I.

Pytania

kanoniczne

1. Cechy przedsocjologicznej wiedzy o społeczeństwie i jej czołowi reprezentanci.

Wiedza potoczna - zbiór spostrzeżeń przypadkowych, osobistych. Wiedza niespójna, fragmentaryczna, wynika z mądrości każdego człowieka - przesądy, wróżby. Wrażliwość artystyczna - rozumiana przez sztukę (literaturę, malarstwo). Refleksja filozoficzna - normatywne wartościowanie, ważne było przedstawienie sobie celu (poznawanie prawdy).

Działali, zanim powstała socjologia:

- Platon („Państwo”, relacje między jednostką a społeczeństwem)

- Arystoteles („Polityka”, trójczłonowa struktura społeczna, człowieka postrzegał jako istotę społeczną)

- Seneka i inni stoicy (zagadnienia etyczne i moralne)

- św. Augustyn (dwa rodzaje państwa, chrześcijańska koncepcja człowieka)

- Tomasz z Akwinu (podzielił społeczeństwo na klasy)

- Machiavelli („Książę”, cel uświęca środki, zajmował się motywacją człowieka i jego celami)

- Morus („Utopia”, pierwsze zasady socjalizmu i komunizmu, wizja idealnego państwa)

- Frycz-Modrzewski (zwyczaje i obyczaje kierują postępowaniem, rozwój społeczny zależy od młodych)

2. Socjologia a antropologia.

W socjologii mówimy o grupach społecznych i społeczeństwach, znajdujących się na różnych warstwach społecznych. Socjologia nie zajmuje się społecznościami plemiennymi, pierwotnymi. Interesuje się społeczeństwem współczesnym. Antropologia i socjologia maja inny punkt widzenia, choć mogą mieć jednak ten sam przedmiot dociekań. Cuans-Pritchard uważał, że etnologia stanowiła laboratorium socjologii społecznej. Socjologia zaczęła przyjmować teorie antropologiczne. Twierdził on też, że antropologia to gałąź studiów socjologicznych. Mauss i Durkheim twierdzili, że antropologia i socjologia to te same nauki.

3. Socjologia a psychologia.

Socjologia - jest to nauka, której celem jest badanie i opisywanie różnych zjawisk i grup ludzkich. Chodzi o procesy i zjawiska zachodzące w społeczeństwie, wszelkie formy życia społecznego, układy interakcji między ludźmi.

Psychologia - zajmuje się szeroko pojętymi naukami o psychice ludzkiej, kształtowaniu się osobowości i jej rozwoju. W badaniach koncentruje się na procesach psychicznych oraz ich funkcjach, a także na kształcie kontaktów oraz komunikacji człowieka z jego psychospołecznym otoczeniem.

4. Początki polskiej socjologii - kierunki poszukiwań, reprezentanci.

Okres międzywojenny:

Florian Znaniecki organizuje studia socjologiczne w Poznaniu, zostaje nazwany twórcą socjologii akademickiej w momencie, gdy zaczynają kształcić magistrów socjologii. Jego wychowankowie to Józef Chałasiński i Jan Szczepański. W czasie II wojny światowej socjologia była w konspiracji.

Okres powojenny:

Do lat 50- tych nikt nie ukończył socjologii, bo wyrzucano tą naukę z list przedmiotów akademickich. Władze uznały, że jest to nauka burżuazyjna. Odrodzenie socjologii nastąpiło po 1945 w Łodzi. Socjologowie pełnią rolę badaczy, doradców, wykładowców, lekarzy, urzędników, czy też wychowawców. Społeczna rola socjologii powinna polegać na diagnozie sytuacji, dostarczaniu ekspertyz, pomagać w zrozumieniu społeczeństwa.

Przełom XIX i XX wieku:

Józef Skupiński wydał rozprawę „Myśl ogólna fizjologii wszechświata”, która uznana została za pierwszą w Polsce próbę ujęcia systemu socjologii Comta. Uważany za ojca Polskiej socjologii. Oprócz niego swoich sił w kraju próbowali także Władysław Piłat i Bolesław Limanoski. Na uczelniach zagranicznych zasłynął Ludwik Gumplowicz (stworzył teorię powstania państwa, określił podstawowe błędy socjologii) i Bronisław Malinowski (badacz ludów pierwotnych, twórca kierunku funkcjonalnego).

5. Instytucjonalizacja polskiej socjologii.

Socjologia polska zajmowała się wszystkim tym, co istotne w bardzo poważnie zmieniającej się Polsce. Socjolodzy penetrowali niemalże wszystkie obszary spraw społecznych. Nadejście systemu demokratycznego wyzwoliło socjologię - nie ma już politycznych ograniczeń działalności poznawczej, niema możliwości narzucania socjologii. W związku z wielkimi przemianami gospodarczymi i politycznymi nastąpiła pozaakademicka profesjonalizacja socjologii.

Socjologia polska instytucjonalizowała się dzięki publikacjom socjologicznym i kontaktom z międzynarodowym, naukowym ruchem socjologicznym. Pierwsza katedra socjologii powstała w roku akademickim 1919/20 na Wydziale Prawa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego.

6. Na czym polegają tzw. osobliwości nauk społecznych?

Nauki społeczne są osobliwe, ponieważ są:

- humanistyczne (traktują o człowieku)

- subiektywistyczne (nie mogą abstrahować od motywacji jednostek)

- aksjologiczne (nie mogą się uwolnić od wartości towarzyszących ludziom w ich działaniach)

7. August Comte jako „ojciec założyciel” socjologii.

Comte był jednym z głównych przedstawicieli pozytywizmu. Stworzył termin „socjologia”, dlatego nazywa się go ojcem socjologii. Wprowadził pojęcie metoda pozytywna jako sposób patrzenia na świat, aby go poznawać i nad nim panować w sposób możliwie najlepszy. Źródła zdobywania wiedzy przez socjologa wyróżnił: obserwacja, eksperyment, porównanie.

Comte stworzył swoją ewolucjonistyczną wersję rozwoju społecznego. Trzy fazy rozwoju człowieka przeniósł na fazy rozwoju społecznego: faza teologiczna (dzieciństwo), faza metafizyczna (dojrzewanie), faza naukowa (dorosłość).

Wyróżnił nauki ogólne (znikome zastosowanie praktyczne) i nauki szczegółowe (największe zastosowanie praktyczne). Podstawową jednostką w rzeczywistości społecznej jest rodzina - w niej dokonuje się przekazywanie wzorców społecznych. Uważał, zgodnie z doktryną normatywną, że przedstawiciele nauki najlepiej wiedzą jak należy kierować społeczeństwem, a także że społeczeństwem będą rządzić inżynierowie społeczni, opierając się na nauce.

8. Wkład Emile Durkheima w rozwój socjologii.

Homo Duplex - według Durkheima człowiek odznacza się dwoistością (homo duplex), przedstawiając go jako istotę rozdartą między duszę i ciało, zmysły i rozum. Te dwa aspekty możemy nazwać: osobowym i bezosobowym. Według Durkheima istnieje między nimi trwały konflikt, bowiem rozpatrując pewne aspekty życia musimy jedną z tych postaw odrzucić.

Postulat metodycznej niewiedzy - narzucał, by badacz podchodził do przedmiotu swoich badań po wyzbyciu się potocznego myślenia, panujących ideologii i systemów filozoficznych - jak do „rzeczy”. Musi badać swój przedmiot całkowicie bezstronnie, nie bojąc się dojść do wniosków sprzecznych z wcześniej już przyjętymi za słuszne.

Fakt społeczny - oznaczał wszelkie treści pojawiające się w zbiorowościach ludzkich dotyczące norm zachowania i sposobów myślenia. Przykładem faktu społecznego może być religia, prawo, moralność, obyczaje. Fakt społeczny ma 3 podstawowe cechy: powszechność, zewnętrzność, przymusowość.

Samobójstwo - jest przykładem relacji pomiędzy jednostką a społeczeństwem. Im bardziej środowisko jest zdezintegrowane, tym więcej samobójstw. Trzy obszary odpowiedzialne za fale samobójstw to rodzina, grupy religijne, płaszczyzna polityczna. Typy samobójstw - anomiczne (momenty kryzysu), altruistyczne (poświęcenie), egoistyczne (brak miejsca w społeczeństwie, depresja).

Sui Generis - tak Dukheim pojmował społeczeństwo, jako rzeczywistość sui generis (a nie zbiór jednostek). Przemawia za tym istnienie psychologii tłumu oraz społeczeństwa jako czegoś zastanego a nie tworzonego. By to udowodnić Durhkeim stosuje organicyzm, czyli przypisuje społeczeństwu czynności związane z organizmem człowieka.

Więzi (solidarności) - mechaniczną (charakterystyczna dla społeczeństw pierwotnych, opiera się na podobieństwie pomiędzy jednostkami oraz wspólnej świadomości zbiorowej), organiczną (charakterystyczna dla społeczeństw przemysłowych, opiera się na społecznym podziale pracy, daje więcej miejsca na indywidualizm i refleksję).

9. Kluczowe koncepcje Floriana Znanieckiego.

Współczynnik humanistyczny - jest to postawa określająca nastawienie badacza względem podmiotu badań. Polega na analizowaniu działań społecznych z uwzględnieniem ich znaczenia dla aktorów działających, czyli innymi słowy, należy starać się przyjmować punkt widzenia badanych.

Rzeczywistość społeczna - jest tworzona przez ludzi i determinuje ujmowanie każdego zjawiska kultury i zjawiska społecznego w takim znaczeniu, jakie nadają im ludzie i jak ich doświadczają w swych działaniach.

Dynamiczne układy społeczne - te zjawiska istnieją w obrębie rzeczywistości społecznej. Są to działania społeczne (prośba, powitanie), stosunki społeczne (potrzebne są min. dwie osoby i platforma stosunku), indywiduum społeczne (osoba społeczna), grupy społeczne (wiążące osoby o wspólnych wartościach i określonych rolach).

Typy osobowości - człowiek zabawy (nawet praca może być zabawą), człowiek pracy (ludzie od pracy fizycznej), człowiek dobrze wychowany (kształtuje się wśród inteligencji), człowiek zboczeniec (dewiant, który świadomie wyróżnia się na tle innych, niekoniecznie na minus, może być to geniusz lub artysta).

10. Wkład Floriana Znanieckiego dla rozwoju socjologii akademickiej w Polsce.

- założył bibliotekę socjologiczną

- założył Instytut Socjologiczny w Poznaniu

- wydawał Przegląd Socjologiczny

- redaktor gazety Wychodźca Polski

- współpracował z Williamem Thomasem przez pięć lat i opublikowali „Chłop polski w Europie i Ameryce”

- publikował własne prace i tłumaczenia socjologiczne

- jego dorobek jest analizowany na studiach socjologicznych

11. Człowiek jako istota społeczna a przypadki życia poza społeczeństwem.

Koncepcja socjologiczna głosi, że człowiek przychodzi na świat jako potencjalna istota społeczna, zaś pełnię swego człowieczeństwa zyskuje dopiero żyjąc w społeczeństwie. Po urodzeniu jesteśmy zależni od innych ludzi, którzy zaspokajają nasze podstawowe potrzeby biologiczne. Jednostka dzięki socjalizacji staje się świadomym członkiem społeczeństwa.

Co jeśli dziecko nie trafiało do społeczeństwa, a wychowywało się wśród zwierząt? Badania pokazywały, że zatrzymywało się ono w rozwoju na poziomie zwierząt, w środowisku których funkcjonowało. O jaźni, samoświadomości, społecznej wyobraźni, czy doświadczeniach rodziny nie mogło być w ich przypadku mowy. Były one zdane same na siebie i pozostawione własnemu losowi. Nie miały okazji dowiedzieć się niczego więcej poza tym, czego dane im było osobiście doświadczyć. Świat mowy, języka pisanego, symboli i przekazywanych za ich pomocą treści był dla „dzikich dzieci” niedostępny. Żyjąc poza rodziną, rówieśnikami, narodem, czy państwem nie jesteśmy w stanie rozwinąć się do poziomu istoty społecznej.

„Dzikie dzieci” czy inne przypadki życia poza społeczeństwem były szeroko opisywane w kronikach historycznych. Najstarsze informacje sięgają 1341 roku, gdy myśliwi schwytali chłopca, który uciekał przed nimi na czworakach razem ze stadem wilków (stąd jego ksywa „Chłopiec Husky”). Mimo podejmowanych prób przystosowania chłopca do życia w środowisku ludzi i panującej kultury, zmarł on wkrótce po odnalezieniu. Kolejne znane przypadki to „Chłopiec Islandzki” znaleziony wśród owiec oraz „Chłopcy Litewscy” znalezieni wśród niedźwiedzi. Wszyscy oni mieli rysy podobne do zwierząt, wśród których przebywali. Ten pierwszy beczał jak owca, zaś drudzy sypiali zwinięci w kłębek oraz jadali surowe jarzyny i mięso. Z kolei Klemens z Overdyke za swoje środowisko miał świnie, przez co nauczył się m.in. jeść trawę, chodzić na czworakach i pić mleko prosto z wymion krowy.

Jednakże w czasach dzisiejszych również odnajdywano „dzikie dzieci”. Na początku 2005 roku w Uzbekistanie pracownicy drogowi naprawiający szosę w górach trafili na żyjącego od 8 lat w odosobnieniu chłopca. Także w Kambodży odnaleziono dziewczynkę zaginioną 19 lat temu w dżungli. W wieku 8 lat wyszła paść bawoły, a gdy ją odnaleziono, była poruszającą się jak małpa wychudzoną kobietą, okryta tylko bardzo długimi włosami.

12. Istota procesu socjalizacji - ewolucja poglądów.

Socjalizacja pierwotna - obejmuje okres dzieciństwa, za pomocą interakcji z opiekunami i grupami rówieśniczymi dziecko uczy się wzorów zachowań, wartościowania i oceniania. Osobowość jest kształtowania głównie w okresie niemowlęcia i dzieciństwa. Dziecko proces socjalizacji pobiera od grup pierwotnych poprzez stosunki face-to-face.

Socjalizacja wtórna - socjalizacja wtórna poza ogólnie pojętą resocjalizacją, to także uczenie się ról rodzinnych czy zawodowych. To każdy następny proces po socjalizacji pierwotnej, który wprowadza jednostkę w nowy sektor obiektywnego świata jego społeczeństwa.

Prawo retrospekcji społecznej - ustalił Kazimierz Kellnes-Krans. Głosi, iż rozwój społeczny toczy się według dwóch antagonistycznych zasad, czyli ważności interesów jednostki nad interesami społecznymi i na odwrót. Na zmianę społeczeństwo jest podporządkowane jednostce, by później jednostka była społeczeństwu. Następnie powtarzają tę drogę, ale w innej formie i ciągle się udoskonalają.

13. Obecność czasu społecznego w socjologii - możliwe rozumienia i znaczenie.

Czas - jest niezbywalnym aspektem rzeczywistości społecznej. Durkheim i inni socjologowie uznali, że czas jest faktem społecznym, emanacją życia społecznego, konstruktem społecznym. Czas możemy rozpatrywać w wielu aspektach:

Czas jako wymiar życia społecznego - wszelkie zjawiska dokonują się w czasie, dzieją się w jakimś momencie, trwają przez jakiś czas. Powiązanie zjawisk nazywane jest sekwencją (łańcuch zjawisk następujących kolejno po sobie). Nie ma zjawisk społecznych pozaczasowych. Właściwości zjawisk społecznych: sekwencyjność, trwanie, upływ czasu, nieodwracalność, odróżnienie przeszłości, teraźniejszości i przyszłości oraz ciągłość przejścia między nimi.

Czas jako aspekt zmiany społecznej - zmian społeczna to różnica między dwoma stanami zachodzącymi w czasie. W społeczeństwach słabo rozwiniętych zmiany toczą się wolno, natomiast w dobrze rozwiniętych są bardziej gwałtowne. Dotyczy to także elementów wewnątrz każdego społeczeństwa.

Czas jako skala pomiaru - jako zewnętrzna skala pomiaru zdarzeń i procesów używany jest czas ilościowy, nadająca pewien ład ich chaotycznemu i spontanicznemu przebiegowi. Służy to lepszej orientacji i koordynacji działań różnych ludzi. Do pomiaru czasu służą zegary i kalendarze. Czas jakościowy jest czasem wewnętrznym, jest zawarty w zdarzeniach. W ramach tego czasu wyróżniamy następujące cech czasowe: okres trwania, tempo, rytmiczność, fazy.

Czas społeczno-kulturowy - dotyczy różnic pomiędzy społecznościami, wywołanych odmiennym kulturowym odzwierciedleniem czasu. Rezultatem różnic kulturowych są różne profile czasowe dla odmiennych zbiorowości. Różnice polegają na świadomości ważności czasu, upływu, przemijania, braku czasu, strat czasu, punktualności, precyzji mierzenia czasu. Różnice występują też w podejściu do przeszłość, przyszłość i teraźniejszość. Wyróżnia się: społeczeństwa retrospektywne (zanurzone w przeszłości, kultywują tradycje), społeczeństwa prospektywne (nakierowane na przyszłość, młode i ekspansywne), społeczeństwa prezentystyczne (żyją z dnia na dzień).

Społeczne funkcje czasu:

- synchronizacja działań zbiorowych

- koordynacja toczących się działań zbiorowych

- uporządkowanie według kolejnych etapów i określonej kolejności

- ustalanie terminu działania

- pomiar okresu trwania działania

- alokacja czasu (wydzielenie pewnych okresów by wyrwać się monotonii, np: weekend to czas wolny od pracy)

14. Znaczenie kultury - człowiek ją tworzy czy też jest jej podporządkowany.

Kultura, jak wszystko w świecie społecznym, jest wytworem ludzi. Sposób wytwarzania kultury to działania masowe - np. język zmieniają ludzie na przestrzeni lat (stare słowa zanikają, wprowadzane są nowe). Mogą ją również wytwarzać jednostki wybitne, czyli innowatorzy, wynalazcy, projektanci mody. Po wprowadzeniu jakiejś innowacji do kultury, rozprzestrzenia się ona, utrwala się i prowadzi do podporządkowania się jej przez inne jednostki. Pokazuje to, że człowiek nie tylko tworzy, ale i zarazem podporządkowuje się kulturze. Należy zauważyć, że gdy rodzi się dziecko i przechodzi proces socjalizacji, to musi się jakiejś kulturze podporządkować. Nie jest przecież zdolne jeszcze by ją tworzyć.

15. Dlaczego występują pod-/sub-/kontrkultury?

Subkultura (z łac. sub=”pod” czyli podkultura) - określa grupę społeczną i jej kulturę wyodrębnioną według jakiegoś kryterium np. zawodowego, etnicznego, religijnego, demograficznego itp. Subkultura jest segmentem kultury i nie podlega wartościowaniu na wyższą czy niższą. Członkowie subkultury są wyrazicielami jakiegoś poglądu, idei. Działają przy tym w ramach ogółu społeczeństwa. W znaczeniu potocznym subkultura określa grupy młodzieży (subkultura młodzieżowa), nabrała znaczenie jakiejś formy patologii społecznej.

Kontrkultura - grupa społeczna, która posiada wzory, normy i wartości przeciwne do obowiązujących w danej kulturze. Z kontrkulturą wiąże się kontrsocjalizacja, czyli wdrożenie do ról dewiacyjnych i przestępczych.

Przyczyny powstawiania subkultur:

- wypadkowa sytuacji społecznej / ekonomicznej / politycznej

- rozwój kultury czasu wolnego

- rozwój mass mediów i kultury masowej

- wypełnienie próżni socjologicznej (wypełnienie mezostruktury)

- pełnią funkcje terapeutyczną, zapewniając wspólny cel i nowa etykę

Przyczyny dołączania do subkultur:

- zranione dzieciństwo

- rozbita rodzina

- brak świadectwa wiary

- zimne relacje między członkami rodziny

- brak zaufania

- szczątkowy dialog w rodzinie

- upadek autorytetów

- konsumpcyjny tryb życia

16. Co to znaczy, że socjologia jest nauką o strukturze społecznej?

Struktura społeczna - w socjologii jest to układ stosunków między takimi elementami jak jednostki czy grupy między którymi zachodzą dynamiczne procesy oraz występuje hierarchia. Posługiwanie się tym pojęciem ma unaocznić, iż chodzi o trwałą całość złożoną z jakiś elementów.

Socjologia - to nauka badająca w systematyczny sposób funkcjonowanie i zmianę społeczeństwa. Socjologowie badają społeczne reguły, procesy i struktury, które łączą i dzielą ludzi, tworzą lub są przejawem więzi między ludźmi, a także proces ich zmian. Nie interesują ich pojedyncze przypadki. Socjologowie muszą dokonać jakiegoś podziału zjawisk i procesów w życiu społecznym. Wyróżniamy we współczesnej socjologii zatem następujące tematy badań: instytucje (społeczne, wychowawcze, polityczne, naukowe, itd.), zbiorowości i grupy ludzkie (kręgi społeczne, zbiorowości terytorialne), procesy społeczne (dewiacje, migracje, przekazywanie treści kulturowych).

17. Znaczenie zmiany społecznej i teorie zmiany.

Zmiana społeczna - rozumiana jest jako forma procesu społecznego polegającego na pojawianiu się, znikaniu lub restrukturyzacji dotychczas istniejących komponentów rzeczywistości społecznej. Najczęściej zmieniającymi się elementami są: struktura społeczna, organizacje, instytucje, porządek społeczny i kultura. Wyróżniamy następujące modele zmiany społecznej:

Model cykliczny (Spencer) - ewolucja od fazy społeczeństwa militarnego do fazy społeczeństwa przemysłowego

Model dialektyczny (Marks) - nierówności społeczne wywołują konflikt, który jest istotnym źródłem zmiany społecznej.

Model funkcjonalny (Parsons) - kumulatywna natura zmian społecznych, to rozciągnięty w czasie proces, który dojrzewa i prowadzi do nowej formy społeczeństwa.

Czynniki determinujące zmiany:

- fizyczne otoczenie (zasoby naturalne, dostawy żywności)

- liczebność populacji i rozmieszczenie ludzi

- struktura i stopień integracji społecznej

- stopień technologicznego zaawansowania

Rodzaje zmian:

- odkrycie (uświadomienie sobie czegoś, co dotąd było nieznane, chociaż żyło się obok tego)

- wynalazek (kombinacja istniejących elementów i wiedzy w celu wprowadzenia nowych form)

- rozpowszechnienie (zapożyczenie części jednej kultury przez drugą)

18. Czy muszą istnieć nierówności społeczne? Uzasadnienie z przywołaniem dowolnej teorii.

Nierówności społeczne - dotyczą sytuacji, gdy ludzie są nierówni sobie nie z racji jakichkolwiek cech cielesnych czy psychicznych, lecz z powodu ich przynależności do różnych grup albo zajmowania różnych pozycji społecznych - nierówność dostępu do społecznie cenionych dóbr, którymi są: bogactwo, władza, prestiż, wykształcenie, zdrowie.

Ideologie nierówności - ideologia elitarystyczna (arystokratyczna, istnieją takie grupy, które z samej swojej natury są wyższe od innych i dlatego muszą mieć wyższą pozycję w społeczeństwie), ideologia egalitarna (podkreślają równość ludzi, żądając np: równości warunków życia, równości szans życiowych lub równości wobec prawa), ideologia merytokratycza (nierówności są o tyle usprawiedliwione, o ile są efektem własnych zasług, np: nakład pracy lub umiejętności danej osoby - nierówność społeczna jest wtedy swoistym wynagrodzeniem za własny wysiłek i społeczną przydatność).

Funkcjonalna teoria stratyfikacji (Davis i Moore) - nierówność społeczna to zjawisko odwieczne, nieusuwalne oraz niezbędne dla funkcjonowania społeczeństw ludzkich. Dosłownie wszelkie znane społeczeństwa cechują się nierównością społeczną. Nierówności są nieuchronne, co autorzy przedstawiają w pięciu tezach na przykładzie nierówności zawodów:

Teza 1 - różne zawody mają różne znaczenie dla zaspokajania potrzeb społeczeństwa

Teza 2 - różne zawody wymagają mniejszych lub większych zdolności, predyspozycji czy przyuczenia

Teza 3 - kształcenie i trening oznacza ponoszenie kosztów (energii, czasu, wysiłku, pieniędzy)

Teza 4 - jedyny sposób by skłonić ludzi do postarania się to zmotywowanie ich dodatkowymi przywilejami

Teza 5 - obsadzenie stanowisk predysponowanymi ludźmi to wymóg poprawnego funkcjonowania społecznego

Podsumowanie - tylko istnienie nierówności społecznych zapewnia motywacje do niezbędnego kształcenia i treningu, co dostarcza pulę kandydatów do wykonywania wymagających zawodów, których wykonywanie jest w społeczeństwie danego typu konieczne, by społeczeństwo to mogło istnieć.

19. Socjologia jako nauka - ograniczenia teorii socjologicznych.

Socjologia jako nauka - posiada metodę naukową (standardowy sposób osiągania i uzasadniania tez prawdziwych), język dyscypliny (tworzący związki między teoriami naukowymi oraz same teorie), odpowiada na pytania jak jest, dlaczego tak jest i jak będzie - poszukuje mechanizmów i źródeł.

Zagrożenia dla teorii - niektórzy krytycy ujmowania stosunków społecznych w sposób naukowy twierdzą, że ludzie są na tyle kreatywni, że poszukiwanie podstawowych i fundamentalnych procesów społecznych jest po prostu mrzonką. Inni uważają, że teorie społeczne zawsze są nasiąknięte elementami ideologicznymi, gdyż są grupy mające w tym swój interes. Kolejne zagrożenie to zwolennicy twardych teorii, którzy nie będą poszukiwać alternatywy do powstania nowych teorii, tzn. będą generalizować na podstawie tego, co da się zaobserwować, przyjmując, że tak właśnie musi być. Należy pamiętać, że wszystkie nasze doświadczenia są subiektywne.

20. Kategoria anomii - jej obecność w myśli socjologicznej oraz w badaniach empirycznych.

Emile Durkheim - wprowadził to pojęcie. Dla niego to stan niepewności w systemie, który nie potrafi wytworzyć spójnych norm i wartości, które stanowiłby dla jednostek klarowne wytyczne działań. Jednostka egzystująca w takim społeczeństwie odczuwa niepewność i zagubienie. Dlatego też w ujęciu Durkheima anomia może przyczyniać się do zachowań samobójczych.

Robert Merton - dla niego anomia odnosi się do sfery działań społecznych. Oznacza sytuację, w której jednostki społeczne nie mają możliwości zrealizowania społecznie narzucanych celów bądź uzyskania społecznie uznawanych wartości za pomocą społecznie akceptowanych środków, czyli zgodnie z przyjmowanymi w społeczeństwie normami. Anomia prowadzić może do pojawiania się zachowań dewiacyjnych (np: bunt czy wycofanie).

Robert Morrison MacIver - definiował anomię jako stan świadomości członków wykorzenionego moralnie człowieka, który zamiast norm posiada już tylko niezorganizowane popędy. Człowiek anomijny stał się wyjałowiony duchowo, zorientowany jest wyłącznie na samego siebie, przed nikim nie odpowiada.

21. Przejawy globalizacji z perspektywy społecznej.

Globalizacja - zmiany w społeczeństwach i gospodarce światowej, które wynikają z gwałtownego wzrostu międzynarodowej wymiany handlowej i kulturowej. To zjawisko znoszenia barier między państwami, odnosi się do rosnącej integracji i współzależności między jednostkami działającymi globalnie. Robert Robertson globalizacją ogólnie nazywa zbiór procesów, które czynią świat społeczny jednym.

Przejawy globalizacji:

- ludzie formułują własną tożsamość coraz częściej do wyznaczników spoza swojego kraju

- nowoczesne technologie oplatają świat siecią komunikacyjnych połączeń

- społeczności ludzkie staja się coraz bardziej powiązane

- zdarzenia mające miejsce w jednej części świata mają wydźwięk nawet po drugiej stronie globu

- pojawiają się różne formy organizacji o charakterze ponadnarodowym (np: Amnesty Internacional)

- pojawiają się grupy ludzi, których życie i praca nie są związane tylko z jednym konkretnym miejscem

- następuje mieszanie się elementów mody, stylu życia, kultury i języka

- ludzie zdają sobie sprawę, że odpowiedzialność społeczna nie kończy się na granicach państwowych

22. Naród a nacjonalizm - wzajemne relacje.

Nacjonalizm - postawa społeczno-polityczna uznająca naród za najwyższe dobro. Nacjonalizm uważa interes własnego narodu za nadrzędny wobec interesu jednostki czy grup społecznych. Ideologia ta uznaje państwo za najwłaściwszą formę organizacji społeczności złączonej wspólnotą pochodzenia, języka, historii i kultury. Za skrajną, agresywną formę nacjonalizmu uważany jest szowinizm. Dla narodów podporządkowanych nacjonalizm jest ideologią obronną nakierowaną na utrzymanie odrębności kulturowej i uzyskanie pełnej suwerenności politycznej. Dla wielkiego, silnego narodu nacjonalizm może być ideologią agresywną, z przekonaniem o wyjątkowości i szczególnej ważności czy misji dziejowej danego narodu, połączoną z dążeniem do podporządkowania sobie innych.

Naród - jest zbiorowością terytorialną o określonym składzie etnicznym (co nie oznacza, że populacja zamieszkującą jeden kraj jest etnicznie jednorodna), podłożu gospodarczym, politycznym, społecznym i kulturowym wytworzoną w procesie dziejowym, przejawiającą się w świadomości swych członków. W socjologii nie ma jednej definicji tego pojęcia, istnieją też rozbieżności między stanowiskiem socjologów, antropologów i historyków.

Na przykładzie narodu polskiego widzimy, że przed transformacją o spójności i solidarności narodu świadczył brak lojalności wobec władzy politycznej. Później mieliśmy do czynienia z dwiema formami nacjonalizmu. Nacjonalizm promujący lojalność wobec władzy socjalistycznej hamował zmiany propagowane przez nacjonalizm demokratyczny. Jednakże taka sytuacja nie doprowadził do rozpadu narodu, co świadczy o tym, że to właśnie naród jest formą nadrzędną a nacjonalizm jest elementem podtrzymującym wartości głównie polityczne. Wynika z tego, że nacjonalizm nie jest warunkiem niezbędnym do istnienia narodu.

23. Socjologiczne koncepcje klas społecznych - czy może istnieć społeczeństwo bezklasowe?

Karol Marks - klasy wg Marksa to zbiory ludzi, z których jedni posiadają środki produkcji, inni nie, jedni sprawują funkcje kierownicze, inni się podporządkowują, jedni otrzymują większą część produktu społecznego inni mniejszą. Funkcjonuje tu pojęcie wizji warstwowej. Jest ona wyróżniona na podstawie kryteriów mierzalnych, czyli np: wysokości dochodów (mierzona ilością zarabianych pieniędzy).

Max Webber - klasy społeczne u Webera to zbiorowość znajdująca się w sytuacji klasowej ze względu na: zaopatrzenie w dobra, zewnętrzną pozycję życiową, wewnętrzny los życiowy. Status odnosi się do różnic między grupami społecznymi w zakresie szacunku czy prestiżu, jakim siebie darzą. Często status wyraża się stylem życia.

24. Jakie procesy znajdują swoje odzwierciedlenie w przemianie od chłopa przez rolnika do producenta rolnego?

Zmiany od chłopa do rolnika następowały w tych trzech procesach modernizacyjnych:

Urbanizacja - zespół przemian ekonomicznych, społecznych, kulturowych i przestrzennych, prowadzących do rozwoju miast i obszarów miejskich, oraz wzrostu liczby ludności miejskiej i jej udziału w liczbie ludności państwa bądź regionu. Ludzie emigrowali ze wsi do miasta w poszukiwaniu pracy.

Industrializacja (uprzemysłowienie) - proces przekształcania się społeczeństw tradycyjnych w przemysłowe dzięki wprowadzeniu gospodarki opartej na mechanizacji produkcji. Zwiększa to liczbę osób zatrudnionych w przemyśle, standaryzuje czas pracy i wprowadza jego podział. Procesowi temu towarzyszy przyspieszona urbanizacja.

Profesjonalizacja - dla profesjonalizacji charakterystyczne jest zrzeszanie się w stowarzyszenia zawodowe, tworzenie własnych kodeksów etycznych, a także ograniczanie dostępu do wykonywania zawodu wobec osób nie należących do organizacji. Gospodarstwo rolne ewoluuje w fabrykę, staje się bardziej profesjonalne.

25. Czy we współczesnej Polsce istnieje klasa średnia? Uzasadnienie z przywołaniem teorii i wyników badań.

Nowa klasa średnia to wysoko kwalifikowani specjaliści - lekarze, inżynierowie, naukowcy, artyści, technicy, managerowie, personel administracyjny. We współczesnym społeczeństwie kapitalistycznym „nowa klasa średnia” liczy 40-60% i dominuje nad starą (10-20%).

W Polsce jednakże nie ukształtowała się jeszcze klasa średnia. Kształtowanie się klasy średniej na Zachodzie zajęło kilkaset lat, u nas od załamania się poprzedniego systemu i początków kształtowania nowego systemu rynkowego upłynęło zaledwie lat kilkanaście. Żeby powstała klasa średnia muszą być strukturalne warunki jej ukształtowania się (pozycje do obsadzenia, zasady wchodzenia na nie i mechanizmy nagradzania). Tak więc są już strukturalne podstawy klasy średniej, ale jeszcze nie ma indywidualizmu i skłonności do polegania na sobie.

26. Geneza państwa jako makrostruktury. Czy państwa są współcześnie potrzebne?

W procesach kształtowania się państwa można wyróżnić trzy fazy strukturalne, które jednak nie muszą występować w historii każdego państwa. A są to faza rządów militarnych (wódz spełnia zadania militarne), faza państwa patrymonialnego (traktowanie państwa jako własnego terytorium - np. Bolesław Krzywousty w 1138 roku podzielił państwo polskie między pięciu swoich synów), faza państwa nowożytnego cechy (oddzielenie własności prywatnej od publicznej, wytworzenie się trwałych instytucji administracji państwowej, władza państwowa ulega centralizacji, zaczynamy mieć do czynienia z biurokracją).

Trzy koncepcje skąd wzięło się państwo:

Umowa społeczna (Hobbes) - istniał stan przedpaństwowy, ale panujący chaos był nie do utrzymania i zmuszał do powstania państwa na zasadzie umowy. Hobbes wyjaśnił, że każdy człowiek żyjący w państwie zawiera z nim tzw. „milczący układ wiążący”.

Teoria klasowa (Marks, Engels) - pojmowanie państwa jako aparatu przymusu. Pojawiły się własności prywatne, a co za tym idzie klasy społeczne. Państwo zaś powstaje w wyniku konfliktów między klasami. Już w niewolnictwie państwo było państwem właścicieli i niewolników. Później państwo wykorzystywało pracę najemników, a kształtował się proletariat.

Społeczność naturalna (Arystoteles) - człowiek jako istota polityczna tworzy i żyje w społeczności politycznej. Państwo jest społecznością naturalną w tym rozumieniu, że rodziny, rody czy społeczności sąsiedzkie nie są w stanie zaspokoić wszystkich potrzeb człowieka. Musi więc powstać wspólnota, która zabezpieczy dobro ogólne - czyli państwo. Według Arystotelesa państwo to zorganizowana zbiorowość potrzebujących siebie nawzajem.

Czy dzisiaj państwa są potrzebne? Tak, ponieważ różnice między krajami są czymś pozytywnie wpływającym na nasze życie. W wyniku integracji zatracilibyśmy elementy charakterystyczne danemu państwu. Wszystko stałoby się globalne, czyli niczyje. A tak, możemy dzisiaj wybrać się do innego kraju by wkroczyć w świat innej kultury. Wyjechać „od siebie” by móc „do siebie” wrócić. Identyfikować się z danym miejscem, które jest tylko nasze i naszych rodaków, a nie wszystkich ludzi na świecie.

27. Świat instytucji - wyjaśnienie zjawiska próżni socjologicznej.

Próżnia socjologiczna - zjawisko braku identyfikacji i emocjonalnych relacji jednostki z elementami otoczenia, w którym przebywa i funkcjonuje. Twórcą koncepcji jest Stefan Nowak, który stworzył ją na podstawie badań w latach 70-tych w Polsce. Próżnia socjologiczna dotyczyła zjawiska poszerzającej się przestrzeni między społeczeństwem a władzą. Społeczeństwo tworzyło własne normy i wzorce zachowania (nie wierzyło władzy) a władza stanowiła strukturę zewnętrzną wobec społeczeństwa. Nastąpił zanik więzi pomiędzy tymi dwoma elementami. Efekt próżni socjologicznej dostrzec można było także niedawno, gdy frekwencja przy poprzednich wyborach okazała się niewielka.

28. Funkcje pełnione przez rodzinę. Czy i w jakich obszarach można mówić współcześnie o kryzysie rodziny?

Funkcje społeczne rodziny tradycyjnej (wg ważności):

1. ekonomiczne (zaspokojenie potrzeb materialnych)

2. biologiczne (prokreacyjna, przedłużenie rodziny)

3. kulturalno-wychowawcze (uspołecznienie, właściwa socjalizacja)

4. seksualne (przyjemność z seksu)

5. psychiczne (potrzeba miłości, uznania, bezpieczeństwa)

Funkcje społeczne rodziny współczesnej (wg ważności):

1. psychiczne (potrzeba miłości, uznania, bezpieczeństwa)

2. kulturalno-wychowawcze (uspołecznienie, właściwa socjalizacja)

3. ekonomiczne (zaspokojenie potrzeb materialnych)

4. seksualne (przyjemność z seksu)

5. biologiczne (prokreacyjna, przedłużenie rodziny)

Przykładowe zjawiska będące przejawem kryzysu rodziny:

- spadek wskaźnika zawieranych małżeństw

- łatwość, z jaką orzeka się rozwody

- dewaloryzacja macierzyństwa (kobieta niepracująca, a jedynie zajmująca się domem traci uznanie)

- spadek dzietności (brak pieniędzy na utrzymanie większej ilości dzieci)

- powstały instytucje opiekujące i wychowujące dzieci

- indywidualizacja rodziny (izolacja młodych od krewnych)

- tendencja do wychowywania dzieci przez dziadków

- obniżenie się autorytetu ojca i męża

- wzrost pozamałżeńskich kontaktów seksualnych

29. Typologie modeli rodziny.

Ze względu na liczebność grup małżeńskich:

- poligamiczne (1 mężczyzna + wiele kobiet)

- poliandryczne (1 kobieta + wiele mężczyzn)

- monogamiczne (1 mężczyzna + 1 kobieta)

Ze względu na władzę w rodzinie:

- patriarchalne (wyraźna dominacja ojca lub najstarszego w rodzinie)

- matriarchalne (wyraźna dominacja matki)

- egalitarne (mąż i żona mają tu równe prawa)

Ze względu na sposób dziedziczenia:

- patrylinearna (dzieci dziedziczą po ojcu)

- matrylinearna (dzieci dziedziczą po matce)

Ze wzglądu na wielkości rodzin:

- małe (2 pokolenia --> rodzina nuklearna)

- duże (3 pokolenia)

Ze względu na dopełnienie socjologiczne:

- pełne (rodzina +dzieci)

- niepełne (brak któregoś z rodziców)

Rodzina nuklearna - ma 3 funkcje: prokreacja, socjalizacja pierwotna, stabilizacja osobowości ich członków na dwóch poziomach (nadawanie statusu społecznego i stratyfikacja osobowościowa). Rodzina nuklearna konstruuje 2 typy relacji - stosunki małżeńskie (dominują nad rodzicielskimi) i właśnie stosunki rodzicielskie.

30. Społeczności lokalne - ujęcie dychotomiczne i typologie.

Społeczność lokalna - to zbiorowość zamieszkująca wyodrębnione, stosunkowo niewielkie terytorium (np. parafia, wieś, osiedle). Występują w niej silne więzi wynikające ze wspólnoty interesów i potrzeb, a także z poczucia przynależności do zamieszkiwanego miejsca.

Elementy tworzące społeczność lokalną:

- przestrzeń (geograficznie wydzielony obszar) i terytorium (teren zasiedziały przez ludzką populację)

- zbiorowość tam zamieszkująca

- społeczne interakcje miedzy mieszkańcami

- wewnętrzne zintegrowanie

- poczucie sentymentu do miejsca zamieszkania

Dychotomiczne ujęcie - struktury dychotomiczne prowadzą do wrogości i dzielenia uczestników na lepszych lub gorszych. Model dychotomiczny wprowadza w relacje hierarchiczność oraz wyraźne dwubiegunowe podziały, co w społecznościach lokalnych widać, gdy znający się „swoi” mieszkańcy traktują przyjezdnego jako „obcego”.

Typologia Turowskiego - sąsiedztwo znajomościowo-świadczeniowe, sąsiedztwo znajomościowo-ceremonialne, sąsiedztwo poinformowane.

Typologia Kryczki (WSG) - sąsiedztwo ograniczające (świadome doświadczenie bliskości z innymi), sąsiedztwo poinformowane (częste kontakty, wzajemne obserwacje, zbieranie informacji o innych), sąsiedztwo konwencjonalne (częste i mimowolne spotkania wynikających z korzystania z tych samych placówek), sąsiedztwo świadczeniowe (zażyte stosunki, wzajemna pomoc, świadczenie usług), sąsiedztwo solidarnościowe (poczucie jedności i wspólności interesów), sąsiedztwo towarzysko-przyjacielskie (wzajemne odwiedziny, wspólne spędzanie czasu, uczestnictwo w rodzinnych uroczystościach).

31. Cechy społeczeństw industrialnych i postindustrialnych.

Społeczeństwo industrialne (przemysłowe, nowoczesne):

- technika produkcji dóbr i usług oparta na maszynach i urządzeniach

- milionowe aglomeracje miejskie, migracja ze wsi do miast

- nakierowane na jak najlepsze zaspokojenie potrzeb ludzi

- decentralizacja władzy, ochrona interesów jednostki

- standaryzacja wyrobów, sformalizowanie zachowań

Społeczeństwo postindustrialne (poprzemysłowe, ponowoczesne):

- produkcja jest zmechanizowana, a rola człowieka w tym procesie zminimalizowana

- podstawa to informacja

- wzrost zatrudnienia w sektorze usługowym

- urbanizacja, zanik podziału na miasto i wieś

- jest to społeczeństwo masowe

Społeczeństwo jest masowe, ponieważ jest - ekonomiczne (wytwarzanie dóbr i usług zdominowane jest przez wielkie korporacje, które produkują na potęgę), społeczne (ludzka aktywność przejawia się w działaniach w dużych skupiskach np. hale fabryczne), posiada ośrodki twórczości kulturalnej (które tworzą kulturę dla wszystkich, rozprowadzaną przez mass-media).

32. Na czym polega i czy jest możliwa globalna urbanizacja?

Globalizacja - wiąże się z nowym rodzajem świadomości, która każe widzieć świat jako jedność. Jest definiowana jako budowanie świata w całość. [NET]

Urbanizacja - zespół zmian prowadzący do rozwoju miast i obszarów miejskich oraz wzrostu liczby ludności miejskiej. Urbanizacja odbywa się na 4 płaszczyznach: demograficznej (wzrost liczby ludności miejskiej, migracje ze wsi do miast), ekonomicznej (wzrost zatrudnionych w przemyśle i usługach, spadek zatrudnionych w rolnictwie), społecznej (upowszechnianie się miejskiego stylu życia), przestrzennej (wzrost obszarów miejskich i tworzenie nowych miast).

Skutki urbanizacji - skutki pozytywne to łatwiejszy dostęp do pracy (możliwość jej wyboru), szybkie komunikowanie i przemieszczanie się ludzi, poprawa warunków życia na wsi. Skutki negatywne to przeludnienie, bezrobocie, degradacja środowiska, obniżenie jakości życia, zanik wiejskiego folkloru.

33. Wykształcenie jako wartość w perspektywie socjologicznej.

Wykształcenie jest w nowoczesnym społeczeństwie jednym z najważniejszych i uznanych społecznie mechanizmów awansu majątkowego (uzyskania lepszej pracy, lepszych zarobków, wyższego standardu życiowego). Istotnie pomaga w uzyskaniu władzy - stanowi jedno z kryteriów przy wyłanianiu przywódców. Pozwala zdobyć i utrzymywać wpływy, a także manipulować podległymi. Jest kluczowym warunkiem zdobycia prestiżu i sławy. Wykształcenie jest również czynnikiem, który wpływa na ruchliwość ludzi na drabinie społecznej. Można dzięki niemu przejść z klasy do klasy.

Wykształcenie jest wartością ograniczoną i rzadką. Wynika to z ograniczonego dostępu do instytucji je dającej jak i indywidualnych możliwości jednostki. Poza tym różne społeczności różnią się akcentem kładzionym na wykształcenie jako wartość.

34. Na czym polega fenomen tłumu?

W tłumie powstaje mechanizm deindywidualizacji - jednostki zatracają indywidualne cechy oraz postawy, w wyniku czego ludzie zachowują się zupełnie inaczej aniżeli w zwykłych okolicznościach. W tłumie jednostki działają bardziej bezkrytycznie i spontanicznie, zawieszając wszelkie kalkulacje i myślenie racjonalne. Ludzie dają wyraz temu, co odczuwają (np: radość kibiców po strzelonej bramce, zbiorowa panika). Tłum wzmacnia emocje i wyzwala ich swobodną ekspresję. Ludzie łatwo ulegają sugestiom i naciskom demagogów, naśladują działania innych.

Typy tłumu - agresywny (działający przeciw komuś lub czemuś, kieruje nim chęć zemsty), ekspresywny (demonstrujący, zorganizowany, koncentruje się na wyrażaniu uczuć), konwencjonalny (zwykły, powstaje w typowych sytuacjach, np: zawody sportowe), nabywający (odmiana działającego, rabuje własności, powstaje w okresach dezorganizacji społecznej), przypadkowy (ludzi łączy oczekiwanie sytuacji, są nią zainteresowani na różnych poziomach - mniej lub bardziej), uciekający (utracił zdolność racjonalnego postępowania, np: panika).

Według LeBona pod wpływem zbiorowej sugestii tworzy się rodzaj „duszy tłumu” dającej ludziom poczucie niezwyciężoności, co w połączeniu z anonimowością prowadzi do odrzucenia własnego „Ja” i w rezultacie do stoczenia się z poziomu cywilizowanej jednostki do poziomu zwierzęcia kierującego się instynktami.

35. Socjologiczne koncepcje pokolenia.

Pokolenie (Sztompka) - to zbiorowość ludzi, którzy doświadczyli takich samych, ważnych wydarzeń historycznych, przeżyli te same sytuacje, reagowali na te same wyzwania. Ale doświadczali tego wszystkiego osobno, każdy nieco inaczej. Na przykład przeżyli wojnę, rewolucję czy kryzys gospodarczy. Zachowywali się w tych sytuacjach indywidualnie, ale zachowywało się ich wielu. W tym sensie było to zachowanie zbiorowe. Dla każdego istotnym elementem jego świadomości był fakt, że nie jest sam, lecz wśród wielu innych.

Czynniki pokoleniotwórcze (Julius Petersen):

- wspólne pierwiastki wykształcenia

- kontakty osobiste

- wspólne przeżycia (przeżycia pokoleniowe)

- uleganie wspólnym przywódcom

- wspólny front przeciw starszemu pokoleniu

Przeżycia pokoleniowe - wielkie wstrząsy duchowe, które przypadając na lata młodości, stają się wspólnym dziedzictwem młodych. Wyróżniają ich od tych, którzy (z racji różnicy wieku) nie przeżyli danego wstrząsu.

Konflikt pokoleń - przyczyną jest najczęściej odczuwana i manifestowana przez młodych konieczność przemiany. Dwa różne pokolenia nie rozumieją siebie na wzajem w pełni. Odmienne doświadczenia (w tym także przeżycia pokoleniowa) uważane są obecnie za istotne źródło różnic między pokoleniami. Każde pokolenie tworzy nowe obiekty, idee i znaczenia, co jest istotą zmiany społecznej. Jednak kolejne pokolenia, mają też coś z idei i problemów pokoleń wcześniejszych.

Koncepcje pokolenia:

1) Comte w XIX wieku wiązał proces rozwoju społecznego z wymianą pokoleń (około 30-letni okres aktywności życiowej) - po pokoleniu ojców, następuje pokolenie synów.

2) Simmel twierdził, że solidarność oparta na podstawach przynależności wiekowej stanowi podstawę zachowania spójności społecznej - podziały na pokolenia są ważniejsze niż podziały polityczne czy klasowe.

3) Ortega-y-Gasset był przekonany, że wszyscy ludzie należą do jakiegoś pokolenia. Wyróżniał w każdym społeczeństwie 4 pokolenia: odchodzące, sprawujące władzę, kontestatorzy, młodzi.

4) Manheim dokonał rozróżnienia pomiędzy pokoleniem i pokoleniem rzeczywistym. Pokolenie może stać się rzeczywistym, kiedy zaistnieje odpowiednia sytuacja historyczna, która przywołana później jest na tyle silna, aby potrafiła wyodrębnić tych, którzy ją przeżyli od innych.

5) Maria Ossowska wyróżnia pokolenie jako charakterystyka stosunków rodzice - dzieci oraz pokolenie jako relacje nauczyciel - uczeń.

6) Mieczysław Wallis wyszczególnia pokolenia w znaczeniu: genealogicznym („łańcuch pokoleń”), paragenealogicznym (grupy ludzkie, między których przedstawicielami zachodzi różnica wieku odpowiadająca w przybliżeniu okresowi jednego pokolenia ludzkiego, tj. 30-35 lat), metrykalnym (grupa ludzi urodzonych w mniej więcej w tym samym czasie).

Kohorta - termin stosowany w statystyce, oznaczający zbiór obiektów (najczęściej ludzi) wyodrębniony z populacji z uwagi na zachodzące jednocześnie dla całego zbioru wydarzenie. Najczęściej stosowana kohorta demograficzna grupuje np: osoby urodzone w danym roku. Prowadzi nas to do pojęcia kohorty w temacie pokolenia. Oznacza ona pewien przedział czasowy, który przesuwa się od młodości do starości.

36. Transformacja ustrojowa jako zmiana systemowa.

[brak]

37. Znaczenie teorii funkcjonalnej w dziejach socjologii - różnice w podejściu
Talcotta Parsonsa oraz Roberta Mertona.

Teoria funkcjonalna - zakłada, że społeczeństwo jest systemem składającym się z wzajemnie powiązanych części, z których każda pełni określoną funkcję w tym systemie. System jest w stanie dynamicznej równowagi. Istniejące wewnątrz niego napięcia są zawsze rozwiązywane. System ulega zmianom, ale w sposób stopniowy i ewolucyjny (największym zmianom ulegają społeczne makrostruktury). Występują zróżnicowane role i pozycje społeczne oraz wspólne normy i wartości. System społeczny dąży do zachowania ładu, czyli prawidłowego funkcjonowania, tworzy więc pewną hierarchię.

Merton stawiał sobie za cel ograniczenie założeń funkcjonalizmu. Dla Mertona wielkie schematy teoretyczne, w które bawił się Parsons, są przedwczesne. Zdaniem Mertona teorie średniego zasięgu dają większe szansę teoretyczną niż funkcjonalna teoria ogólna. W przekonaniu Mertona teoria funkcjonalna zawiera trzy problematyczne tezy o: jedności systemów społecz­nych, uniwersalności elementów systemu, niezbędności elementów dla systemów społecznych.

Parsons miał zamiar zbudowania schematu analitycznego, który umożliwiałby wyjaśnienie całej rzeczywistości. Według niego teoria w socjologii musi stosować ograniczo­ną liczbę istotnych pojęć, które nie odnoszą się do konkretnych zjawisk, lecz do ich elementów. Chodzi mu o uporządkowanie pojęć w taki sposób, by można było uchwycić znaczące i systemowe cechy rzeczywi­stości, unikając jednocześnie przytłoczenia niepotrzebnymi szczegółami. Parsons ostatecznie utworzył złożony system pojęciowy (w postaci stałych wzorów) i wyszczególnił dwa mechanizmy - socjalizację i kontrolę społeczną.

38. Teoria konfliktu - Lewis Coser a Ralf Dahrendorf.

Ralph Dahrendorf:

Na strukturę składają się różnego rodzaju „związki” (tym pojęciem zastępuje słowo „grupy”) oparte na instytucji władzy (np: państwo, kościół, partia polityczna, klub szachistów). Ludzie, którzy muszą się zrzeszać by osiągać cele i zaspokajać potrzeby, dokonują podziału ról i ustanowienia władzy. Następuje podział na rządzących i rządzonych, co rodzi konflikt społeczny. Grupa rządząca chce utrzymać się przy władzy, zaś grupa podległa musi być w opo­zycji, by bronić się przed władzą rządzących. Struktura społeczeństwa przedstawia się w ujęciu Dahrendorfa jako mozaika współzawodniczących ze sobą z jednej strony grup dominujących, a z drugiej grup podległych (opozycyjnych). Aby społeczeństwo jako całość mogło przetrwać, konieczne jest roz­wijanie różnych form regulacji konfliktów. Dahrendorf wskazuje trzy - pojednanie (uzgadnianie), pośrednictwo oraz arbitraż.

Lewis A. Coser:

Sformułował funkcjonalną koncepcję konfliktu. Wedle tej teorii struktura społeczeństwa jest najeżona konfliktami, których źródłem są odmienne i sprzeczne poglądy ludzi na różne sprawy. Te konflikty i sprzeczności są wręcz pożądane, gdyż dzięki temu podejmowane są działania reformatorskie, integracyjne lub adaptacyjne i struktura społeczna ulega udoskonaleniu. Dzięki temu konflikty przyczyniają się do zwiększenia sprawności systemu społecznego.

Podsumowanie:

Obydwaj różnią się w poglądach, czy sprzeczności rodzące konflikty tkwią w systemie (Dahrendorf) czy między systemami (Coser). Gdy Dahrendorf upatruje źródła sprzeczności konfliktu w podziale władzy w każdej grupie (związku) na rządzących i rządzonych, Coser upatruje konflikt w poglądach ludzi.

Analiza:

Koncepcje konfliktowe nie uwzględniają wystarcza­jąco roli państwa ani narodu w kształtowaniu struktury społeczeństwa, natomiast wykazują, że struktura społeczna nie jest stałą zbiorowością, ale płynnym układem, w którym przekształceniom ulegają nie tylko grupy społeczne, ale i relacje między nimi.

39. Szkoła chicagowska oraz szkoła z Iowy - ich znaczenie dla rozwoju interakcjonizmu symbolicznego.

[brak]

40. Teoria krytyczna jako sposób rozumienia świata społecznego.

Teoria krytyczna to przede wszystkim krytyka dominacji, krytyka niekoniecznych ograniczeń ludzkiej wolności. Próbuje służyć ludziom, nie manipulatorom. Socjologia krytyczna zainteresowana jest w ukształtowaniu społeczeństwa, które może maksymalizować wolność ludzką. Chodzi jej o społeczeństwo równości władzy, zasobów ekonomicznych, szans życiowych, wiedzy.

Socjologia krytyczna musi analizować, a potem demaskować przywileje, system dominacji, tajność życia politycznego. Prowadząc taką działalność popada w konflikt z politykami i władzą. Socjolog powinien umieć zmieniać perspektywy badania - indywidualne troski ludzkie powinny być w analizach powiązane z problemami strukturalnymi i historycznymi. Taka umiejętność łączenia perspektyw to podstawowa cecha wyobraźni socjologicznej. Najważniejsza jednak dla socjologów krytycznych jest działalność edukacyjna, oświeceniowa.

II.

Pytania

metodyczne

1. Co to jest paradygmat w nauce?

Paradygmat naukowy to zbiór fundamentalnych i naczelnych koncepcji oraz założeń, obowiązujących w określonym czasie w nauce, dotyczących istoty świata, natury i przedmiotu badań danej dziedziny wiedzy (np. mechanika Newtona, teoria względności Einsteina). To inaczej zbiór podstawowych pojęć i teorii tworzących podstawy danej nauki. To układ odniesienia, którego używamy by uporządkować nasze obserwacje i rozumowanie. Wpływa na nasze postrzeganie rzeczywistości.

2. Główne funkcje (cele) badań socjologicznych.

Funkcje badań socjologicznych - funkcja naukowa, funkcja praktyczno-użytkowa, funkcja humanistyczno-obywatelska.

Według A. Podgóreckiego - diagnostyczna, weryfikacyjna, wyjaśniająca, demaskatorska, socjotechniczna, apologetyczna, teoretyczna, prognostyczna.

3. Zasadnicze różnice pomiędzy wiedzą potoczną a naukową.

Potoczna jest subiektywna, zindywidualizowana i różna, naukowa jest jednolita i obiektywna. Potoczna ma charakter konkretny i sądy są jednostkowe, naukowa ma charakter abstrakcyjny i sądy są ogólne. Wiedza potoczna nie jest systematyczna, jest niespójna. Naukowa zaś usystematyzowana, dąży do eliminacji sprzeczności. Nie uzasadnia się wiedzy potocznej, działa ona na zasadzie oczywistości jako produkt naszych doświadczeń. W wiedzy naukowej sądy uzasadnia się empirycznie.

4. Relacje pomiędzy metodą, techniką i narzędziem badań - podaj przykład.

Metoda - powtarzalny i względnie skuteczny sposób rozwiązywania ogólnego problemu badawczego.

Technika - procedura zbierania danych.

Narzędzie badawcze - pojęciowa konstrukcja służąca do realizacji danej techniki, czyli narzędzia, za pomocą których mogą być uzyskiwane określone rezultaty badawcze.

5. Przedstaw schemat (cykl) procesu badawczego.

- konceptualizacja procesu badawczego (sformułowanie problemów szczegółowych)

- stawianie hipotez

- plan badawczy (ustalenie zarysu badania, określenie obiektu badania)

- operacjonalizacja pojęć (nadawanie sensu empirycznego pojęciom)

- dobór metod i technik badawczych

- gromadzenie danych i pomiar

- analiza danych (klasyfikacja i porządkowanie danych)

- wnioski i generalizacja (uogólnienie, tworzenie praw)

6. Zdefiniuj i podaj przykłady zmiennych: zależnych, niezależnych, pośredniczących i podaj przykład.

Zmienna - to dowolna cecha (atrybut) jakiegoś obiektu (jednostki, zbiorowości, procesu, zjawiska, zdarzenia, relacji) mogąca przybrać przynajmniej dwie wartości.

Zmienne zależne - zachowanie lub inna cecha będąca efektem wpływu (działania) zmiennej niezależnej.

Zmienne niezależne - czynniki, którymi badacz manipuluje celem określenia ich wpływu na zmienne zależne (zachowanie).

Zmienna pośrednicząca - jest to zmienna, która łączy zmienną zależną i zmienną niezależną.

7. Czemu służy i na czym polega operacjonalizacja pojęć.

To nadawanie sensu empirycznego pojęciom, wszelkie rozstrzygnięcia dotyczące ich zdefiniowania. Stwierdza się, jakie znaczenie należy nadać danemu słowu i jak pomierzyć dane zjawisko opisywane tym pojęciem.

8. Zdefiniuj i podaj kilka przykładów źródeł zastanych i źródeł wywołanych.

Źródła zastane to takie, w których badacz nie kontaktuje się z badaną zbiorowością. Np: wypełnione kwestionariusze, surowe spisy i arkusze, opracowania, dane statystyczne, sprawozdania, protokoły.

Źródła wywołane to takie, kiedy badacz ma kontakt z badana zbiorowością (pośredni lub bezpośredni), ingeruje w nią (bodziec) lub nie ingeruje (brak bodźca). Np: obserwacja, eksperyment, wywiad, pamiętniki, dzienniki.

9. Co to jest hipoteza badawcza? - podaj przykład.

Hipoteza to proponowana (przypuszczalna: z teorii, z intuicji, z poprzednich badań) odpowiedź na pytanie badawcze, z reguły odnosi się ona do przypuszczalnego związku między zmiennymi niezależnymi a zmiennymi zależnymi. Hipotezy muszą być jasno sformułowane, konkretne (precyzyjne), sprawdzalne za pomocą dostępnych metod.

10. Omów jedną z kategorii doboru próby podaj przykłady - omów jedną.

Dobór celowy - polega na wybieraniu jednostek o istotnych dla nas cechach.

Dobór kwotowy - takie skonstruowanie próby, żeby jej struktura była taka jak struktura całej populacji.

Metoda kuli śnieżnej - polega na dobieraniu badanych wskazanych przez poprzednich respondentów, z czego pierwszy został wybrany losowo.

Dobór losowy prosty - do próby wybierane są elementy z całego operatu o numerach zgodnych z liczbami wybranymi z tablic liczb losowych.

Dobór losowy systematyczny - wybieramy co N-ty element przy czym pierwszy wybrany jest losowany przy pomocy tablicy liczb losowych.

Dobór losowy warstwowy - dzielimy populację na rozłączne kategorie, po czym z każdej z nich losujemy pewną liczbę elementów, która jest proporcjonalna do liczebności danej warstwy.

11. Kiedy próba jest reprezentatywna?

Wtedy i tylko wtedy, gdy pod względem swojej struktury i składu odpowiada wiernie populacji generalnej. Jest to swoista miniatura zbiorowości. W praktyce próbę uznajemy za reprezentatywną, jeśli zagregowane cechy próby ściśle odzwierciedlają zagregowane cechy populacji.

12. Dlaczego obserwację nazywa się „królową metod”?

Gdyż jest to proces postrzegania, który jest celowy, planowy i krytyczny. Jej rezultaty powinny być poddane surowej krytyce lub ścisłej kontroli, a ponadto z góry są określone zjawiska, które należy postrzegać, a także czas i okoliczności, w jakich dane zjawisko zachodzi. Dostarcza nam informacji, które są potrzebne przy rozwiązywaniu problemu.

13. Omów rodzaje wywiadów, scharakteryzuj wybrany i określ jego zalety i wady.

A) Wywiady społeczne, psychologiczne, antropologiczne, socjologiczne, środowiskowe.

B) Wywiady swobodne, pogłębione, zogniskowane.

C) Wywiady twarde i miękkie.

D) Wywiady neutralne i nie neutralne.

E) Wywiady z użyciem środków technicznych (magnetofonu, kamery, telefonu).

14. Omów cechy dobrej ankiety.

Jasność pytań, unikanie podwójnych i złożonych pytań, zawiera pytania filtrujące i pytania warunkowe, ukryte i jawne elementy wartościujące, wprowadzenie i instrukcje, a także motywację dla respondenta.

15. Ankieta pocztowa: charakterystyka, zalety i wady oraz przykłady zastosowania.

Wysyłane pocztą, zwrot następuje tą samą drogą, docierają do wielu osób, jednakże ich skuteczność jest znikoma, bo zwroty są niewielkie.

16. Ankieta audytoryjna: charakterystyka, zalety i wady oraz przykłady zastosowania.

Badanych zbiera się w jednym miejscu, ankieta wypełniana jest pod nadzorem badacza, zwrot następuje do urny, można ich zrobić wiele, jeżeli ludzie znajdą czas i ochotę na jej wypełnienie. Wady - mogą źle wypełnić rubryki, bądź nie zrozumieć pytania, jest czasochłonna i dosyć kosztowna.

17. Ankieta telefoniczna: charakterystyka, zalety i wady oraz przykłady zastosowania.

Tekst przekazywany jest przez ankietera, a odpowiedzi uzyskujemy od razu. Wadą może być nieobecność wylosowanych do badania abonentów, bądź odmówienie wykonania ankiety.

18. Co jest istotą badań panelowych? - podaj przykład.

Istotą badania panelowego jest to, że pewna liczba osób zostaje podana badaniu ze względu na tę samą cechę przynajmniej dwukrotnie. Badanie panelowe jest więc badaniem trendu (tendencji). Przykład to badania przedwyborcze postaw, czy badanie bezrobocia.

19. Badania monograficzne a badania typu „case study” - podobieństwa i różnice.

Badania monograficzne to specjalny przypadek badań typu Case Study. Badanie monograficzne obejmuje jakąś zbiorowość czy grupę społeczną traktowaną jako całość składająca się z powiązanych elementów. Case Study skupia się również na jednostce. Celem badania monograficznego jest opis i zrozumienie całości. W Case Study możliwe jest wnioskowanie statystyczne - jest to cecha odróżniająca Case Study od monografii terenowej. W miarę jak poznajemy obiekt badania, wyjściowa koncepcja badawcza nie jest tak sztywna jak w innych technikach badawczych.

20. Jakie jest podstawowe założenie metodologiczne technik projekcyjnych? Podaj przykład zastosowania.

Techniki projekcyjne to zbiór narzędzi badawczych, służących przede wszystkim do dokonywania pomiarów i analiz niektórych aspektów osobowości ludzkiej. Służą wyłącznie do pomiaru informacji jakościowych. Respondent oceniając postawy, motywy oceniania innych przypisuje im nieświadomie swoje cechy. Jest to podświadoma projekcja, czyli przenoszenie własnych cech na osoby lub rzeczy.

21. Omów istotę techniki focus group interview oraz jej zalety i wady, podaj przykład zastosowania.

Odbywa się w grupach 8 - 12 osobowych, które omawiają ściśle określony problem pod okiem moderatora. Typowa sesja trwa od 1,5 h do 4 h. Pozwala na kontrolowanie procesu formowania się opinii i poglądów, pokazuje istotę ich powstawania, jest szybka i tania w wykonaniu, a ponadto rezultaty badania są zrozumiałe, gdyż w zapisie używa się języka badanych.

Zalety - szybka i tania technika badawcza, pozwala na kontrolowanie, duża wartość fasadowa, duża elastyczność techniki, technika chroniąca przed artefaktami (nie pozwala na kierowanie rzeczywistością), zdobywa się informacje w sytuacjach bliższych życiu i doświadczeniu ludzi, pisana jest językiem badanych, łatwa do zrozumienia.

Wady - wnioski maja charakter jedynie sprawozdawczy i trudno przenosić je na szersze zbiorowości, istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia efektu grupowego myślenia i zjawiska przesunięcia poziomu ryzyka, co powoduje zniekształcenie wyników, żywy i emocjonalny charakter interakcji może prowadzić badacza do pokładania większej wiary w wyniki, niż jest to usprawiedliwione, moderator może nieświadomie wpływać na kierunek i rezultat dyskusji, pracochłonność i trudność w przygotowaniu raportu.

22. Charakterystyka metody biograficznej i przykład jej zastosowania.

Analiza wszelkiego typu biografii zastanych i wywołanych, czyli sprawozdań przedstawiających jednostkowe interpretacje własnych doświadczeń indywidualnych oraz społecznych, np. listów, pamiętników. Celem badania jest odkrywanie społecznie uwarunkowanych regularności losów życiowych ludzi, uformowanego w świadomości jednostek subiektywnego obrazu społeczeństwa, a także zdobywanie konkretnych informacji na temat określonych wydarzeń.

23. Jakie są założenia metodologiczne koncepcji współczynnika humanistycznego?

Postawa określająca nastawienie badacza względem podmiotu badań. Polega na analizowaniu działań społecznych z uwzględnieniem ich znaczenia dla aktorów działających, czyli innymi słowy, należy starać się przyjmować punkt widzenia badanych. Przedmioty świata kultury istnieją tylko w doświadczeniach, a poza nimi tracą ważność. Cała rzeczywistość społeczna jest kompleksem subiektywnych postaw, dążeń i wartości.

24. Co to jest i do czego służy socjometria? Podaj przykład zastosowania.

Socjometria służy do badania wzajemnych spontanicznych oddziaływań między ludźmi, zachodzących w małych grupach. Stworzył Jakub Moreno. Pozwala badać takie elementy jak: hierarchia, autorytet, funkcje, więzi, system łączności, struktura organizacji, pozycja, rola, autorytet osobisty, więzi pomiędzy jednostkami. Stosuje się ją do odkrywania wewnątrz grupy emocjonalnej struktury atrakcyjności - odpychania, przedstawianej graficznie za pomocą socjogramu.

25. Scharakteryzuj analizę treści i przykłady jej zastosowania.

Treść to zespół znaczeń wyrażanych za pomocą symboli słownych, muzycznych, obrazkowych, plastycznych, gestykulacyjnych, które są przedmiotem samej informacji.

Berelson określił analizę treści jako zespół technik badawczych umożliwiających obiektywny, systematyczny i ilościowy opis przejawów ludzkich zachowań na podstawie którego wnioskuje się o motywacjach i charakterystyce socjologicznej autorów tych przekazów i dedukuje się jakie reakcje przekazy te mogą wywołać.

26. Omów warunki dobrej skali.

Trafność - adekwatność wobec mierzonej zmiennej - trafna skala dobrze mierzy to, co badacz ma zamiar mierzyć.

Rzetelność - zdolność do określania prawdziwej wartości badanej cechy. Metody pomiaru rzetelności to: powtórzenie pomiaru, pomiar dwiema alternatywnymi wersjami skali, wewnętrzna korelacja pomiędzy pozycjami skali.

Homogeniczność - cała skala mierzy tylko jedną cechę (wszystkie pozycje skali są miernikami tej samej zmiennej), udzielenie tej samej odpowiedzi przez dwie różne osoby oznacza taki sam poziom postawy tych osób. Każda skala ma swój sposób pomiaru homogeniczności.

27. Omów funkcje badań ewaluacyjnych i wskaż ich przykłady.

Lepsze zaspokojenie oczekiwań (zarówno aktualnych, jak i tych, które z dużym prawdopodobieństwem pojawią się w przyszłości) odbiorców programu i innych zainteresowanych funkcjonowaniem instytucji. Poprawa jakości merytorycznej programów (np. szkoleń) i form ich realizacji. Rozwój i samorozwój (zwiększanie konkurencyjności, samokontroli itp.) - np. rozwoju zawodowego osób uczestniczących w szkoleniach. Dostarczanie informacji koniecznych dla podejmowania decyzji oraz ocena zewnętrzna ze strony instytucji nadzorujących, społeczności oraz opinii publicznej. Uzyskanie odpowiedzi na pytania, uwagi i odniesienie się do krytyki ze strony beneficjentów programu. Nadzór administracji publicznej, opinii publicznej. Pogłębienie odpowiedzialności za program wśród wszystkich zainteresowanych jego funkcjonowaniem i efektami. Usprawnienie sposobu funkcjonowania instytucji zarządzającej i nadzorującej program. Wzmocnienie i ulepszenie procedur demokratycznych dialogu społecznego, aktywności, podmiotowości.

28. Omów istotę trzech kategorii ewaluacji: ewaluacji ex post i ex ante oraz monitoringu.

Monitoring to bieżące gromadzenie informacji o przebiegu procesu, analiza zebranych informacji, wydawanie sądu wartościującego i podjęcie decyzji korygujących jego przebieg lub nie.

Ewaluacja Ex Post to inaczej ewaluacja końcowa. Dokonywana po zakończeniu realizowanego programu. Głównym celem ewaluacji końcowej jest przede wszystkim dostarczenie informacji na temat długotrwałych efektów wraz ze sformułowaniem wniosków.

Ewaluacja Ex Ante to ewaluacja wstępna. Przeprowadzana przed rozpoczęciem realizacji programu. Jej podstawowym zadaniem jest zweryfikowanie długoterminowych efektów wsparcia, zawartych w przygotowanych dokumentach programowych. Zasadniczym celem ewaluacji wstępnej jest zwiększenie jakości dokumentów programowych poprzez udział w procesie programowania podmiotu niezależnego od instytucji programującej.

29. Charakterystyka badań internetowych.

Badania ankietowe za pośrednictwem Internetu są zazwyczaj przeprowadzane w ten sposób, że na stronach www są zamieszczane kwestionariusze ankiety, które następnie pocztą elektroniczną docierają do respondentów.

Zalety - relatywnie niski koszt badania w porównaniu z metodami tradycyjnymi, wysoki stopień obiektywności odpowiedzi, możliwość precyzyjnego dotarcia ankiety do konkretnej osoby, duża szansa zapewnienia dyskrecji i swobody wypowiedzi, szybkość uzyskania odpowiedzi (około 50% przychodzi już po 25 godzinach), precyzja odpowiedzi użytkowników Internetu, dostęp do respondentów na całym świecie, duży stopień automatyzacji badania.

Wady - trudności w zidentyfikowaniu wstępnej próby, brak technicznych standardów przesyłania poczty elektronicznej, niebezpieczeństwo uznania przesłanej wiadomości za nieważną i zignorowania jej (jako spam).

30. Przykład współczesnych badań z zastosowaniem nowoczesnych narzędzi (komputera; kamery telefony, np. FGi CALI,itp.)

Na przykład: FGI (kamera, magnetofon), badania internetowe (komputer), ankiety telefoniczne (telefon), obserwacja ukryta (kamera).

III.

Pytania specjalnościowe

(media, komunikacja i opinia publiczna)

1. Wymień i scharakteryzuj warunki niezakłóconej komunikacji wg J. Habermasa.

- propozycjonalna prawidłowość (zakładamy, że wszystko co mówimy jest prawdą)

- normatywna słuszność (przestrzeganie norm rozpowszechnionych w społeczeństwie)

- subiektywna szczerość (jednostki wypowiadają coś szczerze)

- estetyczna spójność wypowiedzi

2. Modernizacja kulturowa i społeczna jako nośnik nowoczesnych form instytucjonalnych.

Modernizacja kulturowa - polega głownie na pojawianiu się w kulturze społeczeństwa tradycyjnego, nacechowanego pluralizmem i sekularyzacją. Instytucjonalizacja myślenia obiektywizującego, tzn. powstanie nowoczesnych struktur świadomości społecznej uosobionych przez empiryczną naukę, autonomiczną sztukę i świeckie teorie prawa i moralności. Zmiana rozpowszechnionej nowej myśli sprzyja zmianie przekonań i ich zeświecczeniu.

Modernizacja społeczna - polega na instytucjonalizacji działania, które nie opiera się na emocjach i działaniach. Bezpośrednio ukształtowuje i wyodrębnia z rzeczywistości dwie najważniejsze sfery instytucjonalne współczesnych społeczeństw przemysłowych, czyli nowoczesne państwo i kapitalistyczną gospodarkę.

3. Opisz kulturę znanej Tobie instytucji lub organizacji wykorzystując koncepcję kultury organizacji jako systemu wspólnych znaczeń.

[brak]

4. Scharakteryzuj wpływ komunikacji masowej na kształtowanie się opinii, emocji oraz zachowań odbiorców wykorzystując poznane teorie komunikacji społecznej.

[brak]

5. Proszę porównać obiektywne (empiryczne) oraz interpretacyjne (teoretyczne) podejścia do problematyki komunikacji społecznej posługując się założeniami G. Sparksa i M. Medhursta.

[brak]

6. Omów jedną z trzech teorii interakcji: interakcjonizm symboliczny, teoria dramaturgiczna, teoria wymiany.

Interakcjonizm symboliczny - ludzie działają na bazie znaczeń, jakie mają dla nich rzeczy. Znaczenia te pochodzą z interakcji. Są one modyfikowane przez ich interpretacje, dokonywane przez ludzi w aktualnych sytuacjach. Czterema podstawowymi kategoriami analizy są: umysł (rozumiany jako proces myślenia, który pociąga są sobą umiejętność "rozważania" alternatywnych możliwości działania), jaźń (świadomość swojej odrębności), interakcja (wzajemne oddziaływanie na siebie dwóch lub więcej jednostek), społeczeństwo (forma życia zbiorowego ludzi, oparta na interakcjach pomiędzy jednostkami).

Teoria dramaturgiczna - kontakt twarzą w twarz to rodzaj przedstawienia teatralnego, w czasie którego obaj rozmówcy odgrywają swoje partie w celu wywarcia zamierzonego wrażenia na drugiej osobie. Publicznie prezentują oni tylko jedną jaźń - "fronton". Za nią kryje się druga - "kulisy". Jednostki społeczne to aktorzy na scenie. Fasada to otoczenie wokół aktora i rozmieszczone w nim rzeczy. Gesty służą dramatyzacji, bądź wyrażeniu jak bardzo jesteśmy w coś zaangażowani. Aktor może używać mistyfikacji, nie chce również ukazywać środków, dzięki którym nastąpiło jego przedstawienie - dlatego stara się być szczery, naturalny i spontaniczny. Wyróżniamy interakcję niezogniskowaną (uczestnicy są w tym samym miejscu i dostosowują swoje zachowania, bo wiedzą, że są obserwowane) oraz interakcję zogniskowaną (patrzenie w to samo miejsce, np: gra, film).

Teoria wymiany - według Homansa zachowanie społeczne jest wymianą dóbr materialnych, ale i niematerialnych (takich jak symbole aprobaty i prestiżu). Homans twierdził, że jednostka z dwóch alternatywnych działań wybierze te, które daje jej największe prawdopodobieństwo osiągnięcia większej korzyści. Blau wprowadził do analizy procesów wymiany pojęcie użyteczności krańcowej (im więcej oczekiwanych nagród jednostka uzyskuje w wyniku określonej czynności, tym mniej wartościowa jest ta czynność i tym mniej prawdopodobne będzie jej podjęcie) i pojęcie normy wymiany sprawiedliwej (wskazuje jaki powinien być stosunek nagród do kosztów w danej relacji wymiany). Koncepcja Blaua różni się tym od koncepcji Homansa, że przewiduje sytuacje konfliktowe. Stosunek wymiany opiera się na przeświadczeniu, że ludzie, którzy udzielają nagród, będą z kolei otrzymywać nagrody jako zapłatę za dostarczone dobra. Są cztery typy (klasy) nagród: pieniądze, akceptacja społeczna, szacunek (poważanie) oraz uległość.

7. Komunikowanie jako transmisja danych i przekazywanie informacji.

Komunikowanie - to przekazywanie za pomocą symboli różnych informacji (danych). Wspomniane dane to oprócz fizycznych informacji także rzeczy wyrażone symbolicznie - np: uczucia. Przekaz nie zamyka się w czytaniu i komunikowaniu, pod uwagę trzeba brać także gestykulację. Komunikowanie to transmisja danych od jednej osoby do drugiej. Przekazywanie informacji to: werdykt, stwierdzenie, deklaracja, autoekspresja.

Schemat komunikacji:

źródło (nadawca) -> emisor -> kanał -> receptor -> cel (odbiorca)

8. Wyjaśnij teoretyczne znaczenie koncepcji racjonalności komunikacyjnej J. Habermasa.

Racjonalność poznania - składa się z wiedzy filozoficznej i naukowej (nie jest efektem oświecenia, ale efektem myślenia). To rozumowe podejście do rzeczywistości. Cechą charakterystyczną jest tu łączenie obserwowanych zjawisk w logiczne związki. Język i symbole to nośniki racjonalnego poznania.

Racjonalizm komunikacyjny - świat realny istnieje dzięki temu, że istnieje świat idei. Człowiek dzięki rozumowi przypomina sobie te idee. W średniowieczu idea została zastąpiona przez Boga, więc człowiek zaczął dzięki rozumowi poznawać Boga.

9. Omów specyfikę funkcjonowania globalnej komunikacji masowej.

Zakłada ona takie użycie środków przekazu, które umożliwią dostarczenie tych samych treści kulturowych w tym samym czasie maksymalnie dużej ilości odbiorców. Cechy globalnej komunikacji masowej: zorganizowana i zbiorowa, publiczna, szybka, periodyczna, regularna i z ustalona częstotliwością, schematyczna, krótkotrwała.

10. Omów historię powstania i ewolucji Wspólnot Europejskich.

Pomysły na jednoczenie Europy pojawiały się w historii kontynentu wielokrotnie. Zaczęli Rzymianie, którzy mieli na celu zjednoczenie naszego kontynentu za pomocą siły. Następnie była idea Karola Wielkiego, który chciał zjednoczyć Europę pod jednym berłem. Do tych pomysłów zalicza się również idea Wiktora Hugo mówiąca o utworzeniu Stanów Zjednoczonych Europy (Paryż 1849).

1) Europejska Wspólnota Węgla i Stali - była zalążkiem Unii Europejskiej. Z inicjatywą jej powołania wystąpił francuski polityk Robert Schuman. EWWiS powstała na mocy traktatu paryskiego z kwietnia 1951 roku. W skład EWWiS weszło 6 państw, a ich celem było utrzymanie trwałego pokoju poprzez międzynarodowe powiązanie przemysłu węglowego i stalowego, niezbędnych wówczas do prowadzenia wojny.

2) Rezolucja z Messyny - w 1955 roku na konferencji w Messynie zebrali się ministrowie spraw zagranicznych państw "szóstki" tworzącej EWWiS i przyjęli tzw. rezolucję z Messyny. Zakładała ona rozbudowę wspólnych instytucji europejskich, stopniową fuzję gospodarki narodowej, stworzenie wspólnego rynku oraz harmonizację polityki socjalnej.

3) Traktaty Rzymskie - sześć lat po powstaniu EWWiS zdecydowano w Rzymie, że najmniej kontrowersyjną kolejną integracją jest ta w obszarze gospodarczym. Powołano Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) oraz Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (EWEA). Oba traktaty ustanawiające EWG i EWEA zostały podpisane przez sześć państw członkowskich i są znane jako „Traktaty Rzymskie”.

4) Układ z Schengen - w 1985 roku uzgodniono utworzenie systemu otwartych granic i zniesienie wiz wewnętrznych, a także ustalono utworzenie korpusu wspólnych sił wojskowych krajów Wspólnot.

5) Jednolity Akt Europejski - rok po układzie z Schengen podpisano Jednolity Akt Europejski. Zakładał on likwidację barier celnych, zwiększenie kompetencji EWG, wprowadzanie wspólnych norm prawnych i technicznych oraz prowadzenie wspólnej polityki rolnej. Zawierał on także deklarację o Europejskiej Współpracy Politycznej oraz ustanowienie Rady Europejskiej, w której skład wchodzą szefowie państw lub rządów państw członkowskich. Spotkania Rady Europejskiej odbywają się dwa razy do roku.

6) Traktat z Maastricht - 7 lutego 1992 roku został podpisany Traktat z Maastricht, na mocy którego 1 listopada 1993 r. powstała Unia Europejska. Traktat nie likwidował Wspólnot Europejskich, zmienił jedynie nazwę EWG na Wspólnota Europejska. W Maastricht znacznie rozszerzono zakres wspólnej polityki i opracowano harmonogram wprowadzenia Unii Gospodarczo-Walutowej (jej efektem było wprowadzanie wspólnej waluty euro od 1999 roku).

7) Traktat Amsterdamski - był kolejnym ważnym traktatem. Podpisanym w 1997 roku częściowo zmienił i jednocześnie rozszerzył wcześniejsze ustalenia z Maastricht.

8) Traktat Nicejski - pod koniec 2000 roku parafowano Traktat Nicejski reformujący instytucje unijne w celu zapewnienia sprawnego funkcjonowania po kolejnym rozszerzeniu UE. Na szczycie w Nicei proklamowano również Kartę Praw Podstawowych, mającą gwarantować prawa człowieka i swobody obywatelskie.

Fazy przyjęć nowych krajów:

1973 - Wielka Brytania, Dania, Irlandia

1981 & 1986 - Grecja, Hiszpania, Portugalia (1986)

1995 - Austria, Szwecja, Finlandia

2004 - Estonia, Łotwa, Litwa, Polska, Czechy, Słowacja, Węgry, Słowenia, Malta, Cypr

Jedyny przypadek opuszczenia UE miał miejsce w 1985 roku, a zrobiła to Grenlandia.

11. Wymień i scharakteryzuj główne instytucje Unii Europejskiej.

Trzy instytucje decyzyjne:

- Parlament Europejski (reprezentuje obywateli UE i jest przez nich bezpośrednio wybierany)

- Rada UE (reprezentuje poszczególne państwa członkowskie)

- Komisja Europejska (dba o wspólne dobro całej UE)

Te trzy instytucje wyznaczają założenia polityki i tworzą przepisy, które mają zastosowanie w całej UE. Zasadniczo przygotowaniem nowych aktów prawnych zajmuje się Komisja, jednak to Parlament i Rada je przyjmują. Na straży prawa stoi Trybunał Sprawiedliwości, zaś Trybunał Obrachunkowy kontroluje finansowanie działań UE.

Inne instytucje UE:

- Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (reprezentuje on pracodawców i pracowników)

- Komitet Regionów (reprezentuje władze regionalne i lokalne)

- Europejski Bank Inwestycyjny (finansuje projekty inwestycyjne UE)

- Europejski Bank Centralny (odpowiada za europejską politykę monetarną)

- Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich (bada skargi na niewłaściwe administrowanie w instytucjach UE)

- Europejski Inspektor Ochrony Danych (chroni prywatności danych personalnych obywateli)

12. Syndrom myślenia grupowego - na czym polega i jak mu się przeciwstawić.

Myślenie grupowe - to rodzaj myślenia, w którym bardziej liczy się dążenie do zachowania spójności i solidarności grupy niż realistyczne uwzględnianie faktów i podejmowanie trafnych decyzji. Występuje tylko w ściśle określonych sytuacjach: gdy grupa jest zwarta, oddzielona od poglądów przeciwnych własnym opiniom oraz gdy kieruje nią jeden dominujący przywódca usilnie forsujący własne poglądy.

Podczas myślenia grupowego członkom towarzyszy złudzenie odporności na ataki, stereotypowe postrzeganie przeciwników, autocenzura (odrzucanie odmiennych poglądów) oraz złudzenie że wszyscy są jednomyślni (nawet lidera pilnuje się, by nie odbiegał poglądami od innych).

Jak uniknąć syndromu grupowego myślenia:

- przywódca powinien być bezstronny

- otwarty na bezstronne opinie spoza grupy

- grupa podzielona na małe zespoły, które najpierw spotkałyby się oddzielnie, a potem dyskutowały na forum

- można zarządzić tajne głosowanie lub zebrać anonimowe opinii na piśmie

13. Przedstaw psychologiczne koncepcje motywacji.

Istnieją 2 rodzaje motywacji:

- wewnętrzna (działanie sprawia nam przyjemność bądź wzbudza zainteresowanie)

- zewnętrzna (angażowanie się wskutek zewnętrznych nacisków lub dla korzyści)

„Płynięcie” - szczególnie korzystny stan, którego źródłem jest motywowanie wewnętrzne. Następuje całkowita koncentracja na zadaniu i zablokowany zostaje odbiór innych bodźców. Jesteśmy wtedy jak w transie, zadanie sprawia nam przyjemność.

Efekt nadmiernego uzasadnienia - bywa, że jeśli dodamy do danej czynności motywację zewnętrzną, osłabia ona motywację wewnętrzną, przez co tracimy początkowe zainteresowanie (np: gdy zaczynasz studiować). Następuje spostrzeganie swojego działania jako wywołanego przekonującymi czynnikami zewnętrznymi i niedocenianie wagi czynników wewnętrznych.

Rada Aronsona - gdy będziesz czuł, że tracisz zainteresowanie zadaniem, które niegdyś sprawiało ci przyjemność albo, że wykonujesz je gorzej niż zwykle, spróbuj zapomnieć o nagrodzie, dla której podobno pracujesz i przypomnij sobie, jak bardzo cieszy samo wykonywanie tego zadania.

14. Wymień i omów elementy/obszary działalności PR.

- external PR (zewnętrzne)

- internal PR (wewnętrzne)

- współpraca z mediami

- tożsamość firmy

- zarządzanie sytuacjami kryzysowymi

- lobbing

- sponsoring

- reklama

15. Co to jest otoczenie organizacji w rozumieniu PR?

Część społeczeństwa pozostająca w bliższej lub dalszej współzależności z organizacją. To zbiorowości stanowiące różną publiczność dla organizacji.

16. Co to jest wizerunek firmy i tożsamość firmy?

Tożsamość - suma elementów, które pozwalają zidentyfikować przedsiębiorstwo, wyróżnić spośród innych firm konkurencyjnych.

Wizerunek - jest swego rodzaju obrazem firmy w świadomości osób, które się z nią stykają w sposób bezpośredni (klienci) lub pośredni (ogólnie jako uczestnicy rynku).

17. Co obejmuje system identyfikacji wizualnej firmy? Wymień i opisz składające się na ten system elementy.

System wizualnej identyfikacji firmy - symbol, logotyp, kolory firmowe, symbole dekoracyjne, druki firmowe, stemple, identyfikatory personelu, materiały reklamowe, środki transportu, ubiór pracowników, wystrój punktu sprzedaży, szyldy i tabliczki, flagi i transparenty, grafika na opakowaniach.

18. Opisz cele wewnętrznego PR.

Internal PR dba o relacje ze współpracownikami, zarządem, liderami opinii. Ma na celu zwalczanie negatywnych opinii, tworzenie dobrego klimatu i nastawienia pracowników, mobilizację do pracy.

19. Podaj różnice między PR a dziennikarstwem (zakres, cele, publiczność, sposób dotarcia).

Zakres: Dziennikarstwo to kontakty z mediami. PR nie ogranicza się tylko do tego - wpływa na funkcjonowanie firmy na każdym jej poziomie.

Cele: Dziennikarstwo zbiera i publikuje informacje z aktualnych wydarzeń. PR wykorzystuje takie informacje by wpływać na świadomość i zachowanie wybranych osób lub grup.

Publiczność: W dziennikarstwie każde medium ma swoją publiczność. Ogólnie można stwierdzić, że jest to publiczność masowa. W Public Relations publiczność jest wyselekcjonowana, by informacje wysyłane do nich były jak najlepiej do nich dobrane.

Sposób dotarcia: Dziennikarstwo dociera zazwyczaj przez jedno medium (tv, radio, druk). PR robi to wszystkimi możliwymi sposobami.

20. Wybierz jedną z koncepcji semantycznych (logiczna, behawioralna, kulturowa, strukturalna, filozoficzna) i posłuż się nią w analizie problemów teoretycznych komunikacji społecznej.

[brak]

21. Podstawowe twierdzenia teorii semiotycznej Ch. Peircea.

Charles Peirce uważany jest za ojca współczesnej semiotyki. Semiotyka natomiast stanowi podwaliny teorii komunikacji. Dla Peircea znakiem było praktycznie wszystko, a stosunek znakowy był podstawą dla jakiegokolwiek racjonalnego myślenia. Semiotyka zwana jest także ogólną teorią znaków. Zajmuje się językiem w aspekcie jego racjonalności i sprawności w aktach poznania i komunikowania. Semiotyka jest nam potrzebna, by niektóre nasze znaki były użyte w sposób czytelny i zrozumiały.

Semiotyka dzieli się na:

- semantyka (relacje między znakami i ich znaczeniem)

- syntaktyka (związki między znakami i systemami znaków)

- pragmatyka (bada warunki użycia określonych znaków)

Znak - jest to obserwowalne zjawisko spowodowane przez kogoś, ponieważ istnieją zwyczajowo ukształtowane reguły nakazujące wiązać z danym układem zjawisk myśli określonego typu. Znaki dzieli się na: ikoniczne (np: mapy, znaki drogowe, ikony, wyrazy dźwiękonaśladowcze), arbitralne (konwencjonalne - w niczym nie przypominają tego, co oznaczają, np. słowa w języku polskim, liczby w matematyce).

22. Koncepcje powstawania języka?

- gradualistyczna - istniał protojęzyk, potem przekształcił się w język znaków.
- mimetyczna - istnieje język gestów.
- ureacjonistyczna - stwórcą jest Bóg.
- dynamiki - język powstał pod wpływem ewolucji.
- katastroficzna - język powstał w wyniku mutacji.

23. Interakcjonizm symboliczny a komunikacja interpersonalna.

Komunikacja - wymiana informacji między jej uczestnikami. Nośnikami danych mogą być słowa (komunikacja werbalna), gesty, teksty, obrazy, dźwięki czy też sygnały elektryczne albo fale radiowe. Ważne jest, aby były one zrozumiałe dla nadawcy i odbiorcy.

Interakcjonizm symboliczny - George Mead stworzył ten termin, by opisać mechanizmy komunikacji interpersonalnej, a jego trzy zasady odnoszą się do: znaczenia, języka i myśli. Z tych założeń wynikają wnioski na temat kreowania własnego Ja oraz socjalizacji prowadzącej do tworzenia większej społeczności.

Znaczenie - ludzie podejmujący interakcje w komunikacji interpersonalnej opierają się na znaczeniach, które przypisują swym rozmówcom. Znaczenie pozwala nam określić sposób komunikowania, jego cel oraz zadania. To znaczenie wynika z określenia, kim jest osoba, z którą wchodzimy w interakcję. Znaczenie nie jest wpisane w osoby bądź przedmioty - znaczenie jest negocjowane poprzez użycie języka w procesie, który jest interakcjonizmem symbolicznym.

Język - jako ludzie dysponujemy umiejętnością nazywania rzeczy i zjawisk. Narzędziem służącym nam do tego celu jest język. Interakcjoniści uważają, że zakres naszej wiedzy zależy od tego co możemy nazwać. Symboliczna interakcja nie jest jedynie środkiem ekspresji. Jest również sposobem, w jaki uczymy się interpretować świat. Język jest oprogramowaniem, które pozwala uaktywnić mózg.

Myśl - na interpretację symboli wpływają indywidualne procesy myślowe, które mają charakter wewnętrznego dialogu. Mead nazwał ten proces rozumowaniem. Rozumowanie jest refleksją, która pojawia się w procesie komunikowania interpersonalnego. Rozważamy następne posunięcie w interakcji z rozmówcą, a wykonujemy je za pomocą języka. Zwierzęta podejmują działanie instynktownie, bowiem nie potrafią myśleć refleksyjnie. Myślenie jest więc wewnętrzną rozmową, którą prowadzimy z innymi.

24. Mass media a upowszechnienie globalizacji.

Globalizacja w dziedzinie informacji jest równoznaczna z istnieniem takich środków przekazu, które umożliwiają równoczesne przekazywanie informacji do wszystkich miejsc na świecie. Są to przede wszystkim telewizja i internet. Radio i prasa tylko współuczestniczą w tym procesie. Najbardziej otwartym medium jest telewizja, bowiem mogą z niego korzystać ze zrozumieniem nawet osoby niepotrafiące pisać i czytać. Owy przekaz telewizyjny docierający w tym samym momencie do wszystkich na świecie jest najwyraźniejszym symbolem globalizacji. Bije nawet internetu, z którego nie wszyscy mogą i umieją korzystać. Ale to też dzięki niemu powstają nowe wirtualne wspólnoty grupujące ludzi - w sposób pozytywny (np: wikipedia) lub negatywny (np: hakerzy).

25. Reklama a promocja. Podobieństwa i różnice.

Reklama - prezentowanie danego produktu lub usługi w sposób bezosobowy i za pieniądze. Reklamę uważa się za pierwszą strategię marketingową. Typy reklam, jakie wyróżniamy: pionierska (informacyjna, tuż po wprowadzeniu produktu), komunikacyjna (porównawcza, ma przekonać właśnie do danej marki, a nie innej), przypominająca (zwiększa wiedzę, potwierdza dokonanie właściwego wyboru).

Promocja - oddziaływanie na odbiorców produktów danej firmy, polegające na przekazaniu im informacji, które mają w odpowiednim stopniu zwiększyć wiedzę na temat produktów lub usług oraz samej firmy. Promocja jest elementem komunikacji marketingowej. Promocja jest składnikiem pięciu elementów Marketing Mix (5P - product, price, promotion, place, PR).

26. Omów kwestie stereotypów w reklamie.

Stereotyp w reklamie służy jako argument, to komunikat krótki i jednoznaczny. Obejmuje on szereg zjawisk, które pokazywane są w reklamie. Ma za zadanie wzbudzić w nas pozytywne skojarzenia. Wyróżniamy autostereotyp (Polacy mówią sami o sobie, np: „Dobre, bo polskie”) oraz heterostereotyp (mówiony o innych krajach, np: „niemiecka precyzja, hiszpański temperament”).

Kobieta pokazywana jest jako:

- strażniczka domowego ogniska, przykładna matka w fartuszku w swojej kuchni

- kobieta biznesu, twarda profesjonalistka

- obiekt pożądania, któremu towarzyszy przeważnie męski produkt (piwo, auto)

Mężczyzna pokazywany jest jako:

- macho, pewny siebie i dobrze zbudowany, przystojny

- wzorowy ojciec, po pracy prosto do domu swoim combi, czas spędza z rodziną

Dzieci w reklamie maja symbolizować delikatność, niewinność, czułość. Natomiast gwiazdy mają zwiększać wagę danego produktu i jego wiarygodność. Stwierdzenie, że 90% Polaków posiada daną rzecz, ma na celu przedstawienie jej jako niezbędnej i niezastąpionej w gospodarstwie domowym.

Stereotyp etniczny - sytuacja, gdy np: szwajcarskie zegarki symbolizują produkt solidny i niezniszczalny, a niemieckie samochody są ogłaszane jako produkty wykonane z precyzją.

27. Jak reklama współtworzy kulturę masową?

Reklama jest dziś nie tylko istotnym elementem mechanizmu rynkowego, ale także poprzez swą nachalną wszechobecność współtworzy nasz krajobraz semiotyczny, stając się ważnym czynnikiem kulturotwórczym. Ponieważ należy do obszaru kultury masowej, w swych komunikatach wykorzystuje elementy i rodzaje masowej wyobraźni tak, aby ułatwić zrozumienie adresatowi. Dlatego też często czerpie z kulturowych zasobów odbiorców komunikatów. Przywołane motywy muszą być im znane, aby były zrozumiane właściwie i w pełni.

28. Scharakteryzuj reklamy lokalne i reklamy globalne.

Reklama globalna - to jedna reklama wysyłana na cały świat. Mamy z nią do czynienia w przypadku centralizacji budżetów reklamowych - jedna korporacja globalna podpisuje umowę z jedną globalna agencją reklamową na realizacje usług w całym świecie.

Reklamy lokalne - to reklamy powiązane z określoną lokalizacją geograficzną danej firmy. Przedstawiają użytkownikom produkty i usługi dostępne w pobliżu ich lokalizacji geograficznej. Z perspektywy reklamodawcy reklamy lokalne umożliwiają dotarcie do większej liczby klientów lokalnych. Z usług narodowych agencji lokalnych korzystamy w sytuacji, gdy sieć agencji globalnych nie pokrywa wszystkich krajów naszej docelowej ekspansji lub gdy prowadzimy operacje marketingowe na niewielką skalę.

29. Przedstaw rolę i funkcje autorytetów społecznych w reklamie.

W reklamie komercyjnej - gwiazdy mają za zadanie swoją obecnością „uszlachetnić” dany produkt, zachęcić do kupna, przyciągnąć uwagę. Przy okazji ich prestiż może (chociaż nie musi) być przenoszony z jednej dziedziny na drugą - na przykład uznany gwiazdor wypowiada się przed kamerami telewizyjnymi na tematy polityczne, zachęca do głosowania na określonego kandydata.

W reklamie społecznej - bardziej niż moda na daną postać liczy się autorytet bohatera reklamy. To dzięki autorytetowi reklama zwiększa swoją wiarygodność i zwiększa perswazyjność. Autorytetem może być: osoba (przywódca, aktor, uczony, gwiazda estrady, itd.), ideologia lub religia (powoływanie się na cytaty) albo kierunek danej nauki lub jej przedstawiciel. Nie zawsze jednak autorytet dla nadawcy jest jednocześnie autorytetem w oczach odbiorcy. W szczególnym stopniu tego typu rozbieżność może powstać przy oddziaływaniu na młodzież. Źle dobrany autorytet obniża prestiż głoszonej sprawy. Nie wierzy się wtedy głoszonym przez niego poglądom, oraz powstaje u odbiorcy podejrzenie, że po prostu nikt bardziej liczący się nie chce popierać danej sprawy.

30. Scharakteryzuj trzy rodzaje czynności komunikacyjnych wg J. L. Austina.

Każdy z aktów komunikowania musi zawierać jeden z tych czynników:

- czynności lokucyjne (opisuje i wyjaśnia to, co nas otacza)

- czynności illokucyjne (przekazanie informacji poprzez gest lub czynność, np: „cześć” lub podanie ręki)

- czynności perlokucyjne (mówiący wywołuje u słuchacza jakąś reakcję)

AUTOR:

Tymon Markowski

Socjologia, WSG

27

---