METODYKA BADAŃ

WYKŁAD 1 2.03.07

Sposoby zbierania informacji:

• bierny - środki gromadzenia informacji

• kolejne próby i błędy - poprzez kolejne kroki sterujemy procesem tak, aby uzyskać konkretną odpowiedź

Zbieranie informacji jest długim procesem i jest prowadzone na bardzo szerokiej płaszczyźnie.

Prawda obiektywna - powtarzalność pewnych cech daje nam tylko część wiedzy; należy połączyć powtarzalność zjawisk z myśleniem.

1. Hipoteza - leży u podstaw działania, formułujemy ją przy początkowym stanie naszej wiedzy, na podstawie informacji jakie udało nam się zdobyć z ogólnodostępnych źródeł (np. Internet).

Podstawa założeń: tworzymy najpierw hipotezę zerową - przypuszczenie formułowane na podstawie obecnego stanu wiedzy, a następnie hipotezę roboczą - dotyczy konkretnie naszych badań i mówi jaką konkretnie postać powinno mieć nasze doświadczenie. To na hipotezie roboczej opieramy naszą dalszą pracę.

Hipotezy bywają błędne (!)

2. Teoria ( oparta jest o posiadaną wiedzę i wielokrotnie weryfikowane informacje)

3. Prawo ( dobrze sprawdzona wiedza, w pełni wiarygodna)

Doświadczalnictwo:

1. poznawanie innych/wcześniejszych badań

2. sterujemy -> wywołujemy zjawisko -> ustalamy parametry -> ustalamy warunki

Generalną zasadą w doświadczalnictwie jest powtarzanie badań w różnych miejscach i okolicznościach. Powtarzanie jest sprawdzaniem wiarygodności wyników.

Pole obserwacyjne - można je wymusić, ale nie jest ono w bezpośrednim centrum uwagi; obserwacje zawsze towarzyszą sterowanym doświadczeniom

Przypadek - może wystąpić; musi być zaakceptowany.

Model empiryczny - wszystko próbujemy sprawdzić, uproszczenie danego zjawiska, które może być niebezpieczne, odwzorowanie zjawiska, część informacji emitowana przez zjawisko

System rzeczywisty - uproszczenie, wszystko co nas otacza; jego odbiór jest subiektywny

W badaniach najważniejsze są:

1. umiejętności (działanie w zespole, praca z ludźmi)

2. znajomość i rodzaj technik badawczych ( warsztat, wiedza o sposobie analizowania badań)

3. uczciwość.

Eksperyment musi być prowadzony w takich warunkach, które mogą być w pełni odtworzone.

Łańcuch informacji.

| | | |

I₁ | | I₂ I₃ | | I₄

| F₁ | | F₂ |

| | | |

| | | |

I - informacje

F - filtr; pozwala oznaczyć/określić sygnały nadawane przez nasz obiekt

I₂ - różnią się od I₁ z powodu przejścia przez filtr (podobnie I₃ I₄ i wszystkie kolejne)

B i - bank informacji

M - model

Zb - inny zespół badawczy, którego rady/pomocy możemy zasięgnąć

Taki łańcuch badawczy możemy przedłużać niemalże w nieskończoność poprzez dodawanie kolejnych filtrów, uzyskiwanie kolejnych, coraz dokładniejszych informacji.

W technice badawczej dominuje: metoda eksperymentalna

Eksperyment = doświadczenie = badanie = studia

sterowanie ogólnie

celowym działaniem

człowieka w celu wytworzenia

wyniku w ściśle określonych

warunkach

WYKŁAD 2 9.03.07

Ujednolicenie warunków wykonywania badań. Określanie warunków w jakich będziemy prowadzić badania.

Rodzaje błędów (!) :

• zmienność - w biologii jest powszechna; może powodować przekłamania

• błąd zmienności indywidualnej - wewnątrzgrupowej - psuje dokładność wyników

• zmienność indywidualna (osobnicza, wewnętrzna) - jest jedynym rodzajem zmienności, której nie przeciwdziałamy; jedyne co możemy zrobić, to zwiększyć liczbę osobników

Prowadzimy badania w zbliżonych warunkach, w takich samych warunkach środowiskowych, hodowlanych, technologicznych. Zwierzęta powinny być żywione w identyczny sposób. Celem takich działań jest doprowadzenie do sytuacji, w której jedynym czynnikiem różnicującym jest genotyp.

Nawet jeżeli warunki teoretycznie są jednakowe, błąd może być spowodowany różnicami materiału paszowego (pochodzenie ziarna, śruty itp.) oraz może wynikać z problemów związanych z pomieszczeniami (obsługa, stan higieniczny, „żyły wodne”).

Klasyfikacja zmienności:

1.klasyfikacja

- zmienność główna - powinna wynikać z działania czynnika doświadczalnego; jeżeli mamy bardzo małą ilość zwierząt zbliżonych do średniej (wąską populację), oznacza to, że mamy małą zmienność, a populacja jest bardzo jednolita; im dalej od średniej tym większa zmienność.

- zmienność poboczna - zmienność indywidualna wynikająca ze stanu zdrowia, kondycji, warunków atmosferycznych, środowiskowych itp.

2.klasyfikacja

- zmienność wewnętrzna - zmienność genetyczna

- zmienność zewnętrzna - środowisko hodowlane, miejsce bytowania, działanie czynnika środowiskowego

3.klasyfikcja

- zmienność ogólna

- zmienność międzygrupowa - komplikuje się wraz ze wzrostem składu doświadczeń

- zmienność błędu

Błąd systematyczny = błąd tendencyjny:

• występuje zawsze

• jest to suma zmienności zewn. i wew.

• wszystkie nieprecyzyjne działania (np. wpływ kąpiącego kranu ;] )

Cechy populacji:

• cecha reprezentatywna - to co bierzemy do doświadczeń, aby te były rzeczywiście podobne

• wyrównanie próby - zmienne X niezależne były jak najbardziej zbliżone do siebie (nie zawsze prawdziwe)

Próba - liczba, rodzaj, cała ilość grupy zwierząt uwzględnianych w doświadczeniu, ale też wszystkie próbki do badania, jaja, próbki mięsa itp. Próbą może być to, co jest naszym obiektem; im jest większa, tym bardziej wiarygodne badanie

Zróżnicowanie próby - prawidłowa zmienność występująca w danej populacji

Im bardziej będziemy zawężać zakres zmienności, tym bardziej będziemy ujednolicać populację/próbę (np. zwierzęta laboratoryjne).

Badania podstawowe - dotyczą zagadnień biologicznych, biochemicznych, morfologicznych itp. Używa się do nich populacji jednolitej (zwierzęta laboratoryjne, bardzo precyzyjne/laboratoryjne warunki). Do tego typu badań liczba zwierząt nie musi być zbyt duża, ale też niezbyt mała (odpowiednia ;) ); zwierzęta muszą być ujednolicone. Do badań musimy dysponować odpowiednimi pomieszczeniami, aparaturą, odczynnikami chemicznymi. Niezwykle istotny jest również przygotowany merytorycznie człowiek.

Doświadczenie naukowo-gospodarcze -na pograniczu badań podstawowych a gospodarczych.

Wykonywane jest w pomieszczeniach zbliżonych warunkami do normalnych warunków gospodarczych. Z dużej ilości zwierząt wybieramy reprezentatywne .Duża liczba powtórzeń. Analizujemy wyniki produkcyjne ( parametry uzyskane w doświadczeniu w porównaniu z parametrami naukowymi).

Istotna jest obecność kompetentnych pracowników. Powinni widzieć „o co chodzi w doświadczeniu, ale nie mogą znać przewidywanego wyniku (aby uniknąć „dobrych chęci”).

Większe nakłady finansowe.

Doświadczenia produkcyjne (wdrożeniowe) - powinny być wykonywane w normalnych warunkach zootechnicznych/hodowlanych. Wyniki mogą być publikowane jako informacja naukowa.

Testy wdrożeniowe - stosowane, gdy sprawdzamy coś w warunkach produkcyjnych; muszą być wykonywane prawidłowo pod względem metodologii i rzetelnie.

Błąd doświadczenia - jest zawsze!; błąd systematyczny; im bardziej doświadczony badacz tym mniejszy błąd. Błąd wynika z bardzo wielu czynników, często na pozór nieznacznych. Zakłócenia występują stale! (np. zróżnicowanie oświetlenia ze względu na położenie klatki).

Błędy często powodowane są przez człowieka:

1. nieprawidłowy dobór zwierząt do doświadczenia

2. nieprawidłowe rozlokowanie zwierząt

3. pomyłki (przy odczytywaniu numerów itp.)

4. niewłaściwe przygotowanie merytoryczne; człowiek odpowiedzialny za doświadczenie musi być dobrze przygotowany, rzetelny, uczciwy itp.

Wszelkie obserwacje należy notować!!

** Jak zachować jednakowe warunki środowiskowe dla wszystkich zwierząt w pomieszczeniu, jeżeli wybita jest szyba/kapie kran itp.? - należy wstawić szybę/ naprawić kran **

WYKŁAD 3 16.03.07

1. Badania obserwacyjne - rejestrowanie zjawisk bez ingerencji w sytuację.

Warunki na jakich będą zbierane informacje muszą być precyzyjnie określone.

• badania rejestracyjne - prowadzone na podstawie obserwacji, rejestracji tych zjawisk, bez ingerencji w ich przebieg. Np. badania nad nietoperzami: obserwacja ich zachowania bez zaburzania warunków ich życia; biologia owadów na łące; analiza funkcjonalna konkretnej fermy.

Powinniśmy zebrać o wiele więcej informacji, niż jest pozornie konieczne: charakterystyka gospodarstwa, budynku, zwierząt, żywienia itp.

• badania behawioralne

2. Badania eksperymentalne - na podstawie obecnego stanu wiedzy na dany temat budujemy hipotezę roboczą i chcemy ją eksperymentalnie zweryfikować. Wszystkie eksperymenty mają charakter modelu. Wybieramy konkretne czynniki i parametry oraz ściśle określone warunki środowiskowe.

Układ doświadczenia:

1. robocze sformułowanie tematu

2. zbieranie informacji; głębokie studia literaturowe

3. precyzowanie tematu, kierunku i celu badań

4. dobieranie zespołu osób realizujących badania

5. wybór obiektu

6. precyzyjny układ doświadczenia - liczba zwierząt, stan fizjologiczny zwierząt, ich rozlokowanie w pomieszczeniu; precyzujemy siłę (natężenie) działania czynnika doświadczalnego; czas trwania eksperymentu; zabiegi medyczne; kontrole stanu zdrowia; leczenie; podawanie środków profilaktycznych; ewentualne usuwanie zwierząt;

7. rodzaje testów statystycznych stosowanych w dalszej części eksperymentu; to w jakiej postaci materiał będzie publikowany.

Im więcej zwierząt, tym lepiej, bo można złagodzić zmienność indywidualną, ale zależy to od warunków środowiskowych, ekonomicznych, finansowych. Liczba zwierząt powinna wynikać z metodyki badań.

Grupa - populacja zwierząt, która jest poddana temu samemu czynnikowi doświadczalnemu, na tym samym poziomie

Replikacja - powtórzenie; podgrupy zwierząt w obrębie grupy doświadczalnej, które utrzymywane są np. w boksach w różnych warunkach, aby uwzględnić zmiany środowiska; jest to ważne ze względu na wyrównanie próby

Dobór zwierząt:

- gatunek (system trawienny)

- stan fizjologiczny

- wiek

- kierunek użytkowania

- wyrównanie próby (zmienność osobnicza)

- reprezentatywność próby

- minimalna liczebność próby

- liczba replikacji

Czułość doświadczenia ( dokładność, precyzja):

- liczba zwierząt (zależna od rodzaju badań)

- liczba replikacji (duża liczba małych grup)

- minimalizacja błędu statystycznego (technika, wiedza)

- wyrównanie, reprezentatywność próby

Zbieranie literatury:

• nie może to być literatura popularno-naukowa ( czasopisma dla hodowców itp.)

• muszą to być prace naukowe z pełną dokumentacją (!)

• nie mogą to być podręczniki, skrypty itp.

• mogą to być monografie

• na jedną pracę powinno przypadać ok. 40-50 prac naukowych

• skróty materiałów konferencyjnych, ale po skorzystaniu z nich należy dotrzeć do oryginału

WYKŁAD 4 23.03.07

Przygotowanie eksperymentu:

1. Przygotowanie miejsca

- potrzebna jest duża ilość grup (!)

2. Wybór gatunku, grupy wiekowej i użytkowej oraz ilości zwierząt

- duże zwierzęta są bardziej stabilne zdrowotnie, więc ryzyko zmiany liczebności naszej grupy eksperymentalnej jest nieco mniejsze ( np. w wyniku śmierci zwierząt); w związku z tym potrzebujemy mniej dużych zwierząt do badań.

- liczba zwierząt:

• Istnieje tendencja zmniejszania ilości zwierząt w badaniach

• n = 24 jest minimalną ilością zwierząt

• 8-9 sztuk na granicy wiarygodności wyniku

• 40-50 optymalna ilość zwierząt

• Przy mniejszych i młodych zwierzętach należy wybrać większą stawkę zwierząt doświadczalnych

• Kurczęta min 12 szt w podgrupie, a grupa min 30 szt; prosięta min 10-12 szt; nioski min 15 szt (10 szt w replikacji, a replikacji jest 4-5); krowy, lochy min 6 szt w podgrupie; psy, koty mni 6-7 szt

• Na bardzo małych populacjach robi się badania, gdy mają one charakter pilotażowy, są bardzo drogie itp

- utrzymanie w gromadzie - drób i inne małe zwierzęta; ma wiele zalet: korzystny wpływ na psychikę zwierząt. Wadą natomiast jest utrata dokładnej kontroli nad każdym zwierzęciem.

- indywidualne traktowanie (dotyczy głownie bydła, koni) - każde zwierze ma swoje koryto, daj nam to pełen konkretny obraz, wiemy ile czego je, dlaczego choruje itp. Nie wszystkie zwierzęta dobrze znoszą osamotnienie ( np. owce, cielęta).

Jeżeli w utrzymaniu indywidualnym wypadnie nam jedno zwierze, to stanowi to duzy problem. Natomiast jeśli sytuacja taka zdarzy się w utrzymaniu gromadnym to problem jest mniejszy.

- instynkt stadny - tworzy się hierarchia stada, jest to normalna prawidłowość, ale może nam to zaburzać wyniki badań

- należy pamiętać, że zwierzęta utrzymywane grupowo traktowane są jako jedna jednostka (np. 10 sztuk w jednej klatce= 1).

3. Rozlokowanie zwierząt - tak aby nie dopuścić do dużego i niekontrolowanego wzrostu błędu ( np. nierówne warunki środowiskowe, przeciągi, obsługa zwierząt)

Grupy powtórzeniowe w ramach grup doświadczalnych powinny być równomiernie rozłożone w pomieszczeniu. Początkowo rozlokowuje się losowo, następnie dokonuje się korekcji, a to wszystko w celu zmniejszenia błędu.

4. czas trwania doświadczenia - w zależności od możliwości; najlepiej pełen cykl produkcyjny, ale zwykle jest to skracane. 4 miesiące są minimalnym wiarygodnym okresem (!!).

Najlepiej byłoby realizować badania w pełnym cyklu typowym dla danego gatunku, grupy użytkowej, wieku itp. (!!). Dla krowy mlecznej i dla nioski 4 miesiące to min, ale tylko jeżeli chodzi nam o produkcyjność, bo jeżeli prowadzimy badania pod innym kontem musimy prowadzić doświadczenie przez cały okres. Przy badaniach metabolicznych ważna jest ocena podczas wczesnego okresu rozwoju, np. 10-14 dni życia.

5. wyposażenie techniczne - czytniki, wagi, laboratoria itp.

WYKŁAD 5 30.03.07

Układy eksperymentalne.

Podstawowe założenia analizy wariancji:

• losowy dobór elementów do próby i grup doświadczalnych (polega na tym, że znamy każdy element wchodzący do powtórzenia)

• analizowana zmienna zależna jest mierzalna (przynajmniej w skali przedziałowej lub ilorazowej)

• analizowane „k” niezależnych populacji/grup eksperymentalnych - zmienna niezależna mierzona w dowolnej skali, mogąca być przedmiotem manipulacji; mają rozkłady normalne (zmienność w porównywalnych próbach jest taka sama)

• rozkłady te mają jednakowe wariancje

0,95 * 0,95 * 0,95 = 0,86 prawdopodobieństwo, że nie popełnimy pomyłki

Analiza wariancji - testy parametryczne; nieparametryczne tylko gdy nie mamy informacji na temat rozkładu

Zmienna - wartość, którą mierzymy, kontrolujemy, manipulujemy.

- zależna: możemy ja mierzyć i kontrolować w trakcie doświadczenia

- niezależna: możemy ją mierzyć, kontrolować i manipulować; pozwala na opisywanie grup eksperymentalnych

< reszty nie piszę bo to są praktycznie same cyferki….i mi się nie chce ;] >

WYKŁAD 6 13.04.07

Zwierzęta - podstawowy obiekt badań.

Problemy:

- wybór gatunku, grupy wiekowej i użytkowej - zwierzęta dorosłe, bardzo młode, w czasie wycieleń, znoszenia jaj itp. - to wszystko wiąże się z przedmiotem badań

-wybór gatunku - element dominujący; zależy od zaplanowanego tematu doświadczenia

- dobór zwierząt do doświadczeń - jeden z najtrudniejszych elementów, ponieważ są to zwierzęta żywe, mające swoje reakcje; potrzebne jest odpowiednie zaplecze techniczne

- odpowiednia grupa wiekowa - niektóre czynniki nie działają na osobniki dorosłe, natomiast na młode działają bardzo mocno

- stan fizjologiczny - przed, po lub w trakcie rozrodu; ruja, laktacja itp.

- kierunek użytkowania i rasa - zależnie od tego będą różne reakcje; u drobiu należy uwzględnić gatunek i w jego obrębie kierunek użytkowania

Dobór zwierząt:

1. KROWY MLECZNE

- mogą mieć różne stany fizjologiczne

- 8-10 tydzień po wycieleniu jest optymalnym czasem do rozpoczęcia badań

- możemy badać w okresowych odcinakach laktacji, lub na przykład tylko na jej początku czy końcu

- nigdy nie jest tak, że wszystkie zwierzęta jednocześnie wchodzą w dany okres, co jest powodem różnicowania się warunków środowiskowych

- czynniki klimatyczne oraz pasza wprowadzają bardzo duże zróżnicowanie środowiskowe

- masa ciała

- podobne pochodzenie (co najmniej wspólny ojciec)

- podobne warunki odchowu

- podobny stan fizjologiczny; +/- terminy wcieleń i okresy międzyciążowe

- skład mleka - zawartość białka i tłuszczu

- po wyborze zwierząt do badań grupuje się je i tworzy grupy technologiczne (zbiór zwierząt najbardziej do siebie podobnych); tworzy się kilka grup.

- powinno się mieć jak najwięcej parametrów średnich

- pory roku - okres żywienia letniego i zimowego, ponieważ żywienie w 70% determinuje wydajność mleka i jego skład

- mała liczba zwierząt w doświadczeniu daje nam niekorzystna i nieprzydatną dużą zmienność w obrębie grupy

2. CIELĘTA

- wycielenia są sukcesywne w zależności od koordynacji rui

- cielęta zimowe i letnie różnią się między sobą

- są bardziej wrażliwe na warunki środowiskowe od zwierząt dorosłych

- mają małą stabilność zdrowotną; dużą zapadalność na choroby (biegunki, zapalenia płuc itp.)

- potrzebna jest większa liczba zwierząt do doświadczenia

- przydzielamy je do odpowiednich grup - sprawdzamy masy ciała; to czy pochodzą od pierwiastek czy wieloródek itp.; robimy tak ze wszystkimi rodzącymi się cielętami

- zwierzęta sukcesywnie wchodzą i wychodzą z doświadczenia

- trzeba pilnować numerów klatek i zwierząt

- psychika: cielęta powinny być przy matce; stres spowodowany rozłączeniem z matką jest czynnikiem silnie zakłócającym doświadczenie

3. JAŁÓWKI

- są problemy z zacieleniem

- postępowanie podobne jak w przypadku krów, ale potrzebna jest nieco większa ilość osobników

4. OPASY

- utrzymywane w boksach zbiorowych, co ma wpływ na poziom błędu

- liczba boksów musi być na tyle duża, aby móc dokonać obliczeń statystycznych

- zwierzęta są losowo rozlokowane w obiekcie

5. OWCE

- ciąże mnogie; trzeba mieć informacje genetyczne

- są to zwierzęta stadne i dlatego nie wolno trzymać ich indywidualnie - zbyt duży stres

- postępowanie podobne jak u cieląt

- wchodzą sukcesywnie do doświadczenia chyba że od razu mamy grupę o podobnych parametrach

6. ŚWINIE - lochy

- nieprzewidywalna liczba młodych w miocie stanowi poważny problem; o ilości możemy domyślać się jedynie na podstawie wcześniejszych miotów

- czynnikiem w dużym stopniu różnicującym osobniki jest ilość odchowywanego potomstwa ( locha mająca 9 prosiąt vs locha mająca ich tylko 5 )

- można zwiększać liczbę zwierząt w grupach

- należy liczyć się ze stratami ze względu na cykle produkcyjne

ŚWIINIE - prosięta i warchlaki

- duża liczebność zwierząt, łatwy wybór, zwierzęta zbliżone do siebie pod względem masy ciała

- do grup przydzielamy losowo i sukcesywnie

- problem powstaje w okresie odsadzania, ponieważ przed tym momentem musimy wykonywać doświadczenia na prosiętach przy matkach

- cały miot jest jednym statystycznym prosięciem ;]

7. DRÓB

Nioski/kurczęta

- duże populacje/liczebności

- wspólne nakładanie i wybieranie piskląt - jeden dzień, ten sam rodzic - wyrównanie genetyczne

- może się zdarzyć, że będą w różnej fazie nieśności

- czynniki limitujące to powierzchnie, finanse, a także strona etyczna

- czynnikiem zakłócającym jest nieprawidłowa rejestracja, pomieszanie jaj, piskląt itp.

- czas wybierania z klujników i magazynowanie; pisklęta, które wcześniej wychodzą gorzej się rozwijają, częściej zapadają na choroby, częściej padają

- niestabilność zdrowotna prowadzi do strat w trakcie realizacji badań; dopuszczalna to 4% (!)

- osobny chów samców i samic

- można zmieniać warunki otoczenia (światło)

- problemem jest wypadanie jajowodu

Błędy spowodowane przydzielaniem do grup w czasie nieśności:

- liczy się od 1. zniesionego jaja lub od 50% nieśności stada

-przydzielanie na podstawie zbliżonej masy ciała

- w grupie mogą się znaleźć ptaki wcześniej lub później znoszące jaja, co powoduje duże zróżnicowanie; można próbować korygować to w obrębie grup, ale można przy tym doprowadzić do kanibalizmu, ponieważ wcześniej wytworzyła się hierarchia w stadzie

Gęsi:

- ważny jest stosunek samic do samców (nie wszystkie się tolerują)

- częsta agresja

- instynkt wysiadywania jaj; samce często nie interesują się innym samicami niż tą jedyna ;]

- dość liczne grupy: 30 samic; 5-6 samców

Zachowania zwierząt.

DRÓB - utrudnienia i plusy.

• gubienie jaj i ich zjadanie (trudno zarejestrować spożycie białka)

• problemy wynikające z wysychaniem, urazami mechanicznymi, upadkami podczas transportu

• odpowiednia gęstość obsady na m2

• gęsiory w sezonie mogą przyrosnąć ponad 2 kg

• kaczor jest bardzo agresywny podczas czynności seksualnych, zdarza się że zabija partnerkę w okresie reprodukcji i dlatego stosunek liczby samic do samców powinien to przewidywać

• grzebanie w korycie

• ptaki grzebiące (kury) muszą grzebać; problemem staje się jednak rejestracja zjadanej paszy, spanie w korytku itp.

• wyjadanie paszy z klatek sąsiednich powinno się ukrócić rozwiązaniami technicznymi

• selektywne wybieranie paszy (np. tylko grube cząstki paszy) - jest niekorzystne, bo nie zapewnia wartości całej dawki pokarmowej

ŚWINIE

• wchodzą, kładą się, w korytach z paszą

• wlewają wodę do paszy

• wynoszą pasze z koryta co uniemożliwia precyzyjną rejestracje

Psychika zwierząt.

Uwarunkowania psychiczne a plany doświadczalne:

• uczucie samotności - niektóre zwierzęta dobrze znoszą indywidualne utrzymanie, a u innych pojawia się silny stres. Badania na kotach prowadzi się indywidualnie i problemu ze stresem nie ma, pod warunkiem że zwierzęta się widzą. Gęsi też dobrze znoszą odosobnienie i przywiązują się do człowieka. Fatalnie natomiast samotność znoszą owce, u których może dojść nawet do śmierci z tęsknoty.

• Stany emocjonalne - kontakt emocjonalny między realizatorem badań, a zwierzęciem. Emocje nie powinny towarzyszyć człowiekowi w relacjach ze zwierzętami na których prowadzi badania, gdyż może to prowadzić do powstawania błędu.

• Jeżeli zwierzęta nie są utrzymywane razem, to powinny się przynajmniej widzieć i słyszeć nawzajem. Owce i cielęta są narażone na bardzo silny stres jeśli nie widzą innych osobników.

• Technika, sprzęt - ważne są ogrodzenia oraz podłogi; badania strawnościowe powinny być prowadzone na stanowiskach bezściołowych, ale u koni wywołuje to duży stres i liczne problemy, a co za tym idzie wpływa na zwiększenie błędu. Urządzenia powinny być dostosowane do behawioru zwierząt; koryta w doświadczeniach (szczególnie u bydła) muszą być oddzielone w związku z walką o miejsce przy korycie

• Instynkt stadny - jest to duże utrudnienie, zwłaszcza tam, gdzie utrzymuje się zwierzęta w gromadzie (dobrym wyjściem są tu małe grupy i częste powtórzenia). U bydła dobrze widać hierarchię stada, która przejawia się w kolejności pobierania paszy, ilości jej pobierania i wybiórczości składników. Dlatego kojce powinny mieć 15-18 osobników, a w podgrupie powinno być tyle osobników, aby jednocześnie mogły podejść do koryta. Zmiany w obsadzie, dodawanie zwierząt do stawki itp., w okresie po ustaleniu się hierarchii powoduje liczne błędy i komplikacje (np. pterofagię i kanibalizm)

• Zwierzęta futerkowe stwarzają mało problemów podczas badań

• Człowiek - cechy doświadczalnika - ważny jest sposób zachowania, tembr głosu, rzetelność, uczciwość, odpowiednie „podejście” do zwierząt

• Wagi są jednym z podstawowych urządzeń podczas doświadczenia i bywają one powodem licznych błędów.

WYKŁAD 7 20.04.`07

Układy doświadczeń.

Układ - liczba, rozlokowanie, czas trwania doświadczeń.

Minimalny czas pracy - maksymalny efekt. Najefektowniejsze są układy wieloczynnikowe, ale istnieje wtedy większe prawdopodobieństwo popełnienia błędu niż w układach prostych. Najlepsze układy:

1. układ prosty - na element doświadczenia działa jeden czynnik doświadczalny, np. poziom białka, energii, działanie temperatury itp.

2. układ złożony - na element doświadczenia działają 2-3 lub rzadziej 4 czynniki doświadczalne. Im więcej czynników tym trudniejsza interpretacja i większa szansa popełnienia błędu

Układy proste.

1. jednoczynnikowy prosty - na element doświadczenia działa jeden czynnik w różnym natężeniu.

- wszystkie czynniki wchodzą do doświadczenia jednocześnie i jednocześnie działają

- badania aplikacyjne

I	II	III	IV	V	VI	VII
Ia Ib Ic Id	-//-	-//-	-//-	-//-	-//-	-//-

2. dwuczynnikowy - ciągły - na element doświadczenia działa drugi czynnik

I		II		III		IV		V
samiec	samica	samiec	samica	samiec	samica	samiec	samica	samiec	samica
Ia Ib Ic Id Ie	-//-	-//-	-//-	-//-	-//-	-//-

3. rotacyjne

- przemienne - w okresie laktacji

- przestawne - ptaki nieśne

Kwadrat łaciński - układ rotacyjno przemienny; badania fizjologiczne na małej licznie zwierząt

	1	2	3
I	A	B	C
II	B	C	A
III	C	A	B

Układ prosty 3x3

Gdy mamy 6 osobników, wtedy robimy dwa kwadraty, co daje bam różne kombinacje. W stosunkowo małym czasie, kosztach i liczbie zwierząt mamy maksymalną odpowiedź. Potrzebna do tego jest świadoma i precyzyjna obsługa.

Układy proste:

- badania o charakterze fizjologicznym - wykonywane metodą różnicową. Dwukrotnie wykonuje się układ prosty: I - działanie czynnika na poziomie komórkowym i w II powoli podwyższamy stopniując dany czynnik np. poziom dawki rzepaku I 2-3% i II 5-6%; z uzyskanych wyników można wyliczyć odpowiednie współczynniki

Należy w czasie doświadczenia eliminować wszystkie zakłócenia w działalności pobocznej, aby uzyskać odpowiednie wyniki działania czynnika doświadczalnego. Kwadrat łaciński powinien być zawsze powtórzony, a mając kilka tworzy się układ złożony (stosujemy więcej niż jeden czynnik doświadczalny).

Układ dwuczynnikowy

1. tabelaryczny - najczęściej stosowany układ (!)

	I	II	III
Samiec
samica

Grupa- działanie czynnika na element

doświadczalny

Podgrupa - mogą w niej być zwierzęta trzymane indywidualnie lub grupy

Powtórzeniowe (klatki)

2. dendryty

I

samiec samica

Płeć jako drugi czynnik w większości badań będzie determinowała pewne czynniki

Podgrupy powtórzeniowe (replikacje) muszą mieć wszędzie tak samą liczbę zwierząt. Z podgrup mogą także wypadać zwierzęta; kiedy wypadają nam pojedyncze pomiary, to do obliczeń podstawiamy średnią z grup.

Rodzaje zmienności: (!!)

- ogólna

- podgrup

- czynnika I

- czynnika II

- interakcje - współzależność czynników doświadczalnych miedzy sobą

- błąd

n-1=20 - stopnie swobody dla błędu; decyduje o precyzyjności doświadczenia

Lepiej zmniejszyć liczbę grup, a zwiększyć replikację.

Układ trójczynnikowy.

1. tabelaryczny

	I	II	III	IV
Samiec W P
	Samica W P

W - wcześnie P - późno

Grupy powtórzeniowe (np. 4 osobniki)

2. dendryt

I

Samiec samica

W P W P

- sprawdzamy III czynnik, np. wiek

- znacznie wzrasta liczba podgrup

- 4-6 grupowe

Identyczne warunki postępowania w każdej podgrupie

Zmienność: (!!)

- ogólna

- podgrup

- czynnika 1

- czynnika 2

- czynnika 3

- interakcje ( 1x2 ; 2x3; 1x3; 1x2x3)

• buduje się 3(4) dwuczynnikowe analizy wariancji

• układ trójczynnikowy jest mało czytelny - trudno wysnuć wnioski i potrzebne jest dobre wyposażenie techniczne, a i tak nie daje nam klarownego wyniku

• w układzie wieloczynnikowym nie można mieć dużej liczby powtórzeń

WYKŁAD 8,9 27.04.07, 11.05.07

ZBIERANIE MATERIAŁÓW

Określenie rodzaju zbieranych danych:

- to co zbieramy zamieszczamy w teczce lub zeszycie

- każda informacja może być ważna, np. różnice temperatur między rankiem a południem; ilość pobranej paszy czy wypitej wody - pozwala nam to uzyskać odpowiedź dlaczego tego konkretnego dnia wyniki były gorsze/inne

Jakie dane zbieramy:

- ściśle związane z charakterem badań

- parametry badań - trzeba uświadomić sobie gdzie popełniamy błąd; najlepsze są dane własne, oryginalne, ponieważ na korzystanie z cudzych danych trzeba mieć pisemną zgodę udostępniającego dane. Wiarygodność materiałów - prace o charakterze kontrolowanej obserwacji (zbieranie danych z terenu)

- mając dane z różnych obiektów obliczenia wykonujemy testami nieparametrycznymi

Zbieranie materiałów:

I. Masa ciała.

• wyposażenie techniczne - odpowiednie wagi dla konkretnych kategorii zwierząt

- wagi pomostowe - dla dużych, dorosłych zwierząt; zabezpieczone z boku

- wagi z kontenerami dla małych zwierząt

- wagi muszą być sprawne i precyzyjne

• błędy

- pora dnia - nie waży się po karmieniu, chyba że chcemy ocenić pobranie paszy

- ważymy zawsze o jednakowej porze dnia i w tej samej kolejności

- najlepiej ważyć przed karmieniem i pojeniem, bo wtedy układ pokarmowy jest pusty

• różnice w masie ciała mogą wynosić u małych zwierząt od kilkudziesięciu do kilkuset gramów, a u dużych nawet do 30-40 kg. Wagi małych zwierząt podajemy w gramach lub gdy są bardzo małe to w mg; myszy, szczury, pisklęta z dokładnością do jednego miejsca po przecinku; kury i kaczki w kg z dokładnością do dwóch miejsc po przecinku

• Jeśli ważymy w celu ewidencjonowania, to wystarczy raz w miesiącu; jeśli trwa nieśność to na jej początku i końcu, chyba że oceniamy dynamikę nieśności wtedy co 2 tygodnie lub co miesiąc. Częstotliwość ważenia zależy od charakter badań.

• Istotne różnice wynikają z płci, wieku itp.

• Podczas ważenia zdarza się wiele wypadków, złamań kończyn, obić, nawet śmierci. Ważenie jest źródłem ogromnego stresu. U młodych zwierząt w uniku tego stresu może dojść do nagłej śmierci sercowej ( głównie u brojlerów)

• Wiele błędów podczas ważenia wynika z błędnego odczytywania numerów

• U monogastrycznych o obniżeniu błędu decyduje mniejsza pojemność przewodu pokarmowego, ale nie wyklucza go to zupełnie

• Ptaki wyłapuje się do kontenera, waży się je razem z kontenerem, a później waży się kontener z odchodami itp.

• Jeżeli zwierzęta utrzymywane są w gromadach, ważymy gromadę (ptaki, prosięta itp.)

• Częstotliwość ważenia: należy ją ustalić na początku doświadczenia; u krów mlecznych wystarczy ważenie na początku i końcu badania; u opasów raz w miesiącu ewentualnie co dwa tygodnie;

• Zbyt częste ważenia są niekorzystne; należy rozpatrzyć merytoryczne podstawy do częstego ważenia; zwykle robi się ważenia co 28 dni

• Ważenie musi mieć merytoryczne podstawy, aby niepotrzebnie nie stresować zwierząt (!!)

II. spożycie (pobranie) i zużycie paszy

Jest to bardzo ważny parametr; w doświadczeniach produkcyjnych, biologicznych, żywieniowych. Przy ocenie pobrania paszy ważne są też uwarunkowania psychiczne i należy się z nimi liczyć.

Spożycie - ilość pobieranej paszy; świadczy o jej jakości

Dokładne określenie rzeczywiście pobranej paszy jest bardzo istotne i zarazem bardzo trudne (!!)

Duże zwierzęta:

• Nie zjadają wszystkiego, jeśli im nie smakuje

• Musimy zwracać uwagę na niedojady i ich skład chemiczny

• Bardzo istotne jest kontrolowanie tego, czego zwierzęta nie zjadają

• Musimy brać pod uwagę też to, że nie wszystkie składniki mieszanki są jednakowo wyjadane

• Zjadają ściółkę; zawsze należy zaznaczyć na jakim podłożu były utrzymywane zwierzęta

• Ocenić ile wyjadły im inne osobniki (trudne do oceny)

• Pyliste części paszy bywają wydmuchiwane, dlatego należy pasze pyliste łączyć z mokrymi

Inne zwierzęta:

• Między osobnikami i korytami muszą być bardzo wyraźne przegrody

• Świnie śpią w korytach i wynoszą z nich paszę przyklejoną do ciała

• Świnie „wypluwają” pobraną paszę

• Należy uwzględnić straty paszy „ukradzionej”

• Straty oraz błąd są mniejsze przy mieszankach granulowanych

• Przy żywieniu limitowanym świnie szybko wyjadają całość, przy żywieniu ad libitum zostają niedojady; mniejszy błąd powstaje przy żywieniu semiadlibitum (w części ograniczonym)

• Trochę paszy tracone jest na korytarzach

• Owcom i cielętom siano podaje się do woli i nie analizuje się jego spożycia

Ptaki:

• Ptaki grzebiące zgodnie ze swoim instynktem grzebią w ściółce i zjadają to co znajdą; dlatego często utrzymywane są na siatkach, a korytka maja ożebrowane

• Nawet do 30% paszy z korytek jest rozsypywana

• Drób bardzo wybiórczo pobiera paszę

• Analiza niedojadów jest bardzo trudna; zbiera się wszystkie niedojady z całego tygodnia

• W korytkach montowane są ograniczenia uniemożliwiające kogutom podjadanie paszy kurom

• U kaczek i gęsi straty są bardzo duże

• Samce zjadają przed kaczkami

• Bardzo istotne jest takie dostosowanie sprzętu do karmienia, aby utrudnić ptakom rozsypywanie

• Konieczność dokładnego oznaczania pobrania zależy od charakteru prowadzonych doświadczeń

• Na podstawie pobrania paszy ocenia się przyrosty i zużycie paszy na przyrost

III. śmiertelność (w żywieniu jest to selekcja).

Wycofanie = selekcja lub upadki

W trakcie doświadczeń wychodzą na jaw pewne anomalia, mankamenty itp.

Selekcja (przejrzenie materiału selekcyjnego pod względem rozwoju) we wszystkich klatkach na tych samych, ściśle określonych zasadach i wg tych samych kryteriów. Nie jest to selekcja hodowlana (!!!)

Jeżeli musimy wycofać zwierze z doświadczenia, konieczne jest: (!!!)

• zanotowanie, zważenie, zdiagnozowanie powodów wycofania z doświadczenia

• zanotowanie daty

• należy rozstrzygnąć czy wycofanie nie wynika z działania czynnika doświadczalnego

• zwierze wycofywać musi osoba doświadczona (!)

• selekcja ta musi być prowadzona na tym samym poziomie, co normalna, rygorystyczna selekcja zootechniczna

Określając przyczyny bardzo istotny jest dokładny opis, niejednokrotnie badanie lekarskie, zwykle sekcja czy badanie mikrobiologiczne.

Czasami zgon następuje z przyczyn naturalnych.

Wszystko należy zanotować (!)

Wszystkie padłe ptaki ważymy, zapisujemy daty i na podstawie masy ciała określamy zużycie paszy na osiągnięty przez nie przyrost do chwili śmierci.

IV kontrola mleczności i nieśności

Kontrola mleczności:

• zwykle co 4 tygodnie; jeśli doświadczenia trwają przez cały okres laktacji.

• Łączenie wyników własnych z wynikami pochodzącymi ze stacji oceny może generować błąd

• Kontrolując mleczność należy sprawdzić skład paszy, gdyż w ogromnym stopniu wpływa on na skład mleka

• Można sprawdzić ile jakiej paszy zjadały zwierzęta

• Przy kontroli bywa popełniany również taki błąd, że bierze się pod uwagę grupę krów/zwierząt za ilość sztuk, a grupa to n=1 i robiąc doświadczenia na grupie robimy na jednej jednostce, mierzymy wydajność jednostki itp.

Kontrola nieśności:

• przy kontroli nieśności postępuje się jak wyżej, tyle że u drobiu częściej zdarzają się upadki

• zapisy robi się w odcinkach tygodniowych - liczy się codziennie, ale końcowy wynik podaje po tygodniu (ew miesiącu)

• jaja waży się raz w tygodniu

• dokładnie rejestruje się znoszone jaja; również te nienormatywne, bo daje nam to pogląd na stan zdrowia ptaków.

• Do zużycia paszy liczymy wszystkie jaja, nawet te niepełnowartościowe

• Ważne jest notowanie wszelkich anomalii (deformacje, stłuczki, wylewki, przebarwienia, grubość skorupy)

• Występuje też zjadanie jaj (głównie u grzebiących) i bardzo trudno jest określić ilość zjedzonych jaj, a co za tym idzie stwierdzić jaką ilość składników pokarmowych ptaki pobrały z jaj

V. Jakość tuszy.

• Należy znać przepisy dotyczące uboju

• bardzo istotna jest dokładna ocena wydajności rzeźnej

• należy wziąć pod uwagę w jakim stopniu badane parametry mogą wynikać z działania czynnika doświadczalnego (!)

• podczas dysekcji należy zwracać uwagę na stan narządów wewnętrznych, bo zmiany mogą wynikać z określonych czynników doświadczalnych

• często robi się uproszczone dysekcje w celu sprawdzenia określonych punktów kontrolnych

• zależnie od tego pod jakim kontem dokonujemy sekcji wybieramy określone partie tuszy

• ważne są badania histologiczne, ale ze względu na trudność i wysokie koszty, wykonywane są rzadko

VI. Rozród

• ważna jest kontrola/ocena zamieralności zarodków - należy wiedzieć dlaczego i kiedy zamarły; pozwala to stwierdzić, w którym momencie występują zaburzenia

VII Krew

• pobieranie krwi jest czynnikiem stresogennym

• pobierać krew powinni ludzie znający się na tym, cierpliwi, łagodni, spokojni

• krew pobieramy tylko, gdy jest to merytorycznie uzasadnione

WYKŁAD 10 18.05.07

Do wykorzystania cudzych materiałów niezbędna jest zgoda autora - prawa autorskie.

Jeżeli podajemy rzeczy dobrze/powszechnie znane (np. wykresy z biochemii, prawa fizyki) to nie cytujemy autora.

Jeżeli robi się analizy specjalne i wprowadza zmiany - podajemy autora i tego, kto zmiany wprowadził.

Dane rodowodowe umieszczamy w pracy, jeśli jest to w metodyce badań.

Badania ankietowe mają charakter obserwacji; stwierdza się w nich stan faktyczny, często zawierają bardzo cenne informacje, w pracy musi być podana pełna wersja ankiety.

Cytowanie:

[13] Kowalski A (2005)

Kowalski, A. i Malinowska, B.(2005)

Kowalski, A. i wsp.

in.

[13] - numer porządkowy; w ten sposób podajemy w tekście autora, którego cytujemy; jest to jednak system niewskazany, gdyż nie daje nam to wyraźnego obrazu, kto dane badania przeprowadził.

Cytujemy tylko tych autorów, których prace mają bardzo ścisły związek, z tym czym się zajmujemy. Unikamy w ten sposób wpisywania zbyt wielu nazwisk.

W pracy magisterskiej opieramy się na pracach naukowych; unikamy czasopism popularnych, popularno-naukowych czy też podręczników. Możemy ewentualnie, w uzasadnionych wypadkach, opierać się na monografiach. Internet - z dokładnym oznaczeniem strony i datą ukazania się informacji.

Ilość prac na których się opieramy:

• zależna od tematu pracy i rodzaju badań

• jeżeli piszemy o jakimś regionie, regionalnych uwarunkowaniach itp., to prac z danego zakresu będzie mało; ewentualnie możemy brać pod uwagę region o porównywalnych warunkach

• nie ma sztywnej liczby prac, ale powinno być ich ok. 50, w tym 40 naukowych

Jeżeli cytujemy to musi to być w spisie, a jeśli jest w spisie, to musi być w tekście (!!).

Opracowywanie materiału:

1. uporządkowanie materiału - należy zebrać wszystkie dane dotyczące zastosowanych metod analitycznych; krótka charakterystyka metody (wg kogo, źródło, skąd wzięta lub autor); preparaty na których się wykonywało badania; dyskusja osób wykonujących pracę z wykonującymi analizy)

2. uporządkowanie literatury - nazwiska autorów, inicjały imion, rok publikacji, tom publikacji, pełny tytuł pracy, pełny tytuł czasopisma (Międzynarodowy System Skrótów), zeszyt, strony od…do…

3. materiał liczbowy - należy go bardzo dokładnie sprawdzić i uporządkować; pomocne są tabele, wykresy itp.

Przygotowanie tabel i wykresów:

1. TABELE.

• Zwykle są zbyt szczegółowe (błąd piszącego)

• Powinno się robić raczej tabele stojące( leżące źle się czyta)

• Tabele leżące gdy podajemy wartość średnią i odchylenie standardowe

• Należy pilnować porządku w tabelach

• Ważna jest dokładność zapisu licz - bez sensu jest podawanie zbyt wielu liczb po przecinku (!)

• Nie podajemy obliczeń statystycznych, ale zaznaczamy istotność różnic (!)

• Średnia wyliczona musi mieć o jeden rząd cyfr więcej niż średnia wyjściowa

	GRUPY
Masa ciała: - - Pobranie paszy: - -

• Nie należy rozbudowywać tabel (!); nie doklejać, tylko przenosić na drugą stronę jako ciąg dalszy; w zasadzie nie ma potrzeby robić tak dużych tabel, bo można jakoś sprytnie rozdzielić ich zawartość do mniejszych tabel

Tabele obserwacji:

Tab.1. Uwarunkowania klimatyczne i geograficzne

	położenie	gleby	Opady
A
B
C

Nie stosujemy nazw własnych

Krótkie, hasłowe, informacje;

Daje nam to bardzo przejrzystą

Charakterystykę danego problemu

2. WYKRESY.

1. liniowe - tylko, jeśli proces opisywany danym wykresem ma charakter ciągły (!!) np. przyrosty itp.

2. słupkowe - gdy nie ma ciągłości; na przykład gdy badamy masę kurcząt w kolejnych dniach, to nie możemy użyć wykresu liniowego, gdyż za każdym razem ubijamy i ważymy inne zwierzęta

3. kołowe - gdy opisujemy udział czegoś w czymś; dobrze się sprawdzają przy udziałach procentowych

4. siatkowe - są nieczytelne; pod względem informacyjnym złe

• na wykresach powinny być zaznaczone odchylenia standardowe

• nie powinno być na wykresach zbyt wielu informacji

• lepiej zrobić kilka mniejszych, ale bardziej czytelnych wykresów

• dobrze jest operować kolorami (konkretny kolor dla grupy, pomiaru itp); jednakże należy uważać na ilość kolorów, żeby nie przesadzić. Zaleca się stosowanie różnych odcieni tego samego koloru. Niewłaściwym zastosowaniem barwy można popsuć prace.

Nie może być tabeli i wykresu opisujących te same rzeczy (!!) Musimy wybrać jeden z wariantów. Pod względem dokładności lepsza jest tabela. W materiałach przeznaczonych do druku preferuje się tabele, a w prezentacjach wykresy (bo są czytelne, zapewniają lepszy przekaz).

W pracach magisterskich oceniana jest estetyka.

Zamieszczanie schematów budynków, zdjęć gospodarstwa - tylko gdy wnoszą merytoryczną informację. Jeżeli jest to tylko ozdoba ograniczamy się do 1-2, ale nie więcej.

• schematy - jeśli są na nich informacje techniczne, nowe rozwiązania, to zamieszczenie ich jest jak najbardziej zasadne; ale jeśli są to rozwiązania standardowe to nie zamieszczamy ich w pracy

• zdjęcia - tylko takie, które stanowią istotną informację odnośnie poruszanych zagadnień; jeśli są to jakieś anomalie, niezwykłe wrażenia, to zamieszczanie zdjęć ma sens (zwłaszcza jeśli można bliżej określić udział takich anomalii). Dopuszczalne jest też ładne zdjęcie po tytule (dla ozdoby), ale musi być ono ładne i należeć do autora (prawa autorskie) lub musimy mieć zgodę autora

WYKŁAD 11 23.05.07 Spis treści ( powinie być w punktach i określać o czym będzie praca)

1. Wstęp

1. Przegląd piśmiennictwa

2. Materiał metody.

1. Ogólne warunki badań

2. Utrzymanie zwierząt

3. Charakterystyka zwierząt

4. Żywienie zwierząt

5. Układ

6. Rodzaj….. <nie zanotowałam ;] >

7. Metody oznaczeń

8. Obliczenia statystyczne

3. Wyniki

3.1

3.2 ilość jest zależna od rodzaju zbieranych informacji; tych podrozdziałów będzie

3.3 tyle, ile badanych parametrów; tutaj też tabele

4. Dyskusja

4.1

4.2 -//-

4.3

5. Podsumowanie.

6.

7. Literatura i piśmiennictwo.

• na stronie, na której jest spis rozdziałów nie zamieszczamy nic więcej

WSTĘP:

• trudny, a nawet najtrudniejszy

• pisany zwykle na końcu (po napisaniu całej pracy)

• nie wolno zaczynać od ogólników, oczywistych stwierdzeń

• początek musi nawiązywać do tematu, nieść jasną informację, mówić nawet laikowi o czym jest praca

• zanim zaczniemy pisać wstęp, bardzo uważnie musimy przeczytać pracę, tak by ukierunkować uwagę czytelnika na dana kwestię

PRZEGLĄD PIŚMIENNICTWA:

• przed pisaniem pracy musimy uporządkować materiał piśmienniczy

• już wcześniej powinniśmy robić notatki, streszczenia na kartkach

• można to zrobić jeszcze przed rozpoczęciem eksperymentów

• powinien wskazać najważniejsze zagadnienia związane z daną pracą

• powinno z niego wynikać uzasadnienie dla prowadzenia tych badań

• cel pracy musi wynikać z przeglądu piśmiennictwa (!!)

• jest to rozdział pisany często jako pierwszy

MATERIAŁ I METODY:

• również może być pisany przed rozpoczęciem badań

• metodyka musi być tak opisana, żeby jakakolwiek osoba czytająca ten rozdział mogła bez problemu powtórzyć te badania

• wykonując pracę na zwierzętach musimy wystąpic o zgodę do komisji etycznej

• zapisujemy tu wszystkie zabiegi jaki wykonujemy; jak brakujemy; jakie szczepienia; preparaty, witaminy, leki itp.

• propozycja rodzaju stosowanych testów statystycznych; rodzaj testów musimy ustalić przed rozpoczęciem badań

• rodzaj stosowanego żywienia

WYNIKI:

• nie cytujemy tu literatury

• podaje się tu wyniki badań, obserwacji, ale bez odwołań do literatury

• mogą być podzielone na podrozdziały

• wpływ żywienia

• tabele z wynikami do każdego parametru

• tabela mus mieć numer, który cytujemy w tekście

• dopuszczalne w pracy magisterskiej jest połączenie rozdziałów wyniki i dyskusja; sprawia to że nie dochodzi do powtarzania pewnych kwestii

• tabele cytujemy (!); jeżeli piszemy o wynikach np. A, to cytujemy tabele/wykres A

• konsekwencje wynikające z naszego działania

DYSKUSJA:

• konfrontujemy wyniki własne z wynikami innych autorów

• wyniki opisujemy „pionowo”, a dyskusję prowadzimy :poziomo”

• ważna jest redakcja tekstu i strona stylistyczna

PODSUMOWANIE:

• max 1-1,5 strony

• w punktach

• zbyt duże podsumowanie świadczy na niekorzyść piszącego, bo jest dowodem, że nie potrafi wybrać istotnych informacji

• tylko rzeczy potwierdzone

• swoisty skrót pracy

SPIS PIŚMIENNICTWA:

• bardzo dokładnie zbierać dane bibliograficzne

• pełbe tytuły

• wszystkie nazwiska

• rok, tom, strona, od...do…

Na stronie max 4 akapity; marginesy; nie wprowadzamy kolorów do tekstu; dużo światła na stronie; tekst powinien być przejrzysty.

Streszczenie w języku polskim i angielskim.

WYKŁAD 12 25.05.07

Prace magisterskie o charakterze monograficznym.

• Wymagają niezwykle dokładnych studiów literaturowych, przy czym literatura popularna nie wchodzi w grę

• Prace popularne/popularno-naukowe przeznaczone są dla przeciętnego odbiorcy terenowego, napisane zrozumiale i jasno

• Informacje techniczne: jeżeli nie jest poufna, to możemy z niej korzystać w pracy, ale musi być bardzo dokładna i konkretna

• Książki - możemy cytować, ale tylko i wyłącznie pozycje całkowicie specjalistyczne

• Jeżeli chcemy zacytować tabele to podajemy autora i rok

• Jeżeli skracamy tabelę (nie powinno się) to piszemy „za autorem”

• Cytując wykres nie możemy go zmienić

• Nie powinniśmy cytować zbyt wielu tabel w stosunku do ilości komentarza

• Cytując ustawę podajemy numer, datę pojawienia się, stronę w dzienniku ustaw

• Objętość prac o ch. Monograficznym - nie powinny być krótsze od oryginalnych badań; krótki wstęp, pracowanie 50-60 stron; zależy od rodzaju racy

Komunikat, streszczenie - krótka informacja (inaczej informacja sygnalna) dla osób zainteresowanych o prowadzonych przez innych badaniach. Pozwala zorientować się, że ktoś prowadzi interesujące drugą stronę badania. Nie podaje się szczegółów metodycznych, jedynie zarys

Doniesienie - krótka, ustna, prezentacja własnych osiągnięć naukowych i wyników badań (3-15 minut)

Referat - o charakterze przeglądowym; zwykle synteza badań własnych lub szeregu doświadczeń; referat nie jest wykładem (!) Jest to bardzo szczegółowe wejście w dane zagadnienie.

22

obiekt

badacz

badacz

B i

B i i

M

M

Zb

---