W tej chwili zmieniła się struktura i użytkowanie koni. Do lat 90-tych koń był podstawową siłą pociągową.

1709 r. - powstała I księga stadna koni.

Im wyższy koń tym lepszy skoczek. Konie o wysokości 164 cm w kłębie mają lepszą motorykę.

I typ - konie sportowe

II typ - konie ujeżdżeniowe

III typ - konie rekreacyjne

IV typ - konie do hipoterapii

Stan pogłowia na świecie:

• Przed I wojną światową - 90 mln koni;

• W tej chwili - 60 mln koni.

Światowa produkcja stanu pogłowia - 60,9 mln sztuk

Kontynent:

• Amerykański 49% światowego pogłowia, w tym 24,3% Am. Pn /14,8 mln sztuk/; 24,7% Am. Pd;

• Azja 26,7% światowej produkcji /15,9 mln szt./;

• Chiny 16,5% -//- /10 mln szt./;

• Europa 6,8% -//- /4,12 mln szt./.

40% konie rasy wielkopolskiej, 30% już pod koniec lat 90-tych

>20% konie pełnej krwi angielskiej

>20% konie czystej krwi arabskiej

ok. 13% konie rasy małopolskiej /dobre skoczki/

konik polski - hodowany w hodowli stajennej

rasa huculska - hodowana w hodowli rezerwatowej

rasa śląska - występuje na południu

ZWIĄZKI I INNE STOWARZYSZENA:

POLSKI ZWIĄZEK HODOWCÓW KONNYCH /PZHK/ - powstał w okresie międzywojennym.

1956 r. - został zorganizowany zjazd delegatów związków wojewódzkich.

Do 1958 r. - związek nie miał żadnych uprawnień. Ta działalność została utrzymywana do 1975r.

1075 r. - utworzono stacje hodowli zwierząt.

PZHK zajmuje się:

• Oceną wartości hodowlanej klaczy stajennych;

• Kwalifikacją i wpisem młodych klaczy do ksiąg stadnych;

• Selekcją klaczy rocznych i dwuletnich;

• Przeprowadza przeglądy ogierów;

• Dokonuj kwalifikacji i wpisu do ksiąg ogierów;

• Prowadzeniem ksiąg zarodowych dla koni: małopolskich, wielkopolskich, śląskich, szlachetnej półkrwi, wpisuje się konie szlachetne np. hanowery, rasy zimnokrwiste, rasy zachowawcze /koniki polskie, hucuły/.

W latach 90-tych nastąpiły zmiany w sektorze rolnictwa i hodowli koni oraz w regulaminie prowadzenia ksiąg /1 stycznia 1996r./. Zmiany:

• Zlikwidowanie w księgach koni małopolskich działu II, w którym oprócz ras półkrwi dopuszczone były konie prymitywne;

• Aby utrzymać księgę główną i czystorasową zmienia się system opisu i identyfikacji koni. Konie opisuje się według specjalnego diagramu.

Hodowla koni w dniu dzisiejszym:

W hodowli koni półkrwi przyszłościowym kierunkiem jest doskonalenie koni sportowych.

W Polsce jest mały eksport koni wierzchowych, gdyż nie mamy dużego postępu hodowlanego. W Polsce populacja koni zimnokrwistych to 60% /konie nie nadające się do sportu/. Natomiast zapotrzebowanie na siłę pociągową zmniejsza się.

Pogłowie koni zmniejsza się, likwiduje się stadniny.

W 1996 r. opracowano program hodowli koni. Cel: chodziło o to, aby wyhodować konie typy wierzchowego przydatnego do sportu. Selekcji ogierów dokonywano na podstawie 100 dniowego testu użytkowości wierzchowej ogierów. Wybiera się 25% najlepszych ogierów i one są kierowane do testu 8 miesięcznego.

Plany wg agencji rolnej:

• Planowali by utrzymać 1900 klaczy w stadninach i 970 ogierów w stadach;

• Ograniczać liczbę stad ogierów.

Obecnie hodowla koni prowadzona jest w 32 stadninach. Aktualny stan klaczy w stadzie podstawowym wynosi 1400 szt. W 1996 r. zarejestrowanych było:

• Pełnej krwi angielskiej 454 szt.;

• Czystej krwi arabskiej 176 szt.;

• Małopolskiej i angloarabskiej 301 szt.;

• Śląskiej 51 szt.;

• Hucułów 80 szt.;

• Koników polskich 80 szt.;

• Zimnokrwistych 103 szt.

Stadniny pełnią ważną rolę w produkcji materiału hodowlanego. Obecnie powstaje dużo stadnin.

Zakłady i stadniny, które powinny zostać w zasobach agencji i własności rolnej skarbu państwa:

• Stado ogierów - Sieraków, Książ, Bogusławice, Białka, Kętrzyn, Łobez, Łąck;

Zakłady treningowe - Biały Bór;

• Stadniny koni - Janów Podlaski, Michałów, Racot, Liski, Rzeczna, Gładyszów, Nowe Jankowice, Walewice, Kozienice, Krasne, Bielin, Iwno, Jaroszów, Moszna, Pępowo;

• Czysta krew arabska - Janów Podlaski, Michałów, Białka;

• Pełna krew angielska - Łąck, Rzeczna, Kozienice, Krasne - łączna liczba 120 klaczy;

• Małopolska i angloaraby - Janów Podlaski, Walewice, Krasne - 150 klaczy;

• Wielkopolska i szlachetna półkrew - Racot, Rzeczna - 100 klaczy;

• Konie trakeńskie - Liski - 80 klaczy;

• Śląska - Książ - 30 klaczy;

• Hucuły - Gładyszów - 80 klaczy;

• Koniki polskie - Sieraków - 80 klaczy;

• Konie zimnokrwiste - Nowe Jankowice - 80 klaczy.

Planuje się, aby zostało 920 klaczy: prymitywnych 120 szt., zimnokrwistych 80 szt. Rasy: wielkopolską, małopolską, angloaraby - planuje się zachować pogłowie 300 szt.

Docelowo w 7 stadach będzie użytkowanych 6 ogierów. Półkrwi ogiery typu sportowego nie przekroczą 400 szt.

Odmiennego traktowania wymaga hodowla koni arabskich, aby zapobiec spokrewnieniu. Chce się zatrzymać 150 klaczy w 3 stadninach.

Hucuły i koniki polskie są utrzymywane w celu zachowania ras rodzimych.

Przewiduje się utrzymanie 7 stad ogierów. Zlokalizowane będą one na terenach większej populacji klaczy:

• Stado w Sierakowie ma obsługiwać konie rasy wielkopolskiej;

• Kętrzyn - posiada ogiery zimnokrwiste, szlachetnej półkrwi, koni wielkopolskich, trakeny - pochodzące ze stad w Kwidzyniu;

• Łąck - będzie działało na terenie całego kraju. W stadzie będą utrzymywane konie pełnej krwi angielskiej;

• Bogusławice - będzie obsługiwał Polskę centralną i pd. będzie utrzymywać ogiery małopolskie i zimnokrwiste;

• Białka - utrzymywanie ogierów angloarabskich, arabskich, małpolskich;

• Książ - będzie obsługiwać rejon dolnego i górnego Śląska oraz rejon małopolski. Utrzymanie ogierów rasy małopolskiej;

• Łobez - utrzymywanie ogierów zimnokrwistych i szlachetnej półkrwi.

Stada zlikwidowane: Gniezno, Kwidzyn.

Stowarzyszenie Hodowców Polskiego Konia Gorącokrwistego:

Zaczęło działać w 1993 r. celem było dążenie do wyhodowania konia wierzchowego o wysokich walorach sportowych. Hodowcy prywatni zaczęli skupować konie z Nowej Wioski, itd. Przy wyborze brano pod uwagę:

• pokrój /budowa zewnętrzna/;

• cechy wierzchowe;

• zwierzęta o dobrym ruchu;

• patrzono na rodowody.

9listopada 1996 r. we Włocławku 17 osób powołało do życia konia szlachetnego.

1997 r. - ustawa o hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich.

To stowarzyszenie w 1998r. zmieniło nazwę na Stowarzyszenie Hodowców Polskiego Konia Gorącokrwistego.

1998 r. - prowadzona jest ocena materiału hodowlanego i jego selekcja.

To stowarzyszenie organizuje próby dzielności dla klaczy.

POCHODZENIE KONI

Klasa: ssaki

Gromada: kopytne

Rząd: nieparzystokopytne

Rodzina: koniowate

Rodzaj: konie osły zebry półosły

TRZECIORĘD - zaszły radykalne zmiany klimatu, co wpłynęło na roślinność	EOCEN	HYRACOTERIUM /4 palce na kończynach przednich, 3 na tylnych i 2 szczątkowe/ MESOHIPPUS /forma 3 palczasta z dobrze rozwiniętym palcem środkowym, poruszał się jeszcze na 3 palcach. Miał dostosowana szczękę do pokarmów roślinnych/
Pod koniec 3-rzędu następuje zanikanie palców i redukcja do 1 palca	MIOCEN	PARAHIPPUS /3 palczasta forma z 2 palcami zredukowanymi/ MERYHIPPUS /3 palczasta forma przejściowa, zęby nie wysuwają się z zębodołów/
Wydłużenie kończyn	PLIOCEN	PLIOHIPPUS /3 palczasta forma, zęby wysuwają się już z zębodołów/
Uformowały się kopyta; zmieniło się uzębienie i kształt szczęk do pobierania pasz trawiastych	PLIOCEN	HIPPARION /3 palczasta forma/ PLESHIPPUS /1 palczasta forma/ EQUUS STENONIUS /od niego pochodzi koń właściwy EQUUS/
Czwartorzęd	PLEJSTOCEN	EQUUS /różne formy konia właściwego/
	HOLOCEN	HEMIONUS /półosły/ ASINUS /osły/ HIPPOTIGRIS /zebry/ EQUUS /konie/

Prawdopodobnie konie wywodzą się z ziem Ameryki Pn. pod koniec XV w. Konie tam nie występowały. Mustangi wywodzą się od słowa hiszpańskiego mestego = bezpański, wolny.

Koń - EQUUS CABALLUS od słowa cabo= wygrzebywać.

POCHODZENIE KONIA WSPÓŁCZESNEGO.

Przodkowie dzisiejszego konia:

1. Koń Przewalskiego - EQUUS FERUS

Odkrył go i opisał w 1979 r. Poliakov, ale opisany został przez Przewalskiego.

Dżungavi - koń wysokości 130 - 150 cm. Żyją do dnia dzisiejszego w Mongolii.

Konie Przewalskiego są:

• Krępe;

• Głowa ciężka i duża;

• Grzywa stojąca, ostra;

• Włosy proste, stojące;

• Kończyny mocne o szerokim nadpęciu;

• Na kończynach występują kasztany;

• Umaszczenie bułane /ciemna pręga wzdłuż grzbietu/.

Żyją do dnia dzisiejszego w małych ilościach w Chinach. Od niego pochodzi wiele ras górskich /konie stepowe, które występują w środkowej i pn. Azji/.

2. Tarpan - EQUUS CABALLUS / GNELINI ANTONIUS

• Drobniejszy od poprzedniego;

• Wysokości 130 cm;

• Grzywa obwisła;

• Maść myszata;

• Niewielka głowa z szerokim czołem;

• Kasztany na przednich kończynach.

Jest protoplasta koni bałkańskich, rosyjskich, litewskich, prymitywnych koni polskich /konik polski jest przedłużeniem linii tarpana/, cala grupa koni orientalnych /konie perskie, arabskie/. Od niego pochodzą konie szlachetne. Jest to koń powtórnie zdziczały.

Koń, który po raz ostatni został odłowiony i dostarczony do moskiewskiego zoo. Tam żył i zdechł w 1887 r. Był to koń chersoński, gdyż wywodził się z powiatu chersońskiego.

Tarpan był przez długie lata źródłem pokarmu dla ludzi. Polowano na niego dla mięsa.

Z tarpana wyodrębniła się forma:

• SILVATICA VETULANI - ten koń występował na terenach lesistych, bagnistych. Forma leśna występowała w środkowej Europie. W 2002 r. obchodzono 50 lecie śmierci tego konia. Został on odkryty przez prof. Vetulani, jednak Niemcy wykradli jego pracę naukową na temat tego konia.

3. EQUUS ABELI ANTONIUS

Od niego wywodzą się typy konia zimnokrwistego, wyhodowane na skutek selekcji, prac hodowlanych, warunków środowiska.

• Wysokość w kłębie 155 - 180 cm;

• Masywna budowa ciała;

• Duża czaszka;

• Kości bardzo grube, ale porowate.

Występuje w środkowej i zachodniej Europie.

UDOMOWIENIE KONIA

Pierwsze formy udomowienia polegały na tym, że wyłapywano źrebięta. Ok. 5-6 tys. lat p.n.e pierwsze wzmianki na temat udomowienia konia.

• Babilon /Irak/ w 2123 - koń występował, ale nie był użytkowany;

• Asyria - występował 2000 lat temu;

• Egipt 1580 - 1345 - używano w wojsku do zadań bojowych i polowań;

• Grecja - 1180 - wojna trojańska;

• Rzym - wykorzystywany do zadań bojowych, ciągnięcia rydwanów.

W 7 w. n.e. / za czasów Mahometa/ pojawił się koń arabski /gorącokrwisty/.

Koń został udomowiony na terenie Afganistanu, Iraku, Iranu.

Inne gatunki koniowatych:

1. Półosły - Hemionus:

• KIANG - zwierze zamieszkujące w Tybecie i Chinach /4000-5500 m n.p.m./. Jest to najwyżej bytujące zwierzę, odporne na trudne warunki środowiska i żywienie. Szybko dostosowuje się do trudnych warunków. Zmienia okrywę z zimowej na letnią i odwrotnie. Wysokość w kłębie 130 cm; ma krótką, stojącą grzywę /charakteryzuje konie dzikie/. 2 kolory sierści: ciemniejszy od strony grzbietowej, jaśniejszy od brzusznej. W górach wspinają się podobnie jak owce. W ogrodach zoologicznych są rzadko trzymane, bo są to zwierzęta dzikie;

• ONAGER - występuje głównie w pd.- zach. Azji /Iran, Irak, Syria/. Obecnie 2 tys. szt. W stanie dzikim. Są to najjaśniejsze półosły. Starożytni Rzymianie chwalili mięso z tych zwierząt;

• KUŁAN - pochodzi od j. kirgijskiego; nazwa oznacza długouchy. Z reguły występuje w rejonach Kirgizji. Najczęściej można go spotkać w tabunach. Odżywia się roślinami pustyni. Dawały się łatwo upolować w nocy. Często traktowano je jako maskotki. Bardzo trudny do oswojenia. Mieszańce międzygatunkowe osła z kułanem są bezpłodne.

2. Osły - Equus asillus:

Zwierzę nieduże, bardzo odporne . W Polsce kilkaset do 1500 szt. Niektórzy uważają, że zostały udomowione wcześniej niż konie. Występują 2 podgatunki:

• Osioł nubijski /E. afrikanus/;

• Osioł somalijski.

Bardzo cennymi osłami były osły z Hiszpanii /wykorzystywane do krzyżowania z koniem - muły/, z Włoch i USA. Są to osły wysokie 140-150 cm. Osły amerykańskie charakteryzują się dużą prędkością w chodzie.

3 kierunki związane z hodowlą:

• Osły 100 cm;

• Osły 115-135 cm;

• Osły 150-160 cm.

3. Muły:

Hybrydy z klaczy konia i samca osła. Mangalarga - od niej wywodzi się brazylijski muł. W tym typie muła brazylijskiego występują 4 formy. Chód naturalny = marcha. Charakteryzują się szybkim stępem.

Tölt - mieszanka kuca islandzkiego

Krzyżówki odwracalne:

• ♂Koń x ♀ osła - osłomuł;

• ♂zebra x ♀ koń - zebroid.

Wymagania środowiskowe współczesnych koni:

1. Klimat - wysokość wzniesienia n.p.m.:

Hucuły - konie górskie:

• Unoszą wysoko nogi;

• Większa objętość klatki piersiowej;

• Pewne zmiany w pokroju;

• Pewnie muszą stąpać;

Na skutek rzeźby terenu mają:

• Chudsze przedramię;

• Zbitą kość;

• Ścisłe, małe, twarde kopyta;

• Wysokość w kłębie 136-144 cm.

Konie zimnokrwiste - tereny nizinne:

• Zdolność do wybujałości;

• Kość niezbita, gąbczasta;

• Kopyta kruche;

• Dłuższe przedramię.

2. Wiatr - wpływa na ukształtowanie się konia. Wpływa pozytywnie na wzrost i rozwój /hartuje organizm/. Zbyt duże wiatry powodują nadmierna pobudliwość koni.

3. Temperatura - ma wpływ na wzrost i rozwój młodzieży. Źrebaki lepiej jest wychowywać w niskiej temp. Zbyt wysoka temp. i zaduch powodują wydelikacenie organizmu i to, że zwierzęta są cherlawe. Araby mocno się hartują, gdyż temp. w dzień wynosi 40-50^oC, a w nocy jest zimno.

4. Światło - brak światła zaburzenia w syntezie wit. D, a to prowadzi do krzywicy.

5. Gleba - ważne, aby była zasobna w fosforan wapnia /kształtowanie kośćca/.

6. Żywienie.

RASY RODZIME POLSKIE:

KOŃ WIELKOPOLSKI /WLKP/

Według Haya rasa ta istnieje od założenia Państwowego Stada Ogierów w 1829 r. w Sierakowie /Wlkp./. wyhodowano ja z następujących ras koni:

• Trakeńskie;

• Wschodnio - pruskie;

• Berberyjskie;

• Pełnej krwi angielskiej /XX/;

• Czystej krwi arabskiej /OO/.

Na podstawie miejscowych ras krajowych wytworzył się typ konia kawaleryjskiego. W końcu XIX w. koń ten zbliżony był do konia wsch. - pruskiego.

1885 - założono II-e stado ogierów w Gnieźnie;

1897 - założono III-e stado ogierów w Starogardzie Gdańskim.

Hodowcy poznańscy zrzeszyli się w Związek Hodowców Konia Szlachetnego /powstał 1900r./, który wydał księgę stadną koni półkrwi. 1911 - ZHKSz wydał II tom księgi późniejszej rasy wielkopolskiej.

Od 1918 koń ten uległ przeobrażeniu:

Po I wojnie światowej został on uszlachetniony:

• Ogierem pełnej krwi angielskiej;

• Ogierem czystej krwi arabskiej;

• Spory udział angloarabów /XXOO/; według Zwolińskiego wprowadzono angloaraby półkrwi szwedzkiej;

• Wprowadzono też do hodowli inne rasy, np. gidrany, schagye.

Po II wojnie światowej starano się wyhodować konia zdolnego do zaprzęgu i pracy w rolnictwie. Stosowano reproduktory charakteryzujące się wyższym wzrostem:

• Konie w typie poznańskim;

• Wsch. Pruskie;

• Hanowerskie;

• Niemieckie rasy półkrwi.

Hodowla w 3 odrębnych grupach rasowych:

1. Konie poznańskie - hodowane w stadninach w woj. Poznańskim i bydgoskim. Ten typ został uszlachetniony ogierami: trakeńskimi, wsch. - pruskimi, mazurskimi.

2. Konie mazurskie - prawie wyłącznie powstały z trakenów i w stadninach państwowych częściowo z wsch. - pruskich.

3. Konie hanowerskie gryfy - są to najcięższe konie wsch. - pruskie. Należą do grupy współczesnych koni sportowych.

W 1962 r. zostało wydane rozporządzenie ministra rolnictwa, który połączył typ konia mazurskiego i poznańskiego, tworząc rasę wielkopolską.

Konie rasy WLKP charakteryzują się:

• Wysokość w kłębie 158-168 cm;

• Obwód klatki piersiowej 185-200 cm;

• Obwód nadpęcia 20-22.

KOŃ RASY MAŁOPOLSKIEJ /M/

Występuje w pd.- wsch. części Polski . ma duże predyspozycje do skoków i lepszą motorykę ruchu.

Po wojnie zgromadzono konie pochodzące z prywatnych hodowli, które ocalały .

Rasa ta została wyhodowana na podstawie prymitywnych koni występujących w pd. - wsch. regionie Polski. Prawdopodobnie były to koniki polskie. Miejscowa rasa charakteryzowała się:

• Odporna na złe warunki klimatyczne;

• Dobrą płodnością i plennością;

• Długowiecznością;

• Dobrze wykorzystywała paszę.

W XVII/XVIII w. uszlachetniono te konie ogierami z wschodu:

• Perskimi;

• Turkmeńskimi;

• Arabskimi /przekazywały odporność na złe warunki środowiska/.

W XIX w. na tę ukształtowana grupę koni wpłynęły także ogiery następujących ras:

• Półkrwi angielskiej /F₁x♂/;

• Angloaraby /szczególnie ze stad węgierskich i Janowa Podlaskiego/;

• Lipicjańskie;

• Pełnej krwi angielskiej.

Typ konia małopolskiego podzielono na 3 grupy rasowe:

1. Konie kielecko - lubelskie - charakteryzują się:

• dużą szlachetnością;

• dobrym ruchem;

• twardością w pracy.

Wpływ na nie wywarły konie z Janowa Podlaskiego - angloaraby. Od 1915 r. bardzo istotną role odegrały konie tzw. półkrwi arabskiej z rodu Schagye. Po II wojnie światowej wpływ miały również konie mazurskie i WLKP.

2. Konie nowosądeckie - wpływ miał głównie ród Furriosa /konie półkrwi angielskiej/. Konie wykorzystywane w gospodarstwach chłopskich, wszechstronnie użytkowy, o zróżnicowanym temperamencie.

3. Konie tarnowsko - dąbrowskie - pod wpływem rogu Gidran /angloaraby/ oraz koni orientalnych.

Koń małopolski zatrzymał najwięcej cech prototypu konia krajowego, co uwidacznia się w niewysokim wzroście, suchej konstytucji, dużej predyspozycji do skoków.

Hodowany był głównie w Bogusławicach, Janowie Podlaskim, Prudniku.

Jest to koń:

• Nieduży, waga 450-550-650 kg;

• Wysokość w kłębie 162 -165 cm;

• Maść: 50% gniada, 23% kasztan, 23% siwa, 4% kara.

KOŃ ŚLĄSKI

Jest to najcięższy koń gorącokrwisty, ponad 600 - 700 kg. Występuje na Śląsku, w Strzelcach Opolskich, Strzegoniu. Wpływ na tę rasę wywarła rasa oldenburska. Pod koniec wieku XIX trzymany w gospodarstwach indywidualnych w chowie alkierzowym. Charakterystyka:

• Niewysoki 160 cm;

• Obwód klatki piersiowej 198-200 cm;

• Obwód nadpęcia 23-23,5 cm;

• Gruba kość.

KOŃ SZLACHETNEJ PÓŁKRWI /SP/

Posiadają lepszą predyspozycję sportową.

Wywodzą się od koni pomorskich tzw. gryfów, pochodnych koni hanowerskich i wsch. - pruskich oraz innych ras krajowych uszlachetnionych rasą hanowerską i krwią czystych ras.

Krzyżowanie części stada zarodowego koni wielkopolskich i małopolskich z rasami zagranicznych koni sportowych /seleFrance, hanowerska, holsztyńska, KWPN, belgijska i inne/ daje mieszańce, które w myśl przepisów z ksiąg stadnych stają się końmi szlachetnej półkrwi.

KOŃ CZYSTEJ KRWI ARABSKIEJ /00/

Budowę i sylwetkę arabów określa się mianem kwiatu - piękny bukiet - harmonijność budowy. Posiadają szczupaczy pysk.

Powstał w czasach Mahometa. Na jego wytworzenie wpłynęły następujące czynniki:

• Naturalne środowisko przyrodnicze - występują na terytorium całego Płw. Arabskiego, Iraku, Libanu. Są to tereny ubogie w paszę i wodę;

• Sposób użytkowania koni arabskich - konie są zmuszone do ciągłego ruchu;

• Zwyczaje hodowlane - arabowie wybierali do hodowli sztuki najbardziej dzielne, które kryto ogierami czystej rasy - hodowla w czystości rasy.

W Polsce na hodowlę wpłynęli:

• Hieronim Sambuszko;

• Wurski - sprowadził Aleppu;

• Emil Rzewski - w latach 1817-1820 pojechał do Turcji i przywiózł 137 klaczy i kilka ogierów. Część sprzedał, a pozostałe zostawił w stadzie w Sawroniu;

• Brannicy - założyli stadninę w Białej Cerkwi;

• Julian Dzieduszycki - w połowie XIX w. 1840 r. kupił ogiera Bagdada. Po podziale majątku zakupił dla jego córek 7 ogierów i kilka klaczy, w tym Gazelę, Mlechę i Saharę. Konie te zostały umiejscowione w Jazupolu, część klaczy i potomstwa po nich wywieziono o Janowa Podlaskiego;

• W 1920 sprowadzono do Janowa Podlaskiego Gazelę II, Mlechę i Pompeję. Na ich podstawie stworzono stadninę Janów Podlaski. Sprowadzono także ogiera z rodu Kuhailan haifi o maści gniadej;

• Sprowadzono także konie z rodu Saklewi o maści siwej - od nich pochodzą konie w Michałowie. Są bardziej rosłe niż poprzednie;

• Ród Munigi - konie charakteryzujące się długą szyją o maści kasztanowatej.

Wady arabów:

• Niski wzrost - ♀147 cm, ♂ 151 cm;

• Obwód klatki piersiowej - ♀180 cm, ♂ 191 cm;

• Obwód nadpęcia - ♀ 18,4, ♂ 19,3 cm;

• Błędy w budowie - szczególnie ustawienie kończyn;

• Nieraz nadmierna pobudliwość.

Zalety:

• Duża wytrzymałość na długich dystansach;

• Mogą udźwignąć duży ciężar;

• Duża szybkość w galopie;

• Odporny na warunki środowiska i skąpe żywienie.

Maść: 46% gniada, 40% siwa, 13% kasztan, 1% kara.

Późno dojrzewają.

Asezonalność występowania rui.

Występują w: Janów Podlaski /1920/, Michałów /1953/, Białka /1981/.

Najdroższe: Penicylina /1,5mln $/, EL Passo /1mln$/, Skowronek 1904 r. - gen. Paton zapłacił za niego 50 tys. $ /po nim wiele ogierów: Fetysz, Ofir/.

KOŃ BERBERYJSKI

Należy do grupy koni arabskich. Jest krzyżówką koni numidyjskich z arabami. Występuje w pn. części Afryki. Cechuje się:

• Nisko osadzonym ogonem;

• Bardzo dużą wytrzymałością;

• Jest niewysoki, wysokość w kłębie 142-154 cm;

• Niewybredny;

• Garbonosy.

Wywarły bardzo istotny wpływ na hodowle koni pełnej krwi angielskiej i konie hiszpańskie /konie andaluzyjskie/.

PEŁNA KREW ANGIELSKA /XX/

Najszybsza rasa na świecie koni wyścigowych. Wyhodowana je na podstawie koni miejscowych i koni ras orientalnych:

• Arabów;

• Tureckich;

• Berberyjskich /pierwszy import w roku 1660/.

Na XX wywarły wpływ następujące ogiery:

1. Ogier gniady - Darley Arabian /ur.1702/; 1705 r. sprowadzony z Syrii do Anglii.

2. Ogier kary - Byerly Turk /ur. 1680/; w 1689 został odkupiony od Polaków; jest założycielem 3 linii genetycznych.

3. Ogier gniady - Godolphin Barb /Arabian; ur. 1724/; 1730 sprowadzony do Anglii.

Charakteryzują się:

• Bardzo małym wyrównaniem pokroju;

• Niską plennością i płodnością /ok. 60%/;

• Koń nerwowy, pobudliwy;

• Mało odporny na stres;

• Duży wysiłek może spowodować krwotok;

• Wymaga dobrej pielęgnacji i żywienia;

• Wysokość w kłębie 165-175 cm;

• Obwód klatki piersiowej 180-195 cm;

• Obwód nadpęcia 19,8-21 cm;

• Maść: ok. 60% gniada, 20% karogniada.

1791 r. - pierwsza księga stadna koni.

Pełna krew /XX/ określa to, że o momentu właściwego wytworzenia rasy, konie te są hodowane we własnym obrębie bez dolewu obcej krwi.

Krajowe stadniny: Iwno, Łąck, Rzeczna.

Konie te stanowią ponad 20% populacji koni w kraju.

ANGLOARABY /XXOO lub XO/

Powstały w wyniku krzyżowania ♀pełnej krwi angielskiej x ♂ czystej krwi arabskiej: F₁ /XXOO/, F₁xF₁ =F₂ /XO/. Najlepsze mieszańce powstają w pokoleniu F₁.

Angloaraby służyły na potrzeby wojska. Znane angloaraby to francuskie i węgierskie.

W Polsce XXOO uznawane jest jako czysta krew. Uważa się, że jeżeli udział krwi wynosi od 25-75% to traktujemy konia jako araba. Jeśli 75-90% to w zależności jaki jest udział rasy mówimy o półkrwi angielskiej /X/ lub półkrwi arabskiej /O/.

Stadniny: Ohabry, Walenice, Janów Podlaski, Strzelce Opolskie.

KONIE WĘGIERSKIE:

RÓD FURIOSO lub WĘGIERSKI

Należą do koni półkrwi angielskiej. Maść gniada lub ciemnogniada.

Protoplasta tej rasy urodził się na Węgrzech w 1836 r. krył on klacze arabskie, pełnej krwi angielskiej i angloarabów. Następnie krzyżowano między sobą koni z F₁ /F₁xF₁/. To pokolenie krajowe krzyżowano z innymi pokoleniami i otrzymano konia węgierskiego - Furioso.

RÓD PRZEDŚWIT

Konie półkrwi angielskiej o maści gniadej. Protoplastą był ogier pełnej krwi angielskie Piber, ur. 1872 r. Był on ojcem Przedświtu I.

RÓD NOWIUS

Protoplastą był ogier anglonormandzki Nowius, ur. 1810 we Francji, a na Węgry sprowadzony w 1815r. Są to konie gniade i kare. Występują 2 typy użytkowe tego konia:

• Wierzchowy - wysokość w kłębie 158 cm;

• Zaprzęgowy - wysokość w kłębie 158-170 cm.

Zalety:

• Duża siła pociągowa;

• Spokojny temperament;

• Duża skłonność do limfatyczności /udział krwi hiszpańskiej/.

Wady:

• Mało odporny na złe warunki środowiska.

RÓD GIDRAN

Jest to koń w typie półkrew arabska, maści kasztanowatej. Niektóre konie zalicza się do angloarabów. Protoplasta tego rodu był Siglari Gidran, ur. 1810 r. / koń czystej krwi arabskiej/. Do stworzenia tej grupy koni użyto także koni pełnej krwi angielskiej.

Główny typ użytkowy zaprzęgowo - wierzchowy.

RÓD SCHAGYA

Są to konie maści siwej. Konie zaliczane do grupy koni półkrwi arabskiej. Protoplastą jest ogier czystej krwi arabskiej Shagya. Hodowany jest w Walenicach, Pruchnie.

KOŃ LIPICJAŃSKI

Wyhodowany w stadninie Lippiza, na terenie byłej Jugosławii. Wpływ na tę rasę wywarły konie andaluzyjskie. Natomiast koni lipicjańskich użyto do hodowli koni małpolskich.

KONIE PRYMITYWNE

KOŃ HUCULSKI

• Koń bardzo mały; wysokość w kłębie 120-132-140 cm;

• Nieduży obwód klatki piersiowej; do 170cm;

• Obwód nadpęcia 16-17 cm;

• Mają najcieńszą kość;

• Mocny grzbiet; mogą dźwigać ok. 100-150 kg;

• Małe i bardzo twarde kopyto;

• Bardzo odporne na choroby i niekorzystne warunki środowiska;

• Niewybredne w żywieniu;

• Inteligentne;

• Doskonała płodność i plenność /ma wyższe wskaźniki niż konik polski/;

• Późno dojrzewają, w wieku 5 lat;

• Żyją ok. 30 lat;

• Asezonalne.

Jest to górska rasa koni, dlatego charakteryzuje się przebudowaniem, tzn. wysokość w kłębie jest mniejsza niż w krzyżu. Nazwa tego konia pochodzi od mieszkańców wsch. Karpat. Wywodzą się one od koni stepowych azjatyckich. W późniejszym czasie zostały skrzyżowane z rasami orientalnymi. Hodowane w Gładyszowie /największa stadnina/.

KONIK POLSKI

Rasa wywodzi się od tarpana stepowego. Trzymany jest w hodowli:

• Rezerwatowej - w Popielnie nad j. Śniardwy; hodowane są na 7 wyspach. Hodowla Ostoja - konie maja do dyspozycji 200-300 ha;

• Stajennej - w Popielnie.

Hodowla konika polskiego zajmował się prof.. Vetulani. W 1936 r. próbował założyć hodowle w Białowieży.

Charakterystyka:

• Bardzo odporny na złe warunki środowiska;

• Nie wysoki - wysokość w kłębie 130-135 cm;

• Przez cały rok jest niedożywiany, chyba że wystąpi ostra zima;

• niewybredny;

• duża siła uciągu;

• ma słaby grzbiet;

• gorsza jakość kopyta /kruche/;

• asezonalny /można kryć przez cały rok/;

• dobre wskaźniki rozrodu:

współ. źrebności 90%

współ. jałowienia 10%

współ. płodności 90%

współ. plenności 80%

W warunkach stajennych źrebią się III, IV, V.

Stadniny: Sieraków, Popielno, Gresno, Manieczki, Kobylniki /2 ostatnie nie istnieją/.

RASY NIEMIECKIE

KOŃ HANOWERSKI

Konie gorącokrwiste. Wpłynęły na hodowle naszych rodzimych ras. Wybitne cechy sportowe. Duże właściwości ujeżdżeniowe.

Praca hodowlana prowadzona jest przez hanowerski związek hodowców koni:

• związek Verden;

• prywatny związek właścicieli ogierów;

• człon państwowy, pod którego zarządem znajdują się:

• państwowe stado ogierów Celle;

• ogiery w treningu Adelneidstarf;

• wychowalnia ogierów Hunnesrueck.

Co roku z 4,5 tys. selekcjonowanych ogierów wybiera się 700 szt., które przeznaczone są do bardzo szczegółowej oceny /w stępie i galopie/. Z nich wybiera się kolejne 120 szt., które idą do ośrodka treningu ogierów. Z nich wybiera się 15-20 szt. i idą do Celle. Pozostała grupa 50 szt. rozprowadzana jest do prywatnych hodowców, gdzie przechodzą próbę dzielności. Pozostałe 50 wpisuje się do ksiąg ogierów prywatnych.

Przy hanowerach prowadzi się bardzo ostra selekcję.

Według Zwolińskiego koń ten ma następujące parametry:

• wysokość w kłębie 160-170 cm /bardzo wysoki/;

• obwód klatki piersiowej 185-200 cm;

• obwód nadpęcia 20-24 cm.

Są to konie głównie ujeżdżane.

KOŃ HOLSZTYŃSKI

Koń gorącokrwisty. Związek skupia 6,8 tys. klaczy.

Na jego wytworzenie wpłynęły konie pełnej krwi angielskiej /np. ogier Marion, Medykile, Ramzes/ i ogiery czystej krwi arabskiej.

• Charakterystyczna jest predyspozycja do skoków;

• Ok. 80% klaczy jest inseminowana.

• Konie te są wyższe od hanowerów - wysokość w kłębie 165-175 cm.

• Mają bardzo mocne i twarde kopyta.

Stopniowo rasa ta wypiera w sporcie inne rasy.

KON OLDENBURSKI

Maść kara.

Wywarła wpływ na konia rasy śląskiej.

Koń kareciany - wykorzystywany do ciągnięcia karet.

• Wcześnie dojrzewa;

• Łagodny, spokojny charakter;

• Stosunkowo słabe pęciny i kopyta;

• Słabe umięśnienie podudzia;

• Skłonności do narośli;

• Wysokość w kłębie do 175 cm;

• Obwód klatki piersiowej do 200 cm;

• Obwód nadpęcia 21 cm.

Jeden z najcięższych konia w typie konia gorącokrwistego.

Twórcą był książę Antoni Gilte von Oldenburg. Na hodowle wywarły wpływ konie rasy fryzyjskiej /po nich kara maść/.

KOŃ TRAKEŃSKI

W XIII, XIV w. hodowana przez zabór krzyżacki. Były to konie twarde, bardzo wytrzymałe. Miały lichy pokrój. Wykorzystywane były w celach wojskowych.

Wywodzą się od konika polskiego lub tarpana.

W 1732 r. została założona hodowla przez króla pruskiego Wilhelma I. W tym celu sprowadzono konie do Niemiec.

W okresie międzywojennym użyto do krzyżowania koni arabskich i pełnej krwi angielskiej. Trakeny mają bardzo dużo krwi arabskiej.

W latach 30-tych było już ok. 100 doskonałych koni: 34 ogiery i 60 klaczy.

Koń charakteryzuje się:

• Wspaniale się prezentuje;

• Bardzo elegancki;

• O dużej sile;

• Bardzo silny zad, mięśnie; słyną jako doskonałe skoczki;

• Ciekawy temperament, inteligentne, chętnie współpracują z jeźdźcem.

Wywarły wpływ na konie:

• Wsch. - pruskie;

• Mazurskie;

• Wielkopolskie.

W Polsce jest Związek Trakena Polskiego /ZT/.

KONIE HOLENDERSKIE:

KOŃ FRYZYJSKI

• Długa grzyw i ogon; dredy lub loczki;

• Maść kara;

• Mogą być małe lub wysokie;

• Bardzo łagodne, spokojny temperament;

• Bardzo wysoko podnoszą nogi, dobrze kłusują, zw. kłusakami;

• Ma grubą szyje w kształcie łębędzia.

Holendrzy są zakochani w tej rasie. Na hodowlę tego konia wpłynęła rasa winterberska.

KWPN /KOŃ GORĄCOKRWISTY HOLENDERSKI/

Pierwsza księga stadna powstała w 1887 r. /Wilhelm II/.

Powstanie Regionalnego Stowarzyszenia Hodowli koni

Groninger stworzył NWP

Gelders VLW - typ południowy

1969 r. konie z ksiegi zostały połączone razem i utworzono Organizację Ksiąg Stadnych /WPN/.

1988 r. od królowej Beatrix utworzono rasę królewską i powstała Królewska, Holenderska Księga Stadna Koni Gorącokrwistych /KWPN/.

Na wyhodowanie tej rasy użyto:

• Koni gorącokrwistych francuskich /selle francoise/ - są to doskonałe skoczki;

• Konie holsztńskie;

• Inne rasy koni mające predyspozycje do ujeżdżenia /np. hanowery, trakeńskie/.

W Ernelo odbywa się przegląd ogierów. Wybiera się 15-20 ogierów, które otrzymują licencje i pozostają w Ernelo.

Do skoku wybiera się konie o wzroście 165, 8 cm, natomiast do ujeżdżania 166,7 cm. Koń zbyt wysoki nie ma dobrej motoryki, ruchu. Koń o średniej wysokości jest sprytny i zwinny.

W kręgach koni KWPN nie uwzględnia się nazwy matki.

KONIE AMERYKAŃSKIE:

MUSTANG

Są to konie wtórnie zdziczałe. Nazwa pochodzi od słowa mestenco, czyli dziki, bezpański. Mustangi określa się nieraz jako mustangoberbery.

Na początku XX w. Amerykanie importowali konie wschodniofryzyjskie. Przez długi okres czasu mustangi były końmi, które występowały w stanie dzikim. W okresie wojennym wybito je.

Maść jest różnorodna.

Wywodzą się od koni hiszpańskich.

MORGAN

Pierwszy urodził się w 1784 r. w 1795 r. został on zakupiony przez nauczyciela. Charakterystyka:

• Maść ciemnogniada

• Wysokość w kłębie 140 cm /bardzo mały/;

• Doskonały skoczek;

• Silny;

• Bardzo szybki

• Żyje ok. 32 lat;

Jest to koń myśliwski.

Przyczynił się do wyhodowania kłusaków amerykańskich.

QUARTER HORSE

• konie o bardzo silnych nogach i grzbiecie;

• konie na ćwierć mili;

• wykorzystywane w jeździe w stylu western.

APPLOOSA

• maść tarantowata;

• hodowany na rzeką Palouse.

PAINT HORSE

PINTO - pn. część USA.

KNABSTRUP - to nie jest rasa koni; jest to typ duński; maść tarantowata

HUNTER /angielski i irlandzki/ - koń myśliwski / polowania na lisy z psami/. Powstał w wyniku hybryd różnych ras.

• Dość wysoki - wysokość w kłębie 160 cm;

• Bardzo mocny;

• Skoczny.

KOŃ ANDALUZYJSKI - jest to koń hiszpański; powstał na podstawie koni berberyjskich i neapolitańskich. Wykorzystywany jest w koridzie

KŁUSAKI:

Rasa koni charakteryzująca się dobrym kłusem na wyścigach.

Kłusaki występowały w XVII-XVIII w. - hardwery używane do ciągnięcia karet.

Anglicy wyhodowali norfolki. W połowie XIX w. z grupy norfolków wyodrębniono roadsters - konie kłusujące nadające się do dalekich podróży.

KŁUSAKI ORŁOWSKA

Nazwa pochodzi od księcia Orłowa, który w 1776 r. założył stadninę w Krenowie. Konie te mają duży dolew czystej krwi arabskiej. Do krycia klaczy ras holenderskich użyto, później sprowadzonego, ogiera czystej krwi arabskiej.

Są to konie bardzo szybie, przebiegają dystans 1600 m w 2 min.

KŁUSAKI AMERYKAŃSKIE

Na wyhodowanie tej rasy wywarły wpływ konie rasy pełnej krwi angielskiej. Głównym założycielem buł ogier Messenger pełnej krwi angielskiej. Istotny wpływ wywarły także innochodźce i morgany.

Jest to bardzo szybka rasa.

KŁUSAKI FRANCUSKIE

• Dość rosłe, ponad 160 cm w kłębie;

• Maść kasztanowata, gniada;

• Użytkowane w zaprzęgu.

KŁUSAKI ROSYJSKIE

GRUPA KONI ZIMNOKRWISTYCH

• Konie zaprzęgowe; użytkowane w rolnictwie, transporcie;

• Najbardziej liczna grupa koni w Polsce, ok. 60% populacji;

• W 1964 r. założono księgę tzw. księgę stadna koni szlachetnych i pogrubionych;

• W 1978 r. zmieniono na księgę koni zimnokrwistych /KZ/.

SZTUMSKI - na hodowle tej grupy koni wpływ miało 12 ras. Jest to nie duża populacja.

SOKULSKI - Białystok - typ pogrubiony.

ŁOWICKI /Łowicz znany z handlu koni/.

LIDZBARSKI

SĄDECKI

GARWOLIŃSKI /rejon z W-wy na Lublin/

DILE

JUTLANDY FIORDINGI PERSZERONY /francuskie/

ARDENY KOPCZYKI HEFRINGERY /do kojarzenia z hucułami/

T: BUDOWA UKŁADU POKARMOWEGO.

Przewód pokarmowy u konia umownie podzielony jest na 2 części:

1. Przednią:

• Jama gębowa;

• Przełyk;

• Żołądek;

• Jelito cienkie: dwunastnica, jelito czcze i kręte/.

2. Tylną:

• Jelito grube: jelito ślepe, wielka okrężnica, mała okrężnica, prostnica;

• Odbyt.

Spośród zwierząt gospodarskich koń ma najkrótszy przewód pokarmowy; długość 22-40 m; 12x dłuższy niż cały tułów. Według Zwolińskiego: jelito cienkie 19-30 m, okrężnica 6,2-8 m, jelito ślepe 0,8-1,3 m.

I faza przyswajania pokarmu następuje w jamie ustnej /wargi, zęby/. 3 pary gruczołów ślinowych /język, m. policzkowe/. Pojedynczy kęs pobrany przez dorosłego konia waży 15-20 g. Czas pobierania pokarmu przez konia jest 3-4x dłuższy niż u przeżuwaczy. Pogryzienie 1 g owsa trwa ok. 10 min. Dziennie konie wydzielają 10-40 l śliny. Przeżuty pokarm przechodzi do przełyku. Ruchy perystaltyczne umożliwiają przejście pokarmu do jednokomorowego żołądka.

Przełyk jest wąski i skośnie ułożony, co nie pozwala koniowi na wymiotowanie /jedynie nozdrzami/

W żołądku gromadzą się gazy. Pojemność żołądka wynosi 7-15 l, pH 5-6. W części bezgruczołowej ma miejsce produkcja enzymów. Konie nie posiadają pęcherza żółciowego.

ZAPOTRZEBOWANIE:

System Rostocki - wartość pokarmowa paszy była podawana w jedn. owsianych:

Jednostka owsiana 2,07 Mcal ≈ 8,7 MJ

1 Mcal = 4,2 MJ

System Schiemana, współpracownicy INRA 1990

System Hohenheina : MJ lub Mcal; NRC, DLG, Kosarow.

E. netto - przeżuwacze lepiej wykorzystują paszę niż konie. Konie wydalają 60-70% e. netto zawartej w paszy. Stopień wykorzystanie e. netto uzależniony jest od stosunku energii do białka. Stosunek energii do białka powinien wynosić 1:2:3.

Dodatek oleju kukurydzianego lub tłuszczu zwierzęcego do paszy zwiększa poziom glukozy we krwi . Tłuszcze roślinne i zwierzęce są źródłem energii dla koni pracujących.

Zapotrzebowanie na energię:

• Bytowe - ilość energii, która jest potrzebna zwierzęciu do utrzymania życia i sprawności fizycznej przy zachowaniu stałej masy ciała. Potrzeby bytowe wzrastają proporcjonalnie do masy ciała. Te zależność wyraża się wzorem W^0,75, gdzie „w” to masa ciała. Obliczanie potrzeb bytowych wg NRC z 1989 r.:

1. Dla konie o masie 500 kg

Wzór: y=1,4+0,03W, ok. y=1,4+0,03*500, y=1,4+15, y=16,4 Mcal

2. Dla konie o masie ponad 600 kg

Wzór: y=1,82+0,0383W-0,000015W², ok. dl konia 700 kg: y=1,82+26,81-7,35=21,28 Mcal

Energia strawna (kcal/dzień/szt.) = 155 x W^0,75 /stary wzór na masę metaboliczną.

• Produkcyjne - określa ilość energii netto potrzebnej na przemianę podstawową /ok. na większą lub mniejszą ruchliwość mięśni/. Potrzeby produkcyjne wzrastają w miarę intensywności pracy. Zapotrzebowanie produkcyjne ustala się na podstawie obserwacji masy ciała. Jeśli energii jest za mało w dawce, następuje zmniejszenie masy ciała. Jeżeli za dużo energii, to wzrost masy ciała.

Dla pokrycia potrzeb bytowych wystarczają tylko pasze objętościowe /konie prymitywne nie wymagają dużo paszy/. Natomiast aby pokryć potrzeby produkcyjne konieczne jest podawanie pasz treściwych wysokobiałkowych.

Wg DLG 1984 r.

Na prace:

Lekką 120% zapotrzebowania bytowego;

Średnią /podorywka, bronowanie/ 120-150% zapotrzebowania bytowego;

Ciężką /ciągnięcie siewnika, orka, wywóz obornika na pole/ >150%.

Konia do pracy trzeba przygotowywać ok. 2 tygodnie. Zwiększamy dawkę pasz treściwych. Należy pamiętać, aby nie podawać zbyt dużo pasz białkowych, ponieważ często dochodzi do mięśniochwatu /choroba poświąteczna/.

Wg NRC 1989:

125% - lekka praca - spacerowa jazda konna;

150% - średnia praca - w gospodarstwie, szybki kłus, trochę skoków i galop;

200% - ciężka praca - wyścigi, gra w polo.

ŻYWIENIE KLACZY CIĘŻARNYCH I KARMIĄCYCH

Ważny jest początek ciąży, ponieważ w tym okresie klaczy gromadzi składniki pokarmowe w organizmie. Zapotrzebowanie na składniki pok. wzrasta wraz z upływem ciąży:

• 9 miesięcy - 9-11% energii;

• 10 miesięcy - 10-13% energii;

• 11 miesięcy - 11-20% energii.

Klacz przed wyźrebieniem zwiększa masę ciała o ok. 10%. Przed wyźrebieniem zmniejszamy pasze białkowe o 1/3, aby zapobiec zapaleniu wymienia. W tym czasie podajemy pasze lekkostrawne.

Największe zapotrzebowanie na energie i białko u klaczy karmiących występuje w pierwszy 3 miesiącach po porodzie. Na produkcję 1 l mleka musi być dostarczona pasza o wartości 3,3 MJ. Wartość energetyczna 1 l mleka wynosi 2 MJ.

ZAPOTRZEBOWANIE ŹREBIĄT

Podział na 2 okresy:

• osesek - od urodzenia do odsadzenia w wieku ok. 0,5 roku;

• odsadek - od odsadzenia do ukończenia 1 roku życia.

Wzór na energię strawną /kcal/, jaka jest potrzebna na przyrost 1 kg masy ciała y=3,8+12,3X-6,6X², gdzie X - wartość spodziewanej masy ciała dorosłego konia, wyrażona w ułamku dziesiętnym.

Źrebak gorącokrwisty przybiera dziennie ok. 1000g. Jeżeli przyrasta ok. 1 kg dziennie, to odsadek przybierze przez 3 miesiące ok. 90 kg.

Źrebak zimnokrwisty dziennie przybiera ok. 1300-1400g.

ZAPOTRZEBOWANIE KONI SPORTOWYCH

Oblicz się indywidualnie dla każdego konia. W zależności od rodzaju ruchu i długości określonego chodu, określa się dodatek w stosunku do zapotrzebowania bytowego.

ZAPOTRZEBOWANIE OGIERÓW

Żywienie ogierów dzielimy na dwa okresy:

• w czasie użytkowania rozpłodowego;

• poza sezonem rozpłodowym - zwiększa się zapotrzebowanie w stosunku do okresu spokoju o 25%. W żywieniu konie rozpłodowych ważny jest owies, kiełki słodowe, śruta poekstrakcyjna, siemię lniane. Ważny w tym okresie jest ruch.

SKŁADNIKI MINERALNE

Makroskładniki - wapń, fosfor, sód, chlor - wchodzą w skład układu kostnego, regulują ciśnienie osmotyczne.

Wykorzystanie jednego składnika rzutuje na wykorzystanie drugiego . Antagonistyczny związek między: Ca i Zn, Cu i molibdenem.

Synergiczne współdziałanie między Ca i P. Zawartość Ca i P w owsie wystarcza na pokrycie zapotrzebowania dziennego na te składniki. Stosunek Ca:P 1,2-1,5:1. Konie dorosłe znoszą wg NRC 5:1, natomiast młodzież 3:1. Niedobór Ca i P prowadzi do krzywicy.

Na i Cl - zapotrzebowanie w zależności od wysiłku; wraz z wysiłkiem zapotrzebowanie rośnie.

Brak Mg powoduje: nerwowość, drgawki, nadmierne pocenie się, osłabienie, szczękościsk. U koni może występować tężyczka , przy żywieniu tylko pastwiskowy, zwłaszcza na młodych pastwiskach. Zapotrzebowanie na Mg wzrasta w okresie ciąży.

K - zapotrzebowanie pokrywają pasze; brak powoduje pogorszenie apetytu, zwierzęta się szybko męczą.

Fe i Zn - niedobór u źrebiąt prowadzi do zmian w kopytach, łuszczenia się skóry.

Mn - brak - zgrubienie pęcin i stawów, kulawizna, zmniejszenie płodności.

Selen - brak - zmniejszenie płodności, zwyrodnienie mięśnia sercowego, zaburzenia w rozrodzie. Nadmiar powoduje wypadanie grzywy, ogona i sierści.

I - brak - zaburzenia w rozrodzie, u źrebiąt powoduje wole, gorsza jakość nasienia, może też powodować resorpcje płodu.

WITAMINY

Rozpuszczalne w tłuszczach:

A - niedobór - infekcje, pękanie kopyt, zapalenie tworzywa kopytowego.

D - ważna w okresie rozrodu.

E - zapobiega zwyrodnieniu mięśnia sercowego, naturalny antyoksydant.

K - syntetyzowana w jelicie ślepym.

Rozpuszczalne w wodzie:

B₁, B₂, H

WODA

Średnio koń dorosły potrzebuje na 100 kg masy ciała 5-10 l wody. Źrebaki 3-4 l/ 100 kg masy ciała. Źrebaki mają większe zapotrzebowanie niż konie dorosłe.

Dla źrebiąt temp. wody 12-16^oC; dla koni dorosłych 10-12^oC.

Konia najpierw się poi, a później karmi. Konia należy napoić 2 godziny przed pracą. Nie wolno poić koni zgrzanych, ponieważ może to spowodować ochwat /aseptyczne rozlane zapalenie puszki kopytowej/.

T: ROZRÓD.

WSKAŹNIKI UŻYTKOWANIA ROZPLODOWEGO DLA KONI:

Liczba zaźrebień


Współ. źrebności = x 100%

Liczba klaczy krytych

Liczba klaczy jałowych


Współ. jałowienia = x100%

Liczba klaczy krytych

Liczba klaczy roniących


Współ. poronień = x100%

Liczba klaczy źrebnych

Liczba źrebiąt żywo urodzonych


Współ. płodności = x100%

Liczba klaczy pokrytych

Liczba źrebiąt odsadzonych


Współ. plenności = x100%

Liczba pokryć

Liczba źrebiąt odsadzonych


Współ. odsadzenia = x100%

Liczba źrebiąt żywo urodzonych

Liczba źrebiąt urodzonych


Współ. wyźrebień = x100%

Liczba klaczy w stadzie

Największa płodność i plenność u koni prymitywnych.

1. Okres międzypokryciowy - między jednym a drugim pokryciem.

2. Okres międzywyźrebieniowy - okres pomiędzy kolejnymi wyźrebieniami. Im jest dłuższy tym gorzej.

DOJRZAŁOŚĆ PŁCIOWA:

Zależy od działania hormonów gonadotropowych i czynników środowiska. Wpływ środowiska:

• Wychów;

• Żywienie - prawidłowe żywienie przyspiesza proces dojrzewania.

Zbyt wczesne krycie klaczy jest niekorzystne. Krycie naturalne jest najbardziej skuteczne. Jednak łączy się ono z roznoszeniem chorób. Sztuczne unasienianie jest bardziej bezpieczne. Punkt inseminacji znajduje się w Łącku.

Dojrzałość płciowa zależy od rasy. Wcześniej osiągają dojrzałość konie ras zimnokrwistych w wieku ok. 12 miesięcy. Natomiast gorącokrwiste ok. 18 miesięcy.

DOJRZAŁOŚĆ HODOWLANA /ROZPŁODOWA/:

U koni zimnokrwistych ok. 2-3 lat, np. fiordingi, hafingery - wczesnodojrzewające. Konie gorącokrwiste w wieku 3-4 lat, np. araby, kuce islandzkie, szetlandy, hucuły. Araby, koniki polskie i hucuły mają długi okres użytkowania rozpłodowego.

Klacze są poliestralne.

Wykazują aktywność rozrodczą w czasie długiego dnia, wraz ze skracaniem się dnia długiego aktywność maleje. W naszej szerokości geograficznej największa płodność w okresie przesilenia letniego. Najniższa aktywność następuje po przesileniu zimowym. Wyjątkiem są np. konie czystej krwi arabskiej, ponieważ są one asezonalne, a więc aktywność płciowa może występować cały rok. W 1833 r. w Anglii wydano przepis odnoszący się do sezonu rozrodczego koni pełnej krwi angielskiej. Dzień 1 stycznia w Anglii jest dniem stanowiącym oficjalna datę rejestracji źrebiąt.

Sezon rozrodczy dla koni w Polsce obserwujemy od 15I-15VI. Gdy u nas jest zima to na półkuli pd. jest lato i aktywność płciowa wzrasta ,i odwrotnie. Okres stanowienia zależy od miejsca, w którym następuje.

UKŁAD ROZRODCZY KLACZY:

• 2 jajniki /lewy, prawy/;

• jajowód;

• macica;

• pochwa

• zatoka wraz z otworem moczopłciowym.

W jajniku jest dołek owulacyjny. Owulacja u klaczy jest spontaniczna i zachodzi w tym dołku.

Ilość dojrzewających komórek 1-2. 1-2% na ogół rodzą się bliźnięta /mniej pożądane/.

OGIERY:

Spotyka się u nich zaburzenia w rozwoju - mogą nie schodzić jądra do moszny:

• wnętrostwo jednostronne - ogiery płodne;

• wnętrostwo dwustronne - ogiery bezpłodne.

Ogiery długo zachowują aktywność płciową - 16-18 lat, nawet do 20 lat /zależy od rasy/.

Objętość ejakulatu:

• gorącokrwiste 40 cm³;

• zimnokrwiste 200 cm³.

Najmniej dają araby - 20 cm³.

Objętość ejakulatu jest związana z porą roku /większy ejakulat będzie na wiosnę/, cechami osobniczymi, upływem czasu od ostatniego krycia.

RUJA U KLACZY:

Rozpoznaje się po objawach zewnętrznych:

• oddaje mocz;

• błyska sromem - otwiera i zamyka wargi sromowe;

• obrzmiała, zaczerwieniona pochwa;

• niespokojna.

Ruja rzekoma - bezowulacyjna - nie następuje dojrzewanie pęcherzyków.

Ruja cicha - niewyraźna, bez objawów zewnętrznych, np. u klaczy ciężko pracujących, silnie przeforsowanych - może dojść do zahamowania rui. Fiordingi mają mało wyraźną ruję.

Cykl rujowy trwa ok. 20-21 dni.

Okres między rujami trwa ok. 16 dni.

Długość cyklu jest cecha indywidualną - uzależniona jest od światła, temp. żywienia.

Pierwsze krycie klaczy, podczas rui, gdy koń osiągnie dojrzałość rozpłodową. Po raz drugi kryjemy po wyźrebieniu - ruja poźrebięca. W 9 dniu rui występuje największa skuteczność krycia. Jeśli nie pokryjemy klaczy w tym czasie, to kryjemy dopiero za miesiąc. Należy pamiętać, że może dojść do resorpcji płodu. Żywotność plemników 60-100 h po kryciu.

AKT KRYCIA:

• następuje zbliżenie klaczy i ogiera;

• klacz musi być spętana, aby nie kopała tylnymi nogami;

• należy przywiązać ogon /bandażem by włosy nie dostawały się do pochwy/;

• wprowadzenie ogiera na długiej lonży, gdyż ogiery są bardzo agresywne;

• konie muszą się obwąchać;

• u klaczy zakłada się fartuchy, bo ogiery nieraz mogą ugryźć.

Kobiety nie powinny pracować przy ogierach, ponieważ mogą one wyczuwać hormony. Akt kopulacyjny trwa kilka sekund. Należy wyczyścić prącie.

KRYCIE:



Jeżeli kryjemy w 9 dniu, to dla skuteczności zapłodnień kryjemy po 3 dniach, później robimy dłuższą przerwę, gdy klacz nie zostanie pokryta - to po 18 dniach: 9 12 1+3

18

Młody ogier może pokryć 30 klaczy, natomiast dorosły ok. 80. Spada liczba klaczy przypadająca na 1 ogiera. Przy inseminacji - 1 ogier - 300-400 klaczy.

Po zapłodnieniu komórki jajowej następuje rozwój zarodka. Ciąża trwa 11 miesięcy - 335 ± 15 dni; gdy ciąża jest krótsza niż 335 dni , to rodzą się wcześniaki. Długość ciąży zależy od wielu czynników:

• rasy:

• późnodojrzewające - dłuższa ciąża: araby 342 dni, gidrany 336 dni, pełna krew angielska 335 dni;

• wcześniedojrzewające - zimnokrwiste : konie belgijskie 330 dni, perszerony 322;

• środowisko;

• żywienie - klacze niedożywione mają dłuższą ciąże; u prawidłowo żywionych ciąża jest krótsza;

• wiek - wraz z wiekiem ciąża u klaczy ulega skróceniu; klacze wieloletnie mają krótsze ciąże;

• płeć;

• termin krycia :

• V-X ciąża krótsza;

• XI-IV ciąża dłuższa.

W Polsce krycie przypada przeciętnie 15XII-31V.

Skrócenie długości ciąży jest niepożądane, ponieważ powoduje w siarze i mleku spadek zawartości cukru.

Długość ciąży jest cechą dziedziczną h²= 0,36

PORÓD:

Odbywa się w godzinach nocnych lub nad ranem. Objawy przed porodem:

• Flemen - górna warga uniesiona;

• Zapadanie boków;

• Klacz staje się nerwowa;

• Poci się;

• Obwąchuje ściółkę;

• Ogląda się na boki.

3 fazy porodu:

1. Przygotowawcza - rozpoczyna się skurczem macicy połączone z bólami, trwa 4h.

2. Wypieranie płodu - pęknięcie błon płodowych, do 1h.

3. Wydalanie łożyska.

Klaczy nie należy denerwować, straszyć. Gdy zajdzie potrzeba należy wezwać weterynarza. Gdy pęcherz płodowy nie zerwie się sam, to klacz powinna go obgryźć. Pępowinę odcinamy 4-6 cm od brzucha źrebaka. Źrebak po urodzeniu może stracić przytomność, w takim przypadku trzeba go napompować /przewracamy na plecy/. W ciągu 10 h musi odejść smułka, gdy nie odejdzie trzeba zrobić lewatywę.

UŻYTKOWANIE KLACZY WYSOKOŹREBNYCH:

Praca dla klaczy przed wyźrebieniem jest korzystna:

• Jest to naturalna gimnastyka;

• Ułatwia poród.

UŻYTKOWANIE KLACZY PO PORODZIE:

Po porodzie nie powinna być brana do ciężkich prac. Dajemy jej 3-4 tygodnie odpoczynku. Po tym czasie możemy używać do pracy 1-2h dziennie. Wskazane jest, jeżeli rodzaj pracy na to pozwala, aby źrebak był przy matce.

JAŁOWIENIE I RONIENIE:

Współ. jałowienia wynosi ok. 30%. Przyczyny:

• Wrodzone nieprawidłowości narządów płciowych;

• Zakażenia;

• Niedobór pierwiastków w paszy;

• Opóźniona owulacja;

• Przeciążenie organizmu - zbyt duży wysiłek;

• Nadmierna pobudliwość;

• Brutalne traktowanie w czasie krycia lub przy inseminacji;

• Pochwica - obrona przed kryciem - skurcz mięśni pochwy w czasie krycia lub inseminacji;

• Zrosty maciczne;

• Występowanie rui bezowulacyjnej;

• Nieprawidłowości organizacyjne - niedopilnowanie okresu rui.

Największe jałowienie występuje u koni pełnej krwi angielskiej.

Przyczyny ronienia:

• Urazy mechaniczne;

• Na skutek obwinięcia pępowiny;

• Może wystąpić konflikt serologiczny;

• Resorpcja płodu - największa liczba resorbowanych zarodków występuje prawdopodobnie po pierwszym wyźrebieniu. Badanie ultrasonograficzne mogą powodować resorpcję płodu;

• Nadpłodność - występują dwie ciąże w tym samym czasie. Na ogół pierwszy płód jest donoszony, natomiast drugi poroniony. Mogą urodzić się 2 źrebaki, ale w odstępach czasowych i są one niezdolne do życia;

• Ciąża bliźniacza - często kończy się poronieniem między 7-8 miesiącem ciąży;

• Choroby zakaźne.

T: NAJWAŻNIEJSZE CHOROBY KONI.

CHOROBY ZAKAŹNE:

1. Wirusowe:

1. Niedokrwistość zakaźna koni :

Występuje na całym świecie; źródłem zakażenia są inne zwierzęta koniowate /zebry, muły, osły/. W organizmie może być prze długie lata. Może być przenoszona przez owady, w czasie zabiegów weterynaryjnych, szczepień. Wrażliwe są na nią źrebięta i młodzież. Jej występowaniu sprzyja nadmiar składników mineralnych i witamin;

Czerwone ciałka krwi ulegają rozpadowi i powstaje anemia.

Inkubacja od kilku dni do kilku miesięcy.

Objawy:

• Przebieg ostry: osłabienie, temp. ciała powyżej 40^oC, przyspieszony oddech, wybroczyny i obrzęki pod językiem;

• Przebieg przewlekły: fale gorączki; błony śluzowe są blade, w czasie ataku przekrwione; konie szybko się męczą.

Brak skutecznego leczenia. Należy izolować chore zwierzęta od pozostałych grup koni.

2. Zapalenie tętnic koni :

Zakażenie następuje drogą kropelkową. U klaczy ciężarnych przedostaje się do płodu, powodując ronienia. Inkubacja trwa 3-10 dni. Objawy:

• Zapalenie spojówek;

• Łzawienie;

• Obrzęk błon śluzowych;

• Obrzęk podbrzusza, kończyn;

• Zanik czucia;

• Czasem biegunka.

Leczenie stosuje się rzadko. Izoluje się chore klacze.

3. Zakaźne zapalenie mózgu i rdzenia koni :

Występuje w Ameryce. Roznoszona przez dzikie i domowe ptaki, u których zakażenie ma charakter bezobjawowy. Klaszcze, wszy przenoszą chorobę na zwierzęta.

Okres inkubacji 1-3 tygodni.

Początkowo objawy są niewidoczne; później:

• Lekka temp.;

• Agresywność.

Po 1 tygodniu ok. 30% zwierząt pada. Osobniki, które wyzdrowieją mają upośledzony ruch.

Zapobieganie poprzez szczepienie.

4. Zapalenie jamy nosowej i ronienie:

Zarażenie następuje przez układ oddechowy. Występuje w stadninach i atakuje zwierzęta młode. Występuje wczesną wiosną lub jesienią. Źródło zakażenia:

• Poronione płody;

• Obwąchiwanie.

Okres inkubacji trwa ok. 1 tygodnia.

Ronienia mogą występować po 4 miesiącach od zakażenia.

Występują 3 podstawowe formy:

• Zapalenie nosa i gardła;

• Odoskrzelowe zapalenie płuc;

Przy tych dwóch formach pojawiają się następujące objawy: temp. ciała 41-42^oC, zapalenie górnych dróg oddechowych, zapalenie płuc, wypływ ropnego śluzu;

• Ronienia.

U klaczy źrebnych brak objawów ze strony układu oddechowego. Ronienie w 8 i 11 miesiącu ciąży. Poronienia 1-100%. Niekiedy źrebięta rodzą się w normalnym okresie, ale wykazują zapalenie płuc i giną.

Występuje krótkotrwała odporność 6-9 miesięcy. Zapobieganie przez szczepionki.

5. Otręt:

Przenoszony jest przy kryciu. Źródłem zakażenia są zwierzęta chore na skutek kontaktu płciowego lub bezpośredniego /ze ściółki do dróg rodnych klaczy/.

Wywołuje stany zapalne w narządach rodnych klaczy.

Okres inkubacji 1-3 dni. Objawy u klaczy:

• Zaczerwienienie i obrzęk błon śluzowych;

• Z pochwy wydostaje się zwiększona ilość śluzu ropnego.

Objawy u ogierów:

• Obrzęk napletka, jąder, moszny.

Po 2-3 tygodniach następuje wyzdrowienie, ale po owrzodzeniach pozostają blizny.

Leczenie -środki dezynfekujące, maści.

6. Influenza /grypa/ :

Występują 2 typy grypy. Objawy:

• Podwyższona temp. ciała;

• Brak apetytu;

• Osowiałość;

• Kaszel;

• Ból mięśni;

• Obrzęk powiek;

• Wypływ śluzu z nosa i oczu.

Okres inkubacji 1-3 dni. Może trwać 1-4 tygodni.

Po zarażeniu koń wyłączony jest z treningów.

Zakażenie następuje przez kontakt z ludźmi, przedmioty.

Zapobieganie przez szczepionki.

7. Wścieklizna :

Źródło zakażenia stanowią chore zwierzęta, które wydalają zarazę ze śliną. Przenoszona drogą pokarmową, oddechową. Choroba ta atakuje ośrodkowy układ nerwowy, powodując stany zapalne.

Okres inkubacji jest różny, zależy od:

• Gatunku zwierzęcia;

• Kondycji;

• Miejsca ukąszenia /im bliżej głowy, tym gorzej/.

Dla koni okres inkubacji trwa 21-60 dni. Jeżeli po 100 dniach nie zaobserwuje się objawów wścieklizny, to zwierzę nie jest chore.

Objawy:

• Postać gwałtowna:

• Okres melancholii;

• Okres podniecenia;

• Okres szału: zwierzęta są lękliwe, połykają przedmioty niejadalne, agresywne, wzmożony popęd płciowy, koń ucieka, opiera głowę o ścianę, utrudnione połykanie, ślinienie się, opadnięcie żuchwy. Po kilku dniach koń zdycha.

• Postać cicha.

Leczenie nie jest stosowane. Zapobieganie poprzez zwalczanie gryzoni i szczepienie.

2. Bakteryjne:

• Nosacizna;

• Zołzy:

U młodych koni powodujące zapalenie górnych dróg oddechowych. Może występować u koni dorosłych, które nie chorowały w młodym wieku.

Zakażenie następuje przez błony śluzowe górnych dróg oddechowych. Konie zarażają się w momencie kiedy są osłabione. Zakażenie możliwe także podczas krycia. Po 4-5 dniach po pokryciu pojawiają się wrzody na wargach sromowych. Okres inkubacji 4-8 dni. Objawy:

• Osłabienie;

• Zmniejszenie apetytu;

• Ostry nieżyt nosa;

• Błony śluzowe jamy nosowej żywo czerwone, suche;

• Wysięk z surowicy;

• Po 3-4 dniach wysięk śluzowo - ropny;

• Występują pęcherzyki zawierające ropę, które w krótkim czasie przekształcają się we wrzody;

• Następuje bolesny obrzęk węzłów chłonnych; utrudniony oddech;

• Kaszel;

• Wzrost temp. do 41^oC;

• Po kilku dniach powstają ropnie gorące i bolesne.

Trwa 2-3 tygodnie i kończy się wyzdrowieniem.

Leczenie antybiotykami, przeprowadza się zabiegi chirurgiczne.

• Zaraza piersiowa koni - piersiówka:

Choroba przenosi się drogą powietrzną. Jest to choroba sezonowa - okres wiosny i zimy. Okres inkubacji 2-3 miesięcy. Objawy:

• Na początku temp. 40,5^oC;

• Dreszcze;

• Brak apetytu;

• Zwiększone pragnienie;

• Zapalenie płuc i opłucnej;

• Kaszel;

• Wyciek śluzowo - ropny.

Przebieg choroby jest różny - od lekkiej do bardzo ciężkiej. Po 8-10 dniach, po przesileniu choroby, koń powraca do zdrowia.

Zapobieganie poprzez dobre żywienie.

• Wybrocznica koni:

Choroba niezaraźliwa. Występuje u koni powyżej 2 lat. Wywołana jest przez toksyny drobnoustrojów. Objawy:

• Występują wybroczyny na skórze, błonach śluzowych, narządach wewnętrznych;

• Powstają obrzęki, po ich rozlaniu tworzą się obrzęki znacznych rozmiarów;

• Drobne punkty w jamie nosowej i gębowej;

• Podwyższone temp.;

• Po kilku dniach pojawia się wysypka z wybroczynami;

• Grubieją kończyny, głowa hipopotamia;

• Utrudnione oddychania na skutek obrzęków, koń może się udusić;

• Na skutek tych powikłań dochodzi do zapalenia płuc.

40-50% śmiertelność.

Zapobiegania nie opracowano.

• Tężec:

Jest to choroba przyranna, niezaraźliwa. Występuje na całym świecie, najczęściej wśród zwierząt występuje u koni.

Zakażenie następuje poprzez dostanie się do rany przetrwalników. Rozwojowi sprzyjają warunki beztlenowe. U koni zarażenie poprzez zagwożdżenie lub nagwożdżenie. Okres inkubacji 1-2 tygodni. Objawy można zaobserwować po 24 h. Może trwać 2 miesiące. zakażenie młodych koni może nastąpić podczas porodu.

Objawy:

• Skurcz mięśni głowy, szyi, żuchwy;

• Skurcz mięśni szkieletu;

• Po zarażeniu występuje wysoka temp. Przed śmiercią 42-43^oC; po śmierci 46-48^oC.

Bardzo duża śmiertelność 50-60%, jeżeli nie zauważy się objawów.

Leczenie poprzez duże dawki surowicy. Zapobieganie - szczepienia.

3. Inwazyjne:

• Zaraza stadnicza koni:

Dotyczy mułów, koni i osłów. Wywołana jest przez świdrowca końskiego. Występuje on w osoczu krwi, w śluzie pochwy i cewki moczowej, w płynie rdzenno - mózgowym, wątrobie i innych narządach wewnętrznych. Świdrowiec rozmnaża się bezpłciowo.

Zarażenia następuje podczas krycia. Objawy:

• Uszkodzenie naczyń krwionośnych;

• Podwyższone temp. ciała;

• Niedowłady;

• Plamy talarowate na udach i bokach;

• Występuje okres porażeń - dotyczy nerwu twarzowego; w tym czasie brak apetytu.

• Tasiemczyca:

Występują 2 pasożyty:

• Występuje w tylnym odcinku jelita cienkiego i żołądku;

• Występuje w jelicie cienkim i ślepym.

Rozwój wągrów odbywa się w ciele roztoczy. Wągry dostają się do ciała konia poprzez zjedzenie trawy. Objawy:

• Nieżytowe zapalenie jelit;

• Niedokrwistość /anemia/;

• Wychudzenie.

Rozpoznanie - badanie kału.

• Glistnica:

Glist końska występuje w jelicie cienkim. Przebywa w żołądku i przewodach żółciowych. Cały cykl rozwojowy trwa 3 miesiące. najbardziej wrażliwe są źrebięta. Objawy u źrebiąt:

• Objawy morzyskowe;

• Matowienie sierści;

• Wychudzenie.

Objawy: bóle kolkowe, biegunki.

Na skutek zatkania jelita glistami może dojść do zejścia śmiertelnego.

Odrobaczanie 2x w roku; klacz 2 miesiące przed wyźrebieniem.

• Owsica:

Owsik koński bytuje w jelicie grubym. Wywołuje swędzenie w okolicy odbytu.

Zapobieganie - stosowanie pielęgnacji koni - oczyszczanie okolic odbytu.

• Świerzb koni:

Forma: naskórna i pęcinowa.

Objawy:

• Silny świąd;

• Grubieje skóra, pokrywa się strupami; brak apetytu;

• Nie śpią;

• Chudną.

Zapobieganie - maści.

• Wszołowica;

• Wszawica - sierściojady;

Wesz bytuje u podstawy włosów. Przykleja się do włosów specjalną substancją. Poza żywicielem ginie.

Zapobieganie - środki owadobójcze.

CHOROBY NIEZAKAŹNE:

• Ochwat - rozlane aseptyczne zapalenie tworzywa kopytowego:

Chorują obydwa kopyta przednie lub tylne.

Przyczyny:

• Przeziębienie;

• Przeciągi, gdy koń jest spocony;

• Napojenie spoconych koni;

• Powikłania poporodowe;

• Skutek chorób zakaźnych;

• Spowodowany ciężką pracą na twardym podłożu;

• Konie transportowane w pociągach /długie trasy/;

• Zatrucia roślinami;

• Żywienie świeżym ziarnem /wypocone 6-8 tyg., kolki/.

Choroba rozwija się bardzo szybko. Jeżeli występuje na przednich nogach, to koń wysuwa je do przodu. Bardzo często chory koń leży. Chore kopyta są gorące i bolesne. Mamy ochwat ostry i chroniczny ./ co jakiś czas koń ochwaca się/.

• Mięśniochwat porażenny - postrzał z czarnym moczem:

Jest to ostre zwyrodnienie niektórych mięśni zadu - paraliż zadu. Występują trudności w poruszaniu się, koń kuleje. Przyczyny:

• Zaburzenie przemiany materii, polegające naścinaniu się białka w mięśniach, po wpływem nadmiaru produktów pracy mięśni /kwas mlekowy/;

• Podczas wydłużonego odpoczynku koni przy zbyt dobrym żywieniu, zachodzi nagromadzeni glikogenu w mięśniach, w skutego czego mocz nabiera czarnego koloru;

• Występuje po kilkudniowej przerwie w pracy;

• Występuje w pierwszym kwadransie po rozpoczęciu pracy.

Chorują konie ras ciężkich /zimnokrwiste/.

Pomoc:

• Wykluczenie konia z pracy;

• Okrycie derką;

• Wezwanie weterynarza.

Zapobieganie - w okresie świątecznym koń musi mieć dużo ruchu, zmniejszamy udział pasz treściwych /białkowej 30-50%/.

• Morzyska - kolki:

Objawy:

• ból jamy brzusznej, żołądka, jelit, nerek, pęcherza, otrzewnej;

• koń jest niespokojny;

• grzebie kończynami;

• przyjmuje pozycje jak przy oddawaniu moczu, kału;

• przy średnim bólu wstaje, wyprostowuje kończyny;

• mocne bóle - kładzie się na ziemię, na grzbiet, stękają.

Zapobieganie - kontrolowanie u starszych koni zębów, karmienie dobrą paszą.

Pomoc - należy rozetrzeć podbrzusze; przeprowadzenie konia w stępie, aby wydalił kał i gazy.

Przebiegają bardzo ostro 1-3 dni. Występują nawroty. Mogą stać się chorobą chroniczną /tygodniową, miesięczną/. Przyczyny:

• Wzdęcia;

• Przemieszczanie jelit;

• Skręt jelit.

SCHORZENIA NA SKUTEK ZŁEJ PIELĘGNACJI:

• Gruda:

Zapalenie skóry przy kopycie. Przyczyny:

• Powstaje na skutek mechanicznego uszkodzenia;

• Brak pielęgnacji lub nieprawidłowa;

• Obrzęk.

• Gnicie strzałki;

• Szczelina kopytowa:

• Poprzeczna;

• Podłużna - od koronki do podeszwy kopyta. Jest ona gorsza.

Przyczyny:

• Wysuszony róg kopyta;

• Praca na twardym podłożu;

• Wady kopyta.

Ochrona - nie dopuścić do wyschnięcia kopyta; można moczyć w wodzie, smarować tłuszczem, nawilżać.

NAJCZĘSTSZE URAZY U KONI:

• Odbicie kłębu - na skutek siodła o złej budowie;

• Stłuczenie - uszkodzenie tkanki kłębu;

• Otarcia, skaleczenia - może dojść do zakażenia.

Leczenie - zimne okłady, dezynfekcja riwanolem.

• Zatrat - uszkodzenie koronki kopyta, spowodowane strychowaniem lub skaleczeniem ostrym przedmiotem. Objawy: otarcia, rany;

• Podbitek - miejscowe stłuczenie tworzywa kopytowego lub podeszwy. Przyczyny - nadepnięcie na twardy przedmiot. Leczenie okłady, wyłączenie konia z pracy.

• Nagwożdżenie - występuje na skutek przebicia podeszwy ostrym przedmiotem. Koń kuleje. Ranę należy odkazić. Może być przyczyną tężca.

• Zagwożdżenie - uszkodzenie tworzywa kopytowego podczas nieprawidłowego wbijania podkowiaków. Koń kuleje. Należy go rozkuć, przemyć ranę jodyną.

• Zapalenie ścięgien - u koni zapalenie ścięgien zginaczy palców. Przyczyny:

• Zbyt ciężka praca;

• Jazda na nierównym terenie;

• Zły stan kopyt.

• Spleczenie - kulawizna łopatkowa - uszkodzenie mięśni przyczepiających kończyny przednie /łopatkę do tułowia/. Przyczyny gwałtowny skręt. Objawy - sztywny chód.

• Zapoprężenie - uszkodzenie mięśni piersiowych. Leczenie zimnymi okładami.

T: SPORT JEŹDZIECKI.

Rodzaje zawodów konnych - jest 6 konkurencji:

• Ujeżdżenie;

• Skoki przez przeszkody;

• WKKW /wszechstronny konkurs konia wierzchowego/;

• Powożenie;

• Zawody woltyżerskie;

• Rajdy długodystansowe.

Zawody w kraju:

• Lokalne;

• Okręgowe;

• Strefowe;

• Ogólnokrajowe;

• Mistrzostwa Polski.

Zawody o randze międzynarodowej:

• Przygraniczne;

• Międzynarodowe;

• Mistrzostwa świata;

• Mistrzostwa i igrzyska świata.

Oficjalne zawody odbywają się 1x w roku. Zawody odbywają się w grupach wiekowych.

Zawody DZIAŁU I:

W czasie konkursu koń powinien sprawić wrażenie, że elementy które wykonuje są robione z jego własnej woli, bez pomocy jeźdźca. Ocenia się swobodą, harmonię i uległość. W czasie ujeżdżenia nie można cmokać, gwizdać na konia. Elementy wykonywane są z pamięci.

Pomyłka kosztuje 2 punkty karne. Sędziuje 3-5 sędziów. Obowiązuje siodło typu angielskiego, monsztuk.

Zawody DZIAŁU II:

Rozgrywane w różnych warunkach terenowych. Tor konkursowy ogrodzony jest płotem. Przed przeszkodami są chorągiewki: z prawej czerwona, z lewej biała. Przeszkody:

• Stałe: rów, wał ziemny;

• Przenośne: stacjonaty, oxery, mury, doublebarre, triplebarre.

Za błędy odejmuje się punkty karne.

Rodzaje konkursów z przeszkodami:

• Konkursy dokładności;

• Zwykłe;

• Mieszane;

• Klasyczne - Grand Prix;

• Konkurs potęgi skoków;

• Szybkości;

• Myśliwskie;

• Specjalne;

• Skoczności i zręczności.

Zawody DZIAŁU III:

Sprawdzenie wytrzymałości i szybkości konia.

I konkurs odbył się w 1912 roku na olimpiadzie w Sztokholmie. Do tej konkurencji nadają się konie pełnej krwi angielskiej i angloaraby.

Konkurs odbywa się w 3 dyscyplinach:

• Ujeżdżenia;

• Skoki przez przeszkody;

• WKKW;

W 2000 roku wprowadzono dział dotyczący westernów.

A ujeżdżenie - sędziuje 3 sędziów, ocena w skali 0-10. Pokaz odbywa się na czworobokach 20:60. Konie są prezentowane w kłusie, stępie, galopie.

B próba wytrzymałości /próba terenowa/ - po terenie rozmieszczone są przeszkody. Daje się punkty karne.

C skoki przez przeszkody /steeple chose/ - 10-12 przeszkód na wysokości do 1,20 m. pod uwagę bierze się technikę skoku i czas przejazdu.

Przed każdym startem lekarz weterynarii sprawdza stan zdrowia zwierząt. Jeżeli koń np. kuleje, to nie dopuszcza się go do skoku przez przeszkody.

Zawody DZIAŁ IV:

Zaprzęgi 2 lub 4 konne.

Konkurs:

A ujeżdżenie -

B maraton - test na wytrzymałość, 23-27 km. Trasa podzielona jest na 5 odcinków;

C jazda z przeszkodami - sprawdzenie posłuszeństwa i zręczności koni na odcinku 500 - 600 m.

Zawody DZIAŁY V:

Zawody: okręgowe, krajowe, mistrzostwa Polski.

Na zawodach rozgrywane są 2 rodzaje konkursów oddzielnie dla chłopców i dziewcząt. Np. stanie na koniu, nożyce, itd.

Zawody DZIAŁU VI:

Odbywają się w 4 etapach, każdy etap podzielony jest na 2 części i 2 odcinki. Trasa ok. 60 km, prędkość 12 km/h. Ustala się normę czasu, w której zawodnicy muszą się zmieścić.

10% dróg - to drogi utwardzone;

90% dróg - w terenie.

Przed i po zawodach obowiązują badania weterynaryjne.

DOPING:

Stymulujący:

• Kofeina;

• Teofilina;

• Teobromina;

• Kokaina;

• Strychina;

• Testosteron;

• Efedryna.

Depresyjny:

• Promazyna;

• Barbiturany;

• Acepromazyna;

• Propiopromazyna.

Terapeutyczny:

• Salicylany;

• Fenylobutazon;

• Aminofenazol.

Środki miejscowo znieczulające:

• Prokaina;

• Likokaina;

• Oliuretyki;

• Kortyzon;

• Hydrokortyzon.

---