PROGRAM SZKOLENIA OKRESOWEGO

PRACOWNIKÓW INŻYNIERYJNO - TECHNICZNYCH

SZCZECIN 2007

I. Założenia organizacyjno - programowe

a) Nazwa formy szkolenia

Kurs - szkolenie okresowe bhp pracowników inżynieryjno - technicznych zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004r ,, w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy ”( Dz.U nr 180, poz. 1860 z późn. zmianami. )

b) . Cel szkolenia

Celem szkolenia jest aktualizacja i uzupełnienie wiedzy i umiejętności w szczególności z zakresu:

a) identyfikacji i oceny zagrożeń występujących w procesach pracy,

b) organizacji pracy i stanowisk pracy zgodnie z wymaganiami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii,

c) metod likwidacji lub ograniczenia zagrożeń czynnikami występującymi w środowisku pracy.

c) Uczestnicy szkolenia

Szkolenie jest przeznaczone dla pracowników inżynieryjno-technicznych zakładów pracy, w szczególności projektantów, konstruktorów, technologów, organizatorów produkcji. Przy kompletowaniu grup pracowników do szkolenia należy brać pod uwagę podobieństwo prac wykonywanych przez uczestników szkolenia.

d) Sposób organizacji szkolenia

Szkolenie powinno być zorganizowane w formie kursu lub seminarium albo samokształcenia kierowanego - na podstawie szczegółowego programu szkolenia opracowanego przez organizatora szkolenia. Podczas szkolenia konieczne jest stosowanie odpowiednich środków dydaktycznych, w szczególności filmów, tablic, folii do wyświetlania informacji. Uczestnicy szkolenia organizowanego w formie samokształcenia kierowanego powinni otrzymać materiały umożliwiające przyswojenie problematyki objętej programem szkolenia (np. skrypty, przepisy prawne, zestawy pytań kontrolnych).

e) sposób sprawdzania efektów szkolenia

Szkolenie będzie zakończone egzaminem sprawdzającym przyswojenie przez uczestników problematyki objętej programem szkolenia. Egzamin przeprowadzają osoby prowadzące zajęcia na kursie. W przypadku ukończenia szkolenia i egzaminu z wynikiem pozytywnym, uczestnik szkolenia otrzymuje zaświadczenie o ukończeniu szkolenia

II. RAMOWY PROGRAM SZKOLENIA OKRESOWEGO PRACOWNIKÓW INŻYNIERYJNO - TECHNICZNYCH

Lp.	Temat szkolenia	Liczba godzin
1.	Regulacje prawne z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy: aktualne przepisy ( z uwzględnieniem zmian ), w tym dotyczące: - praw i obowiązków pracodawców i pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz odpowiedzialności za naruszenie przepisów lub zasad bhp, - odpowiedzialność projektantów, konstruktorów technologów związanej z wykonywanym zawodem, - wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy dla budynków i pomieszczeń zakładów pracy ( w tym pomieszczeń higieniczno-sanitarnych ), - wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii dla maszyn i innych urządzeń technicznych, - systemu oceny zgodności wyrobów z wymaganiami bezpieczeństwa i higieny pracy, - nadzoru i kontroli warunków pracy, b) problemy związane z interpretacją niektórych przepisów	3
2.	Metody identyfikacji, analizy i oceny zagrożeń czynnikami szkodliwymi dla zdrowia, uciążliwymi i niebezpiecznymi występującymi w procesach pracy oraz oceny ryzyka związanego z tymi zagrożeniami	3
3.	Kształtowanie warunków pracy zgodnie z wymaganiami bezpieczeństwa pracy i ergonomii, w tym w zakresie metod likwidacji lub ograniczenia oddziaływania na pracowników czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych niebezpiecznych ( m.in. przez odpowiednie rozwiązania projektowe, technologiczne i organizacyjne )	4
4.	Nowoczesne rozwiązania techniczno-organizacyjne wpływające na poprawę warunków bezpieczeństwa i higieny pracy ( w szczególności urządzenia wentylacyjno-klimatyzacyjne, urządzenia zabezpieczające, środki ochrony indywidualnej )	2
5.	Ćwiczenia dotyczące uwzględniania wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii w projektowaniu )	3
6.	Zasady postępowania w razie wypadku w czasie pracy i w sytuacjach zagrożeń ( np. pożaru, awarii ), w tym zasady udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku	1
	RAZEM:	Minimum 16

Godziny lekcyjne trwające 45 minut

III. Wskazówki metodyczne

Podstawową metodą szkolenia powinien być wykład prowadzony przy użyciu środków audiowizualnych. Zgodnie z metodyką przekazywania wiedzy - wykładowcy ( trenerzy ) w trakcie prowadzenia zajęć powinni przechodzić od treści ogólnych do szczegółowych i od problemów prostych do trudniejszych, posługując się, o ile to możliwe, przykładami występującymi w praktyce.

Na końcu zajęć wskazane jest podsumowanie przekazanych treści poprzez powtórzenie najważniejszych informacji, a ponadto pozostawienie czasu na pytania uczestników szkolenia i udzielenie odpowiedzi.

Sposób realizacji programu szkolenia przez wykładowców powinien zapewnić jak największe korzyści uczestnikom szkolenia, tzn. powinien być dostosowany do rodzaju przemysłu ( działalności ), z którego wywodzą się uczestnicy szkolenia. I tak w szczególności:

• treści ( zagadnienia ) zawarte w programie mogą być uzupełnione o treści związane z praktyką słuchaczy,

• prowadzący zajęcia mogą zrezygnować z niektórych zagadnień, nie związanych z charakterem i warunkami pracy uczestników szkolenia ( np. z omawiania czynników środowiska, które nie występują w czasie pracy słuchaczy )

• w trakcie realizacji programu szkolenia wskazane jest wprowadzanie zajęć dydaktycznych oraz zlecanie wykonywania przez słuchaczy samodzielnych prac, których tematyka związana jest bezpośrednio z pracą słuchaczy,

• wykładowca powinien skłaniać uczestników szkolenia do aktywnego udziału w zajęciach poprzez przedstawianie przez nich przykładów, problemów i doświadczeń z ich pracy dotyczących omawianej problematyki.

Wykładowcy prowadzący zajęcia powinni odpowiednio przygotować i skupić się na przekazaniu uczestnikom szkolenia najistotniejszych informacji, które powinni oni zapamiętać. Informacje te ( dotyczące np. najważniejszych przepisów prawnych, definicji, środków bezpieczeństwa, procedur działania ) mogą być przekazane słuchaczom np.:

• w postaci gotowych, powielonych materiałów,

• w formie podyktowanych do zapisu przez słuchaczy notatek,

• ustnie, z zaakcentowaniem ich ważności.

IV. Rozwinięcie zagadnień

1. Regulacje prawne z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy

Każdego pracownika, również cudzoziemca zatrudnionego na terenie Polski na podstawie umowy o pracę, obowiązuje polskie ustawodawstwo.

Obowiązujące w Polsce regulacje prawne z zakresu prawa pracy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy to polskie akty prawne (ustawy i rozporządzenia) w większości zharmonizowane dyrektywami Wspólnoty Europejskiej, które z kolei były tworzone w oparciu o konwencje Międzynarodowej Organizacji Pracy.

1.1 Podstawowe obowiązki pracodawcy w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Poświęcony jest temu specjalny rozdział ”Podstawowe obowiązki pracodawcy”, ale są one też zawarte w innych rozdziałach Kodeksu pracy

Rozdział „Podstawowe obowiązki pracodawcy”

Art. 207. § 1. Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy.

§ 2. Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. W szczególności pracodawca jest obowiązany:

1) organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,

2) zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń,

3) zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy,

4) zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.

§ 3. Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami są obowiązani znać, w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nich obowiązków, przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.

Art. 208. § 1. W razie gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców, pracodawcy ci mają obowiązek:

1) współpracować ze sobą,

2) wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu,

3) ustalić zasady współdziałania uwzględniające sposoby postępowania w przypadku wystąpienia zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników.

§ 2. Wyznaczenie koordynatora, o którym mowa w § 1, nie zwalnia poszczególnych pracodawców z obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy zatrudnionym przez nich pracownikom.

Art. 209. § 1. Pracodawca rozpoczynający działalność jest obowiązany, w terminie 14 dni od dnia rozpoczęcia tej działalności, zawiadomić na piśmie właściwego inspektora pracy i właściwego państwowego inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności oraz o przewidywanej liczbie pracowników, a także złożyć pisemną informację o środkach i procedurach przyjętych dla spełnienia wymagań wynikających z przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczących danej dziedziny działalności.

§ 2. Obowiązek, o którym mowa w § 1, ciąży na pracodawcy odpowiednio w razie zmiany miejsca, rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, zwłaszcza zmiany technologii lub profilu produkcji.

§ 3. Pracodawca zawiadamia właściwego inspektora pracy i właściwego państwowego inspektora sanitarnego o zaprzestaniu działalności lub likwidacji zakładu pracy.

§ 4. Właściwy inspektor pracy lub właściwy państwowy inspektor sanitarny może zobowiązać pracodawcę prowadzącego działalność powodującą szczególne zagrożenia dla zdrowia lub życia pracowników do okresowej aktualizacji informacji, o której mowa w § 1.

Obowiązki pracodawcy w dziedzinie bhp zawarte w innych rozdziałach Kodeksu pracy

Art. 94. Pracodawca jest obowiązany w szczególności:

4) zapewniać bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz prowadzić systematyczne szkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,

Art. 104¹. § 1. Regulamin pracy, określając prawa i obowiązki pracodawcy i pracowników związane z porządkiem w zakładzie pracy, powinien ustalać w szczególności:

8) obowiązki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej, w tym także sposób informowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą,

Art. 213. § 1. Pracodawca jest obowiązany zapewniać, aby budowa lub przebudowa obiektu budowlanego, w którym przewiduje się pomieszczenia pracy, była wykonywana na podstawie projektów uwzględniających wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy, pozytywnie zaopiniowanych przez uprawnionych rzeczoznawców, zgodnie z odrębnymi przepisami.

§ 2. Obiekt budowlany, w którym znajdują się pomieszczenia pracy, powinien spełniać wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy.

§ 3. Przebudowa obiektu budowlanego, w którym znajdują się pomieszczenia pracy, powinna uwzględniać poprawę warunków bezpieczeństwa i higieny pracy.

§ 4. Przepisy § 1-3 stosuje się odpowiednio w przypadku, gdy budowa lub przebudowa dotyczy części obiektu budowlanego, w której znajdują się pomieszczenia pracy.

Art. 214. § 2. Pracodawca jest obowiązany utrzymywać obiekty budowlane i znajdujące się w nich pomieszczenia pracy, a także tereny i urządzenia z nimi związane w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne warunki pracy.

Art. 237³. § 1. Nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

§ 2. Pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie.

§ 3. Szkolenia, o których mowa w § 2, odbywają się w czasie pracy i na koszt pracodawcy.

Art. 237⁴. § 1. Pracodawca jest obowiązany zaznajamiać pracowników z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczącymi wykonywanych przez nich prac.

§ 2. Pracodawca jest obowiązany wydawać szczegółowe instrukcje i wskazówki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach pracy.

Art. 237⁷. § 1. Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie robocze, spełniające wymagania określone w Polskich Normach:

2) ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy.

§ 2. Pracodawca w porozumieniu z zakładową organizacją związkową może ustalić stanowiska, na których dopuszcza się używanie przez pracowników, za ich zgodą, własnej odzieży i obuwia roboczego, spełniających wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy. Jeżeli u danego pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa, pracodawca dokonuje takich ustaleń w porozumieniu z pracownikami wybranymi w tym celu przez załogę, w trybie przyjętym w zakładzie pracy.

Art. 237⁹. § 1. Pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy.

Art. 237¹¹. § 1. Pracodawca zatrudniający więcej niż 10 pracowników, z zastrzeżeniem § 2 i 3, tworzy służbę bezpieczeństwa i higieny pracy, zwaną dalej "służbą bhp", pełniącą funkcje doradcze i kontrolne w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Art. 237¹². § 1. Pracodawca zatrudniający więcej niż 50 pracowników powołuje komisję bezpieczeństwa i higieny pracy, zwaną dalej "komisją", jako swój organ doradczy i opiniodawczy. W skład komisji wchodzą pracownicy służby bhp, lekarz sprawujący opiekę zdrowotną nad pracownikami, społeczny inspektor pracy, a także przedstawiciele pracowników - wybrani przez zakładową organizację związkową, a w przypadku gdy u pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa - przez pracowników, w trybie przyjętym w zakładzie pracy.

1.2 Podstawowe prawa i obowiązki pracownika w dziedzinie bhp

Poświęcony jest temu specjalny rozdział ” Prawa i obowiązki pracownika”, ale są one też zawarte w innych rozdziałach Kodeksu pracy

Rozdział „Prawa i obowiązki pracownika”

Art. 210. § 1. W razie gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.

§ 2. Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia, o którym mowa w § 1, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.

§ 3. Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia w przypadkach, o których mowa w § 1 i 2, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

§ 4. Pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób.

§ 5. Przepisy § 1, 2 i 4 nie dotyczą pracownika, którego obowiązkiem pracowniczym jest ratowanie życia ludzkiego lub mienia.

§ 6. Minister Pracy i Polityki Socjalnej w porozumieniu z Ministrem Zdrowia i Opieki Społecznej określi, w drodze rozporządzenia, rodzaje prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej.

Art. 211. Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany:

1) znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,

2) wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych,

3) dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy,

4) stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,

5) poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,

6) niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie,

7) współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.

Art. 212. Osoba kierująca pracownikami jest obowiązana:

1) organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,

2) dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem,

3) organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy,

4) dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem,

5) egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,

6) zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami.

Prawa i obowiązki pracownika w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy zawarte w innych rozdziałach Kodeksu pracy

Art. 108. § 1. Za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonego porządku, regulaminu pracy, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisów przeciwpożarowych pracodawca może stosować:

1) karę upomnienia,

2) karę nagany.

§ 2. Za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy - pracodawca może również stosować karę pieniężną.

Art. 237⁴. § 3. Pracownik jest obowiązany potwierdzić na piśmie zapoznanie się z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.

Art. 237⁹. § 1. Pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy.

1.3 Odpowiedzialności projektantów, konstruktorów i technologów związanej z wykonywanym zawodem,  

USTAWA z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. z 2007 r. Nr 89 poz. 589) wprowadziła zmiany dotyczące kar, które mogą dotyczyć także projektantów, konstruktorów i technologów:

w art. 283 § 1 i 2 otrzymują brzmienie:

§ 1.  Kto, będąc odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa i higieny pracy albo kierując pracownikami lub innymi osobami fizycznymi, nie przestrzega przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, podlega karze grzywny od 1.000 zł do 30.000 zł.

§ 2.   Tej samej karze podlega, kto:

1)   wbrew obowiązkowi nie zawiadamia w terminie 30 dni właściwego okręgowego inspektora pracy i właściwego państwowego inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju, zakresie prowadzonej działalności, jak również o zmianie miejsca, rodzaju i zakresu prowadzonej działalności oraz o zmianie technologii, jeżeli zmiana technologii może powodować zwiększenie zagrożenia dla zdrowia pracowników,

2)   wbrew obowiązkowi nie zapewnia, aby budowa lub przebudowa obiektu budowlanego albo jego części, w których przewiduje się pomieszczenia pracy, była wykonywana na podstawie projektów uwzględniających wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy, pozytywnie zaopiniowanych przez uprawnionych rzeczoznawców,

3)   wbrew obowiązkowi wyposaża stanowiska pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności,

4)   wbrew obowiązkowi dostarcza pracownikowi środki ochrony indywidualnej, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności,

5)   wbrew obowiązkowi stosuje:

a)   materiały i procesy technologiczne bez uprzedniego ustalenia stopnia ich szkodliwości dla zdrowia pracowników i bez podjęcia odpowiednich środków profilaktycznych,

b)   substancje i preparaty chemiczne nieoznakowane w sposób widoczny i umożliwiający ich identyfikację,

c)   niebezpieczne substancje i niebezpieczne preparaty chemiczne nieposiadające kart charakterystyki tych substancji, a także opakowań zabezpieczających przed ich szkodliwym działaniem, pożarem lub wybuchem,

1.4 Wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy dla budynków i pomieszczeń zakładów pracy (w tym pomieszczeń higieniczno-sanitarnych),  

Pracodawca jest obowiązany zapewniać pomieszczenia pracy odpowiednie do rodzaju wykonywanych prac i liczby zatrudnionych pracowników. Obiekty budowlane i znajdujące się w nich pomieszczenia pracy, a także tereny

i urządzenia z nimi związane należy utrzymywać w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne warunki pracy.

Zagadnieniem kluczowym, warunkującym spełnienie przez pracodawcę powyższych obowiązków jest uwzględnienie wymagań określonych w przepisach, już w fazie projektowania obiektów i pomieszczeń, w których będą znajdowały

się stanowiska pracy. Pracodawca budujący lub przebudowujący obiekt budowlany, w którym przewiduje się pomieszczenia pracy jest obowiązany zapewniać, aby prace te były wykonywane na podstawie projektów uwzględniających wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy, pozytywnie zaopiniowanych przez uprawnionych rzeczoznawców.

Przy projektowaniu oraz budowie zakładu pracy należy we własnym interesie bezwzględnie zapewnić, by:

- budowa prowadzona była na podstawie projektu zaopiniowanego (bez uwag) przez uprawnionych rzeczoznawców,

- podczas prac wykonawczych nie były dokonywane istotne odstępstwa od założeń projektowych,

- ewentualne odstępstwa były zawsze opiniowane przez uprawnionego rzeczoznawcę.

Organizacja i wyposażenie pomieszczeń i stanowisk pracy powinny odpowiadać szczegółowym wymaganiom określonym w branżowych przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy oraz Polskich Normach. Przepisy określają

również wymagania, jakim powinna odpowiadać organizacja i wyposażenie stanowisk pracy, niezależnie od branży czy rodzaju wykonywanych prac.

Pomieszczenia pracy i ich wyposażenie powinny zapewniać pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy. W pomieszczeniach pracy należy zapewnić oświetlenie naturalne i sztuczne, odpowiednią temperaturę, wymianę

powietrza oraz zabezpieczenie przed wilgocią, niekorzystnymi warunkami cieplnymi i nasłonecznieniem, drganiami oraz innymi czynnikami szkodliwymi dla zdrowia i uciążliwościami.

Powierzchnia i wysokość pomieszczeń pracy powinny zapewniać spełnienie wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy, z uwzględnieniem rodzaju wykonywanej pracy, stosowanych technologii oraz czasu przebywania pracowników

w tych pomieszczeniach. Na każdego z pracowników jednocześnie zatrudnionych w pomieszczeniach stałej pracy powinno przypadać co najmniej 13 m³ wolnej objętości pomieszczenia oraz co najmniej 2 m² wolnej powierzchni

podłogi (niezajętej przez urządzenia techniczne, sprzęt itp.).

Pomieszczenia stałej pracy (pomieszczenie pracy, w którym łączny czas przebywania tego samego pracownika w ciągu jednej doby przekracza 4 godziny) nie mogą być niższe niż:

- 3 m w świetle - jeżeli w pomieszczeniu nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia,

- 3,3 m w świetle - jeżeli w pomieszczeniu prowadzone są prace mogące powodować występowanie substancji szkodliwych dla zdrowia.

Wysokość pomieszczeń może być obniżona w przypadku zastosowania klimatyzacji - pod warunkiem uzyskania zgody państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego.

Wysokość pomieszczeń może być również zmniejszona do:

- 2,5 m w świetle:

• jeżeli w pomieszczeniu zatrudnionych jest nie więcej niż 4 pracowników, a na każdego z nich przypada co najmniej po 15 m3 wolnej objętości pomieszczenia,

• w pomieszczeniu usługowym lub produkcyjnym drobnej wytwórczości mieszczącym się w budynku mieszkalnym, jeżeli przy wykonywanych pracach nie występują pyły lub substancje szkodliwe dla zdrowia, hałas nie przekracza dopuszczalnych wartości poziomu dźwięku w budynkach mieszkalnych, określonych w Polskich Normach, a na jednego pracownika przypada co najmniej 15 m3 wolnej objętości pomieszczenia,

- 2,2 m w świetle - w dyżurce, portierni, kantorze, kiosku ulicznym, dworcowym i innym oraz w pomieszczeniu usytuowanym na antresoli otwartej do większego pomieszczenia.

Pomieszczenia stałej pracy nie powinny być lokalizowane poniżej poziomu otaczającego terenu, z wyjątkiem pomieszczeń:

- w których wymaga tego rodzaj produkcji,

- garażu, kotłowni i warsztatach podręcznych,

- handlowych, usługowych i gastronomicznych w ulicznych przejściach podziemnych, w podziemnych stacjach komunikacyjnych i tunelach, w domach handlowych i hotelach oraz w obiektach zabytkowych, pod warunkiem zachowania wymagań przepisów techniczno-budowlanych (Prawo budowlane oraz akty wykonawcze do tej ustawy) i po uzyskaniu zgody właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego, wydanej w porozumieniu z okręgowym inspektorem pracy.

Po spełnieniu powyższych warunków oraz zapewnieniu oświetlenia dziennego, pomieszczenia stałej pracy mogą znajdować się również w suterenach lub piwnicach.

Pomieszczenia czasowej pracy (pomieszczenie pracy, w którym łączny czas przebywania tego samego pracownika w ciągu jednej doby trwa od 2 do 4 godzin) nie mogą być niższe niż:

- 2,2 m w świetle - jeżeli w pomieszczeniu nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia,

- 2,5 m w świetle - jeżeli w pomieszczeniu prowadzone są prace mogące powodować występowanie substancji szkodliwych dla zdrowia.

Podłogi w pomieszczeniach oraz na drogach znajdujących się w obiektach budowlanych powinny być równe, nieśliskie, niepylące i odporne na ścieranie oraz nacisk, a także być przystosowane do łatwego utrzymania

w czystości. W pomieszczeniach, w których mogą wystąpić mieszaniny wybuchowe palnych par, pyłów lub gazów z powietrzem, powierzchnie podłóg powinny być wykonane z materiału niepowodującego iskrzenia mechanicznego

lub wyładowań elektrostatycznych. Jeżeli podłoga jest wykonana z materiału będącego dobrym przewodnikiem ciepła lub jeżeli przy wykonywaniu pracy występuje jej zamoczenie, w przejściach oraz w miejscach do stania i siedzenia powinny znajdować się podesty izolujące od zimna lub wilgoci albo powinny być stosowane inne środki izolujące. Podesty muszą być stabilne, wytrzymałe, zabezpieczające przed poślizgiem i potknięciem oraz łatwe

do utrzymania w czystości. Do pomieszczeń i stanowisk pracy położonych na różnych poziomach powinny prowadzić bezpieczne dojścia stałymi schodami lub pochylniami. Nawierzchnie schodów, pomostów i pochylni nie mogą

być śliskie, a w miejscach, w których może występować zaleganie pyłów - powinny być ażurowe.

Ściany i sufity pomieszczeń pracy, w których wydzielają się substancje szkodliwe dla zdrowia pracowników lub pyły niebezpieczne pod względem wybuchowym, powinny mieć pokrycie ochronne, zabezpieczające przed adsorpcją i gromadzeniem się pyłu oraz powinny być przystosowane do łatwego czyszczenia lub zmywania. Jeżeli ze względu na rodzaj wykonywanych robót lub rodzaj stosowanych urządzeń może zachodzić niebezpieczeństwo wybuchu, stropy, dachy i ściany pomieszczeń pracy powinny być wykonane zgodnie z wymaganiami bezpieczeństwa dla tego rodzaju robót lub znajdujących się tam urządzeń oraz zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi.

Oświetlenie dzienne, zgodne z wymaganiami PN-71/B-02380 „Oświetlenie wnętrz światłem dziennym. Warunki ogólne.”, należy zapewnić we wszystkich pomieszczeniach stałej pracy, chyba że jest to niemożliwe lub niewskazane

ze względu na technologię produkcji, a na stosowanie oświetlenia wyłącznie elektrycznego pracodawca uzyskał zgodę właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego wydaną w porozumieniu z okręgowym inspektorem pracy.

Oświetlenie elektryczne należy zapewnić we wszystkich miejscach na terenie zakładu pracy, w których mogą przebywać pracownicy w porze nocnej lub jeżeli oświetlenie dzienne jest niewystarczające. Warunki, jakim powinno

odpowiadać oświetlenie ogólne i awaryjne określone są w Polskich Normach:

Ogrzewanie w pomieszczeniach pracy powinno zapewnić temperaturę odpowiednią do rodzaju wykonywanej pracy (metod pracy i wysiłku fizycznego niezbędnego do jej wykonania) nie niższą niż 14°C (287 K), chyba że względy

technologiczne na to nie pozwalają. W pomieszczeniach pracy, w których jest wykonywana lekka praca fizyczna i w pomieszczeniach biurowych temperatura nie może być niższa niż 18°C (291 K).

Wentylacja w pomieszczeniach pracy powinna zapewnić wymianę powietrza wynikającą z potrzeb użytkowych i funkcji tych pomieszczeń, bilansu ciepła i wilgotności oraz zanieczyszczeń stałych i gazowych. Niezbędna wymiana

powietrza w pomieszczeniach pracy, w których wydzielają się substancje szkodliwe dla zdrowia, powinna zapewnić czystość powietrza, co najmniej w granicach nie przekraczających wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń tych substancji.

Instalacje i urządzenia elektryczne powinny być tak wykonane i eksploatowane, aby nie narażały pracowników na porażenie prądem elektrycznym, przepięcia atmosferyczne, szkodliwe oddziaływanie pól elektromagnetycznych

oraz nie stanowiły zagrożenia pożarowego, wybuchowego i nie powodowały innych szkodliwych skutków.

Pomieszczenia higieniczno-sanitarne · pracodawca jest obowiązany utrzymywać pomieszczenia higieniczno sanitarne oraz znajdujące się w nich urządzenia w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne korzystanie z nich przez pracowników
· pomieszczenia higieniczno sanitarne powinny znajdować się w budynku w którym odbywa się praca, albo budynku połączonym z nim obudowanym przejściem, które w przypadku przechodzenia z ogrzewanych pomieszczeń pracy powinno być również ogrzewane,
· pomieszczenia higieczniczno-sanitarne powinny być usytuowane w sposób uniemożliwiający pracownikom korzystającym z nich przechodzenie przez pomieszczenia w których stosowane są substancje trujące lub materiały zakaźne albo wykonywane są prace szczególnie brudzące, jeżeli nie pracują oni w kontakcie z tymi czynnikami,
· pomieszczenia higieniczno sanitarne powinny być ogrzewane, oświetlane i wentylować zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi i Polskimi Normami,
· wysokość pomieszczeń higieniczno sanitarnych nie powinna być w świetle mniejsza niż 2,5 m (z wyjątkiem łaźni ogólnie dostępnej, której wysokość powinna wynosić co najmniej 3,0 m); dopuszcza się zmniejszenie wysokości do 2,2 m w świetle - w przypadku usytuowania ich w suterenie, piwnicy lub na poddaszu (z wyjątkiem ogólnie dostępnych ustępów i łaźni),
Szatnie
· Szatnie odzieży własnej pracowników- przeznaczone do przechowywania odzieży należącej do pracowników (domowej), jeżeli ze względów higienicznych odzież ta nie powinna się stykać z odzieżą robocza i środkami ochrony indywidualnej.
· Szatnie odzieży roboczej i ochronnej - przeznaczone do przechowywania odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej. Szatnia odzieży roboczej i ochronnej powinna być urządzona - niezależnie od szatni odzieży własnej pracowników- dla pracowników zatrudnionych przy pracach powodujących znaczne zabrudzenie odzieży.
· Szatnie podstawowe - przeznaczone do przechowywania odzieży własnej pracowników oraz odzieży roboczej i środków ochrony indywidualnej. Szatnia podstawowa może być urządzona zamiast osobnych szatni odzieży własnej pracowników oraz szatni odzieży roboczej i ochronnej dla zatrudnionych przy pracach, podczas których zabrudzenie odzieży i środków ochrony indywidualnej występuje w tak małym stopniu , że nie stwarza ryzyka zanieczyszczenia odzieży własnej pracowników. Szatnia ta powinna mieć bezpośrednie połączenie z umywalnią.
· Szatnie przepustowe - składające się z części przeznaczonej na odzież własną pracowników, części przeznaczonej na odzież roboczą i środki ochrony indywidualnej oraz przepustowego zespołu sanitarnego z natryskami łączącego obie te części. Szatnia przepustowa powinna być urządzona dla pracowników zatrudnionych przy pracach związanych ze stosowaniem lub wydzielaniem substancji trujących, zakaźnych, promieniotwórczych , drażniących lub uczulających oraz innych substancji o nieprzyjemnym zapachu, a także przy pracach pylących, w wilgotnym i gorącym mikroklimacie lub powodujących intensywne brudzenie.

1.5 Wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii dla maszyn i innych urządzeń technicznych,

Maszyny i inne urządzenia techniczne (w tym narzędzia pracy) powinny być tak konstruowane i budowane, aby:

- zapewniały bezpieczne i higieniczne warunki pracy, w szczególności zabezpieczały pracownika przed urazami, działaniem niebezpiecznych substancji chemicznych, porażeniem prądem elektrycznym, nadmiernym hałasem, szkodliwymi wstrząsami, działaniem wibracji i promieniowania oraz szkodliwym i niebezpiecznym działaniem innych czynników środowiska pracy,

- uwzględniały zasady ergonomii.

Jeżeli maszyny i inne urządzenia techniczne nie zapewniają bezpiecznych i higienicznych warunków pracy należy je wyposażyć w odpowiednie zabezpieczenia. W przypadku gdy konstrukcja zabezpieczenia jest uzależniona od warunków lokalnych, wyposażenie maszyny lub innego urządzenia technicznego w odpowiednie zabezpieczenia należy do obowiązków pracodawcy.

Z dniem 1 stycznia 2003 r. w każdym zakładzie pracy muszą być spełnione minimalne wymagania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy.

Pod pojęciem „maszyny” należy rozumieć wszelkie maszyny i inne urządzenia techniczne, narzędzia oraz instalacje użytkowane podczas pracy, a także sprzęt do tymczasowej pracy na wysokości, w szczególności drabiny i rusztowania. Natomiast „użytkowanie maszyny” to wykonywanie wszelkich czynności związanych z maszyną, w szczególności jej uruchamianie lub zatrzymywanie, posługiwanie się nią, transportowanie, naprawianie, modernizowanie, modyfikowanie, konserwowanie i obsługiwanie, w tym także czyszczenie.

Niedopuszczalne jest wyposażanie stanowisk pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne (w tym narzędzia pracy), które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności7. Minimalne wymagania, jakie muszą spełniać użytkowane maszyny to w szczególności:

- elementy sterownicze, które mają wpływ na bezpieczeństwo pracowników, powinny być widoczne i możliwe do zidentyfikowania oraz odpowiednio oznakowane;

- uruchomienie maszyny (poza przypadkami ponownego uruchomienia lub zmian parametrów pracy maszyny, o ile są spowodowane prawidłowym cyklem roboczym urządzenia automatycznego) powinno być możliwe tylko poprzez celowe zadziałanie na przeznaczony do tego celu układ sterowania;

- maszyny powinny być wyposażone w:

• .układ sterowania przeznaczony do całkowitego i bezpiecznego ich zatrzymywania (każde stanowisko pracy wyposaża się w element sterowniczy przeznaczony do zatrzymywania całej maszyny lub niektórych jej części, w zależności od rodzaju zagrożenia tak, aby maszyna była bezpieczna),

• urządzenie zatrzymania awaryjnego (ze względu na zagrożenia, jakie stwarzają maszyny, w zależności od czasu ich zatrzymywania),

• środki ochrony przed zagrożeniami spowodowanymi emisją lub wyrzucaniem substancji, materiałów lub przedmiotów,

• środki ochrony odpowiednie do występującego ryzyka upadku przedmiotów lub ich wyrzucenia,

• odpowiednie obudowy lub urządzenia wyciągowe znajdujące się w pobliżu źródła zagrożenia emisją gazu, oparów, płynu lub pyłu,

• łatwo rozpoznawalne urządzenia służące do odłączania od źródeł energii (ponowne przyłączenie maszyny do źródeł energii nie może stanowić zagrożenia dla pracowników),

• znaki ostrzegawcze i oznakowania konieczne do zapewnienia bezpieczeństwa pracowników.

Jeżeli występuje ryzyko oderwania lub rozpadnięcia się części maszyn powodujące zagrożenie dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, pracodawca powinien zastosować odpowiednie środki ochronne. W przypadku wystąpienia ryzyka bezpośredniego kontaktu z ruchomymi częściami maszyn, mogącego

powodować wypadki, stosuje się osłony lub inne urządzenia ochronne, które zapobiegałyby dostępowi do strefy zagrożenia lub zatrzymywałyby ruch części niebezpiecznych. Części maszyn o wysokiej lub bardzo niskiej temperaturze zabezpiecza się w celu uniknięcia ryzyka ich dotknięcia lub zbliżenia się do nich.

Maszyny należy odpowiednio zabezpieczyć w celu ochrony pracowników przed:

- ryzykiem pożaru, przegrzania lub uwolnienia się gazu, pyłu, płynu oraz innych substancji wytwarzanych, używanych lub zmagazynowanych w maszynach;

- ryzykiem wybuchu urządzenia lub substancji wytwarzanych, używanych albo zmagazynowanych w maszynach;

- zagrożeniami wynikającymi z bezpośredniego lub pośredniego kontaktu z energią elektryczną.

Do podstawowych obowiązków pracodawcy dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy przy użytkowaniu maszyn przez pracowników należy:

- poddanie maszyn, w przypadku gdy bezpieczne ich użytkowanie jest uzależnione od warunków, w jakich są one instalowane:

• wstępnej kontroli po ich zainstalowaniu, a przed przekazaniem do eksploatacji po raz pierwszy,

• kontroli po zainstalowaniu na innym stanowisku pracy lub w innym miejscu;

- poddanie maszyn narażonych na działanie warunków powodujących pogorszenie ich stanu technicznego, co może spowodować powstawanie sytuacji niebezpiecznych:

• okresowej kontroli, a także badaniom,

• specjalnej kontroli, w przypadku możliwości pogorszenia bezpieczeństwa związanego z maszyną, a będącego wynikiem: prac modyfikacyjnych, zjawisk przyrodniczych, wydłużonego czasu postoju maszyny, niebezpiecznych uszkodzeń oraz wypadków przy pracy.

Wszystkie powyższe kontrole powinny być dokonywane przez jednostki działające na podstawie odrębnych przepisów albo osoby upoważnione przez pracodawcę i posiadające odpowiednie kwalifikacje. Wyniki tych kontroli rejestruje się i przechowuje, do dyspozycji zainteresowanych organów, zwłaszcza nadzoru i kontroli warunków pracy, przez okres 5 lat od dnia zakończenia tych kontroli.

Maszyny nabyte przed dniem 1 stycznia 2003 r. powinny być, w terminie do dnia 1 stycznia 2006 r., dostosowane do minimalnych wymagań dotyczących maszyn8.

Jeżeli maszyny są użytkowane poza terenem zakładu pracy, w miejscu ich użytkowania powinien być dostępny dokument potwierdzający przeprowadzenie ostatniej kontroli maszyny. Jeżeli obsługa, naprawa, remont lub konserwacja maszyn powoduje zagrożenia dla bezpieczeństwa lub zdrowia pracowników, pracodawca powinien zapewnić, aby czynności te wykonywane były przez pracowników upoważnionych i posiadających

odpowiednie kwalifikacje.

Ponadto pracodawca jest zobowiązany do współdziałania z pracownikami w celu zapewnienia bezpieczeństwa przy użytkowaniu maszyn. Pracodawca powinien:

- zapewnić pracownikom dostęp do informacji, w tym pisemnych instrukcji dotyczących użytkowania maszyn, zawierających co najmniej informacje dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie:

• warunków użytkowania maszyn,

• występowania możliwych do przewidzenia sytuacji nietypowych,

• praktyki użytkowania maszyn;

- informować pracowników o zagrożeniach związanych z maszynami znajdującymi się w miejscu pracy lub jego otoczeniu oraz wszelkich zmianach w nich wprowadzonych w takim zakresie, w jakim zmiany te

mogą mieć wpływ na bezpieczeństwo maszyny, nawet gdy pracownicy bezpośrednio nie użytkują tych maszyn;

- podejmować niezbędne działania, aby pracownicy:

• użytkujący maszyny odbyli odpowiednie przeszkolenie w zakresie bezpiecznego ich użytkowania,

• wykonujący naprawy, modernizację, konserwację lub obsługę maszyn odbyli specjalistyczne przeszkolenie w tym zakresie.

Nowe maszyny, wprowadzane do obrotu po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej (1 maja 2004 r.) muszą spełniać wymagania zasadnicze. Dokonując zakupu takiej maszyny, w celu wyposażenia stanowiska pracy, należy w szczególności sprawdzić czy jest ona oznaczona w sposób czytelny i trwały.

Oznaczenie powinno zawierać co najmniej:

- nazwę i adres producenta;

- oznakowanie CE;

- oznaczenie serii lub typu maszyny;

- numer fabryczny, jeżeli stosuje się numery fabryczne;

- rok budowy maszyny.

Do maszyn powinna być dołączona instrukcja zawierająca:

- informacje zamieszczone w oznaczeniu maszyny, z wyłączeniem numeru fabrycznego;

- informacje ułatwiające konserwację maszyny - takie jak: adres importera, serwisu;

- przewidywane zastosowanie maszyny;

- informacje o stanowisku lub stanowiskach roboczych, które może zajmować operator;

- instrukcje dotyczące bezpiecznego przekazywania do eksploatacji, użytkowania, przemieszczania maszyny z podaniem jej masy i masy części maszyny, jeżeli mają one być transportowane osobno, montażu i jej demontażu, regulacji, konserwacji, obsługi i napraw;

- w koniecznych przypadkach:

• informacje o niedopuszczalnych sposobach użytkowania maszyny,

• wskazówki szkoleniowe,

• podstawowe charakterystyki narzędzi, które mogą być stosowane w maszynie.

Maszyny oddawane do eksploatacji powinny być wyposażone w instrukcję w języku polskim. Do instrukcji powinny być dołączone rysunki i schematy przeznaczone do uruchamiania, konserwacji, kontroli, sprawdzania prawidłowości

działania maszyny, a także, jeżeli ma to zastosowanie, naprawy maszyny oraz wszelkie istotne zalecenia, w szczególności odnoszące się do bezpieczeństwa.

W niezbędnych przypadkach instrukcja powinna określać wymagania w zakresie instalowania i montażu, w szczególności dotyczące zastosowanych tłumików drgań, rodzaju i masy płyt fundamentowych, mające na celu zmniejszenie hałasu lub drgań. Instrukcja powinna zawierać informacje dotyczące hałasu emitowanego przez maszynę i podawać wartości rzeczywiste podanych niżej parametrów albo ich wartości określone w wyniku pomiarów wykonanych na identycznych maszynach. Jeżeli producent przewiduje, że maszyna będzie użytkowana w atmosferze zagrożonej wybuchem, instrukcja powinna zawierać wszelkie informacje niezbędne do użytkowania maszyny w takich warunkach.

Urządzenia techniczne objęte dozorem technicznym, z wyjątkiem urządzeń znajdujących się w obrocie i oznaczonych przez wytwarzającego znakiem dozoru technicznego, mogą być eksploatowane tylko na podstawie decyzji zezwalającej na ich eksploatację, wydanej przez organ właściwej jednostki dozoru technicznego.

W przypadku nieprzestrzegania przez eksploatującego przepisów o dozorze technicznym organ właściwej jednostki dozoru technicznego wydaje decyzję o wstrzymaniu eksploatacji urządzenia. Decyzję taką organ dozoru technicznego wydaje również w razie stwierdzenia zagrożenia dla życia lub zdrowia

ludzkiego oraz mienia i środowiska. Eksploatujący urządzenie techniczne jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić organ właściwej jednostki dozoru technicznego o każdym niebezpiecznym uszkodzeniu urządzenia lub nieszczęśliwym wypadku związanym z jego eksploatacją.

1.6 System oceny zgodności wyrobów z wymaganiami bezpieczeństwa i higieny pracy,  

Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz. U. z 2002 r. Nr 166, poz. 1360 z późn. zm)

Zasady organizacji i działania systemu oceny zgodności wyrobów w państwach UE:

- Harmonizacja zasad oceny zgodności na obszarze UE ma być ograniczona tylko do wyrobów mogących mieć wpływ na bezpieczeństwo i zdrowie ludzi oraz środowisko naturalne;

- Państwa UE wprowadzają zharmonizowane przepisy określające zasadnicze wymagania bezpieczeństwa i ochrony zdrowia poprzez adaptację obligatoryjnych postanowień dyrektyw nowego podejścia;

- W celu zapewnienia zgodności wyrobów z zasadniczymi wymaganiami bezpieczeństwa i ochrony zdrowia mogą być stosowane nieobligatoryjne normy zharmonizowane zawierające szczegółowe wymagania techniczne;

- Zharmonizowane normy europejskie są ustanawiane przez komitety normalizacyjne

- Przyjmuje się, że wyroby, które spełnią wymagania odpowiednich norm zharmonizowanych, spełniają tym samym zasadnicze wymagania określone w dyrektywach harmonizacji technicznej.

Na podstawie uchwały Rady WE z dnia 7 maja 1985 r. ustanowiono szereg dyrektyw harmonizacji technicznej (czyli tzw. Dyrektyw nowego podejścia), które wprowadzają obowiązek oceny zgodności

wielu różnych rodzajów wyrobów. Zakres wyrobów objętych poszczególnymi dyrektywami nowego podejścia wynika przede wszystkim z definicji konkretnych wyrobów podanych w tych dyrektywach. Dalsze uszczegółowienie wyrobów objętych oceną zgodności na podstawie danej dyrektywy następuje przez określenie tych rodzajów wyrobów,

które są z zakresu stosowania dyrektywy wyłączone.

Postanowienia dyrektyw nowego podejścia zostały wprowadzone do prawa krajowego na podstawie delegacji ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności.

Ustawa o systemie oceny zgodności ustala jednoznacznie zakres obowiązującej oceny zgodności, wymaganej przed wprowadzeniem wyrobu do obrotu. Wprowadzane do obrotu wyroby podlegają ocenie zgodności z:

- zasadniczymi albo szczegółowymi wymaganiami określonymi w rozporządzeniach wydanych przez ministra właściwego ze względu na przedmiot oceny zgodności,

- zasadniczymi i szczegółowymi wymaganiami określonymi w odrębnych ustawach.

Dokonanie oceny zgodności, o której mowa powyżej, jest obowiązkowe przed wprowadzeniem wyrobu do obrotu. Producent lub jego upoważniony przedstawiciel, który poddał wyrób lub proces jego

wytwarzania ocenie zgodności z zasadniczymi wymaganiami i potwierdził ich zgodność, wystawia deklarację zgodności i umieszcza oznakowanie CE, stosownie do wymagań określonych w dyrektywach nowego podejścia.

Domniemywa się, że wyrób spełnia zasadnicze wymagania, jeżeli jest zgodny z normami zharmonizowanymi. W przypadku gdy producent lub jego upoważniony przedstawiciel nie wykaże zgodności wyrobu

z normami zharmonizowanymi, jest obowiązany wykazać zgodność z zasadniczymi wymaganiami na podstawie innych dowodów.

Znakowanie symbolem CE symbolizuje zgodność wyrobu z odpowiednimi wymaganiami UE nałożonymi na producenta. Oznakowanie CE umieszczone na wyrobie oznacza, że wyrób jest zgodny z wymaganiami

wszystkich mających do niego zastosowanie dyrektyw nowego podejścia, łącznie z wymaganiami dotyczącymi procedur oceny zgodności.

Istnieją różne sposoby dokonywania oceny zgodności. Niektóre z nich przewidują, że ocenę zgodności może prowadzić sam producent lub jego upoważniony przedstawiciel (dotyczy to wyrobów o stosunkowo niskim poziomie

ryzyka dla ich użytkowników), inne zakładają udział w procesie oceny zgodności notyfikowanej jednostki.

Oznakowanie CE uważane jest za podstawową informację zarówno dla państw członkowskich, jak i dla stron trzecich, np. dystrybutorów, konsumentów i innych użytkowników. Państwa członkowskie powinny przyjąć, że wyrób z oznakowaniem CE spełnia wszystkie wymagania odpowiednich dyrektyw regulujących nadanie tego oznakowania.

Zgodnie z tym państwa członkowskie nie mogą na swoim terytorium zabraniać, ograniczać ani utrudniać wprowadzania na rynek

Oznakowanie CE nie powinno być wykorzystywane do celów komercyjnych. Oznakowanie CE nie jest znakiem potwierdzającym pochodzenie wyrobu ani też nie oznacza, że dany wyrób został wyprodukowany w UE. Oznakowanie CE nie jest też znakiem poświadczającym bezpieczeństwo wyrobu ani jego jakość.

2. Metody identyfikacji, analizy i oceny zagrożeń czynnikami szkodliwymi dla zdrowia, uciążliwymi i niebezpiecznymi występującymi w procesach pracy oraz oceny ryzyka związanego z tymi zagrożeniami

2.1 Ryzyko zawodowe
Zapewnienie bezpiecznego wykonywania pracy w zakładach pracy jest w Polsce usankcjonowana prawnie. Zgodnie z artykułem nr 226 znowelizowanego Kodeksu pracy, pracodawca jest zobowiązany do informowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywanymi czynnościami oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami w środowisku pracy. Ryzyko zawodowe zgodnie z § 2 pkt. 7 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa pracy to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodującą straty, a w szczególności wystąpienie u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.

Przeprowadzona ocena ryzyka stanowi podstawę do zastosowania przez pracodawcę organizacji pracy i stworzenia stanowisk pracy zabezpieczających pracowników przed zagrożeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych i uciążliwych dla zdrowia.

Przebieg oceny ryzyka składa się z powiązanych ze sobą etapów. Według Polskiej Normy PN-N-18002 ocena ryzyka zawodowego składa się z następujących działań:

Część 1. Nazwa i opis stanowiska; wymogi dla pomieszczenia i danego stanowiska pracy wynikające z przepisów,

rodzaj wykonywanej pracy.

Część 2. Identyfikacja zagrożeń dla danego stanowiska.

Część 3. Oszacowanie ryzyka zawodowego dla danego stanowiska.

Część 4. Wyznaczenie dopuszczalności ryzyka zawodowego.

Część 5. Wyciągnięcie wniosków z przeprowadzonej oceny. (Opracowanie działań korygujących lub zapobiegawczych)

Pierwszym etapem w analizie ryzyka jest zebranie informacji dotyczących:

- charakterystyki stanowiska pracy (lokalizacja, realizowane zadania),

- charakterystyki osób pracujących na stanowisku ze szczególnym uwzględnieniem kobiet w ciąży, młodocianych, osób niepełnosprawnych,

- stosowanych technologii i używanych materiałów,

- wykonywanych czynności oraz czasu ich wykonywania,

- źródeł zidentyfikowanych zagrożeń,

- możliwych skutków zagrożeń,

- stosowania środków ochronnych,

- występowania chorób zawodowych, wypadków, itp. na analizowanym stanowisku.

Następnym etapem jest identyfikacja zagrożeń, która powinna obejmować:

- określenie czynników szkodliwych i niebezpiecznych występujących na stanowisku pracy i ustalenie w jaki sposób mogą one oddziaływać na pracownika,

- określenie wartości czynników szkodliwych i niebezpiecznych,

- ustalenie czasu lub częstotliwości ekspozycji pracownika na zagrożenie,

- określenie liczby osób narażonych.

Aby określić zagrożenie związane z występowaniem czynników szkodliwych należy ustalić listę tych czynników i zebrać niezbędne dane o ich właściwościach.

Równolegle z identyfikacją zagrożeń powinna być prowadzona wstępna ocena ich potencjalnych skutków. Przy prowadzeniu oceny należy skoncentrować się na najistotniejszych zagrożeniach mogących być przyczyną poważnych urazów lub chorób zawodowych.

Trzecim etapem w procesie analizie ryzyka jest oszacowanie ryzyka. Obejmuje ono przyporządkowanie miar poszczególnym elementom ryzyka - prawdopodobieństwu urazu i ciężkości urazu lub pogorszenia się stanu zdrowia (skutków).

Wyniki oszacowania ryzyka można przedstawiać w różny sposób. Zaleca się jednak takie skale, których stosowanie nie wymaga szerokiej wiedzy eksperckiej.

W normie PN-N-18002 przedstawiona jest trójstopniowa skala szacowania ryzyka.

Tabela nr 1 (źródło: PN-N-18002)	CIĘZKOŚĆ NASTĘPSTW
PRAWDOPODOBIENSTWO ZDARZENIA	mała	średnia	duża
Mało prawdopodobne	małe	małe	średnie
Prawdopodobne	małe	średnie	duże
Wysoce prawdopodobne	średnie	duże	duże

Ciężkość następstw

Mała: „urazy i choroby, które nie powodują długotrwałych dolegliwości i absencji w pracy. Są to czasowe pogorszenia stanu zdrowia, takie jak niewielkie stłuczenia, zranienia, podrażnienia oczu, objawy niewielkiego zatrucia, bóle głowy, itp.”.

Średnia: „urazy i choroby, które powodują niewielkie ale długotrwałe lub nawracające okresowo dolegliwości i są związane z krótkimi okresami absencji. Są to np. zranienia, oparzenia II-stopnia na niewielkiej powierzchni ciała, alergie skórne, nieskomplikowane złamania, zespoły przeciążeniowe układu mięśniowo-szkieletowego (np. zapalenie ścięgna)”.

Duża: „urazy i choroby, które powodują ciężkie i stałe dolegliwości lub śmierć. Są to np. oparzenia III stopnia, oparzenia II stopnia dużej powierzchni ciała, amputacje, skomplikowane złamania z następową dysfunkcją, choroby nowotworowe, toksyczne uszkodzenia narządów wewnętrznych i układu nerwowego w wyniku narażenia na czynniki chemiczne, zespół wibracyjny, zawodowe uszkodzenia słuchu, astma, zaćma, itp.”.

Prawdopodobieństwo urazu

Mało prawdopodobne: zalicza się te następstwa zagrożeń, które nie powinny nastąpić podczas całego okresu aktywności zawodowej pracownika.

Prawdopodobne: mogą wystąpić nie więcej niż kilkakrotnie w ciągu okresu aktywności zawodowej pracownika.

Wysoce prawdopodobne: mogą wystąpić wielokrotnie podczas aktywności zawodowej pracownika.

Dla takich wartości jak hałas, zapylenie czy oświetlenie, będących

wartościami mierzalnymi, do oszacowania ryzyka można zastosować poniższą tabelę.

Tabela nr 2 (źródło: PN-N-18002)

Wartość wielkości charakteryzującej narażenie (P)	Oszacowanie ryzyka zawodowego
P>Pmax	DUŻE
Pmax>P>0,5Pmax	ŚREDNIE
P<0,5Pmax	MAŁE

P_max - wartość dopuszczalna wielkości charakteryzującej narażenie (NDS - najwyższego dopuszczalnego stężenia lub NDN - najwyższego dopuszczalnego natężenia).

Po oszacowaniu ryzyka wyznaczamy jego dopuszczalność. Znając wartość ryzyka (duże, średnie, małe) możemy stwierdzić czy jest ono dopuszczalne czy niedopuszczalne i na podstawie tego określić niezbędne działania dotyczące organizacji stanowiska pracy.

Możemy to zrobić przy pomocy tabeli nr 3.

Tabela nr 3 (źródło: PN-N-18002)

Oszacowane ryzyka zawodowego	Dopuszczalność ryzyka zawodowego	Niezbędne działania
duże	niedopuszczalne	Jeżeli ryzyko zawodowe związane jest z pracą już wykonywaną, działania w celu jego zmniejszenia należy podjąć natychmiast. Planowana praca nie może być rozpoczęta do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego.
średnie	dopuszczalne	Zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań, których celem jest zmniejszenie ryzyka zawodowego.
Małe			Konieczne jest zapewnienie, że ryzyko zawodowe pozostaje co najwyżej na tym samym poziomie.

Ostatnim etapem, który jest pochodną procesu oceny ryzyka, są działania korygujące, które mają na celu zredukować ryzyko do poziomu dopuszczalnego. Działań korygujących dokonuje się poprzez:

- upewnienie się o istniejącym zagrożeniu i jego wielkości w wyniku sprawdzenia stanu technicznego wyposażenia przed jego użyciem, dokładną ocenę warunków w miejscu wykonywania zdań, dokonanie pomiarów ochronnych,

- wyeliminowanie niepełnowartościowego materiału,

- zastosowanie zabezpieczeń, osłon stających się przegrodą pomiędzy źródłem zagrożenia a organizmem człowieka,

- zastosowanie niezbędnych środków ochrony indywidualnej przez poszczególnych pracowników,

- opracowanie szczegółowych procedur bezpiecznego wykonywania poszczególnych czynności pomimo zagrożenia,

- zapewnienie pracownikom specjalnej wiedzy, umiejętności oraz sprzętu pozwalającego na bezpieczne wykonanie czynności.

Przy redukcji ryzyka należy kierować się zasadą, aby w pierwszej kolejności eliminować zagrożenie, mogące powodować najcięższe skutki. Następnie redukujemy prawdopodobieństwo wystąpienia urazu lub pogorszenia stanu zdrowia. Po wprowadzeniu zmian korygujących należy dokonać ponownej analizy i oceny ryzyka.

3 Kształtowanie warunków pracy zgodnie z wymaganiami bezpieczeństwa pracy i ergonomii, w tym w zakresie metod likwidacji lub ograniczenia oddziaływania na pracowników czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych i niebezpiecznych (m.in. przez odpowiednie rozwiązania projektowe, technologiczne i organizacyjne)

Najskuteczniejszym sposobem zapewnienia wysokiego poziomu bezpieczeństwa pracy jest właściwe zarządzanie bezpieczeństwem pracy. Należy bezwzględnie pamiętać, że skuteczne zarządzanie bezpieczeństwem pracy polega głównie na umiejętności przewidywania i zapobiegania pojawianiu się problemów, a nie walki z nimi dopiero wówczas, gdy wystąpiły i spowodowały niekorzystne skutki.

Podstawowe zasady działań w zakresie zarządzania bezpieczeństwem pracy powinny być usystematyzowane w następującej hierarchii ważności:

- unikanie ryzyka w miejscu pracy,

- likwidowanie źródeł zagrożeń zawodowych,

- dostosowanie warunków pracy do psychofizycznych właściwości pracownika,

- zastępowanie niebezpiecznych technologii, maszyn, urządzeń, surowców itp. mniej niebezpiecznymi,

- stosowanie przede wszystkim ochron zbiorowych, a dopiero w ostateczności środków ochrony indywidualnej.

Należy podejmować działania, obejmujące przede wszystkim:

- ocenę ryzyka zawodowego,

- stosowanie niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających to ryzyko,

- zapewnienie pracownikom niezbędnych informacji i szkoleń nt. zasad

ochrony przed zagrożeniami.

Podstawowe działania, na poziomie każdego przedsiębiorstwa, dla zapewnienia

bezpiecznych warunków pracy to:

- określenie ogólnej polityki i celów kierownictwa firmy w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników,

- zapewnienie niezbędnych informacji umożliwiających wdrożenie ogólnej polityki,

- uwzględnienie zagadnień bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników w zarządzaniu i podejmowaniu decyzji, na każdym poziomie funkcjonowania firmy,

- konsultowanie spraw w dziedzinie bezpieczeństwa pracy z pracownikami,

- monitorowanie i przegląd efektywności przyjętej polityki i całego systemu zarządzania firmą.

Typowy model zarządzania bezpieczeństwem pracy, również w małym

i średnim przedsiębiorstwie, uwzględniający powyższe zasady to:

polityka ogólna - jasno określić zobowiązania, cele, odpowiedzialność oraz procedury funkcjonowania przedsiębiorstwa;

planowanie - zidentyfikować i oceniać ryzyko zawodowe, jakie występuje przy wykonywaniu pracy w przedsiębiorstwie. Działania podejmowane w trakcie procesu planowania powinny obejmować:

- ocenę ryzyka zawodowego i działań ograniczających to ryzyko,

- określenie potrzeb dotyczących działań kontrolnych w firmie,

- identyfikację potrzeb firmy w zakresie szkolenia,

- upewnienie się, że pracownicy posiadają dostateczną wiedzę i umiejętności w zakresie bezpiecznego wykonywania pracy oraz że są im dostarczane niezbędne wskazówki i instrukcje;

wprowadzanie i działania - chodzi głównie o praktyczne wdrażanie założeń przyjętych w procesie planowania. Może to polegać np. na:

- wprowadzaniu niezbędnych zmian organizacji i procedur wykonywania pracy, wyposażenia, maszyn, urządzeń, narzędzi,

- szkoleniach kadry kierowniczej i pracowników wykonawczych,

- doskonaleniu przepływu informacji;

kontrola i korygowanie działań - stan bezpieczeństwa pracy w firmie należy monitorować i w razie potrzeby korygować. W tym celu powinny być stosowane metody proaktywne (np. podejmowanie działań wynikających z dokonanych kontroli, przeglądów, audytów) i reaktywne (np. na podstawie wniosków wynikających z okoliczności i przyczyn zaistniałych wypadków przy pracy oraz „zdarzeń potencjalnie wypadkowych”). Oczywiście zdecydowane pierwszeństwo należy dać metodom proaktywnym.

Informację i wskazówki dotyczące zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy zawiera również Polska Norma PN-N-18004 „Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Wytyczne”.

4 Nowoczesne rozwiązania techniczno-organizacyjne wpływające na poprawę warunków bezpieczeństwa i higieny pracy (w szczególności urządzenia wentylacyjno-klimatyzacyjne, urządzenia zabezpieczające, środki ochrony indywidualnej)

1) Pracodawca jest obowiązany oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe, występujące przy określonych pracach, oraz stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko. W szczególności pracodawca jest obowiązany:

- zapewnić organizację pracy i stanowisk pracy w sposób zabezpieczający pracowników przed zagrożeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych dla zdrowia i uciążliwości - z uwzględnieniem możliwości psychofizycznych pracowników;

- zapewnić likwidację zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników głównie przez stosowanie technologii, urządzeń, materiałów i substancji niepowodujących takich zagrożeń.

2) Jeżeli ze względu na rodzaj procesu pracy likwidacja zagrożeń nie jest możliwa, należy stosować odpowiednie rozwiązania organizacyjne i techniczne, w tym odpowiednie środki ochrony zbiorowej, ograniczające wpływ tych zagrożeń na zdrowie i bezpieczeństwo pracowników.

3) W sytuacji gdy ograniczenie zagrożeń w wyniku zastosowania rozwiązań organizacyjnych i technicznych nie jest wystarczające, pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom środki ochrony indywidualnej, odpowiednie do rodzaju i poziomu zagrożeń.

4) Pracodawca powinien zapewnić pracownikom informacje o istniejących zagrożeniach, przed którymi chronić ich będą środki ochrony indywidualnej oraz informacje o tych środkach i zasadach ich stosowania.

5) Przy pracach stwarzających niebezpieczeństwo, gdy wymaga tego sytuacja, do kierowania ludźmi wykonującymi te prace powinny być stosowane sygnały bezpieczeństwa - ręczne lub komunikaty słowne.

4.1 Urządzenia wentylacyjno-klimatyzacyjne

Pomieszczenia i stanowiska pracy powinny być zabezpieczone przed niekontrolowaną emisją ciepła w drodze promieniowania, przewodzenia i konwekcji oraz przed napływem chłodnego powietrza z zewnątrz.

W pomieszczeniach pracy powinna być zapewniona wymiana powietrza wynikająca z potrzeb użytkowych i funkcji tych pomieszczeń, bilansu ciepła i wilgotności oraz zanieczyszczeń stałych i gazowych.

W pomieszczeniach pracy, w których wydzielają się substancje szkodliwe dla zdrowia, powinna być zapewniona taka wymiana powietrza, aby nie były przekraczane wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń tych substancji.

Wymagania dotyczące parametrów powietrza w pomieszczeniach pracy określają odrębne przepisy i Polskie Normy.

W pomieszczeniach pracy, w których następuje wydzielanie się ciepła przez promieniowanie w ilości przekraczającej na stanowiskach pracy 2500 kJ ^. godz. / m² należy stosować nawiewną wentylację miejscową. Parametry nawiewanego powietrza powinny spełniać wymagania dla mikroklimatu gorącego, określone w przepisach w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

Urządzenia lub ich części, z których mogą wydzielać się szkodliwe gazy, pary lub pyły, powinny być zhermetyzowane. W razie niemożliwości zhermetyzowania, urządzenia te powinny być wyposażone w miejscowe wyciągi.

Powietrze doprowadzane do pomieszczeń pracy z zewnątrz przy zastosowaniu klimatyzacji lub wentylacji mechanicznej powinno być oczyszczone z pyłów i substancji szkodliwych dla zdrowia.

Klimatyzacja lub wentylacja nie może powodować przeciągów, wyziębienia lub przegrzewania pomieszczeń pracy. Nie dotyczy to wentylacji awaryjnej.

Strumień powietrza pochodzący z urządzeń wentylacji nawiewnej nie powinien być skierowany bezpośrednio na stanowisko pracy.

Maksymalna temperatura nawiewanego powietrza nie powinna przekraczać 70°C (343 K) przy nawiewie powietrza na wysokości nie mniejszej niż 3,5 m od poziomu podłogi stanowiska pracy i 45°C (318 K) - w pozostałych przypadkach.

W pomieszczeniach pracy, w których występują łatwo palne lub niebezpieczne pod względem wybuchowym pyły, gazy lub pary, maksymalna temperatura nawiewanego powietrza powinna być zgodna z przepisami w sprawie ochrony przeciwpożarowej.

W przypadku zastosowania systemu klimatyzacji lub wentylacji mechanicznej należy zapewnić:

- odpowiednią konserwację urządzeń i instalacji klimatyzacyjnych i wentylacyjnych w celu niedopuszczenia do awarii;

- stosowanie środków mających na celu ograniczenie natężenia i rozprzestrzeniania się hałasu i drgań powodowanych pracą urządzeń klimatyzacyjnych i wentylacyjnych.

Jeżeli w związku z wydzielaniem się w procesie pracy substancji szkodliwych dla zdrowia awaria wentylacji może zagrażać zdrowiu pracowników, należy zastosować system kontrolny sygnalizujący stan zagrożenia.

Przy stosowaniu w pomieszczeniach pracy wentylacji mechanicznej z recyrkulacją powietrza ilość powietrza świeżego nie powinna być mniejsza niż 10% ogólnej ilości wymienianego powietrza.

W powietrzu wprowadzanym do pomieszczeń pracy przy stosowaniu recyrkulacji zanieczyszczenie czynnikami szkodliwymi dla zdrowia nie powinno przekraczać poziomu, przy którym suma stosunków stężeń poszczególnych substancji do odpowiadających im wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń przekracza 0,3.

Recyrkulacja powietrza nie powinna być stosowana w pomieszczeniach pracy, w których występuje narażenie na mikroorganizmy chorobotwórcze lub znajdują się substancje trujące, cuchnące albo możliwe jest nagłe zwiększenie stężenia szkodliwych substancji, a także w przestrzeniach zagrożonych wybuchem.

4.2 Urządzenia zabezpieczające

Zmniejszanie ryzyka za pomocą rozwiązań konstrukcyjnych polega na doborze elementów maszyny o odpowiednich cechach oraz takim ich ulokowaniu, aby jak najbardziej ograniczyć przebywanie operatora w strefie zagrożenia.

W przypadku gdy rozwiązania konstrukcyjne okażą się niewystarczające do wyeliminowania zagrożeń, zadaniem projektanta jest dobór odpowiednich urządzeń ochronnych (osłon, urządzeń zabezpieczających). Obowiązuje tu ogólna zasada, że operator maszyny nie powinien mieć dostępu do jej strefy niebezpiecznej w czasie występowania zagrożenia. W przypadku zaistnienia konieczności dostępu zagrożenie powinno być wcześniej wyeliminowane.

Zadaniem urządzeń zabezpieczających, stanowiących obok osłon drugą grupę urządzeń ochronnych, jest samodzielne lub w połączeniu z osłoną zatrzymanie maszyny lub jej elementów niebezpiecznych w momencie, kiedy operator lub jego część ciała przekroczy granicę strefy ochronnej. Do tej grupy środków należą: blokady, urządzenia oburęcznego sterowania, urządzenia odległościowe (maty czułe na nacisk, fotokomórki itp.).

Kolejną grupą środków, których dobór odbywa się na etapie projektowania, są informacje dotyczące użytkowania sprzętu roboczego. Powinny one ostrzegać użytkownika o ryzyku resztkowym, którego nie da się wyeliminować lub zredukować do poziomu akceptowalnego za pomocą środków konstrukcyjnych

i zastosowanych urządzeń ochronnych.

Informacje te nie mogą być stosowane jako środki alternatywne w stosunku do niedostatków konstrukcji i urządzeń ochronnych.

4.3 Dobór środków ochrony indywidualnej

Środki ochrony indywidualnej to urządzenia lub wyposażenie przeznaczone do noszenia bądź trzymania przez pracownika w celu ochrony przed jednym zagrożeniem lub większą liczbą zagrożeń, które mogą mieć wpływ na jego zdrowie lub bezpieczeństwo pracy.

Do środków ochrony indywidualnej zalicza się również:

· zespoły składające się z kilku urządzeń lub rodzajów wyposażenia, które zostały ze sobą połączone w celu ochrony człowieka przed jednym lub wieloma jednocześnie występującymi zagrożeniami;

· urządzenia lub wyposażenie ochronne, połączone z nie ochronnym środkiem wyposażenia indywidualnego noszonym lub też trzymanym przez osobę, w celu wykonania określonych czynności;

· wymienne składniki środków ochrony indywidualnej, które są istotne dla ich właściwego funkcjonowania, używane wyłącznie do takich środków.

Rola środków ochrony indywidualnej w zakładowym systemie bhp

Zgodnie z obowiązującymi postanowieniami Kodeksu Pracy, pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikom bezpieczeństwo i ochronę ich zdrowia w każdym aspekcie związanym z pracą.

Pracownik jest zobowiązany do stosowania środków ochrony indywidualnej, dostarczonych przez pracodawcę.

Klasyfikacja środków ochrony indywidualnej

Zgodnie z normą PN-Z-08053:19981) środki ochrony indywidualnej pod wzgledem konstrukcji oraz ich ogólnego przeznaczenia można podzielić na 9 grup (patrz tabela).

Tabela Podział środków ochrony indywidualnej według ich ogólnego przeznaczenia.

Nazwa grupy	Symbol oznaczenia
Odzież ochronna	U
Środki ochrony kończyn dolnych	N
Sprzęt ochrony głowy	G
Sprzęt ochrony twarzy i oczu	T
Sprzęt ochrony układu oddechowego	D
Sprzęt ochrony słuchu	S
Sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości	W
Środki izolujące cały organizm*)	I
Środki ochrony kończyn górnych	R

*) Środki izolujące cały organizm - stanowią połączenie odzieży gazoszczelnej oraz sprzętu izolującego ochrony układu oddechowego.

W Dyrektywie 89/686/EWG dotyczącej minimalnych wymagań stawianych środkom ochrony indywidualnej wprowadzono inny podział tych środków, niż przedstawiony w Polskiej Normie. Zgodnie z tą dyrektywą środki ochrony indywidualnej zostały podzielone na trzy kategorie, pod względem ryzyka przed którym chronią. Podział ten został podyktowany koniecznością zróżnicowania procedur certyfikacji środków ochrony indywidualnej. (Zasady certyfikacji środków ochrony indywidualnej w Polsce).

Przedstawiona na stronach internetowych klasyfikacja środków ochrony indywidualnej opiera się na dwóch równorzędnych kryteriach:

· przedmiotowym (klasyfikacja według konstrukcji, jest oparta na podstawowych cechach różniących między sobą poszczególne środki należące do tej samej grupy);

· właściwości ochronnych (klasyfikacja według właściwości ochronnych jest oparta na wykazie i podziale czynników szkodliwych występujących w środowisku pracy, przed którymi środki ochrony indywidualnej mają zabezpieczać użytkowników).

5 Kształtowanie warunków pracy zgodnie z wymaganiami bezpieczeństwa pracy i ergonomii, w tym w zakresie metod likwidacji lub ograniczenia oddziaływania na pracowników czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych i niebezpiecznych (m.in. przez odpowiednie rozwiązania projektowe, technologiczne i organizacyjne)

Każdy pracodawca powinien upewnić się, że w jego zakładzie pracy właściwie funkcjonuje system bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników.

Pomocna w tym zakresie może być następująca lista kontrolna:

1. Czy są opracowane jasne procedury postępowania i odpowiedzialności w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia?

2. Czy każdy pracownik, niezależnie od zajmowanego stanowiska i pełnionej funkcji, zna procedury i odpowiedzialność dotyczące jego bezpośrednio?

3. Czy w firmie znane i stosowane są przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy?

4. Czy zostały zidentyfikowane główne zagrożenia oraz podejmowane są działania dla likwidacji lub przynajmniej znacznego ograniczenia tych zagrożeń?

5. Czy pracownikom zapewniono niezbędne środki ochrony indywidualnej oraz przeszkolenie w zakresie posługiwania się tymi środkami - w sytuacji, gdy nie ma innych możliwości uniknięcia ryzyka zawodowego?

6. Czy pracownicy zostali poinformowani o ryzyku zawodowym występującym na ich stanowisku pracy i sposobach unikania zagrożeń?

7. Czy pracownicy uczestniczą w konsultacjach nt. bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w zakładzie?

8. Czy pracownicy wiedzą kogo i w jaki sposób należy informować o niebezpiecznych warunkach pracy i zaistniałych wypadkach?

9. Czy w zakładzie prowadzone są regularne kontrole miejsc pracy z uwzględnieniem stosowania przez pracowników obowiązujących procedur bezpieczeństwa pracy?

10. Czy w zakładzie funkcjonuje system przeglądu polityki i procedur bezpieczeństwa pracy?

Ergonomia W rzeczywistości przemysłowej występują dwa motywy, dla których ergonomia jest stosowana: po pierwsze, dążenie do poprawy warunków pracy w danej organizacji ponad minimalny wymagany przez przepisy poziom, lub/i po drugie, dążenie do zwiększenia konkurencyjności wyrobów. Oznacza to stosowanie ergonomii w sferze eksploatacji gotowych obiektów technicznych składających się na środki pracy w danym przedsiębiorstwie oraz w sferze projektowania obiektów technicznych produktów tego przedsiębiorstwa. Systemowe podejście do wdrażania zasad ergonomii w przedsiębiorstwie powinno więc obejmować obie te sfery i stwarzać podstawy do integracji ergonomii z właściwymi dla nich systemami zarządzania.

Przygotowanie nowej produkcji należy do agend technicznego przygotowania produkcji. Obejmuje ono projektowanie i budowę oprzyrządowania technologicznego (przyrządy, uchwyty, narzędzia specjalne, środki do przemieszczania materiałów, części oraz podzespołów itd.), a także całych stanowisk pracy.

Zwłaszcza ta druga dziedzina jest szczególnie zaniedbana, a stanowiska pracy powstają na ogół w sposób przypadkowy, z pominięciem metodycznego projektowania, podczas którego wiedza ergonomiczna

mogłaby być w pełni wykorzystana. Przypadkowość powstawania stanowisk pracy jest główną przyczyną ich niedostosowania do cech człowieka, czego skutki trudno już potem, podczas eksploatacji usunąć, dlatego zarządzanie działaniami w sferze ergonomii w przedsiębiorstwie powinno obejmować i tę dziedzinę.

Jako narzędzia rutynowe stosuje się w diagnozie listy kontrolne (np. dotyczące obciążenia fizycznego człowieka, wraz z klasyfikacją poziomów obciążenia). Formułuje się trzy warunki uzyskania powodzenia we wdrażaniu zasad ergonomii, a mianowicie: szkolenie, zapewnienie respektowania zasad ergonomii w stosowanych operacjach roboczych oraz zapewnienie udziału zasad ergonomii w projektach nowych i modernizowanych produktów (w każdym etapie projektowania).

Wiedza z zakresu ergonomii powinna:

• być dostępna na każdym szczeblu przedsiębiorstwa

• przenikać zachodzące procesy

• być wdrażana z uwzględnieniem podejścia partycypacyjnego.

Elementy programów stosowania zasad ergonomii („programów ergonomicznych”) realizowanych w przedsiębiorstwach:

- projektowanie stanowisk roboczych i dobór narzędzi (środków pracy)

- projektowanie produktu

- projektowanie organizacji

- aspekty jakości

- partycypacyjne podejście (udział pracowników w modyfikacjach ergonomicznych)

- opieka medyczna

- szkolenie i informacja.

Wnioski

• zbiorowe inicjatywy w zakresie ergonomii w wielu przedsiębiorstwach są ważne z punktu widzenia produktywności, jakości i dobrostanu załogi

• podejście partycypacyjne jest podstawowym warunkiem sukcesu programu

• zasadnicze znaczenie ma również ekspertyza ergonomiczna dokonywana własnymi siłami lub przez jednostki

zewnętrzne

• niewiele jest przykładów zintegrowania programów jakości i ergonomii

• większość rozpatrywanych programów jest traktowana głównie jako problem zdrowia i bezpieczeństwa. Należy prowadzić prace w kierunku integracji ergonomii z głównymi celami polityki firmy.

6 Zasady postępowania w razie wypadku w czasie pracy i w sytuacjach zagrożeń (np. pożaru, awarii), w tym zasady udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku

6.1 Podstawowe zasady ochrony przeciwpożarowej oraz postępowania w razie pożaru

Podstawa prawna: Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. Nr 121, poz. 1138)

ALARMOWANIE O NIEBEZPIECZEŃSTWIE

Każdy, kto zauważy pożar, jest zobowiązany do:

• Powiadomić o pożarze osoby znajdujące się w sąsiedztwie

• Powiadomić telefonicznie lub w inny dostępny sposób Straż Pożarną, podając:

- gdzie się pali - adres, nazwa obiektu, kondygnacja

- co się pali - dach, mieszkanie, piwnica, biuro, sklep

- swoje imię i nazwisko oraz numer telefonu, z którego się dzwoni (po odłożeniu słuchawki chwilę odczekać, na ewentualne sprawdzenie wiarygodności zgłoszenia)

• Powiadomić właściciela, zarządcę lub użytkownika obiektu (lokalu) o zaistniałym zdarzeniu

ZASADY POSTĘPOWANIA W RAZIE POWSTANIA POŻARU

• Równocześnie z alarmowaniem o niebezpieczeństwie należy przystąpić do gaszenia pożaru podręcznym sprzętem gaśniczym, udzielania pomocy osobom poszkodowanym lub zagrożonym

• Przystąpić do ewakuacji osób znajdujących się w obiekcie ze szczególnym uwzględnieniem osób niepełnosprawnych, dzieci oraz osób nie znających obiektu

• W miarę możliwości zabezpieczyć mienie, dokumentację i inne wartościowe przedmioty przed pożarem i osobami postronnymi

• Do czasu przybycia jednostek ratowniczo - gaśniczych, akcją kieruje właściciel, zarządca lub użytkownik obiektu lub osoba najbardziej opanowana, energiczna

• Po przybyciu jednostek ratowniczo - gaśniczych, kierowanie akcją przejmuje kierownik akcji ratowniczej, który ma prawo żądania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych, jednostek gospodarczych, obywateli

• Osoby postronne, korzystające z obiektu, powinny zachować spokój i podporządkować się osobom kierującym ewakuacją

WYKAZ TELEFONÓW ALARMOWYCH

Państwowa Straż Pożarna 998 Pogotowie energetyczne 991

Policja 997 Pogotowie gazowe 993

Pogotowie Ratunkowe 999 Pogotowie wodno-kanalizacyjne 992

POSTANOWIENIA KOŃCOWE

Osoby nie przestrzegające postanowień niniejszej instrukcji i przepisów przeciwpożarowych podlegają sankcjom przepisów wewnętrznych lub kodeksu karnego.

6.2 Postępowanie w razie wypadku, w tym organizacja i zasady udzielania pierwszej pomocy

Pod pojęciem ,, PIERWSZEJ POMOCY'' rozumiemy szybkie, zorganizowane działanie prowadzone przez osoby ( osobę ) z otoczenia ofiary nieszczęśliwego wypadku. Sprawne i w miarę kompetentne działanie przy udzielaniu pierwszej pomocy ma decydujące znaczenie dla dalszych rezultatów leczenia przez fachowy personel medyczny.

OGÓLNE ZASADY UDZIELANIA PIERWSZEJ POMOCY

• Ocena zdarzenia, jak najszybsze usunięcie czynnika działającego na poszkodowanego

• Ocena zaistniałego zagrożenia dla życia poszkodowanego (sprawdzenie tętna, oddechu oraz drożności dróg oddechowych, ocena stanu przytomności, ustalenie rodzaju urazu (rany, złamania itp. )

• Zabezpieczenie chorego przed możliwością dodatkowego urazu lub innego zagrożenia ( np. wyniesienie poszkodowanego z miejsca działania czynników toksycznych ), wezwanie pomocy fachowej

ZRANIENIA

• Usunąć z rany ciała obce ( tylko widocznych i których usunięcie nie sprawia trudności )

• Zabezpieczenie ran przed zakażeniem - oczyszczenie okolicy rany spirytusem, wodą utlenioną (głębokich ran nie należy przemywać płynami antyseptycznymi ani wycierać, jedynie pokryć jałowym opatrunkiem i zabandażować)

• W przypadku rany zanieczyszczonej spłukać obficie 3% roztworem wody utlenionej

• Miejsce zranione przykryć wyjałowioną gazą, nałożyć na nią ligninę lub watę

• Opatrunek umocować bandażem, przylepcem, chustą trójkątną - w zależności od wielkości zranienia

• Wszystkich z poważniejszymi zranieniami skierować do lekarza, szpitala

KRWOTOKI - Jest to szybki i obfity wylew krwi z uszkodzonego naczynia krwionośnego. W zależności od drogi wypływu dzielimy na:

• Zewnętrzne - gdy krew wypływa na zewnątrz ciała, zarówno z ciała jak i otworów naturalnych( jama ustna, nos, odbytnica, itp. )

• Wewnętrzne - gdy krew dostaje się do jam ciała ( np. jamy otrzewnej, opłucnej, osierdziowej itd. )

• Przyczyną ich powstania może być choroba ( gruźlica, wrzody żołądka, nowotwór płuc, upadek z wysokości, uderzenie, zgniecenie). Należy jak najszybciej chorego przekazać do lekarza

W zależności od rodzajów uszkodzonego naczynia wyróżniamy krwotoki:

Żylne; Tętnicze; Miąższowe ( uszkodzenia wątroby, śledziony ); oraz Mieszane

Upływ krwi z tętnic zatrzymuje się doraźnie poprzez:

• Ucisk palcami krwawiącego naczynia - tętnicę przyciska się do kości powyżej miejsca zranienia, a przy krwotokach z tętnicy szyjnej i skroniowej - poniżej miejsca zranienia

• Założenie opatrunku uciskowego - położyć opatrunek z jałowej gazy i mocno zabandażować

ZŁAMANIA Jest to przerwanie ciągłości kości np. na wskutek urazu mechanicznego. Dzielimy je na:

• Zamknięte - gdzie przy uszkodzeniu kości nie ulega uszkodzeniu skóra

• Otwarte - gdzie oprócz przerwania ciągłości kości, występują uszkodzenia skóry i mięśni

Objawy złamania:

• Znaczna bolesność w miejscu urazu nasilająca się przy dotykaniu i wszelkich próbach ruchu

• Niemożność poruszania złamaną kończyną

• Zmiana zarysu kości, znaczna w złamaniach z przemieszczeniem kości

• Przy złamaniu kręgosłupa - porażenie kończyn górnych i dolnych

• Przy złamaniach żeber - ból przy każdym oddechu, a także kaszel lub ucisk na klatkę piersiową

• Przy złamaniu miednicy - ból przy siadaniu i przy każdej próbie wstania

Pierwsza pomoc polega na:

• Założyć jałowy opatrunek na ranę ( w przypadku złamania otwartego ); unieruchomić złamaną kończynę, stosując zasadę unieruchomienia dwóch sąsiadujących ze złamaniem stawów ( np. przy złamaniu kości przedramienia: staw nadgarstkowy i staw łokciowy )

• Przy złamaniu kończyn górnych, podudzi, żeber, chorego można przenosić w pozycji siedzącej a przy złamaniu uda, miednicy i kręgosłupa tylko w pozycji leżącej

• Przy złamaniu kręgosłupa chory musi być ułożony na twardym podłożu ( deski, drzwi itp. )

• Podać środki przeciwbólowe, zawieźć do lekarza

ZWICHNIECIA - Jest to częściowe lub całkowite przemieszczenie się jednej lub kilku kości w obrębie stawu; uszkodzeniu ulega również torebka stawowa i wiązadła. Objawy zwichnięcia:

• Ostry ból występujący w stawie , zniekształceni stawu oraz ograniczenie ruchu w stawie

Pierwsza pomoc polega na :

• Przyłożyć zimny okład na zwichnięty staw ( np. z altacetu )

• Unieruchomić za pomocą szyny lub opaski, podać środki przeciwbólowe

• Przewieźć chorego do lekarza (przy zwichnięciach stawów kolanowego, biodrowego i skokowego - w pozycji leżącej )

URAZY TERMICZNE - OPARZENIA - Jest to uszkodzenie tkanek miękkich ( skóry, błon śluzowych, a w oparzeniach głębszych także tkanki podskórnej i mięśni ) spowodowane działaniem energii:

• Cieplnej (wysoka temperatura )

• Chemicznej ( żrące, parzące związki chemiczne )

• Elektrycznej ( działanie prądu elektrycznego )

• Promieniowania (promieniowanie podczerwone, elektromagnetyczne wysokiej częstotliwości, laserowe, jonizujące)

Ze względu na głębokość uszkodzenia skóry lub tkanki podskórnej wyróżnia się 4-stopnie oparzeń:

• I stopień - pojawienie się na skórze zaczerwienienia z towarzyszącym piekącym bólem

• II stopień - pojawienie się na podłożu rumieńcowym pęcherzyków wypełnionych płynem surowicznym oraz silnego bólu

• III stopień - oparzenie tkanki podskórnej, skóra przybiera barwę białą, szarą lub ciemnobrązową

• IV stopień - zwęglenie tkanek i daleko posunięta martwica

Pierwsza pomoc polega na:

• Przerwać kontakt z czynnikami parzącymi

• Zmniejszyć występujący ból przez polewanie czystą, zimną wodą oraz podać środki przeciwbólowe

• Zabezpieczyć przed zakażeniem poprzez opatrunki ( jałowa gaza ) oraz zapewnić pomoc lekarską

URAZY TERMICZNE - ODMROŻENIA - Jest to uszkodzenie tkanek miękkich wywołane miejscowym działaniem zimna ( niskiej temperatury ). Ze względu na uszkodzenia skóry rozróżnia się 3-stopnie odmrożeń:

• Podać środki przeciwbólowe, zawieźć do lekarza

• I stopień - zblednięcie i zdrętwienie odmrożonej części ciała, pieczenie skóry

• II stopień - sino czerwone zabarwienie skóry oraz pęcherze wypełnione płynem surowiczym

• III stopień - dochodzi do martwicy tkanek

Pierwsza pomoc polega na podawaniu ciepłych płynów do picia oraz:

• Odmrożone miejsca stopniowo ogrzać ( przy I stopniu )

• Nałożyć jałowy opatrunek ( II, III stopień )

• Podać środki przeciwbólowe ( II, III stopień )

• Przewieźć chorego do szpitala ( II,III stopień )

• Przy wszystkich stopniach odmrożenia podawać ciepłe płyny do picia

ZATRUCIA CHEMICZNE - Jest to wchłonięcie związków chemicznych przez organizm człowieka drogami oddechowymi, przewód pokarmowy lub przez skórę. Należy ustalić rodzaj trucizny. Pierwsza pomoc polega na:

Przy zatruciach drogą oddechową:

• Podać środki przeciwbólowe, zawieźć do lekarza

• Usunąć chorego z miejsca zatrucia, wynieść na świeże powietrze

• Rozluźnić wszystkie uciskające części ubioru, ewentualnie zdjąć w przypadku zanieczyszczenia

• Zapewnić spokój, zabezpieczyć przed utratą ciepła przez okrycie np. kocem

• W przypadku braku akcji serca i oddychania ( po skontrolowaniu drożności dróg oddechowych ) - Rozpocząć sztuczne oddychanie i masaż serca

• W razie wystąpienia drgawek zabezpieczyć chorego przed przegryzieniem języka

Przy zatruciach drogą pokarmową

• Usunąć truciznę z żołądka przez spowodowanie wymiotów ( drażnienie gardła lub podanie do wypicia szklanki bardzo słonej wody )

• Podać odtrutkę ( po ustąpieniu wymiotów) np. zwykłą wodę ( rozcieńcza i zobojętnia truciznę )

Przy zatruciach przez skórę

• Rozebrać zatrutego

• Zmyć skórę strumieniem wody dbając, aby strumień wody ze spłukaną trucizną nie skaził zdrowych części ciała

1

---