich oprócz Islandii. Uchwały organów kolegialnych wymagają jednomyślności. Obszar strategiczny dzieli się na trzy dowództwa: Europy - SACEUR, z siedzibą w Brukseli, Oceanu Atlantyckiego - SACLANT, z siedzibą w Norfolk (Stany Zjednoczone) i kanału La Manche - CHANCOM, z siedzibą w Portsmouth (Wielka Brytania), oraz jedną strategiczną Grupę Regionalną Kanada-Stany Zjednoczone. Początkowo NATO funkcjonowało zgodnie z doktryną masowego odwetu, a od 1961 elastycznego reagowania. Po rozpadzie bloku sowieckiego, Pakt szuka nowej doktryny. W 1997 Pakt zaprosił Czechy, Polskę i Węgry do negocjacji mających na celu przyjęcie ich w poczet członków NATO. Państwa te zostały członkami NATO 12 marca 1999.
5 listopada 1998 ministrowie obrony Polski, Niemiec i Danii: J. Onyszkiewicz, V. Rühe i H. Haekkerup, podpisali konwencję o utworzeniu Międzynarodowego Korpusu Północno-Wschodniego NATO, z kwaterą główną w Szczecinie. Korpus rozpoczął działalność po przyjęciu Polski do NATO, w jego skład wchodzą: polska 12 Szczecińska Dywizja Zmechanizowana, niemiecka 14 Dywizja Grenadierów Pancernych i duńska Dywizja Zmechanizowana.
Pierwszą samodzielną akcją zbrojną NATO była interwencja w Kosowie (24 marzec 1999 - 10 czerwiec 1999).
4 sierpnia 1999 Rada Północnoatlantycka zatwierdziła kandydaturę G. Robertsona na stanowisko sekretarza generalnego NATO. Robertson zastąpił J. Solanę w połowie października 1999.
22 września 2003 Jaap de Hoop Scheffer został wybrany kolejnym sekretarzem generalnym NATO.
29 marca 2004 członkami NATO zostają: Bułgaria, Estonia, Łotwa, Litwa, Rumunia, Słowacja i Słowenia.
Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego (North Atlantic Treaty Organization) bierze swój początek od traktatu brukselskiego, podpisanego w marcu 1948r. przez pięć państw: Francję, Wielką Brytanię, Belgię, Holandię i Luksemburg. W czerwcu 1948r., na podstawie uchwalonej przez Senat USA tzw. rezolucji Vandenberga, która wzywała do tworzenia bloków militarnych w celu obrony przed zagrożeniem sowieckim, przyłączyły się do niego Stany Zjednoczone. Traktat ten zapoczątkował wojskową współpracę tych państw po II wojnie światowej.
Właściwy Pakt Północnoatlantycki został podpisany 4 kwietnia 1949r. w Waszyngtonie i obowiązuje od 24 sierpnia 1949r. Siedzibą władz NATO były kolejno: Londyn (do 1952) i Paryż (do 1966), obecnie Bruksela.
Członkami - założycielami NATO są następujące państwa:
- Stany Zjednoczone,
- Wielka Brytania,
- Francja,
- Belgia,
- Holandia,
- Luksemburg,
- Dania,
- Islandia,
- Norwegia,
- Włochy,
- Portugalia,
- Kanada.
Później do Paktu przystąpiły: Grecja, Turcja, Niemcy, Hiszpania. Obecnie w strukturach NATO znalazły się także trzy państwa z Europy Środkowo - Wschodniej, tj. Polska, Czechy i Węgry. Państwa te są pełnoprawnymi członkami Paktu Północnoatlantyckiego od 12.03.1999r. W tym dniu w auli Biblioteki H. Trumana w Independence w USA, ministrowie spraw zagranicznych Polski oraz Czech i Węgier, złożyli na ręce Madeleine Albright - sekretarza stanu USA, depozytariusza Traktatu Północnoatlantyckiego, dokumenty ratyfikacyjne.
Pakt Północnoatlantycki jest układem międzynarodowym, który stał się podstawą sojuszu polityczno - wojskowego oraz podstawą zawiązania organizacji NATO.
Cele sojuszu to ochrona wolności, oraz wspieranie stabilności i dobrobytu w strefie północnoatlantyckiej. Cele te można podzielić na:
- polityczne,
- obronne, polegające na dążeniu do zachowania pokoju i bezpieczeństwa. W tym celu każde państwo członkowskie powinno utrzymywać zdolność do obrony.
Państwa NATO są obowiązane do udzielania solidarnej wzajemnej pomocy. Atak na jedno z państw członkowskich jest równoznaczny z atakiem na wszystkie państwa NATO (casus foederis). Dotyczy to terytoriów państw członkowskich w Europie i Ameryce Płn., ataków na siły okupacyjne kontrahentów w Europie, na wyspy znajdujące się pod władzą państw członkowskich na północ od Zwrotnika Raka albo na statki morskie lub powietrzne stron w tym rejonie.
System działania NATO opiera się na zasadzie, iż ,,wspólne bezpieczeństwo państw członkowskich jest niepodzielne'', co oznacza, że:
- żadne z państw członkowskich nie musi polegać wyłącznie na własnych narodowych działaniach obronnych i zasobach ekonomicznych, aby przeciwstawić się zagrożeniom dla swojego bezpieczeństwa; może bowiem liczyć na pomoc państw - stron NATO,
- żadne z państw członkowskich nie zrezygnuje z wypełnienia swoich zobowiązań sojuszniczych wobec innych państw, w przypadku zagrożenia ich bezpieczeństwa.
NATO jest organizacją otwartą dla każdego państwa europejskiego, jeśli zostanie zaproszone przez którykolwiek kraj członkowski i jeśli jego kandydatura zostanie zaakceptowana przez pozostałych członków. Państwa starające się o członkostwo w NATO muszą być w stanie popierać zasady traktatu północnoatlantyckiego oraz muszą przyczyniać się do bezpieczeństwa obszaru północnoatlantyckiego.
Członkostwo w NATO nie jest zróżnicowane, ale istnieje różny zakres powiązań między poszczególnymi państwami a organizacją. Na przykład Francja, Hiszpania i Islandia znajdują się poza zintegrowaną strukturą wojskową. Francja poprzez Ministra Obrony Narodowej i Szefa Sztabu bierze udział w pracach organów NATO (np. Komitetu Wojskowego) na mocy indywidualnej decyzji Prezydenta.
Hiszpania uczestniczy w procesie planowania wojskowego NATO, utrzymuje misje łącznikowe przy dowództwach regionalnych. Uczestniczy także w systemie obrony powietrznej NADGE.
W przypadku Niemiec istnieje daleko posunięta integracja z NATO. Całość sił zbrojnych Niemiec (poza obroną terytorialną) podporządkowana jest dowództwu centralnemu NATO. Pełne uczestnictwo w strukturze wojskowej NATO dotyczy również Norwegii i Danii.
Jedynym członkiem sojuszu, który nie posiada sił zbrojnych, jest Islandia. Jej uczestnictwo w NATO polega m.in. na udostępnianiu baz w Keflaviku oraz innych instalacji wojskowych, mających znaczenie dla obrony powietrznej czy ostrzegania morskiego.
W NATO istnieje podział na pion wojskowy oraz cywilny.
Komitet Planowania Obrony (Defence Planning Committee - DPC), jest to organ, który podejmuje zasadnicze decyzje w kwestii planowania obronnego Sojuszu. Składa się z przedstawicieli państw członkowskich. Jego posiedzenia odbywają się na dwóch szczeblach:
Grupa Planowania Nuklearnego (Nuclear Planning Group - NPG), zajmuje się planowaniem potencjału nuklearnego NATO i doktryną jego użycia. Zajmuje się ona oceną polityki nuklearnej przeciwników, bada kryteria i rozmieszczenie broni itp. Stanowi ona najważniejsze forum konsultacyjne we wszystkich sprawach związanych z rolą sił jądrowych w polityce wojskowej NATO.
Sekretarz Generalny pełni funkcje:
4 sierpnia 1999 Rada Północnoatlantycka zatwierdziła kandydaturę G. Robertsona na stanowisko sekretarza generalnego NATO. Robertson zastąpi J. Solanę.
Komitet Wojskowy jest organem:
Rada Północnoatlantycka (NAC, czyli Rada Ministerialna) - jedyny organ traktatowy NATO
Połączone Siły NATO Europy Północnej (AFNORTH) Połączone Siły NATO Europy Południowej (AFSOUTH)
Wspólny komitet medyczny (JMC) Komitet Ochrony Cywilnej (CPC)
SEKRETARZ GENERALNY NATO Jaap de Hoop Scheffer (Holandia): 1 stycznia 2004 - .
Akcje zbrojne NATO : Kampania lotnicza przeciw Serbii i Czarnogórze od 24 marca do 10 czerwca 1999 roku. Obecność Kosovo Force (KFOR) w Kosowie od 12 czerwca 1999 roku. Obecność Międzynarodowych Sił Wspierających Bezpieczeństwo (ISAF) w Afganistanie od Grudnia 2001 roku.
|
Organizacja Narodów Zjednoczonych należy do kategorii organizacji międzynarodowych, czyli takich podmiotów, które stanowią formę współpracy państw, ustaloną w wielostronnej umowie międzynarodowej. Cechą charakterystyczną takich organizacji jest względnie stały zakres uczestniczących w nich państw (zakres ten może się zmieniać na skutek przystąpienia nowych państw lub wystąpienia dotychczasowych członków), oraz istnienie stałych organów, mających określone kompetencje i uprawnienia, działających w celu realizacji wspólnych celów.
ONZ została utworzona na podstawie Karty Narodów Zjednoczonych, która weszła w życie z dniem 25.10.1945r. Karta jest wielostronną umową międzynarodową, a dla państw - stron ma szczególne znaczenie, gdyż w razie zaistnienia jakichkolwiek sprzeczności pomiędzy ich zobowiązaniami wynikającymi z Karty a zobowiązaniami mającymi podstawę w innej umowie międzynarodowej, zobowiązania wynikające z Karty przeważają.
Siedziba ONZ znajduje się w Nowym Jorku, gdzie został wyznaczony jej okręg administracyjny - pod jej władzą i kontrolą.
ONZ zajmuje szczególną pozycję wśród innych organizacji międzynarodowych, ze względu na to, iż ma ona powszechny charakter oraz bardzo szeroki zakres celów i zadań.
Cele ONZ
jak stanowi Karta Narodów Zjednoczonych, nadrzędnym celem ONZ jest zapewnienie trwałego pokoju i bezpieczeństwa przez stosowanie skutecznych środków zbiorowych dla zapobieżenia zagrożeniom pokoju i ich usuwania, tłumienia aktów agresji, załatwiania sporów w drodze pokojowej według zasad sprawiedliwości i prawa międzynarodowego. ONZ ponadto rozwijać powinna przyjazne stosunki między państwami, oraz ich współpracę polityczną. Innym celem nadrzędnym jest popieranie współpracy międzynarodowej w dziedzinie gospodarczej, społecznej, kulturalnej, humanitarnej oraz w zakresie poszanowania praw człowieka.
Zasady ONZ
Dla osiągnięcia celów postawionych przed ONZ Karta wprowadziła określone zasady działania państw członkowskich na forum Organizacji. Są to zasady:
- suwerennej równości członków,
- nieinterwencji,
- wykonywania zobowiązań międzynarodowych,
- pokojowego załatwiania sporów,
- wyrzeczenia się siły oraz
- zasada bezpieczeństwa zbiorowego.
Państwa członkowskie są traktowane we wzajemnych stosunkach jako równe podmioty, a żadne z nich nie może ingerować w wewnętrzne sprawy drugiego państwa. Jakiekolwiek spory powinny być załatwiane środkami pokojowymi, tak aby nie dopuścić do zagrożenia międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa oraz sprawiedliwości. Członkowie ONZ zobowiązani są w związku z tym także do powstrzymania się w swych stosunkach międzynarodowych od groźby lub użycia siły przeciwko jakiemuś państwu. Wszyscy członkowie powinni wykonywać w dobrej wierze zobowiązania przyjęte zgodnie z Kartą.
Zgodnie z zasadą bezpieczeństwa zbiorowego, wszyscy członkowie Organizacji mają obowiązek udzielania jej wszelkiej pomocy w każdej akcji, jaką podejmuje ona zgodnie z Kartą oraz związany z nim obowiązek powstrzymania się od udzielenia pomocy jakiemukolwiek państwu, przeciwko któremu dana akcja, zapobiegawcza lub przymusowa, zostaje podjęta.
Członkostwo państw w ONZ ma dwojaki charakter:
- pierwotny
- następczy.
Członkowie pierwotni. Jest to grupa 51 państw, w tym Polski, które uczestniczyły w konferencji założycielskiej w San Francisco i podpisały oraz ratyfikowały Kartę. W przypadku Polski, która ze względów politycznych nie mogła wziąć udziału w tej konferencji, państwa - założyciele ONZ uzgodniły, iż wystarczającym warunkiem bycia członkiem pierwotnym jest podpisanie deklaracji Narodów Zjednoczonych z 1.01.1942r. oraz podpisanie i ratyfikowanie Karty.
Wśród państw - członków pierwotnych szczególną pozycję zajmują światowe mocarstwa, tj. Stany Zjednoczone, Rosja, Wielka Brytania, Francja i Chiny, które są stałymi członkami Rady Bezpieczeństwa i które mają szczególne prawa i obowiązki w zakresie utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.
Pozostali członkowie. Nowi członkowie ONZ są przyjmowani przez Zgromadzenie Ogólne ONZ na zalecenie Rady Bezpieczeństwa, większością 2/3 głosów. Państwo starające się o przyjęcie w szeregi ONZ musi spełniać wszystkie poniższe warunki:
- musi to być państwo miłujące pokój,
- musi ono przyjąć zobowiązania wynikające z Karty Narodów Zjednoczonych,
- musi być zdolne i zdecydowane zobowiązanie te wykonywać.
Ocena tych wymogów należy do Organizacji.
Każde państwo jest reprezentowane przez swój rząd, sprawujący efektywnie władzę na jego terytorium. Chodzi bowiem o możliwość spełnienia postanowień Karty, stanowiących, iż członkowie muszą być zdolni do realizacji praw i obowiązków wynikających z Karty.
Utrata członkostwa w ONZ może nastąpić wskutek decyzji danego państwa o wystąpieniu z Organizacji. Dotychczasowe wystąpienia np. Indonezji w 1965r. były z reguły podyktowane konfliktami politycznymi między członkami i stanowiły rodzaj politycznego manifestu. Członkostwo w ONZ może również ustać na skutek wykluczenia danego państwa z szeregów tej Organizacji z powodu uporczywego łamania zasad Karty Narodów Zjednoczonych. Wykluczenie następuje w identycznym trybie jak przyjęcie nowego członka. Dotychczas jednak żadne państwo nie zostało z ONZ wykluczone, mimo, iż nierzadko dopuszczały się one działań pozostających w sprzeczności z zasadami Karty.
ONZ składa się z następujących stałych organów:
- Zgromadzenia Ogólnego,
- Rady Bezpieczeństwa,
- Rady Gospodarczo - Społecznej,
- Rady Powierniczej,
- Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości,
- Sekretariatu.
Oprócz wskazanych organów mogą być tworzone również organy pomocnicze, na stałe lub na określony czas, jeśli zaistnieje taka potrzeba. Są one wówczas podporządkowane organom głównym, które je powołały i składają im sprawozdania. Tytułem przykładu można tu wskazać Komisję Prawa Międzynarodowego, która jest organem pomocniczym Zgromadzenia Ogólnego.
Organem ONZ o najszerszych kompetencjach jest Zgromadzenie Ogólne, składające się ze wszystkich państw - członków. Sesje zwyczajne rozpoczynają się zawsze w trzeci wtorek września i trwają z reguły do połowy grudnia. Mogą być także zwoływane sesje nadzwyczajne. Zwołuje je Sekretarz Generalny na żądanie Rady Bezpieczeństwa lub większości członków ONZ.
Zgromadzenie Ogólne może omawiać wszelkie sprawy i zagadnienia, jakie wynikają z postanowień Karty, albo dotyczące funkcji któregokolwiek organu Organizacji i udzielać zaleceń członkom ONZ i Radzie Bezpieczeństwa.
Ponadto Zgromadzenie dysponuje innymi uprawnieniami szczegółowymi:
- może wydawać zalecenia w celu rozwoju współpracy międzynarodowej w różnych dziedzinach działalności państw, jak np. politycznej, gospodarczej, społecznej, kulturalnej, prawnej (dotyczącej prawa międzynarodowego),
- bada i zatwierdza budżet ONZ,
- analizuje sprawozdania składane przez inne organy ONZ,
- w dziedzinie bezpieczeństwa i pokoju międzynarodowego Zgromadzenie może rozważać ogólne zasady współpracy państw w tym zakresie, np. dotyczące regulacji zbrojeń i formułować określone zalecenia oraz omawiać konkretne sprawy związane z międzynarodowym bezpieczeństwem; w niektórych jednak przypadkach kompetencje Zgromadzenia są ograniczone na rzecz Rady Bezpieczeństwa. Jeśli bowiem w związku z konkretną sprawą zaistnieje konieczność przeprowadzenia akcji, zgromadzenie musi przekazać ją Radzie przed lub po omówieniu takiej sprawy. Ponadto, w sytuacji, gdy Rada wykonuje już w związku z jakimkolwiek sporem funkcje powierzone jej przez Kartę, Zgromadzenie nie może już w tym zakresie udzielać żadnych zaleceń - chyba, że Rada tego zażąda.
Głosowanie nad uchwałami w Zgromadzeniu odbywa się zasadniczo zwykłą większością głosów członków obecnych i głosujących, czyli tych, którzy głosowali za albo przeciw; natomiast nie wlicza się tych, którzy wstrzymali się od głosowania. W sprawach ważnych, do których należy m.in. wybór niestałych członków Rady Bezpieczeństwa, wybór członków Rady Gospodarczo - Społecznej i Rady Powierniczej, przyjmowanie nowych członków ONZ, uchwały zapadają większością 2/3 głosów członków obecnych i głosujących.
Charakter prawny podejmowanych przez Zgromadzenie uchwał jest dwojaki:
- prawnie wiążący i
- niewiążący.
Uchwały dotyczące wewnętrznej struktury i funkcjonowania Organizacji są prawnie wiążące, natomiast te odnoszące się do postępowania państw poza ONZ mają w zasadzie jedynie charakter zaleceń. Nie mają one mocy stricte prawnej, jednak mogą mieć szczególne znaczenie moralne lub polityczne.
Rada Bezpieczeństwa stanowi główny organ ONZ odpowiedzialny za utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. Swoje funkcje może ona wykonywać skutecznie, ze względu na to, że w jej skład - jako stali członkowie - wchodzą przedstawiciele państw, które można określić jako potęgi światowe, tj. Stany Zjednoczone, Rosja, Chiny, Wielka Brytania, Francja. Oprócz nich w Radzie zasiada 10 tzw. członków niestałych, wybieranych przez Zgromadzenie Ogólne (co roku po 5), z uwzględnieniem podziału geograficznego świata.
Do kompetencji Rady Bezpieczeństwa należy m.in.:
- pokojowe załatwianie sporów,
- podejmowanie akcji w razie zagrożenia lub naruszenia pokoju oraz aktów agresji,
- popieranie układów regionalnych w celu utrzymania pokoju,
- opracowywanie planów systemu regulacji zbrojeń.
Rada jest ponadto właściwa w innych sprawach, wynikających z postanowień Karty. Ma ona np. kompetencje w zakresie przyjmowania nowych i wykluczania obecnych członków, wyboru sędziów Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości oraz powoływania Sekretarza Generalnego.
Uchwały Rady zapadają kwalifikowaną większością 9 głosów, z tym, że w sprawach proceduralnych wystarcza większość jakichkolwiek członków Rady. Sprawami proceduralnymi są np. sprawy związane ze zwoływaniem posiedzeń Rady poza siedzibą Organizacji, powoływaniem organów pomocniczych, uchwalaniem regulaminu Rady. Natomiast w sprawach merytorycznych wśród głosujących muszą być głosy wszystkich stałych członków. Jest to wyraz zasady jednomyślności pięciu członków stałych, zwanej też zasadą weta, gdyż w razie sprzeciwu chociażby jednego z tych państw uchwała nie zostanie podjęta. Jeśli zaś stały członek w ogóle wstrzymuje się od głosu, to oznacza, iż nie korzysta on z prawa weta i wówczas nie ma przeszkód do podjęcia uchwały. Zasada jednomyślności okazała się szczególnie przydatna zwłaszcza w okresie zimnej wojny, kiedy to istniał konflikt między państwami kapitalistycznymi a państwami należącymi do bloku socjalistycznego. Zapobiegała ona bowiem przekształceniu Organizacji w koalicję jednych państw wymierzoną przeciwko innym państwom, realizującym odmienną, a nierzadko wrogą politykę, opartą na innych założeniach ideologicznych.
Uchwały podejmowane przez Radę mają charakter:
- decyzji oraz
- zaleceń.
Decyzje mają moc wiążącą dla członków ONZ, co oznacza, iż są oni zobowiązani je przyjmować i wykonywać. Rada podejmuje decyzje m.in. co do podjęcia akcji w razie zagrożenia pokoju, naruszenia pokoju i aktów agresji, ale w sprawach tych może się ograniczyć tylko do wydania zalecenia, a zatem aktu, który nie ma mocy wiążącej. Przyjęcie rozwiązania, zgodnie z którym Rada ma prawo wydawać wiążące decyzje, było konieczne dla zapewnienia skuteczności działania tego organu.
Rada Gospodarczo - Społeczna jest organem powołanym dla spraw gospodarczych, kulturalnych, zdrowotnych oraz związanych z ochroną praw człowieka.
Rada składa się z 54 członków, wybieranych przez Zgromadzenie Ogólne na okres 3 lat; co roku wybieranych jest 18 - tu, czyli 1/3 składu Rady.
Rada koordynuje działalność ONZ i jego organizacji wyspecjalizowanych, może ona zawierać z tymi organizacjami umowy, określające warunki ich związania z ONZ; koordynuje również ich działalność i może udzielać im zaleceń.
Rada w zakresie swojego działania może kierować zalecenia do Zgromadzenia Ogólnego, do członków ONZ oraz organizacji wyspecjalizowanych ONZ. Przysługuje jej również inicjatywa prawotwórcza, wyrażająca się w możliwości opracowywania projektów umów i przedstawiania ich Zgromadzeniu Ogólnemu. Rada może także zwoływać konferencje międzynarodowe.
Głosowanie w Radzie oparte jest na systemie większości głosów członków obecnych i głosujących. Uchwały dotyczące spraw organizacyjnych i proceduralnych mają charakter wiążący, natomiast uchwały adresowane do państw mają charakter zaleceń.
Rada Powiernicza, której reprezentacja miała odzwierciedlać państwa zarządzające i nie zarządzające obszarami powierniczymi, obecnie - wobec likwidacji systemu powierniczego - Rada ta praktycznie przestała pełnić swoje funkcje.
Sekretariat
Zgodnie z art. 97 Karty Narodów Zjednoczonych, Sekretariat składa się z Sekretarza Generalnego i personelu, jaki może być Organizacji potrzebny.
Sekretarz Generalny jest najwyższym urzędnikiem ONZ, stoi na czele Sekretariatu - mianuje jego pracowników i odpowiada za całość jego działalności. Ponadto Sekretarz Generalny może zwrócić uwagę Rady Bezpieczeństwa na każdą sprawę, która w jego przekonaniu może zagrażać utrzymaniu międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. W praktyce uprawnienia Sekretarza Generalnego są stale rozszerzane.
Sekretarza Generalnego powołuje Zgromadzenie Ogólne ONZ, na zalecenie Rady Bezpieczeństwa. Obecnie funkcję tę pełni Kofi Annan. W zakresie swojej działalności Sekretarz Generalny i jego zastępcy korzystają z immunitetu funkcyjnego, co oznacza, iż nie ponoszą oni odpowiedzialności z tytułu działań podejmowanych w związku z zajmowaną funkcją. Sekretarz Generalny i personel sekretariatu wykonują swoje obowiązki w sposób niezależny; nie mogą oni w tym zakresie żądać ani przyjmować instrukcji od żadnego rządu czy jakiejkolwiek innej władzy poza samą Organizacją. Rozwiązanie takie ma zapewnić wykonywanie funkcji przez Sekretarza i personel Sekretariatu w interesie wszystkich państw wchodzących w skład Organizacji, a nie w interesach jednostkowych.
Działalność ONZ jest wspierana przez organizacje międzynarodowe, które są z nią powiązane na zasadach określonych w Karcie Narodów Zjednoczonych; są to tzw. organizacje wyspecjalizowane. Organizacje te muszą mieć charakter organizacji międzyrządowych, o ściśle określonym zasięgu działania, czyli, że muszą prowadzić działalność w danej dziedzinie. Organizacje te ponadto muszą posiadać szerokie kompetencje międzynarodowe, a więc mieć powszechny zasięg działania. Są one powiązane z ONZ porozumieniami; ze strony ONZ układy takie zawiera Rada Gospodarczo - Społeczna.
Układy zawierane przez ONZ z organizacjami wyspecjalizowanymi zawierają z reguły następujące postanowienia:
- potwierdzenie koordynacyjnych uprawnień ONZ wobec organizacji wyspecjalizowanych,
- zobowiązanie takich organizacji do dostarczania ONZ sprawozdań z działalności,
- zobowiązanie organizacji do współpracy z ONZ i udzielania jej pomocy,
- prawo wzajemnego uczestnictwa w obradach,
- zapewnienie wzajemnej wymiany informacji i dokumentów,
- prawo organizacji wyspecjalizowanych zwracania się do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości o opinie doradcze.
Wśród organizacji wyspecjalizowanych można wymienić:
- Światową Organizację Handlu (WTO),
- Światową Organizację Zdrowia (WHO),
- Organizację Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO),
- Międzynarodowy Fundusz Walutowy (IMF),
- Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny (ITU),
- Światową Organizację Meteorologiczną (WMO)),
- Światową Organizację Własności Intelektualnej (WIPO),
- Międzynarodową Organizację Pracy (ILO),
- Organizację Narodów Zjednoczonych do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO).
|
Bank Światowy(Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju )
W XX wieku stosunki międzypaństwowe uległy globalizacji. Po II wojnie światowej powstał projekt stworzenia nowego, ogólnoświatowego ładu gospodarczego, przygotowany przez administrację amerykańską. Plan zakładał stworzenie:
• organizacji zajmującej się regulacjami z zakresu handlu światowego (trudności z
utworzeniem Międzynarodowej Organizacji Handlu sprawiły, że przez blisko 50 lat tę
funkcję sprawował Układ Ogólny w Sprawie Ceł i Handlu (GATT), a od 1995 Światowa Organizacja Handlu)
• Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju, zwanego Bankiem Światowym
• Międzynarodowego Funduszu Walutowego.
W rozbudowanej formie istnieją one do chwili obecnej, powstały także nowe, często regionalne organizacje, skupiające państwa o podobnych potrzebach i możliwościach.
Stopniowo eliminowane są granice ekonomiczne między krajami. Stosunki handlowe między różnymi gospodarkami narodowymi odznaczają się podobną swobodą jak istniejące na rynkach wewnętrznych. Ogranicza się bariery dyskryminacyjne Najwięcej w tej dziedzinie zrobiono w Europie. Silne związki istniejące pomiędzy gospodarkami państw Europy Zachodniej (w ramach WE) rozciągają się na kraje Europy Środkowej i Wschodniej. Oznacza to konieczność dostosowania ich systemów gospodarczych i prawnych do wymogów wspólnotowych, zaakceptowania zasad współpracy międzynarodowej oraz przygotowania się do zmagań na silnie konkurencyjnym rynku. Nagrodą będzie możliwość korzystania z wielu przywilejów i szansa przyspieszenia rozwoju. Procesy integracyjne w Europie nie przebiegają w izolacji od systemu światowego zwłaszcza, że państwa DE aktywnie w nim uczestniczą. Reprezentacja wspólnotowa bierze udział w pracach organizacji międzynarodowych, np. Banku Światowego, Międzynarodowego Funduszu Walutowego, Światowej Organizacji Handlu.
Od początku lat 90. ma w nich też swoje miejsce Polska. Praca w tych znacznych organizacjach międzynarodowych ułatwiła osiągnięcie głównego celu polskiej racji stanu - członkostwa w Unii Europejskiej.
Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju, zw. Bankiem Światowym (BŚ)
Decyzja o jego powstaniu (a także Międzynarodowego Funduszu Walutowego) zapadła w 1944 roku w Bretton Woods. Działanie rozpoczął 27 grudnia 1945 roku. Siedziba znajduje się w Waszyngtonie. BŚ jest organizacją wyspecjalizowaną w systemie Narodów Zjednoczonych.
Miał służyć pomocą i wsparciem zniszczonym przez działania II wojny światowej
gospodarkom Europy Zachodniej. Pojawienie się Planu Marshalla pozwoliło na zwrócenie działalności Banku na rzecz rozwoju Azji, Afryki, Ameryki Łacińskiej, a od końca lat 80-tych kraje Europy Środkowej i Wschodniej.
Głównym celem BŚ jest wspieranie rozwoju gospodarki rynkowej przy jednoczesnym
zwalczaniu ubóstwa. Pożyczki i kredyty są także przeznaczane na finansowanie zmian
struktury gospodarczej, służących jej stabilizacji i podnoszeniu efektywności. BŚ finansuje również pomoc techniczną i doradztwo. IBRD, prowadzi również analityczne prace badawcze na temat stanu gospodarek określonych krajów i całej gospodarki światowej. Karta BŚ (zw. Artykułami Porozumienia) określa warunki i zasady członkostwa. Jedynie członkowie MFW mogą uzyskać członkostwo BŚ. Kraj jest reprezentowany przez Gubernatora (zazwyczaj ministra finansów lub szefa Banku Centralnego). Obecnie BŚ ma 181 członków. Wkład kapitałowy wnoszony przez nich jest zróżnicowany. Największym udziałowcem są Stany Zjednoczone (17%). Państwa nie otrzymują dywidend od swoich wkładów; są one przeznaczane na wsparcie Międzynarodowej Agencji Rozwoju. Źródłem funduszy oprócz kapitału udziałowców, zatrzymywanych zysków są środki zdobywane przez BŚ na międzynarodowych rynkach kapitałowych (np. BŚ sprzedaje obligacje funduszom emerytalnym, firmom ubezpieczeniowym, korporacjom, innym bankom, osobom prywatnym).
Zdobyte przez BŚ środki osiągają w ciągu roku wartość ok. 15-17 mld USD.
Kredyty BŚ wymagają gwarancji rządowych. Środki uzyskiwane z BŚ to kredyty długoterminowe na 15-20 lat, przeważnie o pięcioletniej karencji. Oprocentowanie jest
ustalane co 6 miesięcy (w oparciu o średnią kosztów uzyskania). Od 1989 wynosi ok. 7%.
Kredyty Banku są dodatkowo obłożone commitment fee, czyli opłatą pobieraną od
niewykorzystanej części kredytu i która wynosi od 1989 roku 0,25%. Reguły wykorzystania takiego kredytu nie są ścisłe - rząd może go częściowo przeznaczyć na wsparcie budżetu lub deficytu bilansu płatniczego. Wówczas jest to kredyt o charakterze finansowym. Otrzymanie kolejnej części jest uwarunkowane spełnianiem postawionych warunków.
Kredyty BŚ mogą mieć charakter celowy - wtedy są przeznaczane na duże projekty
infrastrukturalne lub produkcyjne. Kredyty pośrednie są dostępne w postaci linii kredytowych; pożyczkobiorcą jest wówczas bank pośredniczący, a ostatecznym odbiorcą jest realizator małego projektu). Procedura przyznawania środków BŚ jest złożona. Zazwyczaj składa się z 6 etapów:
1. Identyfikacja - rząd ubiegający się o pożyczkę, wstępnie przedstawia projekt (wyjątkowo stroną prezentującą może być przedstawiciel BŚ);
2. Przygotowanie - zainteresowana strona musi zbadać aspekt techniczny, ekonomiczny, społeczny i środowiskowy projektu (często pomaga w tym BŚ);
3. Oszacowanie - na tym etapie BŚ dokonuje własnego oszacowania projektu. Służą temu zespoły pracowników BŚ i konsultantów zw. misjami. Misja bada walor techniczny, instytucjonalny, ekonomiczny i finansowy projektu. Rocznie BŚ przeprowadza 150-200 misji oceniających na miejscu warunki realizacji projektu (istnieją także Stałe Misje, np. Misja BŚ w Polsce);
4. Negocjacje i przedłożenie Radzie - BŚ przedstawia raport, który staje się podstawą do negocjacji z pożyczkobiorcą. Po negocjacjach, z uwzględnionymi poprawkami, raport oraz dokumenty pożyczkowe przedstawiane są do zaakceptowania Radzie Dyrektorów Wykonawczych;
5. Realizacja i nadzór - BŚ sprawdza przebieg realizacji projektu, sposoby wykorzystania uzyskanych środków;
6. Ocena- po zakończeniu realizacji projektu Departament Oceny Operacji BŚ dokonuje porównania kosztów, korzyści i efektywności projektu.
Nie tylko Bank
Termin Bank Światowy odnosi się również do trzech instytucji, które są powiązane ze sobą pod względem organizacyjnym, ale są niezależne finansowo. Łącznie określa się je mianem Grupy Banku Światowego:
• Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju (International Development Association, IDA powstała w 1960 roku, skupia obecnie 161 państw. IDA udziela niskoprocentowych pożyczek najuboższym krajom świata (okres spłat pożyczek wynosi 30-40 lat z dziesięcioletnim okresem karencji). Środki IDA pochodzą z dywidend BŚ i spłat kredytów IDA.
• Agencja Międzynarodowych Gwarancji Inwestycyjnych (Multilateral lnvestment
Guarantee Agency, MIGA, powstała w 1988 roku, skupia 152 państwa. Wspiera inwestycje prywatne w krajach rozwijających się oraz ubezpieczenia inwestycji od ryzyka ekonomicznego Wspiera doradztwem rządy zabiegające o inwestycje prywatne. Rocznie gwarancje MIGA sięgają 2 mld USD.
• Międzynarodowa Korporacja Finansowa (International Finance Corporation, IFC
powstała w 1956 roku, skupia 174 państwa. Wspiera rozwój gospodarczy państw rozwijających się poprzez udzielanie bezpośrednich pożyczek dla sektora prywatnego. Nie są wymagane gwarancje rządowe (w przeciwieństwie do pożyczek BŚ).
Rocznie Korporacja udziela pożyczek o wartości 2 mld USD. IFC ma także prawo do
udziałów kapitałowych (do 30%) w przedsiębiorstwach, którym udziela pożyczek. IFC
tworzy także konsorcja udzielające pożyczek.
Polska w Banku Światowym
Polska przystąpiła ponownie do BŚ (i MFW) w 1986 roku. Gubernatorem Polski w BŚ jest Prezes Narodowego Banku Polskiego. Obowiązek wykonywania warunków umów (spłat rat i odsetek) spoczywa na Skarbie Państwa. W latach 1990-1996 Polska otrzymała od BŚ kredyty o wartości 3.374 mld USD, z czego 46% stanowią pożyczki na dostosowania strukturalne. Mogą one zasilać budżet. Natomiast pożyczki na rozwój instytucjonalny sektora finansowego oraz dostosowania w rolnictwie mogą być skierowane na spłaty zadłużenia w Klubie Londyńskim (Polska wykorzystała tę możliwość w 1994 roku). Środki przeznaczone do wykorzystania sektorowego są wykorzystywane w Polsce przez sektor energetyczny, transportowy, rolniczy, ochrony środowiska (w ramach Światowego Funduszu Ochrony Środowiska ) i administracji.
W roku 1997 opracowana została trzyletnia strategia pomocy BŚ dla Polski. BŚ uwzględnił w niej dążenia naszego kraju do struktur europejskich (podobnie czynił już od roku 1990). Stwierdzono, że dostęp Polski do międzynarodowych rynków kapitałowych polepsza się. Zaangażowanie BŚ się zmniejszało, także na rzecz instytucji związanych z Unią Europejską (np. Europejski Bank Inwestycyjny), a teraz (po uzyskaniu członkostwa w UE) funduszy strukturalnych. BŚ coraz słabiej jest zaangażowany finansowo, ale pozostał ważnym doradcą gospodarczym. Do 2000 r. BŚ skupiał swoje wysiłki na wsparciu wzrostu gospodarczego, rozwoju sektora prywatnego i ochronie środowiska. Nowe projekty obejmują także modernizację kopalń, rozwój regionalny, rozwój autostrad. BŚ swoją obecność w Polsce łączy z pracą innych instytucji. W ramach Grupy BŚ z IFC. Polska jest największym partnerem IFC w Europie Środkowej i Wschodniej. Dotychczas wsparcie finansowe i pomoc techniczną otrzymywały projekty w sektorze telekomunikacji, handlu, gazownictwa i hutnictwa, min. projekt modernizacji Fabryk Papieru w Kwidzynie, plan rozbudowy sieci dużych sklepów Globi. Plany IFC w Polsce do roku 2000 zawierały realizację strategii BŚ (IFC jest jej współautorką). Istotnym elementem jest wsparcie sektorów wymagających dostosowań do wymogów UE. Plany obejmowały wsparcie prywatnych funduszy emerytalnych, prywatyzację i modernizację sektora stołowego oraz rozwój przemysłu rolno-spożywczego. Współpraca z MFW jest bardzo bliska (np. organy tych instytucji odbywają regularne spotkania). BŚ realizuje projekty wspólnie z EBI i EBOiR. Współpracuje także z funduszem PHARE (np. współpraca przy realizacji programów pomocowych dla regionów dotkniętych powodzią), USAid, brytyjskim Know How Fund.
Organy:
• Prezes Banku - stoi na czele BŚ, jest także przewodniczącym Zarządu Dyrektorów Wykonawczych,
• Rada Gubernatorów- reprezentacja państw członkowskich,
• Rada Dyrektorów Wykonawczych- organ wykonawczy
1. Geneza
W czasie konferencji w Bretton Woods powołano do życia nie tylko MFW, ale
i Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju, który rozpoczął swą działalność
25 czerwca 1946 r. i stał się rdzeniem Grupy Banku Światowego. Cele banku określono w artykule I układów w sposób następujący:
- pomoc w odbudowie i rozwoju państw członkowskich poprzez : ułatwianie inwestycji, łącznie z odbudową przedsiębiorstw zniszczonych podczas wojny i przystosowaniem produkcyjnych możliwości do celów pokojowych oraz pobudzanie postępu gospodarczego w krajach mniej rozwiniętych,
- popieranie prywatnych inwestycji zagranicznych za pomocą gwarancji albo udziałów w pożyczkach i innych lokatach, dokonywanych przez prywatnych inwestorów ; jeśli zaś nie dysponowano kapitałem prywatnym na odpowiednich warunkach, bank miał prawo uzupełnić prywatne środki na inwestycje poprzez dofinansowanie na dogodnych warunkach z własnego kapitału i zgromadzonych funduszów oraz innych własnych środków,
- popieranie długofalowego zrównoważonego wzrostu międzynarodowej wymiany i utrzymanie równowagi bilansów płatniczych przez zachęcanie do międzynarodowych inwestycji, mających na celu rozwijanie zasobów produkcyjnych członków, co spowodowałoby podniesienie stopy życiowej i polepszenie warunków pracy w krajach członkowskich,
- koordynowanie własnych pożyczek ze środkami uzyskanymi z organizacji międzynarodowych oraz dbanie o rozwój i finansowanie przedsiębiorstw lokalnych ze źródeł zagranicznych.
Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju pomyślany został jako instytucja koordynująca i kontrolująca działalność inwestycyjna w skali światowej, a tym samym gwarantująca możliwie najlepsze efekty gospodarcze, przyczyniające się do zrównoważonego wzrostu wymiany gospodarczej.
Bank pośredniczy między finansowymi monopolami wypożyczającymi swoje kapitały a członkami korzystającymi z tych pożyczek. Zgodnie ze statutem bank oddziałuje na kierunki i charakter cyrkulacji kapitału prywatnego. Własne zasoby angażuje natomiast tylko w te inwestycje, które nie zdołają przyciągnąć prywatnego kapitału z powodu np. niskiej rentowności. Szczególnie ważne dla rozwoju gospodarczego inwestycje w dziedzinie np. transportu, łączności czy oświaty mogą liczyć na pomoc banku, gdyż ich pomyślny rozwój stwarza warunki do napływu kapitału prywatnego.
2. Instytucje afiliowane przez Grupę Banku Światowego
Grupa Banku Światowego posiada trzy afiliowane przy niej instytucje: International Development Association ( IDA) ,International Finance Corporation ( IFC), Multilateral Investment Guarantee Agency ( MIGA).
Siedzibą Banku Światowego i jego afiliowanych instytucji jest Waszyngton.
IBRD : według stanu z sierpnia 1993r. Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju skupia 176 krajów członkowskich. Oprocentowanie pożyczek Banku Światowego dla krajów rozwijających się zmienia się co 6 miesięcy. Pożyczki posiadają z reguły 5-cio letnią karencję i muszą być spłacone w okresie od 15 do 25 lat . Niektóre ze środków pożyczanych przez Bank Światowy dla krajów rozwijających się pochodzą z kontrybucji krajów członkowskich, ale większość z nich
pochodzi z obligacji wypuszczanych przez Bank na światowych rynkach pieniężnych.
IDA : International Development Association, (Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju ) założona została w 1960 r. Ta afiliowana przy Banku Światowym organizacja udziela nieoprocentowanych pożyczek najbiedniejszym krajom świata . Okres karencji wynosi 10 lat, a spłaty 35- 40 lat . Kraj dłużniczy płaci tylko niewielkie sumy (ok. 0,75% rocznie ) na pokrycie działalności organizacji.
Pożyczki te są udzielane w walutach wymienialnych, ale istnieje możliwość spłąty części długu w walucie krajowej.
IDA większość kredytów udziela krajom rozwijającym się o najmniejszym dochodzie narodowym . Kredyty te są przeznaczone na realizację konkretnych projektów inwestycyjnych z zakresu odbudowy i rozwoju. W specjalnych okolicznościach IDA może udzielać kredytów na realizację programów gospodarczych , o ile stanowią one najlepszą formę popierania rozwoju gospodarczego kraju członkowskiego zaliczonego do grupy II.
Projekty finansowane przez IDA są rozpatrywane w powiązaniu z planami rozwojowymi danej gospodarki oraz są oceniane z tego punktu widzenia. Ocena obejmuje zwykle kilka aspektów: ekonomiczny, techniczny, organizacyjny, zarządzanie, zasady funkcjonowania obiektu oraz aspekt finansowy przedsięwzięcia . Ich waga może być różna w zależności od charakteru i rodzaju projektu inwestycyjnego. Celem oceny jest ustalenie ,czy szeroko rozumiany efekt ekonomiczny uzasadnia poniesienie przewidzianych nakładów.
IFC : International Finance Corporation, ( Międzynarodowa Korporacja Finansowa) powstała w 1956 r. Warunkiem członkostwa w niej nie jest przynależność do Banku Światowego.
Celem organizacji jest popieranie rozwoju sektora prywatnego w krajach rozwijających i w krajach Europy Środkowej i Wschodniej poprzez przyciąganie kapitału zagranicznego i krajowego. Udziela ona również pomocy technicznej i świadczy usługi doradcze na rzecz rządów i przedsiębiorstw. Najważniejszym źródłem finansowania działalności kredytowej organizacji są pożyczki udzielane jej przez Bank Światowy . Zasoby finansowe IFC powiększają się dzięki zyskom z zainwestowanych kapitałów . Źródłem dochodów jest również sprzedaż posiadanych przez nią udziałów w różnych przedsiębiorstwach .
IFC udziela kredytów długoterminowych ( 7- 12 lat ) przedsiębiorstwom prywatnym bez gwarancji rządowej. Okres karencji wynosi 3 lata , a stopa oprocentowania kredytów jest taka sama jak na rynku kapitałowym.
Ostatnio IFC specjalizuje się w restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstw. Świadczy ona usługi doradcze w zakresie prywatyzacji rządom Maroka, Polski, Portugalii oraz w zakresie restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwom z Brazylii, Grecji oraz Filipin. Wspiera ona procesy transformacji gospodarek krajów Europy Środkowej i Wschodniej.
MIGA: Multilateral Investment Guarantee Agency ( Wielostronna Agencja Gwarancji Inwestycji) . Celem tej organizacji jest pobudzanie przepływu kapitału z krajów rozwiniętych do krajów rozwijających się .Służyć ma temu zmniejszenie ryzyka inwestowania . Agencja udziela inwestorom gwarancji od ryzyk niehandlowych . Świadczy usługi doradcze na rzecz krajów rozwijających się w zakresie tworzenia atrakcyjnych warunków do inwestycji zagranicznych i odpowiedniego „klimatu” do inwestowania.
Uczestniczy również w dialogu między krajami eksportującymi a importującymi kapitał oraz ich odpowiednimi instytucjami finansowymi . Jej usługi doradcze dotyczą wielu aspektów związanych z napływem kapitałów zagranicznych do krajów rozwijających się . Współpracuje również z narodowymi agencjami ubezpieczającymi zagraniczne inwestycje .
Zorganizowała dwie konferencje promujące zagraniczne inwestycje na Węgrzech i Jamajce. Popiera przepływ kapitałów nie tylko z krajów rozwiniętych do rozwijających się , ale również między krajami rozwijającymi się .
MIGA ma swoje władze niezależne od władz Banku Światowego i MFW.
Działalność tej agencji ułatwia napływ kapitałów do krajów rozwijających się.
3. Bank Światowy a MFW
Zarówno Bank Światowy jak i MFW zostały założone w 1944r. na konferencji
w Bretton Woods, w stanie New Hampshire. Celem obydwu „instytucji z Bretton Woods” , jak się je czasami określa było skierowanie gospodarki światowej na właściwe tory po II wojnie światowej.
Istniała potrzeba zabezpieczenia się ,aby w okresie powojennym nie dopuścić do powtórzenia się błędnej , nacjonalistycznej polityki monetarnej lat 30-tych .
Zadanie to zostało powierzone Międzynarodowemu Funduszowi Walutowemu. Inną potrzebą byłą odbudowa dróg , połączeń komunikacyjnych , systemów energetycznych i innych podstawowych bloków gospodarki zniszczonych wojną krajów Europy. To zadanie zostało powierzone Bankowi Światowemu .
Pomoc dla krajów Europy zachodniej nadeszła wkrótce w formie amerykańskiego Planu Marshalla, a Bank Światowy przesunął kierunek swojego pożyczania na kraje rozwijające się Azji , Afryki i Ameryki Łacińskiej. Jeden z brytyjskich ekonomistów przewidział tę zmianę kierunku stwierdzając: „ W moim mniemaniu jest prawdopodobne ,że proponowany Bank będzie się zajmował dziełem odbudowy ze skutków wojny głównie w swoich początkowych dniach. Ale tak szybko jak to możliwe i coraz bardziej w miarę upływu czasu , spadnie na niego drugi podstawowy obowiązek , a mianowicie rozwijać zasoby i zdolności produkcyjne świata, ze szczególnym uwzględnieniem krajów słabiej rozwiniętych ”.
Bank Światowy i MFW powinny być słusznie postrzegane jako partnerzy w popieraniu globalnego dobrobytu gospodarczego ,chociaż ich struktura , wielkość , oraz ukierunkowanie na kraje nie są identyczne. Np. do Banku Światowego mogą przystąpić zarówno kraje bogate jak i kraje biedniejsze, ale tylko biedniejsze kwalifikują się na pomoc z tej instytucji . Członkostwo w MFW jest warunkiem wstępnym przystąpienia do Banku Światowego.
Podczas gdy Bank Światowy pożycza tylko krajom rozwijającym się , po usługi i środki MFW mogą się ubiegać wszystkie kraje członkowskie. W rzeczywistości aby Fundusz mógł spełniać właściwą rolę , w jego pracach musi uczestniczyć olbrzymia większość krajów. Ponieważ handel międzynarodowy i inwestycje przekraczają granice , prawie każdy kraj znajduje się w sytuacji kupującego i sprzedającego obce waluty dla finansowania importu i eksportu. MFW udziela również pomocy technicznej w zakresie makro-ekonomicznego sterowania oraz pomocy finansowej w zamian za zobowiązanie krajów do pożądanych zmian w polityce gospodarczej.
Podczas gdy Bank Światowy udziela pożyczek zarówno na reformę polityki jak i na projekty , MFW zajmuje się wyłącznie polityką monetarną i fiskalną swoich członków , mającą znaczenie na ich zdolność finansowania importu i eksportu - na ich „bilans płatniczy”. W trakcie regularnych konsultacji z funkcjonariuszami rządowymi udziela on zaleceń odnośnie zmian jakie należy poczynić w polityce , aby skorygować bieżące trudności czy uniknąć takowych na przyszłość . Udziela on również pożyczek krajom mającym krótkoterminowe trudności w bilansie płatniczym. I wreszcie, Fundusz zmierza do osiągnięcia pełnej wymienialności walut wśród krajów członkowskich w ramach systemu elastycznych kursów walutowych ,istniejącego od 1973r.
W warunkach swobodnej wymienialności walut handel i inwestycje pomiędzy krajami są znacznie ułatwione .
Rozdział drugi
Bank Światowy
1. Zasady członkostwa w Banku Światowym
Warunkiem nabycia członkostwa jest uprzednie przyjęcie państwa do MFW, po uzgodnieniu warunków udziału w kapitale zakładowym oraz zaakceptowaniu statutu przez zainteresowane państwo.
Na przyjęcie nowego członka wyraża zgodę Rada Gubernatorów Banku Światowego, w której - dzięki głosowaniu ważonemu - wpływy mają mocarstwa zachodnie.
Ze względu na polityczny kierunek działalności Banku Światowego od 1950 r. do końca lat 60-tych państwa socjalistyczne nie uważały za korzystne członkostwo w Banku Światowym oraz w MFW. ZSRR nie przystąpił w ogóle do tych organizacji, natomiast Polska , Czechosłowacja i Kuba , będące członkami pierwotnymi, wystąpiły z tych organizacji. Polska powiadomiła Bank Światowy i MFW o wystąpieniu z notami z 13 marca 1950r. Nie mogła bowiem uzyskać żadnych pożyczek w warunkach zimnowojennej dyskryminacji stosowanej przez Stany Zjednoczone. Czechosłowacja ,po zawieszeniu jej w prawach członkowskich w 1953r. pod pretekstem niedostarczania informacji ekonomicznych i niewykonywania innych obowiązków, przestał być członkiem obydwu organizacji z dniem 31 grudnia 1954r. Kuba zrezygnowała z członkostwa MFW 2 kwietnia 1964r., a z członkostwa w Banku Światowym w listopadzie 1964r.
W latach 70-tych na skutek pewnych zmian w polityce Banku Światowego niektóre kraje socjalistyczne zainteresowały się członkostwem w tej organizacji.
W 1972r przystąpiła Rumunia, w 1982 r. Węgry, w 1983r.Chińka Republika Ludowa po usunięciu z nich reprezentacji władz Tajwanu. W 1986r. przyjęta została też Polska.
2. Mechanizm podejmowania decyzji.
Głównymi organami Banku Światowego,a więc wspólnymi dla IFC i IDA są : Rada Gubernatorów, Dyrektorzy wykonawczy (Dyrekcja) i Prezes stojący na czele Sekretariatu. Formalnie każdy z tych organów ma oddzielne kompetencje i usprawnienia w odniesieniu do każdej z tych trzech organizacji według ich statutowych przepisów.
Ponieważ lista członków tych organizacji niecałkowicie się pokrywa, a także proporcje liczby głosów przysługujących poszczególnym członkom w głosowaniu ważonym nie są takie same, możliwe są komplikacje w organach kolegialnych (Rada Gubernatorów i Dyrektorzy Wykonawczy). Z powodu dążenia do konsensu różnice te nie mają jednak istotnego znaczenia. Jeżeli chodzi o Sekretariat Banku Światowego, to IFC i IDA są obsługiwane przez specjalne wydzielone sekcje.
Dalej przedstawię mechanizm podejmowania decyzji w Banku Światowym , który jest trzonem całej grupy Banku Światowego.
Rada Gubernatorów składa się z przedstawicieli wszystkich członków i zbiera się raz w roku. Uchwały zapadają przeważnie większością głosów w głosowaniu ważonym, przy czym każdy członek ma pewną wyjściową porcję głosów oraz po jednym głosie za każdą akcję w kapitale zakładowym . Tylko sprawy o szczególnej wadze , wymienione w statucie , wymagają odpowiedniej ,kwalifikowanej większości, np. zmiany w statucie, cofnięcie decyzji o zawieszeniu w prawach członka, zwiększenie kapitału zakładowego.
Podobnie jak w MFW ,funkcje operacyjne Banku Światowego znajdują się w kwestii Dyrekcji. Za względu na wysokość udziału w kapitale zakładowym i przypadający procent głosów Chiny same „ wybierają „ swojego Dyrektora Wykonawczego, co w praktyce oznacza , że dysponują stałym miejscem w Dyrekcji.
Decyzje Dyrekcji zapadają zwykłą większością głosów w głosowaniu ważonym.
W tym systemie podejmowania decyzji rozstrzygające znaczenie ma siedem mocarstw zachodnich: Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Niemcy, Japonia, Francja, Włochy i Kanada; w sumie dysponują one przeszło połową (52,18 % ) głosów ( tabela 1) . Podobnie jest w IFC i IDA .
Liczba akcji oraz siła głosowania ważonego głównych udziałowców:
Kraje Liczba akcji Siła głosowania (w %)
Stany Zjednoczone 111 050 19,20
Wielka Brytania 35 376 6,15
Niemcy 34 347 5,97
Japonia 34 206 5,94
Francja 28 914 5,03
Chiny 23 482 4,09
Indie 23 002 4,01
Włochy 19 842 3,47
Kanada 18 438 3,22
Holandia 15 117 2,65
Źródło: The World Bank Report
Doniosła rola w procesie podejmowania decyzji operacyjnych przypada Prezesowi Banku, który działając przy pomocy personelu Sekretariatu, przygotowuje wnioski do zatwierdzenia przez Dyrekcję. Dyrekcja może podejmować decyzje tylko w przypadku pozytywnego zalecenia Prezesa. Przy formułowaniu zaleceń Prezesa rozstrzygająca jest ocena :
1) warunków ekonomicznych, finansowych i politycznych kraju ubiegającego się o pożyczkę.
2) przewidywanej reakcji na przedstawiane zalecenia za strony głównych akcjonariuszy Banku.
Prezesami Banku Światowego zawsze byli mianowani przedstawiciele finansjery i działacze polityczni Stanów Zjednoczonych . W 1968 r. stanowisko to po G. Woodsie, byłym prezesie Banku Chicago, objął R. McNamara , były dyrektor wielkiego koncernu i były minister obrony, a po nim znowu wielki bankier , A. Clausen.
Siedzibą Banku Światowego jest Waszyngton.
3 . Cykl projektowy Banku Światowego.
Sześć etapów cyklu projektowego Banku Światowego to : Identyfikacja; Przygotowanie; Oszacowanie; negocjacje i przedłożenie Zarządowi; realizacja i Nadzór; ocena. Niektóre pomysły projektowe nigdy nie przechodzą wcześniej fazy identyfikacji. Inne zaś zostają przepracowane w fazie przygotowania i szacowania i w końcu wyglądają zupełnie inaczej od pierwotnego planu. Bank zatwierdza w ciągu roku ponad 200 projektów.
Identyfikacja: zadanie identyfikacji i zaproponowania projektu do sfinansowania przez Bank Światowy leży głównie w interesie pożyczających rządów. W niektórych przypadkach projekt może zostać zidentyfikowany w rezultacie
działania personelu Banku nad ogólną sytuacją ekonomiczną, czy też w konkretnym sektorze.
W tej pierwszej fazie planujący odpowiadają na takie pytania jak: Kto z tego projektu skorzysta ? Czy korzyści z projektu będą większe niż jego koszty? Czy istnieją inne opcje dla uzyskania tego samego celu? Projekt musi też przejść test priorytetów: dobry projekt przemysłowy może nie przejść z tego powodu, że projrkt rolniczy jest pilniejszy. Z momentem kiedy dany projekt przejdzie przez te „płotki”, zostaje on włączony do wieloletniego programu pożyczkowego Banku na dany kraj, aby zapewnić dostępność środków dla wszystkich zidentyfikowanych projektów.
Przygotowanie: kraj pożyczający odpowiedzialny jest za zbadanie technicznych, ekonomicznych, społecznych i środowiskowych aspektów projektu, chociaż Bank może często w tym pomóc. Określa on dostępne opcje, wykonalność każdej z nich, oraz ich koszty i korzyści.
Korzyści wynikające z pożyczki na usprawnienie np. przemysłu przetwórczego muszą być wyważone w zestawieniu z degradacją środowiska, jaka może wynikać ze wzmożonego zatrucia dymem.
W decyzjach takich polega się na studiach możliwości. Harmonogram projektu ustala się w trakcie przygotowania.
Oszacowanie: nawet przy całym przygotowaniu Bank nie jest jeszcze gotów powiedzieć „tak” lub „nie” odnośnie finansowania projektu. Bank musi najpierw dokonać własnej niezależnej oceny projektu- oszacowania. Każdego roku ma miejsce około 150 misji oceniających na miejscu, trwających od trzech do czterech tygodni.
Zespół personelu Banku i konsultantów dokonuje przeglądu studiów przygotowanych przez pożyczkobiorcę i dokonuje własnej analizy czterech głównych obszarów:
technicznego, instytucjonalnego, ekonomicznego i finansowego.
Negocjacje i przedłożenie Zarządowi: raport oceniający Banku, podsumowujący jego rekomendacje odnośnie warunków pożyczki, stanowi podstawę dla negocjacji z pożyczkobiorcą. Negocjacje prowadzą do uzgodnienia pomiędzy personelem Banku Światowego a pożyczkobiorcą niezbędnych ustaleń dla solidnego projektu. Drogą wzajemnego targu i ustępstw Bank i pożyczkobiorca dokonują przeglądu wszystkich kwestii jakie wpłynęły w trakcie przygotowania i oszacowywania projektu.
Realizacja i Nadzór: jest to etap kiedy droga lub szkoła są w budowie, maszyny i sprzęt są zakupywane i instalowane, a ludzie są szkoleni. Personel Banku Światowego wizytuje miejsca projektu, aby ustalić jakie są trudności i pomóc znaleźć rozwiązanie. W odróżnieniu od banku komercyjnego, który zatwierdza pożyczkę i przekazuje pieniądze pożyczającemu, Bank Światowy z reguły nie zwalnia środków bez dowodu, że pożyczkobiorca wydatkował je na uzgodnione cele.
Ocena: niezależny departament, Operations Evaluation Department ( OED ), odpowiedzialny jest za ocenę rezultatów projektów. Aby zapewnić swoją bezstronność OED raportuje bezpośrednio do Zarządu Dyrektorów Wykonawczych i do Prezesa Banku. W ocenie dokonuje się porównania kosztów projektu, jego korzyści, harmonogramu realizacji i efektywności z pierwotnymi założeniami. Zawiera również sugestie odnośnie poprawy realizacji projektów w przyszłości.
Rozdział trzeci
Działalność Banku Światowego.
1. Funkcje
W działalności Banku Światowego dominują funkcje operacyjne, które polegają na:
- udzielaniu pożyczek ,
- zaciąganiu kredytu w celu powiększenia kapitału pożyczkowego.
Ponadto Bank Światowy realizuje funkcje operacyjne w postaci : zarządzania majątkiem Banku i udzielania pomocy technicznej.
Warunki udzielenia pożyczek przez Bank Światowy ustala art. 3 statutu. Z pożyczek mogą korzystać tylko członkowie Banku Światowego i nie mogą one przekroczyć sumy jego kapitału zakładowego oraz rezerw.
Pożyczki mogą być udzielane rządowi kraju członkowskiego. Jeżeli miałyby być udzielone instytucjom prywatnym , rząd kraju, jego bank centralny lub inna instytucja państwowa uznana przez Bank Światowy musi zagwarantować spłacenie pożyczki wraz z odsetkami. Ze względu na niechęć rządów do udzielania tego rodzaju gwarancji prywatnym firmom operacje Banku ograniczają się przeważnie do udzielania pożyczek rządom.
Pożyczki Banku Światowego mogą być udzielane tylko wówczas , gdy pożyczkobiorca nie może uzyskać odpowiednich środków finansowych w inny sposób, na warunkach, które Bank Światowy uznaje za rozsądne.
Musi być zapewniony produktywny charakter finansowego projektu, tzn. płynące z niego korzyści ekonomiczne muszą zapewnić zwrot poniesionych kosztów i obsługę zaciągniętego kredytu. Państwo biorące pożyczkę od Banku Światowego musi mieć zdolność do wypełnienia swoich zobowiązań, a przede wszystkim do spłacenia pożyczki w walucie, w której ją otrzymało. Bank Światowy nie udziela pożyczki państwu , którego stan gospodarczy i sytuacja finansowa nie dają pewności jej zwrotu w przewidzianym terminie.
Warunkiem przyznania pożyczki jest udzielenie Bankowi Światowemu wszelkich potrzebnych mu informacji. W tym celu Bank posługuje się specjalnymi misjami badawczymi, złożonymi z wchodzących w skład personelu Banku ekspertów, których opinia w sprawie zdolności danego kraju do wywiązania się ze zobowiązań jest podstawą podjęcia ostatecznej decyzji przez Dyrekcję Banku Światowego.
Otwarte przez Bank Światowy kredyty dla danego kraju mogą być użyte wyłącznie do realizacji projektu, na który zostały przyznane.
Przy operacjach pożyczkowych występują też określone warunki walutowe. Bank dostarcza pożyczkobiorcy wszelkich walut , które są mu potrzebne do realizacji projektu, ale żąda ,aby pożyczka wraz z odsetkami była spłacona w tej samej walucie w jakiej została udzielona.
Celem Banku Światowego nie jest maksymalizacja zysku. Jego głównym celem jest udzielanie państwom członkowskim pomocy w rozwoju społeczno- gospodarczym przez udzielanie pożyczek inwestycyjnych, których warunki spłaty są znacznie łagodniejsze niż pożyczek udzielanych na normalnych zasadach handlowych.
Miarą pomocy Banku Światowego musi więc być m.in. różnica między stopą procentową pobieraną przez Bank Światowy a stopą procentową pobieraną przez prywatne banki. Różnica ta może być znaczna dzięki wysokiemu stopniowi pewności lokat kapitałowych w obligacjach Banku Światowego.
Bank unika udzielania pożyczek mniejszych niż kilkadziesiąt milionów dolarów , gdyż koszty związane z przeprowadzeniem rozeznania oraz koszty administracyjne w stosunku do mniejszych pożyczek byłyby nadmiernie wysokie. Aby nie dyskryminować mniejszych projektów, Bank Światowy stosuję metodę korzystania z pośrednictwa krajowych towarzystw popierania rozwoju gospodarczego , udzielając im mniejszych pożyczek ,które są wykorzystywane przez nie do finansowania mniejszych przedsiębiorstw.
Do stałych zasad polityki Banku Światowego należy również pozyskiwanie dla projektów kredytów innych banków i instytucji finansowych (współfinansowanie).
Projekty zatwierdzone przez Bank Światowy jako spełniające warunki jego własnych pożyczek budzą zaufanie i znajdują poparcie u innych kredytodawców.
2. środki finansowe
Układ z Bretton Woods przewidywał ,że kapitał zakładowy Banku Światowego będzie mógł być podwyższony . Podwyższenie kapitału zakładowego następuje przede wszystkim na podstawie decyzji Rady Gubernatorów ; równocześnie ustala się kwoty udziału w nim poszczególnych państw członkowskich, co musi być przez każdego z nich zaaprobowane. Kapitał zakładowy wzrasta też wówczas , gdy przyjmuje się nowych członków; ustala się z nimi ich udziały proporcjonalne do ich potencjału gospodarczego i możliwości finansowych.
Od pierwszego podwojenia kapitału zakładowego, które miało miejsce w 1959r. członkowie Banku Światowego wpłacają do jego kasy tylko 10% ustalonego wkładu, w tym 1% w złocie lub w dolarach, a 9% we własnej walucie ; pozostałe 90% wkładów pozostaje w ich posiadaniu i służy jako ostateczna gwarancja zobowiązań finansowych zaciąganych prze Bank Światowy z tytułu emitowanych obligacji.
Jeżeli znajdujące się w dyspozycji Banku Światowego fundusze okazałyby się niewystarczające, może on zażądać powiększenia wpłacanej przez członków części wkładu do 20% . Nie miało to jednak nigdy miejsca.
Cześć wkładu wpłacana we własnej walucie może być zdeponowana w centralnym banku lub podobnej instytucji kraju członkowskiego. Może ona być wykorzystana przez Bank Światowy do udzielania pożyczek tylko na podstawie porozumienia z danym krajem członkowskim. Ma to na celu uniknięcie narażenia kraju na trudności płatnicze, co mogłoby nastąpić , gdyby Bank Światowy bez uprzedzenia wprowadzał do obiegu międzynarodowego poważniejsze ilości danej waluty.
Podstawowym źródłem zasilania funduszów operacyjnych są pożyczki zaciągane na rynkach kapitałowych w postaci obligacji.
Wypuszczanie własnych obligacji z początku ograniczało się do prywatnego rynku amerykańskiego. Rząd Stanów Zjednoczonych udzielał poparcia tego rodzaju pożyczkom. Od 1951r Bank Światowy zaczął wypuszczać coraz więcej obligacji na rynek zachodnioeuropejski, a następnie japoński.
Źródłem finansowania Banku jest również cesja wierzytelności . Polega ona na odstąpieniu Przez Bank nie spłaconej części udzielonej pożyczki innym instytucjom finansowym. Poprzez taką operacją Bank odnawia zdolność udzielania nowych pożyczek.
3 .Jak Bank Światowy jest zarządzany ?
Bank Światowy i jego siostrzana instytucja MFW, zostały założone w 1945r. jako część nowej struktury międzynarodowej współpracy. Wyjaśniając wizję założycieli obu instytucji Fred M. Vinson, ówczesny amerykański Sekretarz Skarbu, pisał w „Foreign Affairs” z lipca 1946r. : „ Należy pamiętać, że nie są to zwykłe instytucje ze zwykłymi akcjonariuszami. Są one kooperacyjnymi przedsiębiorstwami rządów i ich głównym biznesem jest biznes z rządami...Chociaż muszą być one prowadzone tak aby oszczędzać swoje aktywa i jak najbardziej celowo wykorzystywać swoje możliwości ,nie są one instytucjami nastawionymi na zysk”.
Założyciele Banku zawierzyli w rezultaty współpracy. Przewidzieli oni instytucję zarządzaną przez swoich akcjonariuszy. W odróżnieniu jednak od firmy komercyjnej, udziałowcami Banku są suwerenne kraje, a nie prywatni inwestorzy.
Kraje te reprezentują różne formy rządów i znajdują się na różnym etapie rozwoju gospodarczego od najuboższych do najbogatszych.
Karta Banku: znana jako artykuły Porozumienia, ustanowiła strukturę tej instytucji. Karta ta była negocjowana na konferencji w Bretton Woods, w 1944 r. Czterdzieści cztery kraje wysłały swoich przedstawicieli do Bretton Woods- największe z nich to USA, W. Brytania, Francja, Chiny, Indie i Związek Radziecki. Większość krajów uczestniczących w konferencji, z wyjątkiem Związku Radzieckiego, ratyfikowało później Kartę, stając się pierwszymi członkami Banku. Dopiero w 1991 i 1992 r. 15 republik byłego Związku Radzieckiego zgłosiło indywidualnie wnioski o członkostwo.
Karta stwierdza, że tylko członkowie MFW mogą zostać członkami Banku Światowego. Każdy kraj reprezentowany jest przez gubernatora i zastępcę gubernatora. Udziały kapitałowe przydzielane są według formuły opartej na kwotach krajów w MFW i system głosowania jest ważony, w proporcji do udziałów kapitałowych.
Zarząd Gubernatorów: założyciele Banku przewidzieli, że jego codzienne funkcjonowanie będzie spoczywać w rękach Zarządu Dyrektorów Wykonawczych, z Prezesem Banku jako Przewodniczącym Zarządu. Zarezerwowali oni dla Zarządu Gubernatorów pewne inne uprawnienia, włącznie z prawem przyjmowania nowych członków, zwiększania czy zmniejszania kapitału, czy zawieszenia w prawach członkowskich.
Raz w roku Zarządy Gubernatorów zarówno MFW jak i Banku Światowego spotykają się na wspólnych sesjach, zwanych Dorocznymi Spotkaniami.
Jednakże poglądy poszczególnych rządów reprezentowane są w ciągu całego roku przez Dyrektorów Wykonawczych.
Dyrektorzy Wykonawczy: Karta Banku wymaga, aby Dyrektorzy Wykonawczy funkcjonowali w sesji ciągłej w jego siedzibie w Waszyngtonie i żeby się spotykali tak często jak działalność Banku tego wymaga. Rezydialny charakter Zarządu jest jedną z cech wyróżniających go od zarządów dyrektorskich korporacji przemysłowych.
Bank posiada obecnie 24 Dyrektorów Wykonawczych. Zgodnie z Kartą , pięciu największych udziałowców - USA, Japonia, Niemcy, Francja i W. Brytania - wyznacza własnych Dyrektorów Wykonawczych. Inne kraje zgrupowane są w 19 zespołach wyborczych, każdy reprezentowany przez Dyrektora Wykonawczego, wybranego przez kraj lub grupę krajów.
Kraje członkowskie same decydują o tym jak mają być zgrupowane. Grupy takie tworzone są mniej więcej według podziałów geograficznych ,przy czym pewną rolę odgrywają czynniki polityczne i kulturowe.
Dyrektorzy Wykonawczy na swoich całodniowych sesjach rozpatrują działalność Banku włącznie z propozycjami pożyczkowymi, budżetem i zagadnieniami polityki przedłożonymi przez Prezesa, który pełni funkcję Przewodniczącego Zarządu.
Karta Banku określa podstawowe zasady dotyczące jego działalności .Może on pożyczać tylko na cele produkcyjne i musi wspomagać wzrost gospodarczy w rozwijających się krajach. Musi on zwracać należytą uwagę na widoki spłaty udzielonych pożyczek.
Dyrekcja: Zgodnie z długotrwałym zwyczajem nominacje na Prezesa Banku wysuwa Dyrektor Wykonawczy reprezentujący Stany Zjednoczone, ale wybierają go Dyrektorzy Wykonawczy.
Prezes Banku odpowiedzialny jest za codzienne kierownictwo, za jego organizację oraz nominację i zwalnianie personelu. Prezes stoi na czele pracowników z ponad 100 krajów i wspomagany jest przez trzech Dyrektorów Administracyjnych, którzy nadzorują działalność w konkretnych dziedzinach. Karta Banku stwierdza, że Prezes i personel mają zachować swoją powinność wyłącznie dla Banku i dla żadnej innej władzy, nawet wobec ich własnego kraju.
Rozdział czwarty
Polska a Bank Światowy.
1. Wprowadzenie
Polska stała się ponownie członkiem Banku Światowego w 1986 roku, a w 1990 roku Bank Światowy udzielił Polsce pierwszych pożyczek. Od tego czasu Bank Światowy zaangażował prawie 5 miliardów USD na 30 projektów
Z kwoty tej wykorzystano około 2,9 miliardów USD, zaś spłacone zostało 712 milionów USD .
W dziedzinie wspierania polskiej gospodarki rynkowej i pomocy Polsce w przygotowaniu się do członkostwa w Unii Europejskiej Bank Światowy świadczy
zarówno pomoc techniczną jak i doradztwo w zakresie polityki, a ponadto pomoc finansową. Program Banku odnoszący się do Polski jest opracowywany przy ścisłej współpracy z rządem i społeczeństwem.
2. Działania realizowane w chwili obecnej
Tworzenie miejsc pracy dla mieszkańców wsi poza rolnictwem. Polska wieś stoi przed wielkimi wyzwaniami, wiążącymi się z modernizacją i przygotowaniem do członkostwa w Unii Europejskiej. Wymaga to działań w zakresie zwiększania wydajności rolnictwa, modernizacji produkcji i zajęcie się wysokim bezrobociem w niektórych regionach. Jednym z najważniejszych celów jest ułatwienie tworzenia miejsc pracy poza rolnictwem, w celu obniżenia wysokiego poziomu bezrobocia.
Na wniosek rządu Bank przygotowuje duży program aktywizacji terenów wiejskich , a ponadto obejmować będzie inwestycje prowadzące do uatrakcyjnienia inwestycji prywatnych.
Restrukturyzacja górnictwa węgla kamiennego. Program ten dąży do przywrócenia rentowności i konkurencyjności sektora węgla kamiennego poprzez likwidację kopalń
nieekonomicznych, racjonalizację poziomów zatrudnienia oraz restrukturyzację finansów spółek węglowych.
Program obejmuje finansowanie znacznych kwot odpraw socjalnych w celu zapewnienia pomocy dla zwalnianych z pracy górników. Pomoc świadczona jest głównie za pomocą cyklu szybko wypłacanych pożyczek dostosowania sektorowego.
Pierwsza pożyczka w kwocie 300 milionów USD została zatwierdzona już w czerwcu 1999, a umowa podpisana w listopadzie tego samego roku. Druga natomiast została
zatwierdzona w sierpniu 2001i opiewała na kwotę 100 milionów USD.
Poniższa tabela przedstawia listę realizowanych operacji pożyczkowych.
Projekty Rok Kwota Kredytu (mln. USD)
Restrukturyzacja i Prywatyzacja 1991 280
Rozwój Rolnictwa I 1991 100
Restrukturyzacja Ciepłownictwa 1991 340
Rozwój Służby Zdrowia 1992 130
Rozwój Mieszkalnictwa 1992 200
Modernizacja Dróg I 1993 150
Rozwój Rolnictwa II 1993 300
Przesył Energii Elektrycznej 1995 160
Zarządzanie Portami i Dostęp do Portów 1996 67
Finansowanie Gmin 1997 22
Modernizacja Dróg II 1998 300
Projekt Likwidacji Skutków Powodzi 1997 200
Dostosowanie Górnictwa Węgla Kamiennego 1999 300
Rozwój Wsi 2000 120
Restrukturyzacja Kolei 2001 110 mln EURO
Dostosowanie Górnictwa Węgla Kam. II 2001 112 mln EURO
Źródło: Biuletyn Banku Światowego
3. Pomoc Banku Światowego w odbudowie zniszczeń po powodzi.
W lipcu 1997 roku Polskę nawiedziła katastrofalna powódź ,chyba najtragiczniejsza w okresie ponad 200lat. Zalała ona i zniszczyła znaczną ilość budynków mieszkalnych: prywatnych i komunalnych ,szkoły ,szpitale i inne budowle, drogi, mosty, tory i urządzenia kolejowe, systemy wodociągowe i kanalizacyjne, a także elektroenergetyczne sieci przesyłowe.
Jako skutek fizycznych zniszczeń oraz zahamowania działalności gospodarczej wzrosło bezrobocie. Trudno jest oszacować łączne straty spowodowane powodzią nie mniej w tym okresie szacunki wahały się w granicach 10 mld PLN ( ok. 3 mld USD).
Poniższa tabela ilustruje wielkość zniszczeń spowodowanych powodzią w wybranych województwach w Polsce.
Województwo Teren Zalany Liczba Zalanych Budynków Długość Zniszczonych Wałów (m)
Opole 133 794 13 500 20 500
Wrocław 667 442 4 037 78 882
Legnica 25 624 1 280 5 233
Zielona Góra 47 500 6 080 3 171
Jelenia Góra 14 000 1 790 15 000
Wałbrzych 27 000 4 460 700
Bielsko 10 524 5 881 58 850
Kraków 10 034 2 029 26 630
Kielce 24 041 992 7 847
Nowy Sącz 5 955 4 163 33 950
Tarnów 22 994 1 703 24 700
Rzeszów 3 365 2 175 60 000
Źródło: szacunki Banku Światowego i dane rządowe.
W odpowiedzi na tę katastrofę Rząd Rzeczpospolitej Polskiej opracował i przyjął krajowy Program Odbudowy i Modernizacji którego zadaniem była realizacja następujących celów:
- natychmiastowa pomoc rodzinom i osobom poszkodowanym przez powódź i natychmiastowe przywrócenie najważniejszych usług publicznych;
- naprawienie zniszczeń spowodowanych powodzią
- stworzenie systemu zapobiegania powodziom w celu ograniczenia strat spowodowanych przez powodzie w przyszłości.
Podczas gdy rząd i powołane w tym celu agendy udzielały natychmiastowej pomocy osobom poszkodowanym, władze Polski zwróciły się do międzynarodowych instytucji
finansowych o pomoc finansową i techniczną w celu sfinansowania odbudowy oraz stworzenia odpowiedniego systemu planowania i osłony przeciwpowodziowej w przyszłości. W odpowiedzi na tę prośbę na jesieni 1997 roku Bank Światowy przygotował Projekt Usuwania Skutków Powodzi i udzielił na jego realizację pożyczki w wysokości 200 mln USD.
Projekt finansowany przez Bank Światowy składa się z dwóch głównych składowych.
Pierwsza z nich tzw. Składowa „ A” dotyczy pomocy w odbudowie infrastruktury technicznej. Finansowanie obejmuje 607 indywidualnych inwestycji w zakresie infrastruktury w całym regionie, a łączny koszt tego elementu wynosi
około 800 mln PLN. (ok. 200 mln USD)
Drugą składową (tzw.składową „B” )Projektów Usuwania Skutków Powodzi jest wspieranie Polski w zakresie ograniczania ryzyka przyszłych powodzi.
Koncentrując się przede wszystkim w dorzeczu Odry i górnej Wisły ,składowa obejmuje przede wszystkim:
- opracowanie nowoczesnej strategii osłony przeciwpowodziowej
- poprawy koordynacji działań podczas powodzi
- stworzenie nowoczesnych i niezawodnych systemów łączności i przepływu informacji.
- wspieranie społeczności lokalnych w zakresie planowania i wzbogacenie wiedzy lokalnych ekspertów, których zadaniem jest reagowanie na zagrożenie powodziowe.
- modernizację istniejącej infrastruktury hydrotechnicznej koniecznej w ochronie przeciwpowodziowej.
4. Program Małych Grantów
BŚ stworzył ten program w 1983 roku by poularyzować dialog i upowszechniać informacje na temat rozwoju w różnych środowiskach niezaangażowanych w realizacje projektów banku. Granty udzielane są organizacjom społeczeństwa obywatelskiego przez Biura Krajowe Banku Światowego.
W tym roku program ten koncentruje się na angażowaniu obywateli w proces upodmiotowienia zmarginalizowanych, wrażliwych i słabych grup społecznych. Nowym celem programu jest bowiem wspieranie procesu upodmiotowienia obywateli, by uzyskali większy wpływ na toczące się procesy rozwojowe - uczestnictwo i równość w korzystaniu z efektów tego procesu.
W Polsce program Małych Grantów funkcjonuje od 1999 roku. Różnego rodzaju organizacje poza rządowe ubiegają się o takie dofinansowanie. W roku 2001 warszawskie Biuro Banku Światowego otrzymało kwotę 45000 USD. W ciągu miesiąca marca wpłynęło 120 wniosków od zainteresowanych instytucji. Na początku maja Komitet Doradczy ds. Małych Grantów podjęło decyzje o przyznaniu 8 grantów, których wysokość wahała się w granicach 3000 - 9400 USD.
Strona 26 z 26
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
ustroj szwajcarii i japonii, materiały naukowe, stosunki międzynarodowe
POLITYKA MOCARSTW WOBEC NIEMIEC PO II WŚ, materiały naukowe, stosunki międzynarodowe
współczesny system polityczny Austrii, materiały naukowe, stosunki międzynarodowe
STOSUNKI MIEDZYNARODOWE-pod red. W. Malendowskiego, materiały naukowe, stosunki międzynarodowe
Międzynarodwe Stosunki Gospodarcze-wykłady, materiały naukowe, stosunki międzynarodowe
MIĘDZYNARODOWE STOSUKNKI EKONOMICZNE[1], materiały naukowe, stosunki międzynarodowe
Ustrój polityczny Wielkiej Brytanii, materiały naukowe, stosunki międzynarodowe
Ustrój polityczny Francji, materiały naukowe, stosunki międzynarodowe
saksonia, materiały naukowe, stosunki międzynarodowe
Niemcy za czasów Napoleona, materiały naukowe, stosunki międzynarodowe
Ustrój polityczny Niemiec, materiały naukowe, stosunki międzynarodowe
Ustrój polityczny Wloch, materiały naukowe, stosunki międzynarodowe
ustroj szwajcarii i japonii, materiały naukowe, stosunki międzynarodowe
Organizacje Mnd, Niepaństwowi uczestnicy stosunków międzynarodowych, Niepaństwowi uczestnicy stosunk
Materiały Kolowium Nauka o Państwie Kolos, Stosunki Międzynarodowe Rok 1, Semestr 1, Nauka o Państwi
organizacje-terrorystyczne, stosunki międzynarodowe
Nauka o panstwie, Stosunki międzynarodowe - materiały, I semestr, Nauka o państwie (ćwiczenia)
Statysta kolokwium ubiegly, Stosunki międzynarodowe - materiały, II semestr, Statystyka i demografia
więcej podobnych podstron