ODPOWIEDZI NA EGZAMIN Z MSG

1. Cena światowa oraz czynniki określające relacje podaży, popytu i cen na rynku światowym

2. Różnica między zagraniczną i międzynarodową polityką ekonomiczną

3. Ochrona młodych przemysłów(F. List, P.A. Samuelson)

4. Subsydia i ulgi finansowe w polityce celnej Unii

5. Dumping i postępowanie antydumpingowe

6. Protekcja celna - nominalna i efektywna

7. Różnice między cłem, a podatkiem.

8. Różnice między GATT, a WTO.

9. Terms of Trade - definicja i rodzaje.

10. Dwie strony zacofania gospodarczego krajów rozwijających się

11. Problemy rundy katarskiej WTO

12. Definicja międzynarodowego podziału pracy i czynniki kształtujące międzynarodowy podział pracy.

13. Struktura tradycyjnego międzynarodowego podziału pracy i jej skutki

14.Teoria korzyści komparatywnych i jej ewolucja

15. Różnice między teorią unii celnej i teorią integracji gospodarczej

16. 2 strony zacofania i przezwyciężanie niedorozwoju gospodarczego

17. Cechy charakterystyczne integracji europejskiej i w Ameryce Północnej

18. System walutowy z Bretton Woods (różnica BW a współczesny)

19. System waluty złotej

20. Międzynarodowy system walutowy

21. Pojęcie punktów złota i punktów dewiz

22. Funkcje pieniądza międzynarodowego

23. Rodzaje kursów walutowych we współczesnym mdzn. systemie walutowym.

24. Przeszkody rozwoju gospodarczego.

25. Sposoby przezwyciężania zacofania gospodarczego + Trzy drogi pokonywania niedorozwoju gospodarczego.

26. Określenie gospodarki światowej i rynku światowego

27. Ochrona zatrudnienia i płac w handlu

28. SAD.

29. Opłaty wyrównawcze w UE i ich zmienność

30. Traktat z Maastricht i jego postanowienia

31. Bariery ochrony środowiska naturalnego.

32. Efekty Rundy Urugwajskiej GATT

1. Cena światowa oraz czynniki określające relacje podaży, popytu i cen na rynku światowym

Cena światowa - przez to pojęcie rozumiemy wyrażoną w pieniądzu światowym wartość towarów uczestniczących w wymianie mnd. Analogicznie rodzi to tendencje do ustalania się jednolitych cen, oczywiście z uwzględnieniem różnic w kosztach transportu na takie same towary biorące udział w wymianie mnd., lecz wytwarzane przez różne kraje. Masowy charakter wymiany mnd. Wykształca, w warunkach działania mechanizmu konkurencji na rynku światowym, długookresową tendencję do sprowadzenia cen świtowych towarów uczestniczących w tej wymianie do poziomu ich wartości mnd., czyli realnych, przeciętnych kosztów wytwarzania w świecie jako całości.

Zależność między zmianami podaży, popytu i ceny jest tego rodzaju, że rozmiary popytu zmienią zazwyczaj w kierunku odwrotnym niż cena. Natomiast ilość towarów dostarczanych na rynek, czyli podaż, zmieniają się na ogół w tym samym kierunku, co cena.

Popytaj zazwyczaj rożnie ze spadkiem cen i spada ze wzrostem cen, natomiast podaż rośnie ze wzrostem cen i spada ze spadkiem cen. Popyt jest zazwyczaj malejącą funkcją ceny,a podaż jest funkcją rosnącą ceny.

Zleżności między podażą, popytem i ceną są zależnościami odwracalnymi. Cena może być funkcją popytu przy danej podaży oraz funkcją podaży przy danym popycie. Ceny wykazują tendencję do wzrostu ze wzrostem popytu przy niezmienionej podaży i tendencję spadkową ze wzrostem podaży przy niezmienionym popycie.

2. Różnica między zagraniczną i międzynarodową polityką ekonomiczną.

Zagraniczna polityka ekonomiczna-to świadome oddziaływanie państwa na stosunki gospodarcze z zagranicą sprowadzające się do: wytyczania określonych celów w dziedzinie i wyboru oraz zastosowania określonych narzędzi albo instrumentów, które poprzez swój wpływ na obroty gospodarcze z zagranicą mają przyczyniać się do osiągnięcia tych celów.

Międzynarodowa polityka ekonomiczna - oznacza wspólne ustalanie przez kraje pewnych celów do osiągania w mnd. Stosunkach gospodarczych oraz uzgadnianie narzędzi służących do osiągania tych celów.

Różnice:

ZPE	MPE
Jeden ośrodek decyzyjny	Ośrodków decyzyjnych jest wiele
Charakter polityki długo- lub krótkoterminowej	Ma charakter przede wszystkim polityki długoterminowej
Charakter polityki umownej i autonomicznej	Charakter polityki umownej

3. Ochrona młodych przemysłów(F. List, P.A. Samuelson)

Zasada wolnego handlu stosowana w warunkach nierównomiernego rozwoju gospodarczego w krajach gospodarki światowej jest korzystna dla krajów mających przewagę w handlu międzynarodowym i powiększa ich korzyści wymiany handlowej. Rozwój krajów słabiej rozwiniętych jest utrudniony, skłania je do stosowania protekcjonizmu handlowego.
- Cła wychowawcze - List - do wykorzystania potencjalnych możliwości krajów mniej rozwiniętych potrzebne są cła ułatwiające pierwsze kroki nowych gałęzi przemysłu, które po osiągnięciu pełnej dojrzałości będą zdolne do konkurowania bez pomocy tych ceł. Każdy kraj powinien dążyć do najwyżej fazy rozwoju, czyli fazy przemysłowej. Kraj słabiej rozwinięty nie może stosować swojego rozwoju na mechanizmie rynku międzynarodowego i wolnym handlu - musi stosować protekcjonizm. Jest to protekcjonizm przejściowy - stosowany tylko w najważniejszych gałęziach przemysłu przez okres aż do osiągnięcia odpowiedniego poziomu. List nie przeciwstawiał go ideom wolnego handlu - korzyści z liberalizmu gospodarczego mogły być tylko udziałem krajów z wysokim poziomem rozwoju sił wytwórczych.
- Argument czasowej ochrony młodych gałęzi przemysłu - Mill, Marshall, Taussig - u progu rozwoju młode gałęzie ponoszą koszty eksperymentowania, wysiłku finansowego, po to aby później mogły konkurować z zagranicznymi producentami na warunkach rynkowych. Protekcjonizm towarów wytwarzanych w nowych gałęziach produkcji powoduje początkowo wzrost ich cen, jednak po pewnym czasie przemysł staje się wydajny - koszty i ceny zaczynają spadać.
- Młode gospodarki (Young economy) - Samuelson - argument młodych przemysłów dotyczy krajów, w których nie doszło do przejścia od gospodarki o charakterze rolniczym do gospodarki o charakterze przemysłowym. Wg jego koncepcji nie jest sprzeczny z zasadą korzyści komparatywnych -  z założenia zmian w dynamice możliwości produkcyjnych w kierunku tworzenia nowych korzyści komparatywnych w gałęziach potrzebujących czasowej protekcji.
Ochrona nowego przemysłu przyczynia się do osiągania większej jego rentowności, pobudza przepływ obcego kapitału i pomnaża lokaty tego kapitału w danych gałęziach. Wyższa stopa rentowności pozwala na większą akumulację kapitału w przemyśle i zwiększa możliwość dalszego finansowania jego rozwoju
- P. Robinson - wskazuje, że w rzeczywistości wyposażenie krajów w czynniki produkcji nie jest stałe, lecz zmienne - zależne od tempa i kierunków zmian postępu technologicznego.

- Koncepcja pozytywnych dostosowań strukturalnych - rządy powinny pomagać w rozwoju i w tworzeniu gałęzi nauko chłonnych, dynamicznych, w których kraje te posiadają komparatywną przewagę nad innymi producentami. Może to prowadzić do tworzenia nowych miejsc pracy, mogących wchłonąć siłę roboczą zwalnianą z przestarzałych i podupadających dziedzin produkcji oraz młody pracowników, którzy po raz pierwszy podejmują pracę

4. Subsydia i ulgi finansowe w polityce celnej Unii

Subsydiowanie oraz finansowanie produkcji oraz zbytu ułatwia firmom krajowym na wchodzenie na rynek zewnętrzny z towarami, których ceny są niższe od cen konkurentów zagranicznych oraz ochrania rynek wewnętrzny przed konkurentami z zagranicy za pomocą bardziej ukrytych, ale efektywnych, podobnie jak cła środków.

Subsydia udzielane są gównie w rolnictwie krajów Unii Europejskiej, a także w przemyśle.

Subsydia państwowe i ulgi finansowe pokrywają część kosztów produkcji krajowych producentów i podwyższają zdolność konkurencyjną ich towarów na rynku wewnętrznym. Jest to tzw. ukryta bariera protekcjonistyczna.

Wysokość protekcjonizmu w danym przypadku mierzy się stosunkiem pieniężnej wielkości subsydium otrzymanego przez producenta od ceny towaru przy uwzględnieniu potrącenia otrzymanego subsydium.

Przykład:

Jednostka towaru sprzedawana jest za 11 dolarów, subsydium stanowi 1 dolar za sztukę, to cena towaru przy potrąceniu subsydium stanowi 10 dolarów, a stopień ochrony rynku tego towaru wynosi 10%. Inaczej, w końcowym efekcie subsydiowanie produkcji krajowej równa się wprowadzeniu taryfy celnej, której wielkość równa się danemu subsydium.

Różnica między ekonomicznym oddziaływaniem taryfy celnej a subsydium na ceny towarów polega na tym, że taryfa celna powiększa cenę towaru pochodzenia zagranicznego w stosunku do ceny produkcji krajowej i tym samym obniża zdolność konkurencyjną towaru zagranicznego, natomiast subsydium daje możliwość producentowi krajowemu obniżenia ceny towaru krajowego i podwyższenia jego zdolności konkurencyjnej.

Subsydiowanie krajowej produkcji surowców, żywności, półfabrykatów i innych towarów nie tylko chroni krajowych producentów tych towarów, ale pozwala innym przedsiębiorstwom tego kraju na kupno tych towarów, zmniejszenie swoich kosztów produkcji i podwyższenie zysków. Jest to jedna z głównych przyczyn stosowania subsydiowania w charakterze środka ochronnego.

Inną ważną przyczyną stosowania ulg finansowych w celach protekcjonistycznych jest ukryty, zamaskowany charakter środków wprowadzanych tą drogą.

Wyróżniamy różne rodzaje i formy subsydiów.

• subsydiowanie często realizowane jest drogą wypłat bezpośr. dotacji pieniężnych;

• często jednak stosowane są subsydia pośrednie ukryte, zamaskowane; które realizowane są rożnymi metodami: zwolnienie od opłaty podatków wewnętrznych i udzielanie różnorodnych ulg podatkowych; sprzedaż po zaniżonych cenach państwowych towarów i usług (szczególnie ulgowe taryfy opłat za zużycie energii elektrycznej, za łączność i transport); udzielanie kredytów na warunkach ulgowych; zakupy przez państwo w przedsiębiorstwach prywatnych towarów i usług po cenach zawyżonych; głównym celem jest zwiększenie zdolności konkurencyjnej produkcji krajowej drogą obniżania kosztów produkcji;

Szerokie rozmiary przybiera w ostatnim czasie subsydiowanie realizowane w formie ukrytej, pośredniej, drogą ulg finansowych, zmniejszających koszty producentów związne z nabyciem urządzeń potrzebnych do produkcji, otrzymywanymi kredytami, opłatą wydatków na energię elektryczną, transport itd. Najważniejsze miejsce wśród środków pośredniego subsydiowania zajmują ulgi finansowe. Głównym nośnikiem tworzenia ulg finansowych jest z kolei przyspieszona amortyzacja. Zasada tej amortyzacji polega na tym, że państwo drogą ustawodawstwa daje możliwość wliczenia do funduszu amortyzacyjnego nie obciążonego podatkami część zysku odpowiadającą wielkości corocznych wydatków na kapitał podstawowy i przewyższającą jego faktyczne zużycie. Spełnia ona dwie funkcje: zmniejsza znacznie wydatki przedsiębiorstw na opłaty podatkowe i daje możliwość szybkiego i z mniejszymi wydatkami odnowienia wyposażenia ich przedsiębiorstwa. Obie te drogi w rezultacie zmniejszają koszty przedsiębiorców w produkcji towarów i zwiększają ich zdolność konkurencyjną.

Znaczącym rozwojem w krajach UE odznacza się subsydiowanie rolnictwa. Realizowane jest ono różnymi drogami:

• kompensacją części wydatków farmerów na nabywanie maszyn rolniczych, nawozów i środków chemicznych;

• wykonywaniem przez państwo bezpłatnych prac związanych z poprawą jakości ziemi, budową dróg, systemów nawadniających itp.

Najbardziej rozprzestrzenioną formą subsydiowania rolnictwa jest wypłacanie farmerom rekompensat w tytułu różnic pomiędzy ustanowionymi przez rząd minimalnymi cenami zakupu a cenami faktycznymi, według których sprzedaję się artykuły rolne. (w UE w 1999 roku na subsydia dla rolnictwa przeznaczono 40,9%budżetu).

5. Dumping i postępowanie antydumpingowe

Określenie dumpingu zawiera Artykuł VI GATT/WTO oraz Artykuł 2 Kodeksu Antydumpingowego. W rozumieniu Kodeksu produkt uznaje się za będący przedmiotem dumpingu, to znaczy wprowadzony do handlu w drugim kraju po cenie niższej od jego wartości normalnej, jeśli cena eksportowa tego produktu eksportowanego z jednego kraju do drugiego jest niższa od ceny porównywalnej stosowanej w normalnym obrocie handlowym za podobny produkt przeznaczony do konsumpcji w kraju eksportującym.

Pojęcie dumpingu w rozumieniu Kodeksu Antydumpingowego GATT/WTO składa się niejako z dwóch elementów: sprzedaży towaru do kraju drugiego po cenie niższej od ceny określonej w postanowieniach Kodeksu oraz wystąpienia, w wyniku takiej sprzedaży, szkody w kraju importującym.

Dumping może być operacją występującą stale lub też mieć charakter okresowy, sporadyczny.

Stosowanie dumpingu natrafia zwykle na opór nie tylko w kraju importera, lecz także ze strony konkurentów i uznawane jest za konkurencję „nieuczciwą”. Dumping może powodować także niekorzystne przesunięcia w strukturze popytu globalnego w kraju odbiorcy.

Przepisy antydumpingowe należą do najczęściej stosowanych środków ochrony rynku Unii Europejskiej, którymi zajmują się 3 instytucje: Komisja Europejska, Rada Unii Europejskiej oraz Komitet Doradczy. Najważniejszą rolę odgrywa jednak Komisja. Podejmuje ona decyzje w sprawach wszczęcia postępowania antydumpingowego(45 dni od złożenia wniosku), przebiegu dochodzenia i jego wyników. KE nie wcześniej niż 60 dnia Inie później niż 9 miesięcy od rozpoczęcia postępowania może nałożyć środek tymczasowy w postaci ceł wyrównawczych, na 6 miesięcy z możliwością przedłużenia do 9. Postępowanie trwa 12 m-cy, w niektórych skomplikowanych przypadkach może trwać 15. Postępowanie prowadzone jest przeciwko producentowi, a nie krajowi. Komisja po konsultacjach z Komitetem Doradczym, utworzonym przez przedstawicieli krajów członkowskich, może:

• umorzyć postępowanie,

• nałożyć cło antydumpingowe,

• przyjąć zobowiązanie cenowe („dobrowolna” obietnica podniesienia ceny do wyznaczonego minimum - eliminującego margines dumpingowy lub szkodliwe efekty importu; obowiązuje przez 5 lat z możliwością przedłużenia).

6. Protekcja celna - nominalna i efektywna

Stawka nominalna, to stawka ustalona, określona w taryfie celnej, np. w TARIC-u. Stawka ta przypisana jest do wyrobu gotowego. Pozwala ona na wyznaczenie efektywnej stawki celnej dla materiałów służących do produkcji danego towaru.

Efektywną stawkę celną obliczamy wzorem:

Z = (t-∑ms) / v

Z- efektywna stawka celna

t- nominalna stawka cena na produkty gotowe

s- nominalna stawka cena na surowce

m i V- udział wartości surowców w cenie towarów i wartość dodana w procesie produkcji.

Aby obliczyć efektywną stawkę celną, trzeba obliczyć najpierw stawkę nominalną na dobra pośrednie.

Jeżeli stawki celne na półprodukty są niższe od stawek dotyczących wyrobu gotowego, to efektywna stawka celna jest wyższa od stawki nominalnej ujętej w taryfie.

W sytuacji odwrotnej, gdy stawki celne na półfabrykaty są wyższe od stawek na produkt gotowy, to stawka efektywna będzie niższa od nominalnej obowiązującej dla danego produktu wg. taryfy celnej.

Różnica między tymi stawkami jest znaczna w krajach, gdzie surowce i półfabrykaty wchodzące do produkcji gotowej objęte są niskimi cłami, lub w ogóle ich nie ma.

7. Różnice między cłem, a podatkiem.

Cło jest opłatą pobieraną przy przekraczaniu przez towar granicy celnej danego kraju. Taryfy celne są najstarszymi , najbardziej rozpowszechnionymi we współczesnych warunkach rozwoju gospodarczego klasycznymi środkami ochrony handlowej. W swojej istocie cło jest opłatą, pobieraną przez państwo od przywozu, wywozu i przewozu towarów w momencie przekraczania granicy celnej. Jest to więc swojego rodzaju podatek zwiększający cenę towaru i ograniczający jego konkurencyjność na rynku wewnętrznym. Poprzez wpływ na wysokość cen towarów cło aktywnie oddziaływuje na akumulacje kapitału, tempo wzrostu gospodarczego i stopę zysku poszczególnej gałęzi gospodarki a także przyczynia się do zmniejszenia różnic w wewnętrznych i zewnętrznych warunkach produkcju.

Podatki podwyższają cenę towarów importowanych, obniżają ich konsumpcję krajową i wpływają na zmniejszenie importu. Oprócz tego podatki zwiększając cenę towarów importowanych prowadzą do ogólnego wzrostu cen krajowych.

W wielu krajach podatki zajmują w wartości przewozu takie samo miejsce jakie zajmują w niej cła. Efekt handlowo-ekonomiczny podatków w wielu przypadkach jest więc analogiczny do cła. Jednakże podatki wewnętrzne w większości przypadków nie podlegają ustaleniom wynikającym z umów międzynarodowych, a ich stosowanie w znacznie mniejszym stopniu związane jest ze zobowiązaniami wynikającymi z umów międzynarodowych i porozumień handlowych. W związku z tym powstaje problem gdzie i jak wytyczyć linie podziału między cłami i podatkami importowymi. Odpowiedź na to pytanie ma znaczenie praktyczne. Mówi ono, gdzie przestają działać międzynarodowe normy prawne a zaczynają obowiązywać przepisy prawa cywilnego danego kraju.

Różnica między podatkiem i cłem polega na tym, że cło pobiera się tylko od towarów pochodzenia zagranicznego w momencie przekraczania granicy celnej co jest warunkiem zezwalającym na przewóz towarów z zagranicy a podatek ma charakter wyrównawczy. Pobiera się go zarówno od towarów pochodzenia zagranicznego jako podatek importowy lub też od towarów wytworzonych przez producentów krajowych jako podatek wewnętrzny. Takie rozróżnienie określeń cła i podatku wynika z istoty art. III WTO, który obejmuje największą , liczbę uregulowań w dziedzinie opodatkowania. Artykuł ten mówi że podatki i opłaty krajowe powinny być stosowane w takich samych rozmiarach w stosunku do towarów pochodzących z zagranicy w jakich stosuje się je względem produkcji krajowej.

8. Różnice między GATT, a WTO.

GATT WTO

1. Układ Ogólny w Sprawie Taryf Celnych 1. Światowa Organizacja Handlu jest organiza-

i Handlu powstał 1.01.1948r. Był wielo- cja uniwersalna, która zastąpiła GATT od

stronna umowa spełniająca rozwiązanie 1.01.1995r. Ma ona charakter miedzynarodo-

tymczasowe. wy i ( w odróżnieniu od GATT ) posiada

osobowość prawna.

2. Warunkiem uczestnictwa w GATT było 2. Aby zostać członkiem WTO należy przyjąć

podporządkowanie zagranicznej polityki wszystkie porozumienia wynikające z posta-

ekonomicznej danego kraju zasadom nowien Rundy Urugwajskiej z 1994r.

międzynarodowej polityki ekonomicznej ( zawarte na ponad 500 stronach )

wspólnej dla krajów członkowskich.

( zawarte w poszczególnych artykułach)

3. Glownym celem GATT byla stopniowa 3. Głównym zadaniem WTO jest nadzorowa-

obnizka stawek celnych, oslabienie barier nie wprowadzania w życie przez poszcze-

w handlu towarowym oraz eliminowanie golne kraje porozumień Rundy Urugwajskiej

dyskryminacji niektórych krajów. oraz liberalizacja powiązań gospodarczych

w skali globalnej.

4. System GATT opierał się na 4 zasadach: 4. WTO przejęła te zasady, lecz obecnie sa one

- zasada niedyskryminacji i równości tra- bardziej przejrzyste ( niż za czasow GATT )

ktowania wszystkich krajów. i maja zastosowanie dla większej liczby

- zasada wzajemności tj. równości korzyści dziedzin. GATT zajmował sie głównie cłem

i koncesji. Żaden kraj nie jest zobowiązany i handlem towarowym, WTO natomiast

do obniżki cel i do udzielenia koncesji bez objęła dodatkowo: handel usługami ( usta-

uzyskania wzajemnych przywilejów. lanie jego reguł i barier), ochronę praw wla-

- zasada możliwości interwencji. Jedynym snosci intelektualnej (ograniczanie naduzy-

dozwolonym środkiem interwencji państwa wania i podrabiania ) oraz handlowe aspekty

w handlu sa cła. polityki inwestycyjnej (zmniejszanie instru-

- "klauzula narodowa"-zgodnie z nia produkt mentow polityki państwa, które utrudniają

importowany nie powinien byc traktowany inwestycje zagraniczne ).

mniej korzystnie niz produkt wytworzony

w kraju.

5. Instrumentem liberalizacji handlu miedzy- 5. Status WTO również przewiduje rundy

narodowego prowadzonej przez GATT negocjacyjne zwane konferencjami mini-

byly negocjacje zwane rundami. Odbylo sterialnymi. Odbywają sie one średnio

sie ich 8. Pierwsza w 1947r. w Genewie co 2 lata. Pierwsza odbyla sie 1996r. w Si-

a ostatnia Runda Urugwajska trwala od ngapurze, ostatnia w Doha 2001r.

1986-1994r.

Zgodnie z porozumieniami Rundy Urugwajskiej postanowiono, ze Sekretariat i Dyrektor Generalny

GATT beda dzialac w ramach WTO. Powolana zostala Rada Generalna oraz 3 inne rady: Rada

ds.Handlu Uslugami, Rada ds. Handlu Towarami i Rada ds. Handlowych Aspektow Praw Wlasnosci

Intelektualnej. Powstaly komitety: ds. handlu i rozwoju, budzetu, finansow i administracji.

Rozstrzyganiem sporow zajal sie Komitet Techniczny. Kazdy z czlonkow, ktory uzna, ze jego prawa

i przywileje z tytulu uczestnictwa w WTO zostaly naruszone moze wystapic o konsultacje z

czlonkiem, ktorego dotyczy spor. W razie braku porozumienia spor rozstrzyga powolany panel wraz

z Komitetem Technicznym.. Procedura ta jest o wiele bardziej skuteczna niz za czasow GATT i

dotyczy wszystkich dziedzin objetych regulacjami.

Przeksztalcenie GATT w WTO spowodowalo, iz powstal zdecydowanie wiekszy i lepszy system

jednolitych regul w obrocie gospodarczym. Pozwolilo to w wiekszym stopniu wplywac na

uksztaltowanie sie zasad miedzynarodowej polityki handlowej. Dzieki temu WTO stalo sie

wszechstronna organizacja, ktora nieustannie poszerza swoj zakres dzialania i znaczenie na swiecie

9. Terms of Trade - definicja i rodzaje.

Terms of trade - warunki wymiany w handlu międzynarodowym.

TOT - stosunek zmian cen towarów eksportowanych do zmian cen towarów importowanych w roku badanym do roku podstawowego.

TOT = P_ex1/P_ex0 : P_im1/P_im0

ex1 - export w roku badanym

ex0 - export w roku bazowym

im1 - import w roku badanym

im0 - import w roku bazowym

Jeżeli TOT<1 to relacje wymienne się pogorszyły a jeśli TOT>1 to warunki wymiany się poprawiły (ceny eksportowe są wyższe od cen importowych).

Cenowe terms of trade (nominalne) - relacja względnych zmian cen towarów eksportowanych do względnych zmian cen towarów importowanych przez poszczególne kraje w określonym czasie.

Współczynnik ten określa zmiany siły nabywczej eksportu wyrażonej w imporcie danego kraju.

Towarowe terms of trade - relacja cen jednego lub kilku grup towarowych do pozostałych grup. (np. relacja cen artykułów surowcowo-rolnych do cen artykułów przemysłowych)

Dochodowe terms of trade - wskaźnik zmian cen w obrotach handlowych danego kraju otrzymany w wyniku pomnożenia wskaźnika towarowych TOT przez indeks wolumeny eksportu.

Realne terms of trade (ilościowe) - zmiany ilości towarów (przy niezmienionej strukturze) jakie musi eksportować dany kraj aby móc importować określone ilości innych towarów.

Czynnikowe terms of trade - zmiany relacji czynników produkcji zawartych w towarach wywożonych przez dany kraj do czynników produkcji zawartych w towarach przywożonych przez dany kraj.

• jednoczynnikowe TOT - wskaźnik w którym towarowe TOT są ważone indeksem wydajności w przemyśle produkującym na eksport

• dwuczynnikowe TOT - wskażnik w którym towarowe TOT są ważone nie tylko indeksem wydajności sektora eksportowego danego kraju ale również indeksem wydajności sektora produkującego na potrzeby importowe danego kraju w kraju partnerskim (czyli w sektorze eksportowym kraju partnerskiego)

10. Dwie strony zacofania gospodarczego krajów rozwijających się

Zewnętrzna	Wewnętrzna
Jednostronna surowcowa struktura	Dezintegracja ekonomiki i wysoki udział w jej strukturze wkładu drobnotowarowego
Zależnośc kapitału obcego i rynku światowego i dopływy wykwalifikowanej kadry	Niski poziom rozwoju sił wytwórczych
Przechwytywanie dochodów przez kapitał obcy w procesie mnd. Podziału pracy	Zacofane stosunki produkcji

Różnice pomiędzy wzrostem, a rozwojem gospodarczym

Pojęcia wzrostu i rozwoju gospodarczego używane są często zamiennie, ale mają nieco odmienne znaczenia.

Wzrost gospodarczy - jest to rozszerzanie się zdolności danego kraju do produkcji towarów i usług niezbędnych dla konsumentów. Ponieważ zdolności produkcyjne gospodarstw zależą od ilości i jakości występujących w niej zasobów jak również od poziomu techniki. Wzrost gospodarczy musi wiązać się z rozszerzaniem i ulepszeniem tych czynników produkcji. Szczególnie ważnymi czynnikami są akumulacja kapitału i inwestycje oraz doskonalenie ludzkich umiejętności a także postęp techniczny.

Rozwój gospodarczy - składa się ze strukturalnych oraz innych zmian towarzyszących wzrostowi gospodarczemu. Obejmuje on ale i wykracza poza doskonalenie techniki i umiejętności a więc poza czynniki pobudzające wzrost gospodarczy.

Gospodarka może wykazywać wzrost gospodarczy bez gospodarczego rozwoju ale nie odwrotnie.

Rozróżnieni pomiędzy wzrostem a rozwojem gospodarczym jest podobne do rozróżnienia pomiędzy wzrostem a rozwojem człowieka.

Wzrost - przyrost wysokości i wagi

Rozwój - zmiany zdolności do nauki, koordynacji fizycznej i zdolności przystosowania się do nowych warunków. Rozwój człowieka uzależniony jest zwłaszcza we wczesnym okresie od jego wzrostu.

11. Problemy rundy katarskiej WTO

14 listopada 2001 roku na Sesji Ministerialnej WTO odbywającej się w Doha, stolicy Kataru, podjęto decyzję o rozpoczęciu rundy wielostronnych rokowań handlowych, kolejnej już w okresie istnienia całego wielostronnego systemu handlowego, lecz pierwszej w kilkuletniej historii WTO.

Nieprzypadkowo, pierwszym działem obrotów handlowych wymienionym w Deklaracji Ministerialnej jest sektor rolny. Punktem wyjścia dalszych negocjacji w tej dziedzinie są propozycje liberalizacyjne przedstawione przez niemal wszystkich członków WTO. W tej dziedzinie deklarowanym celem Rundy jest radykalna reforma sektora rolnego, obejmująca dalsze wzmacnianie reguł wielostronnych w powiązaniu ze zobowiązaniami dotyczącymi ochrony i wsparcia producentów i produktów. W rezultacie rokowań oczekiwana jest „zasadnicza poprawa” dostępu do rynków zbytu oraz dalsze zmniejszenie subsydiów eksportowych i produkcyjnych w rolnictwie.

W Deklaracji Ministerialnej wskazano na potrzebę uwzględnienia w negocjacjach także niehandlowych aspektów sektora rolnego. Pod pojęciem tym kryją się: wartości kulturowe, tradycje produkcyjne i żywieniowe, cechy społeczne środowiska wiejskiego i inne podobne aspekty.

Przewidywany jest obszerny program negocjacji w sprawie dalszego rozszerzenia dostępu do rynków towarów i usług. W odniesieniu do usług podstawą takich prac są propozycje zobowiązań liberalizacyjnych przedstawiane przez kraje członkowskie już od 2000 roku. Wagę tych spraw najlepiej ilustruje fakt, iż usługi komercyjne stanowią obecnie piątą część międzynarodowych obrotów handlowych i mają jeszcze większy udział w globalnej wartości PKB. Mimo zaledwie kilku lat doświadczeń wynikających z objęcia usług systemem reguł wielostronnych GATS, prywatyzacja i deregulacja w sektorze usług wielu krajów członkowskich WTO postępuje w zadawalającym tempie i z mniejszymi trudnościami niż liberalizacja obrotów towarowych.

Problemy negocjacyjne dotyczą również takich spraw jak:

- warunki handlu towarami nierolnymi

- liberalizacja obrotu tekstyliami i odzieżą

- poprawa jakości i skuteczności systemowych reguł GATT/WTO (głównie przepisów odnoszących się do przeciwdziałania nierzetelnym praktykom handlowym w postaci dumpingu i subsydiowania eksportu)

- modyfikacja oraz stosowna interpretacja tekstu odpowiednich porozumień przyjętych w ramach Rundy Urugwajskiej (odnośnie dyscyplin antydumpingowych i antysubwencyjnych)

- przyjęcie zasady tolerancyjnego traktowania subsydiów stosowanych przez kraje mniej rozwinięte, których celem jest rozwój regionalny, opanowanie i wdrażanie nowych technologii, dywersyfikacja produkcji lub wprowadzenie metod produkcji przyjaznych dla środowiska naturalnego

- podniesienie jakości reguł odnoszących się do regionalnych porozumień handlowych

- ulepszenia systemu rozwiązywania sporów (przyjętego w trakcie Rundy Urugwajskiej)

- relacja między handlem a inwestycjami (celem jest stworzenie wielostronnego mechanizmu ustalania i egzekwowania przejrzystych, stabilnych oraz przewidywalnych warunków dla przepływu inwestycji- zwłaszcza bezpośrednich)

- relacja między handlem a polityką konkurencji (sposób regulowania zachowań wielkich grup kapitałowych i produkcyjnych oraz stosunków między nimi a władzą publiczną)

- handlowy aspekt ochrony środowiska naturalnego (celem jest liberalizacja międzynarodowego obrotu towarami i usługami dotyczącymi ekologii)

- relacja między handlem, zadłużeniem a pomocą finansową- ukłon w stronę krajów mniej rozwiniętych (celem takich działań ma być poszukiwanie możliwych rozwiązań wielostronnych, ułatwiających długofalowe zmniejszenie zadłużenia ubogich członków WTO oraz ochronę wielostronnego systemu handlowego przed negatywnym wpływem destabilizacji finansowej i zaburzeń w narodowej polityce pieniężnej)

- ułatwienia w procedurach handlowych i tranzytowych (praktyczne sposoby odbiurokratyzowania handlu światowego, uproszczenie procedur handlowych, wprowadzenie do zawieranych transakcji standardowych rozwiązań o wysokim stopniu unifikacji w skali międzynarodowej, ograniczenie korupcji w granicznej obsłudze obrotów handlowych).

Tak napięty kalendarz prac budzi dużo wątpliwości co do jego realności. Skomplikowane są też przyjęte procedury rokowań, gdzie wiele istotnych ustaleń uwarunkowano przyszłymi decyzjami zastrzeżonymi do kompetencji V Konferencji Ministerialnej.

12. Definicja międzynarodowego podziału pracy i czynniki kształtujące międzynarodowy podział pracy.

MPP (łączy społeczny podział pracy i handel lokalny) - zjawisko historyczne, szczególna forma ewolucji społecznego podziału pracy między podmiotem prowadzącym działalność gospodarczą w obrębie różnych organizmów państwowych. Zaistniał, gdy proces społecznego podziału pracy osiągnął poziom, gdy asortymentowy i ilościowy wzrost produkcji przekroczył chłonność rynków narodowych.

Pojawiły się:

• nadwyżki produkcyjne: potrzeba wymiany handlowej;

• muszą być nowe rodzaje powiązań (konkurencja mdzn.); możliwości przemieszczania towarów na duże odległości

• ważny rozwój transportu, techniki i technologii.

MPP:

• podejście statyczne

• podejście dynamiczne

Czynniki kształtujące MPP:

Wewnętrzne: warunki naturalne (położenie geogr., zasoby naturalne) poziom rozwoju i struktura gosp. (zasoby kapitałowe, infrastruktura gosp.) postęp techniczny czynniki systemowe (miejsce kraju w MPP, cele i kierunki rozwoju, warunki ich osiągania) zdarzenia i sytuacje nieprzewidywalne (wojny i klęski)

Zewnętrzne: Efekt rozwoju MPP wynikającego z przekształceń strukturalnych w gospodarce światowej (duże znaczenie dla krajów mało rozwiniętych)

13. Struktura tradycyjnego MPP i jej skutki.

Na tradycyjny MPP złożyły się:

• rewolucja przemysłowa i transportowa w XIX wieku

• rozwój systemu kolonialnego dzielącego świat na terytoria zależne od mocarstw kolonialnych

• wywóz kapitału z krajów rozwiniętych do krajów zależnych

• migracje ludności, odbywające się z jednej strony z krajów kolonizatorów do kolonii, gdzie przemieszczały się grupy pracowników wysoko wykwalifikowanych i nadzoru, a z drugiej - z kolonii do rozwiniętych państw korzystających z taniej siły roboczej

• polityka mocarstw kolonialnych dążących do umocnienia wpływów gospodarczych i zależności politycznej

Skutki tradycyjnego MPP:

• dalsza intensyfikacja podziału pracy i handlu światowego

• wzrost zapotrzebowania na siłę roboczą (co powodowało migrację ludności do miast)

• wzrost zapotrzebowania na żywność

• wzrost produkcji roślin przemysłowych

• wzrost importu żywności

• zmiana struktury produkcji w wielu krajach co wywołało wzrost obrotów w handlu międzynarodowym

• wzrost produkcji przemysłowej kosztem produkcji rolnej

14. Teoria korzyści komparatywnych Ricardo i jej ewolucja

Teoria korzyści komparatywnych została sformułowana przez D. Ricardo, a rozwinięta przez J.S. Milla - przez korzyści komparatywne należy rozumieć, że wymiana międzynarodowa jest możliwa i korzystna dla dwóch krajów nie tylko wtedy, gdy istnieje bezwzględna różnica w kosztach wytwarzania tzn. w jednym kraju są tańsze jedne towary, a inne w drugim, ale również wtedy, gdy koszty produkcji wszystkich towarów w kraju są wyższe niż w drugim. Wystarczy, aby istniała pewna różnica między kosztami względnymi tych towarów w każdym kraju.

Korzyści komparatywne występują, gdy wymiana mdz. Jest możliwa i korzystna dla 2 krajów, również wtedy, Gd koszty produkcji wszystkich towarów w jednym z krajów są wyższe niż w drugim. Wystarczy by istniała pewna różnica między kosztami względnymi tych towarów w każdym kraju.

	Wino	sukno	wewnętrzny stosunek wymiany
PORTUGALIA	80	90	1s = 1,125 w lub 1w = 0,98 s
ANGLIA	120	100	1s = 0,833 w lub 1w = 1,2 s

Portugalia - specjalizacja w produkcji wina.

Anglia - specjalizacja w produkcji sukna.

Roboczogodziny przeznaczone na specjalizacyjną produkcję, a więc zachodzić będzie wymiana międzynarodowa.

Zasada kosztów względnych - zgodnie z tą zasadą w warunkach dysponowania przez kraj A absolutną przewagą nad krajem B w produkcji różnych dóbr. Kraj A powinien się specjalizować w produkcji i eksporcie tego towaru, który może wyprodukować stosunkowo taniej niż kraj B, to jest towaru w przypadku, którego jego przewaga mierzona kosztami nad krajem B jest stosunkowo największa.

Jednocześnie kraj B powinien się specjalizować w produkcji i eksporcie towaru, w przypadku którego podobnie mierzone jego niekorzystne sytuacje ujawniania się stosunkowo w najmniejszym stopniu.

Nie chodzi o odmienne koszty tego samego towaru w krajach dokonujących wymiany, ale o koszty w każdym kraju poszczególnych towarów będących przedmiotem wymiany.

Klasyczna teoria korzyści komparatywnych miała stanowić rozważanie dwóch zagadnień:

• wartości międzynarodowej,

• korzyści z wymiany międzynarodowej.

Stanowiła ona ważny argument za polityką wolnego handlu. Zalety teorii korzyści komparatywnych polegają na tym, że podstawą analizy są relacje stosunków wymiennych a te ostatnie określane są przez relacje nakładów pracy.

Od tego punktu wyjściowego powstały dwie linie rozumowania w rozwoju nauki o międzynarodowych stosunkach ekonomicznych.

Pierwsza linia rozumowania - zapoczątkowana przez J.S. Mill'a polega na odchodzeniu od warunków produkcji i uwzględnieniu w coraz większym stopniu czynników czysto rynkowych.

Druga linia rozumowania - mówi, że czynnikami określającymi wartość międzynarodową są warunki produkcji.

Obydwa te kierunki prowadziły do odejścia od podstawowej tezy.

Ricardo i Mill sądzili, że teoria wartości mająca zastosowania na rynku wewnętrznym nie nadaje się do analizy wartości międzynarodowej.

Teorię kosztów komparatywnych można sprowadzić do dwóch punktów:

• ustalenie relacji między kosztami poszczególnych produktów wewnątrz każdego kraju,

• należy porównać te relacje z innymi krajami.

Uzupełnienia teorii kosztów komparatywnych Davida Ricarda dokonał J.S. Mill. Określił stosunek wg, którego odbywać się będzie wymiana wskazując, jakie ilości własnych towarów każdy z krajów odstąpi w zamian za pożądanie ilości towaru drugiego kraju. Schemat Ricardo uzupełnił równaniami wzajemnego popytu, czyli teorii wartości międzynarodowej. Uważał on, że podaż kraju jest wynikiem popytu na inny towar.

W ostatecznym rachunku stosunek wymienny zależeć będzie od stosunku między popytem obydwu krajów dokonujących wymiany a więc od ich wzajemnego popytu. Wartość towaru zagranicznego w danym kraju zależy od ilości towaru krajowego, jaką należy w zamian odstąpić krajowi zagranicznemu.

Teoria kosztów komparatywnych opiera się na trzech przesłankach:

• zakłada ona przede wszystkim doskonałą przenośność czynników produkcji wewnątrz danego kraju oraz przenośność niepełną względnie jej brak w skali międzynarodowej czyli pomiędzy poszczególnymi krajami,

• całość teorii opiera się na założeniu wymiany naturalnej czyli wymiany towar za towar,

• stanowi próbę stworzenia specjalnej teorii wartości międzynarodowej niezależnej od teorii wartości krajowej.

W ujęciu klasycznym teoria wartości krajowej opiera się na kosztach produkcji towarów. Wartość międzynarodową wyznaczać będą natomiast nie koszty absolutne, ale stosunki między tymi kosztami.

• Ewolucja teorii korzyści komparatywnych

Współczesna teoria kosztów komparatywnych i wynikająca z niej teoria wartości międzynarodowej ukształtowała się na tej podstawie postaci teorii korzyści komparatywnych, jaką nadał jej John Stewart Mill.

Ewolucja teorii korzyści komparatywnych idzie w dwóch kierunkach:

pierwszy - reprezentowany jest przez szkołę neoklasyczną Marshall, Harrod, Viner.

Przyjmuje zmodyfikowaną wersję klasycznej koncepcji kosztów realnych, ale uwzględnia zarówno koszty pracy jak i kapitału.

Kierunek ten wprowadził analizę kształtowania się popytu na rynku międzynarodowym oraz graficzne metody jej prezentacji.

drugi - reprezentowany przez przedstawicieli matematycznej szkoły równowagi ogólnej Pareto, Ohlin, Samuelson, Leontief.

Kierunek ten podkreśla konieczność całkowitego oderwania się od koncepcji kosztów realnych, bądź ujmowanych w kategoriach obiektywnych /nakłady pracy/ bądź też subiektywnych.

Rachunek kosztów i korzyści komparatywnych w wymianie międzynarodowej powinien opierać się na pieniężnych, rynkowych cenach czynników produkcji.

Następcą Mill'a w analizie teorii wartości międzynarodowej był Marshall. Rozwinął on zwłaszcza analizę Mill'a dotyczącą wzajemnego popytu na dobra importowane uważając, że jest to zasadniczy czynnik określającą międzynarodową stopę wymiany.

Marshall rozszerzył analizę elastyczności wzajemnego popytu. Stwierdził, że najkorzystniejszy stosunek wymienny w handlu międzynarodowym (zagranicznym) uzyskują te kraje, które zgłaszają stosunkowo niewielki popyt na dobra importowane. Wg takiego stanowiska popyt kraju bogatego jest bardziej znacznie elastyczny.

Podstawową wadą Marshall'a było to, że koncentrował się wyłącznie na relacjach wzajemnego popytu i pomijał różnice w kosztach wytwarzania. Z drugiej strony należy zauważyć, że Marshall uwzględniał czynniki leżące po stronie podaży. Twierdził, że podaż kraju bogatego jest bardziej elastyczna niż kraju biednego.

Ricardo, Mill a następnie, Marshall wprowadzili analizę wymiany międzynarodowej przy założeniu istnienia gospodarki bezpieniężnej. Na znaczenie czynnika pieniężnego zwrócił uwagę P. Nogaro, a zwłaszcza F.W. Taussig. Podkreślali oni, że istotny wpływ na kształtowanie się stosunku wymiennego i podział korzyści mają względne dochody pieniężne w poszczególnych krajach. Uwzględniona została relacja płac do wydajności.

Pojawiły się także tendencje do modyfikacji teorii korzyści komparatywnych. Uważano, że należy zerwać z odrębną teorią wartości i ceny międzynarodowej i zastosować zasady ogólnej teorii ekonomii, która utożsamia wartość z ceną.

Nowoczesna wersja teorii kosztów komparatywnych i wartości międzynarodowej stanowi pewną syntezę teorii: Ohlin'a, Marshall'a. oraz Haberler'a.

Obrony teorii kosztów komparatywnych podjął się też Taussig i Viner a w ostatnich czasach Leontief.

Teoria korzyści komparatywnych stanowi zasadę racjonalnego gospodarowania w warunkach niepełnej przenośności czynników wytwarzania w skali międzynarodowej.

15. Różnice między teorią unii celnej i teorią integracji gospodarczej

W 1950 Viner przedstawił teorię unii celnej i teorii dobrobytu - powszechny wolny handel optymalizuje alokację zasobów i maksymalizuje dobrobyt ekonomiczny świata. Zaś stworzenie unii celnej między dwoma Lu więcej państwami i zniesienie ograniczeń handlowych przy utrzymywaniu takich ograniczeń wobec państw trzecich stanowi kolejną najkorzystniejszą alternatywę w stosunku do idei wolnego handlu. Viner był zwolennikiem pełnej liberalizacji handlu na świecie.

Efekty utworzenia unii celnej:

• zmiana kierunków handlu (efekt przesunięcia = trade diversion effect) - prowadzi do ograniczenia eksportu krajów nienależących do unii, a także do realokacji zasobów w krajach UE i w reszcie świata w kierunku zwiększającym koszty wytwarzania, tj. w kierunku zmniejszania efektywności wykorzystania zasobów. Wzrastają dzięki temu obroty handlowe z krajami UE.

• Efekt kreacji = trade creation effect - oznacza kreację nowych możliwości handlu pomiędzy krajami unii. Poprzez rozszerzanie się specjalizacji powstaje bardzo racjonalny sposób wykorzystywania zasobów unii.

Oba efekty muszą wystąpić łącznie, gdyż tylko wtedy da to pozytywną lub negatywną odpowiedź. Powstaje częstokroć pytanie czy unia celna przynosi wymierne korzyści.

W teorii integracji gospodarczej (Tinbergen) uwzględnia się więcej czynników niż w teorii unii celnej. Kraje wkraczające na drogę integracji znoszą między sobą cła oraz inne przeszkody dla handlu oraz płatności wzajemnych jak i bariery dla przepływu czynników produkcji (tj. kapitału i pracy). Ponadto państwa integrujące się starają się koordynować krajowe polityki ekonomiczne (fiskalną, monetarną, subsydiów, socjalne, transportu itd.). w stosunku do państw trzecich powoduje to ujednolicenie polityk ekonomicznych (cła, wspólna polityka kursu walutowego). Sytuacja staje się bardziej złożona niż w przypadku unii celnej, gdy poza statycznym wpływem na alokację zasobów dochodzą efekty dynamiczne związane z ogólnym wpływem integracji gospodarczej na rozszerzenie specjalizacji wewnątrz gałęzi i między gałęziami związanymi z rozwojem produkcji na większą skalę. Pojawia się to wraz z elementem rozwoju gosp. Oraz przyciąganiem kapitału i kadr do najbardziej efektywnych gałęzi. Wszystkie te czynniki przyspieszają rozwoj gospodarczy i skutkują we wzroście importu z krajów trzecich.

16. Dwie strony zacofania gospodarczego krajów rozwijających się.

Istnieją dwie strony zacofania krajów rozwijających się a mianowicie zewnętrzna i wewnętrzna.

Zewnętrzną barierę rozwoju charakteryzuje jednostronna, surowcowa struktura ekonomiki krajów rozwijających się, zależność od kapitału obcego, rynku światowego i dopływu wykwalifikowanej kadry oraz przechwytywanie dochodów przez kapitał obcy w procesie międzynarodowego podziału pracy.

Wewnętrzną barierę rozwoju charakteryzuje dezintegracja ekonomiki i wysoki udział w jej strukturze układu drobnotowarowego, hamującego rozwój gospodarczy oraz niski poziom rozwoju sił wytwórczych i zacofane stosunki produkcji.

Rozgraniczenie i zrozumienie charakteru wzajemnej zależności między zewnętrzną i wewnętrzną barierą rozwoju ma niezwykle ważne znaczenie dla oceny tendencji perspektyw dalszego rozwoju krajów słabo rozwiniętych. Nie ulega wątpliwości, że dalszy rozwój gospodarczy krajów Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej w znacznej mierze będzie określany przez stan i wpływ międzynarodowego podziału pracy, lecz siła oddziaływania będzie zależeć od zmian wewnętrznie zacofanej gospodarki. Postęp likwidacji zacofania i zależności ekonomicznej w znacznym stopniu zależy od modernizacji struktur gospodarczych krajów rozwijających się tj. od realizacji polityki zorientowanej na wzrost i rozwój gospodarczy.

Trzy drogi pokonywania niedorozwoju gospodarczego.

Nie ma łatwych sposobów na to, aby kraj biedny stał się krajem bogatym. Wiele trudności wymaga stopniowego przezwyciężania.

Zmiany polityki gospodarczej i finansowej krajów rozwiniętych mogły by rozwiązać niektóre trudności krajów rozwijających się. Handel zagraniczny może być bardzo ważnym instrumentem wzrostu. Jeżeli kraje rozwinięte zrezygnowały by z niektórych ograniczeń importowych, kraje rozwijające się mogłyby uzyskać więcej środków dewizowych. W ramach programów pomocy zagranicznej kraje rozwinięte mogły by udzielać pożyczek krajom rozwijającym się na fundusze inwestycyjne. Tak więc w rozwiniętej gospodarce krajów rozwijających się bardzo ważna jest pomoc zagraniczna.

Pomoc zagraniczna jest to transfer dochodów z krajów bogatych do biednych w celu pobudzenia ich rozwoju gospodarczego. Transfer taki dokonywać się może na zasadzie pełnej darowizny lub pożyczek o zmniejszonych stopach oprocentowania i wydłużonych niż zazwyczaj terminach spłaty.

Pomoc zagraniczna może także przybierać różnorodną postać fizyczną od pomocy technicznej po dostawy żywności.

Międzynarodowe instytucje finansowe mające na celu pomoc krajom rozwijającym się:

• Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju czyli Bank Światowy (IERD)

• Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju (IDA)

• Międzynarodowa Korporacja Finansowa (IFC)

• OPIC

• Eximbank itd.

Cel: wspieranie gospodarczego i społecznego rozwoju poprzez tworzenie nowoczesnej infrastruktury gospodarczej i społecznej.

W podnoszeniu poziomu opieki zdrowotnej pomaga również Światowa Organizacja Zdrowia. Oprócz tych międzynarodowych instytucji USA i inne kraje rozwinięte mają swoje własne programy pomocy dla krajów rozwijających się.

Korzyści płynące z pomocy mogą być jednak przechwytywane przez mniejszość zamiast dotrzeć do szerokich kręgów społeczeństwa. Jeżeli pomoc wykorzystywana jest na konsumpcję a nie na inwestycje wtedy przyniesie niewiele trwałych korzyści ekonomicznych. W wielu przypadkach opracowanie projektów pomocy zagranicznej jest bardzo pracochłonne. Wiele projektów nie dostarczy też produkcji rynkowej wcześniej niż po upływie kilku lat od rozpoczęcia realizacji.

Rozwój produkcji można jednak pobudzić trzema sposobami:

• bezpośrednio przez określenie rozmiarów inwestycji i handlu

• pośrednio tj. przez podatki, subsydia i inne środki wpływające na ceny zasobów i produktów (jednocześnie wprowadza się restrykcje importowe, by zmniejszyć konkurencję zagraniczną dla nowo powstałych w kraju gałęzi przemysłu)

• uprzemysłowienie i eksport produktów przemysłowych

Ten model został skutecznie zastosowany przez nowo uprzemysłowione kraje Azji Dalekowschodniej (Tajwan, Korea Pd.) Oba te kraje stawiały sobie za cel wykorzystanie bodźców płynących z rynku przy zachowaniu ograniczonego kierowania i kontroli ze strony państwa.

17. Cechy charakterystyczne integracji europejskiej i w Ameryce Północnej

Różnice między integracją gospodarczą w Ameryce N. i UE.

		AMERYKA PÓŁNOCNA	UNIA EUROPEJSKA
Rynek dóbr i usług		wszystkie bariery celne miedzy państwami NAFTA (strefa wolnego handlu Ameryki Północnej - USA, Kanada, Meksyk) mają zostać zniesione dopiero w roku 2009, ale przede wszystkim dzięki szerszemu otwarciu rynków północnoamerykańskich Meksyk już odczuł wyraźne korzyści: zdołał obronić się przed skutkami kryzysu ekonomicznego (1994 r.) i poprawił stan gospodarki; rezygnacja z wielu uciążliwych procedur standaryzujących pozostawiając decyzję rynkowi czyli konsumentom	swobodny przepływ towarów (zniesienie ceł oraz wszelkich opłat równoważnych cłom w obrotach między państwami członkowskimi, stosowanie wspólnej taryfy celnej w handlu z krajami spoza Unii. zniesienie kontyngentów), usług, kapitału i osób oraz przestrzeganie reguł konkurencji, wymogów socjalnych i ekologicznych; zniesienie wszelkich ograniczeń w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej wewnątrz Unii poprzez harmonizację prawa spółek krajów członkowskich;
Kapitał finansowy		kapitał finansowy pomiędzy członkami NAFTA różni się znacznie od siebie. Jednak dzięki inwestycjom możliwe staje się powiększanie kapitału w uboższych finansowo krajach członkowskich;	utrzymuje się zróżnicowanie rynków kapitałowych co prowadzi do poprawy procesów integracyjnych w wyniku efektywności handlu papierami wartościowymi i relacji miedzy inwestycjami i oszczędnościami w Europie;
Innowacje	Technologia	nie obowiązuje konieczność wymiany nowych technologii i procesów innowacyjnych w ramach krajów Ameryki Północnej, jednak dzięki prowadzonej polityce integracyjnej udało się doprowadzić do szybkiego rozwoju sektora gospodarczego państw mniej zamożnych;	dopływ nowych technologii oznacza łatwiejszy dostęp do rynku krajów członkowskich, większą skalę i specjalizację produkcji, poprawę jakości zarządzania i efektywności gospodarowania;
Praca		obowiązuje swobodny dostęp do rynku pracy w krajach NAFTA, choć; nie miało miejsca gwałtowne przenoszenie miejsc pracy z bogatej północy do ubogiego Meksyku;	w rzeczywistości nie istnieje unijny rynek pracy, gdyż cechuje się on wysoką fragmentaryzacją. Narodowe rynki zbytu różnią się uregulowaniami prawnymi i stosunkami przemysłowymi, rynki pracy w Europie podlegają w wysokim stopniu narodowym regulacjom;
Polityka podatkowa	Ustawodawstwo	brak komisji, przewodniczącego, biurokracji; brak koordynacji w zakresie polityki gospodarczej i monetarnej państw; zachowanie suwerennego ustawodawstwa państw członkowskich; polityka zagraniczna opiera się na zasadzie jednostronności	koordynacja polityki gospodarczej, fiskalnej (m in. w kwestii dyscypliny budżetowej, poziomu długu publicznego i deficytu sektora finansowego, polityki monetarnej i kursu walutowego (stabilność cen i kursu walutowego), prowadzenie jednolitej waluty euro.

1.Integracja gospodarcza w Unii Europejskiej:

przyspieszenie tempa wzrostu gospodarczego - oddziałuje na rozwój i modernizację gospodarki głównie poprzez zwiększenie rozmiarów inwestycji, dopływ nowych technologii, łatwiejszy dostęp do rynku krajów członkowskich Unii, większą skalę i specjalizację produkcji, poprawę jakości zarządzania i efektywności gospodarowania;

przyspiesza wdrażanie reform - pomaga zapewnić przejrzystość reguł i mechanizmów gospodarczych, wymusza dyscyplinowanie polityki makroekonomicznej, co z kolei zwiększa odporność gospodarki na negatywne skutki wahań koniunkturalnych i zaburzeń na rynkach międzynarodowych;

koordynacja polityki gospodarczej w ramach UE - przestrzeganie tzw. programu konwergencji - służy to spełnieniu kryteriów zbieżności z Mastricht co z kolei warunkuje udział państw w Unii Gospodarczej i Walutowej (strefie euro);

modernizacja gospodarki - przyspieszenie napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych-członkostwo w Unii Europejskiej postrzegane jest jako czynnik silnie ograniczający ryzyko polityczne i gospodarcze związane z dokonywaniem inwestycji, wzrost pozycji państw członkowskich jako partnerów we współpracy gospodarczej; mechanizmy unijnego Jednolitego rynku UE - jego istotą jest swobodny przepływ towarów (zniesienie ceł oraz wszelkich opłat równoważnych cłom w obrotach między państwami członkowskimi UE, stosowanie wspólnej taryfy celnej w handlu z krajami spoza Unii, zniesienie kontyngentów, likwidacja barier o charakterze jakościowym związanych z przekraczaniem granicy w ramach UE), usług, kapitału i osób oraz przestrzeganie reguł konkurencji, wymogów socjalnych i ekologicznych co oznacza zniesienie wszelkich ograniczeń w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej wewnątrz UE poprzez harmonizację prawa spółek krajów członkowskich, a zatem większą konkurencje. Przyczynia się to do wzrostu atrakcyjności inwestycyjnych poszczególnych państw m.in. dzięki zwiększonej stabilności prawnej oraz większej przewidywalności polityki gospodarczej;

pełna liberalizacja handlu artykułami rolno - spożywczymi stwarza to szansę większej sprzedaży produktów rolnych i zdrowej żywności na wspólnym rynku. Nowe możliwości zbytu przynosi pełna dostępność rynku zakupów publicznych w krajach UE;

liberalizacja sektora energetycznego, transportowego, pocztowego i telekomunikacyjnego - powoduje obniżanie kosztów oraz podnoszenie jakości usług i produktów powodowane wzrostem konkurencyjności na rynku;

Unia Gospodarcza i Walutowa (EMU) - koordynacja polityki gospodarczej w ramach Unii, polityki fiskalnej (m.in. w kwestii dyscypliny budżetowej, poziomu długu publicznego i deficytu sektora finansowego), polityki monetarnej i kursu walutowego (stabilność cen, stabilność kursu walutowego - niezbędne z punktu widzenia prawidłowego rozwoju gospodarki państw członkowskich), wprowadzenie jednolitej waluty euro;

2. Integracja gospodarcza w Ameryce Północnej:

wolny rynek - jest główną siła napędową NAFTA (Północnoamerykańskie Porozumienie o Wolnym Handlu);

ustawodawstwo, polityka monetarna i fiskalna - nie obowiązuje dostosowywanie ustawodawstwa uzgadnianie polityki podatkowej czy też tworzenie "ciał zarządzających" (nie ma komisji przewodniczącego i biurokracji);

mechanizmy wspólnego rynku - wszystkie bariery celne między państwami NAFTA mają zostać zniesione dopiero w roku 2009, ale dzięki szerszemu otwarciu rynków północnoamerykańskich Meksyk już odczuł wyraźne korzyści z tego płynące - poprawił stan gospodarki i zdołał się obronić przed skutkami kryzysu ekonomicznego z roku 1994,

wzajemna współpraca gospodarcza - strony układu zrezygnowały we wzajemnej wymianie z wielu procedur standaryzujących, pozostawiając decyzję rynkowi, czyli konsumentom. Zrezygnowano także z subsydiów i innych form pomocy;

18. System walutowy z Bretton Woods (różnica BW a współczesny)

Głównym celem systemu z Bretton Woods było uregulowanie i ustabilizowanie międzynarodowego rynku walutowego. W VII 1944 roku przedstawiciele 42 krajów spotkali się na Konferencji Narodów Zjednoczonych ds. Walutowych i Finansowych w Bretton Woods (New Hampshire), ich celem było stworzenie kompleksowych, światowych ram dla gospodarki światowej.

• powołano Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (Bank Światowy)

• podpisano statut Międzynarodowego Funduszu Walutowego.

• próby ustanowienia Międzynarodowej Organizacji Handlu (ze względu na sprzeciw USA, organizacja ta nie powstała).

Podstawę systemu z Bretton Woods stanowiły dwie zasady:

1. Zasada wymienialności walut, była rozumiana:

• Jako wymienialność gwarantowana przez bank centralny emitujący daną walutę:

• Jako wymienialność rynkowa, tzn. całkowita swoboda obrotu pieniężnego w skali międzynarodowej

2. Zasada stabilności walutowej- obejmowała reguły kształtowania kursów bieżących walut w długim i krótkim okresie. Kształtowanie kursów bieżących rządziły następujące zasady:

• W oficjalnych transakcjach złotem i walutami wymienialnymi dopuszczalne były odchylenia plus/minus 1% od kursu parytetowego lub cent rango

• Wykluczone były dyskryminujące zarządzenia walutowe i praktyki różnicowania kursów walut.

Dwa rodzaje pieniądza pełniły rolę walut rezerwowych (pieniądza światowego): złoto i dolar USA. Dolar USA pełnił funkcję waluty kluczowej systemu jako jedyna waluta wymienialna na złoto wg parytetu. (35$ za uncję złota).

Wskutek narastającego deficytu bilansu płatniczego USA na początku lat 60tych pojawiło się zjawisko nadmiaru dolarów USA. Nixon 15 sierpnia 1971r zawiesił zewnętrzną wymienialność dolara na złoto.

Przyczyny rozpadu systemu z Bretton Woods:

Ogólną przyczyną rozpadu systemu z Bretton Woods były tkwiące w nim cechy prowadzące do zachwiania międzynarodowej równowagi płatniczej:

• monowalutowość (cecha ta była związana z rolą dolara USA jako waluty kluczowej systemu oraz waluty rezerwowej)

• brak elastyczności w przywracaniu zewnętrznej równowagi płatniczej (był związany z systemem stałego kursu walutowego obowiązującego na mocy porozumienia z Bretton Woods)

• wysoki stopień międzynarodowej mobilności pieniądza i kapitałów krótkoterminowych

Stałość kursów, oprócz niewątpliwych zalet, wykazywała wiele niedogodności na szczeblu makroekonomicznym. W konsekwencji utrzymywanie stałego kursu walutowego w dłuższym czasie prowadziło do powstania bądź strukturalnych nadwyżek płatniczych, bądź strukturalnych deficytów płatniczych.

Cele MFW:

• utrzymanie stabilnych kursów walutowych

• jak najszybsze wprowadzenie wymienialności walut państw członkowskich

19. System waluty złotej

Pierwszy w pełni ukształtowany światowy system walutowy, który funkcjonował w latach 1880-1914. Podstawowe cechy:

1. W poszczególnych krajach uczestniczących:

• Swoboda cyrkulacji złota w postaci monet i kruszcu (obok wymienialnych na złoto banknotów)

Obowiązek banku centralnego do kupna i sprzedaży złota po stałej cenie w walucie krajowej (tzw. parytecie)

2. W stosunkach z zagranicą:

• Odgrywanie przez złoto roli jedynej waluty rezerwowej (pieniądza światowego), chociaż walutą światową (kluczowa) był funt szterling

• Swoboda wywozu i przywozu złota i banknotów

• Stałość kursów walutowych wynikających z porównania parytetów złota w walucie krajowej i zagranicznej (tzw. kursów parytetowych).

Eksporterzy uzyskują wpływy w walutach obcych i sprzedają je na krajowym rynku walutowym za walutę krajową. Importerzy sprzedają na tym rynku walutę krajową w celu zakupienia walut obcych.

Granice maksymalnego odchylenia się w systemie waluty złotej kursów rynkowych walut, od ich kursów parytetowych nosiły nazwę punktów złota (ich wartość była określana przez koszty transportu i ubezpieczenia złota w czasie przewozu między krajami), przekroczenie tych granic nie było możliwe.

W systemie waluty złotej waluty były zatem w pełni wymienialne wg stałych kursów.

Po I w.ś. powstały dwa systemy stanowiące modyfikację klasycznego złotego standardu:

System sztabowo-złoty- od polowy lat 20stych XX w. Anglia, Belgia, Czechosłowacja, Francja, Włochy.

• Rolę waluty rezerwowej pełniło złoto

• Złoto używane było w bilansie obrotów międzynarodowych, w obrocie krajowym nie

System dewizowo-złoty- pozostałe kraje.

• Rolę walut rezerwowych pełniły waluty sztabowo-złote

• Wymienialność walut dewizowo-złotych na złoto miała zatem charakter pośredni.

• Banki centralne krajów o walutach dewizowo-złotych wyznaczały tzw. kursy centralne do walut sztabowo- złotych Stałość kursów polegała na odchylaniu się kursów rynkowych od kursu centralnego w wąskich granicach nazywanych złotymi punktami dewiz.

20. Międzynarodowe systemy walutowe.

Podstawowym kryterium klasyfikacji systemów walutowych jest rodzaj waluty pełniącej rolę pieniądza światowego. Kryterium uzupełniającym jest rodzaj polityki kursowej obowiązującej w danym systemie.

Trzy główne rodzaje międzynarodowych systemów walutowych:

• system waluty złotej

• system dewizowo-złoty

• system wielowalutowy

Pierwszym w pełni ukształtowanym światowym systemem walutowym był system waluty złotej, który funkcjonował w latach 1880-1914. Do podstawowych cech tego systemy należy zaliczyć:

• cechy występujące w poszczególnych krajach uczestniczących w systemie

należy podkreślić:

• swobodę cyrkulacji złota w postaci monet i kruszcu obok wymienialnych na złoto banknotów

obowiązek banku centralnego do kupna i sprzedaży złota po stałej cenie w walucie krajowej

• cechy w stosunkach z zagranicą

należy wyróżnić:

• odgrywanie przez złoto roli jedynej waluty rezerwowej czyli pieniądza światowego chociaż walutą światową w tym systemie był funt szterling

• stałość kursów walutowych wynikających z porównania parytetów złota w walucie krajowej i zagranicznej czyli tzw. kursów parytetowych

W systemie waluty złotej poszczególne waluty były wymienialne według stałych kursów.

W czasie I wojny światowej większość krajów świata z wyjątkiem USA zrezygnowała z wymienialności swojej waluty na złoto.

Po zakończeniu I wojny światowej powstały dwa systemy tworzące modyfikację klasycznego, złotego standardu:

• system sztabowo-złoty - został przyjęty przez Wielką Brytanię, Belgię, Czechosłowację, Francję i Włochy - waluty tych krajów nosiły nazwę sztabowo-złotych

• system dewizowo-złoty - został przyjęty przez pozostałe kraje - waluty nosiły nazwę dewizowo-złotych

W systemie sztabowo-złotym rolę waluty rezerwowej pełniło złoto. Pieniądz krajowy był bezpośrednio wymienialny na złoto ale dopiero powyżej określonej sumy stanowiącej równowartość sztaby złota.

W systemie dewizowo-złotym rolę walut rezerwowych pełniły waluty sztabowo-złote. Pieniądz krajowy nie był wymieniany przez banki centralne na złoto lecz jedynie na waluty sztabowo-złote lub na dolary USA. Wymienialność walut dewizowo-złotych na złoto miała zatem charakter pośredni. Banki Centralne krajów o walutach dewizowo-złotych wyznaczały ich tzw. kursy centralne do walut sztabowo-złotych czyli najczęściej do funta szterlinga lub dolara USA.

21. Pojęcie punktów złota i punktów dewiz:

Jedną z podstawowych cech klasycznego systemu waluty złotej była stałość kursów walutowych wynikających z porównania parytetów złota w walucie krajowej i zagranicznej (tzw. kursów parytetowych).

Granica maksymalnego odchylenia się w systemie waluty złotej kursów rynkowych walut od ich kursów parytetowych nosiły nazwę punktów złota. Wartość punktów złota była określana przez koszty transportu i ubezpieczenia złota w czasie przewozu między krajami.

W czasie I wojny światowej większość krajów świata- z wyjątkiem Stanów Zjednoczonych- zrezygnowała z wymienialności swoich walut na złoto. Po jej zakończeniu powstały dwa systemy stanowiące modyfikację klasycznego złotego standardu: system sztabowo-złoty i system dewizowo-złoty.

W tym momencie stałość kursów polegała na odchylaniu się kursów rynkowych od kursu centralnego w wąskich granicach, nazywanych złotymi punktami dewiz, leżącymi poza punktami złota ze względu na konieczność dokonywania dodatkowych wymian walut w porównaniu z klasycznym systemem waluty złotej.

22. Funkcje pieniądza międzynarodowego.

Podstawowym warunkiem umożliwiającym funkcjonowanie systemu rozliczeń opartym na pieniądzu jest wymienialność waluty danego kraju. Kolejnym ważnym warunkiem jest istnienie walut międzynarodowych. Za waluty międzynarodowe są uważane wszystkie rodzaje pieniądza powszechnie i w długim okresie uważanego we wzajemnych rozliczeniach przez kraje trzecie i pełniącego w nim funkcje miernika wartości środka płatniczego i środka gromadzenia rezerw.

Funkcje pieniądza:

• miernik wartości - waluta pełni funkcję miernika w rozliczeniach międzynarodowych gdy są w niej wyrażone ceny wymienianych towarów (np. cena ropy naftowej najczęściej podawana jest w dolarach USA natomiast ceny metali są notowane na londyńskiej giełdzie metali w funtach szterlingach). Stanowią one dla podmiotów gospodarczych parametr przy podejmowaniu decyzji eksportowych i importowych.

• środek płatniczy - funkcję tą waluta może pełnić w dwojaki sposób:

- uwalnia po jej przekazaniu podmioty gospodarcze od zobowiązań zagranicznych

(przypadek ten odnosi się do sfery mikroekonomii - dokonanie przez importera

zapłaty w danej walucie jest traktowane przez eksportera jak rozliczenie należności)

• dokonywania przez państwa transakcji wyrównawczych bilansu płatniczego (przypadek ten odnosi się do sfery makroekonomii- waluta międzynarodowa jest używana przez państwo a właściwie przez ich Banki Centralne do wyrównywania i finansowania deficytów ich bilansów płatniczych w drodze dokonywania transakcji zagranicznych nazywanych także transakcjami wyrównawczymi lub rezerwowymi).

• środek gromadzenia rezerw - funkcję tą waluta pełni wówczas gdy jej cechy związane z wykonywaniem funkcji środka płatniczego czynią ją na tyle atrakcyjną, że pojawia się wśród podmiotów gospodarczych potrzeba eksportowania w zamian za wpływy w tej walucie. Państwa natomiast dążą do posiadania nadwyżki płatniczej czyli przewagi wpływów nad dokonywanymi wydatkami.

23. Rodzaje kursów walutowych we współczesnym

międzynarodowym systemie walutowym.

Jednym z następstw rozpadu systemu walutowego z Bretton Woods (1944) i powstania nowego-współczesnego systemu walutowego było wykształcenie się trzech podstawowych systemów kursowych:

• kurs płynny

• kierowany kurs płynny

• kurs centralny

Kurs płynny kształtuje się na rynku walutowym bez interwencji władz monetarnych w związku z czym nie jest konieczne dokonywanie przez kraj stosujący zasady tego kursu transakcji wyrównawczych bilansu płatniczego.

Kierowany kurs płynny wymaga od władz monetarnych danego kraju interwencji na rynku walutowym jedynie w razie długoterminowego utrzymywania się znacznej różnicy między kursem rynkowym a kursem uważanym przez Bank Centralny za właściwy w odniesieniu do wybranej waluty zagranicznej lub wiązki takich walut. W systemie kierowanego kursu płynnego konieczne jest dokonywanie transakcji wyrównawczych bilansu płatniczego chociaż nie są one częste.

Kurs centralny wymaga od władz monetarnych utrzymywania kursów rynkowych waluty krajowej w stosunku do wybranej waluty zagranicznej lub wiązki takich walut na stałym poziomie. Dokonywanie interwencji na rynku walutowym i transakcji wyrównawczych jest w tym systemie bardzo częste gdyż dopuszczalne wahania są z reguły ustalane w bardzo wąskich przedziałach.

24. Przeszkody rozwoju gospodarczego.

1. Wysokie zaludnienie - jest źródłem najważniejszego czynnika produkcji czyli pracy. Można by sądzić, że wzrost liczby ludności powinien w sposób oczywisty prowadzić do wzrostu PNB. Opinia taka wymaga jednak założenia o dostępności dużych ilości zasobów naturalnych oraz kapitału. Przyrost ludności oznacza nie tylko przyrost zasobów pracy lecz również przyrost ilości osób, które trzeba wykarmić. Im większa liczba ludności danego kraju tym większy występuje popyt na żywność. W większości przeludnionych krajów silny popyt na żywność pozwalał jedynie na niewielkie oszczędności i utrudniał rozwój przemysłu. Niedobór żywności, powoduje niedożywienie i w konsekwencji obniża wydajność pracy oraz efekty produkcyjne.

2. Słabo rozwinięta infrastruktura - jest to pojęcie obejmujące takie elementy jak drogi, linie kolejowe, porty lotnicze, telekomunikację, budownictwo mieszkaniowe, sieć usługową stworzone w regionach rozwiniętych. Powstanie dobrze rozwiniętej infrastruktury wpływa pobudzająco na rozwój zarówno ekonomiczny jak i społeczny. Ponieważ kraje słabo rozwinięte nie posiadają infrastruktury firmy przemysłowe zazwyczaj nie są skłonne do lokowania swojej produkcji w tych krajach

3. Niska stopa oszczędności - oszczędności są istotnym warunkiem powstawania kapitału ponieważ umożliwiają wykorzystanie środków na budowę zakładów przemysłowych i wyposażenia. Niemożność akumulacji kapitału stanowi poważną przeszkodę w rozwoju gospodarczym. I w tym przypadku kraje słabo rozwinięte wpadają w błędne koło. Małe oszczędności oznaczają mały zasób kapitału oraz niewysoki PNB. Jeżeli PNB jest niewysoki wtedy prawie w całości zostaje zużyty na konsumpcję dóbr pierwszej potrzeby takich jak żywność, a niewiele pozostaje na oszczędności. Tworzenie kapitału jak również standard życiowy i rozwój gospodarczy w takiej sytuacji będą pozostawać na niskim poziomie.

4. Ograniczona oferta eksportowa - kraje rozwijające się eksportują głównie produkty rolne, nieprzetworzone paliwo, metale i inne surowce. Wiele z nich główną część dochodów czerpie z eksportu jednego produktu. Taka zależność naraża na uciążliwe skutki wahań koniunktury. Kraje, które uzależnione są od eksportu produktów rolnych i surowców mineralnych zazwyczaj znajdują się w niekorzystnej sytuacji w czasie prowadzenia handlu z krajami wysoko rozwiniętymi. Warunki wymiany handlowej (TOT) tzn. wielkość eksportu potrzebna do opłacenia danej wielkości importu zazwyczaj kształtują się korzystniej dla krajów rozwiniętych. Popyt na produkty rolne i surowce cechuje niska elastyczność cenowa tak, że skutki spadku cen nie są równoważone znacznym wzrostem wielkości popytu.

5. Czynniki socjokulturowe - kultura w rozliczny sposób wpływa na zachowanie się jednostek oraz grup społecznych określając sposób i czas wykonywania różnych prac. Społeczne różnice wynikające z poziomu wykształcenia i przynależności kastowej, różnice w przekonaniach politycznych oraz religijnych mogą ograniczająco wpływać na poziom zatrudnienia.

6. Różnice społeczne- w niektórych krajach rozwijających się prowadzenie przedsiębiorstw uważane jest za zajęcie o niższej randze niż inne zawody.

25. Sposoby przezwyciężania zacofania gospodarczego + Trzy drogi pokonywania niedorozwoju gospodarczego.

Nie ma łatwych sposobów na to, aby kraj biedny stał się krajem bogatym. Wiele trudności wymaga stopniowego przezwyciężania.

Zmiany polityki gospodarczej i finansowej krajów rozwiniętych mogły by rozwiązać niektóre trudności krajów rozwijających się. Handel zagraniczny może być bardzo ważnym instrumentem wzrostu. Jeżeli kraje rozwinięte zrezygnowały by z niektórych ograniczeń importowych, kraje rozwijające się mogłyby uzyskać więcej środków dewizowych. W ramach programów pomocy zagranicznej kraje rozwinięte mogły by udzielać pożyczek krajom rozwijającym się na fundusze inwestycyjne. Tak więc w rozwiniętej gospodarce krajów rozwijających się bardzo ważna jest pomoc zagraniczna.

Pomoc zagraniczna jest to transfer dochodów z krajów bogatych do biednych w celu pobudzenia ich rozwoju gospodarczego. Transfer taki dokonywać się może na zasadzie pełnej darowizny lub pożyczek o zmniejszonych stopach oprocentowania i wydłużonych niż zazwyczaj terminach spłaty.

Pomoc zagraniczna może także przybierać różnorodną postać fizyczną od pomocy technicznej po dostawy żywności.

Międzynarodowe instytucje finansowe mające na celu pomoc krajom rozwijającym się:

• Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju czyli Bank Światowy (IERD)

• Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju (IDA)

• Międzynarodowa Korporacja Finansowa (IFC)

• OPIC

• Eximbank itd.

Cel: wspieranie gospodarczego i społecznego rozwoju poprzez tworzenie nowoczesnej infrastruktury gospodarczej i społecznej.

W podnoszeniu poziomu opieki zdrowotnej pomaga również Światowa Organizacja Zdrowia. Oprócz tych międzynarodowych instytucji USA i inne kraje rozwinięte mają swoje własne programy pomocy dla krajów rozwijających się.

Korzyści płynące z pomocy mogą być jednak przechwytywane przez mniejszość zamiast dotrzeć do szerokich kręgów społeczeństwa. Jeżeli pomoc wykorzystywana jest na konsumpcję a nie na inwestycje wtedy przyniesie niewiele trwałych korzyści ekonomicznych. W wielu przypadkach opracowanie projektów pomocy zagranicznej jest bardzo pracochłonne. Wiele projektów nie dostarczy też produkcji rynkowej wcześniej niż po upływie kilku lat od rozpoczęcia realizacji.

Rozwój produkcji można jednak pobudzić trzema sposobami:

• bezpośrednio przez określenie rozmiarów inwestycji i handlu

• pośrednio tj. przez podatki, subsydia i inne środki wpływające na ceny zasobów i produktów (jednocześnie wprowadza się restrykcje importowe, by zmniejszyć konkurencję zagraniczną dla nowo powstałych w kraju gałęzi przemysłu)

• uprzemysłowienie i eksport produktów przemysłowych

Ten model został skutecznie zastosowany przez nowo uprzemysłowione kraje Azji Dalekowschodniej (Tajwan, Korea Pd.) Oba te kraje stawiały sobie za cel wykorzystanie bodźców płynących z rynku przy zachowaniu ograniczonego kierowania i kontroli ze strony państwa.

26. Określenie gospodarki światowej i rynku światowego

Gospodarka światowa - jest to system trwałych połączeń ekonomicznych włączających gospodarki narodowe poszczególnych krajów do procesów produkcji i wymiany o zasięgu globalnym.

Zasięg i intensywność tych powiązań ulegają ewolucji wraz z postępem technicznym.

System gospodarki światowej zapoczątkowany został powstaniem systemu gospodarki europejskiej na przełomie XV / XVI wieku. Komplementarność potencjałów ekonomicznych krajów Europy Zachodniej i Środ-wsch. przyczyniła się do powstania asymetrycznej współzależności Europy Środ-wsch. do zachodnioeuropejskich rynków zbytu. W czasie ekspansji ekonomicznej mocarstw europejskich współzależność ta rozszerzyła się na pozostałe kontynenty. Efektem tego było włączenie się półkuli zachodniej (Ameryka Pn i Pd, Azja) a później innych części świata do gospodarki światowej.

Rynek światowy - został ukształtowany w II połowie XIX wieku, kiedy pojawił się typ powiązań gospodarczych między krajami noszący nazwę tradycyjnego MPP. Wytworzył się on w okresie upowszechniania produkcji maszynowej i wprowadzenia nowoczesnych środków transportu (XVII/XIX). W tym czasie świat podzielił się na nieliczną grupę krajów rozwiniętych gospodarczo i pozostałe regiony stanowiące zaplecze surowcowo-żywnościowe oraz rynki zbytu.

Struktura gospodarki światowej:

• kraje rozwinięte (Europa Zach., USA, Japonia, Kanada, RPA, Izrael, Nawa Zelandia)

• kraje rozwijające się (Azji - Ameryki Łacińskiej - Afryki )

• kraje Europy Środkowo-wschodniej

27. Ochrona zatrudnienia i płac w handlu

We współczesnych warunkach rozwoju gospodarki światowej szczególnego znaczenia nabiera argument ochrony płac i zatrudnienia. Jest on wiodącym argumentem współczesnego protekcjonizmu handlowego także krajów Unii Europejskiej. Jego ważna rola wiąże się z istotnym dla każdego kraju problemem utrzymania stabilności społecznej.

Ograniczenie importu towarów zagrażających produkcji krajowej ma na celu utrzymanie podaży krajowej tych artykułów i dzięki temu niezmniejszenie płac oraz zatrudnienia w przypadku silnej presji importowej w gałęziach objętych ochroną.

Gałęzie przemysłu i firmy dotknięte konkurencją zagraniczną domagają się wprowadzenia restrykcji importowych, pozwalających im na utrzymanie cen produktów krajowych na nie zmienionym poziomie, a tym samym zachować miejsca pracy i dochodu.

W obecnych warunkach rozwoju podłożem motywacji protekcjonistycznych jest nie tyle niedopuszczenie do spadku poziomu płac, ile dążenie do ochrony zatrudnienia, a także zapewnienie wzrostu płac w miarę poprawy płac pracowników najbardziej wydajnych. Protekcja ma zatem zapewnić utrzymanie miejsc pracy i osiąganie wyższych płac od tych, jakie określają ogólne trendy wzrostu wydajności pracy.

Protekcja nie może być utrzymywana stale gdyż stała ochrona zagrożonych ze strony konkurencji zagranicznej gałęzi produkcji mogłaby doprowadzić do osłabienia podaży siły roboczej dla gałęzi bardziej dynamicznych. W celu skracania czasu protekcji konieczne jest możliwie szybkie wprowadzenie do procesu produkcyjnego innowacji technicznych i technologicznych i szybki wzrost gospodarczy w gałęziach zagrożonych konkurencją zagraniczną.

Kolejną przesłanką postulatu protekcji handlowej dla ochrony zatrudnienia i dochodów dotyczy szybkiego wzrostu importu. Szybki wzrost importu przyniósł szereg niekorzystnych skutków dla krajów Unii Europejskiej i innych zachodnich krajów uprzemysłowionych (w szczególności przyczynił się do wzrostu bezrobocia).

Protekcjonizm stosowany jest często w celu utrzymania zatrudnienia i określonego poziomu płac w dziedzinach mało efektywnych. Jednak nie może być on utrzymywany trwale, gdyż prowadzi do obniżenia efektywności działalności gospodarczej, podsyca inflację i może przyczynić się do powstawania innych negatywnych zjawisk w gospodarce.

Dla zachowania określonej struktury dochodów istnieją, wg W.M. Cordena, bardziej optymalne od protekcjonizmu środki, które umożliwiają bezpośrednią kompensatę dochodów. Stosowane mogą być subsydia produkcyjne, które zaliczamy do środków pomocy dostosowawczej, ponieważ bezpośrednio nie oddziaływają na handel zagraniczny.

28. SAD.

Od 1 stycznia 1988 roku obowiązuje wielofunkcyjny dokument, tzw. Jednolity Dokument Administracyjny (SAD). Dokument ten został wprowadzony także do praktyki handlowej krajów EFTA.

Celem wprowadzenia SAD było uproszczenie formalności związanych z zawieraniem transakcji handlowych i tranzytowych krajów Unii. Wiązało się z tym ominięcie barier językowych i szerokie zastosowanie techniki komputerowej w obsłudze transakcji handlu zagranicznego poprzez:

• ujednolicenie formy wielofunkcyjnej deklaracji celnej dla wszystkich krajów Unii, przy jednoczesnym zastosowaniu jednolitej formy dla eksportu, tranzytu i importu

• ujednolicenie procedur handlowych i celnych

• szerokie wykorzystanie kodów zamiast zapisów tekstowych

Formularz SAD sporządzony przez eksportera wypełniającego deklarację eksportową w ośmiu kopiach (kopie: 1-3 dla kraju wysyłki/eksportera; 4-5 dla procedury tranzytu; 6-8 dla kraju przeznaczenia/importu), towarzyszącą przesyłce towarowej, powinien być wystarczającym dokumentem dla potrzeb celnych, tranzytu i statystyki- w kraju wysyłki, tranzytu i przeznaczenia.

W Polsce obowiązek stosowania w ewidencji celnej SAD wprowadzony został 1 stycznia 1992 roku. SAD zastępujący dotychczasowe zgłoszenia celne zawiera bowiem więcej informacji handlowych zarówno dla eksportera, jak i dla importera. Ponadto znaczenie jego wiąże się z powszechnym wprowadzeniem do procedur handlowych techniki komputerowej

29. Opłaty wyrównawcze w UE i ich zmienność

Opłaty wyrównawcze były zmienne, a ich wartość określała w danym momencie różnicę między ceną progu a najniższą ceną światową.

W charakterze środka protekcjonizmu rolnego w krajach UE szeroko wykorzystywane były opłaty wyrównawcze, które chroniły wewnętrzną produkcję artykułów rolnych poprzez utrzymywanie wysokiego wewnętrznego poziomu cen na produkty rolno-spożywcze. Działanie zmiennych opłat wyrównawczych podobne było do ceł. Tak samo jak cła opłaty pobierane były przy imporcie towarów i również jak cła bezpośrednio wpływały na cenę towarów. Była jednak pewna różnica - stawka opłat wyrównawczych nie była stała. Ulegała ona zmianom w zależności od wzajemnego stosunku cen wewnętrznych i cen światowych na określone towary. Zmienne opłaty wyrównawcze utrzymywały na stałym poziomie ceny wewnętrzne. Ich wysokość zwiększała się, gdy ceny światowe obniżały się, i zmniejszała się w przypadku wzrostu cen światowych.

System opłat wyrównawczych był bardziej elastyczny niż taryfa celna. Opłaty wyrównawcze mogły izolować ruch cen na tym lub innym rynku od zmian cen światowych, przyczyniać się do wzrostu konkurencyjności towarów wytwarzanych przez producentów krajowych i zamykać drogę dla towarów pochodzących z importu. System ten ochraniał pozycję producentów rolnych UE, przyczyniał się do wzrostu cen na artykuły rolne na rynkach krajów Unii Europejskiej i wzrostu zysków farmerów.

30. Traktat z Maastricht i jego postanowienia

Traktat o Unii Europejskiej został zatwierdzony przez Radę Europejską na spotkaniu w Maastricht, odbywającym się w dniach 9 i 10 grudnia 1991 roku, i podpisany tamże 7 lutego 1992 roku. Po ratyfikowaniu go przez 12 parlamentów krajowych, wszedł w życie 1 listopada 1993 roku.

Podzielony na sześć części Traktat, wraz z długą listą aneksów i protokołów, zawiera głównie poprawki do Traktatu Rzymskiego, w którego tekst został włączony.

Oto zasadnicze postanowienia Traktatu z Maastricht:

1. Zobowiązanie Wspólnoty do osiągnięcia unii gospodarczej i walutowej, łącznie z jednolitą walutą, zarządzaną przez jeden niezależny bank centralny. Ma to zostać osiągnięte w trzech etapach. Etap trzeci powinien się rozpocząć nie później niż 1 stycznia 1999, być może nawet już 1 stycznia 1997 roku. Zobowiązuje on kraje, które wypełnią cztery szczególne kryteria- dotyczące inflacji, deficytów budżetowych, kursu walut i stóp procentowych- do wprowadzenia wspólnej waluty. Protokół przewiduje, że Wielka Brytania nie będzie zobowiązana do partycypowania w realizacji trzeciego etapu unii gospodarczej i walutowej bez podjęcia przez jej rząd i parlament oddzielnej decyzji w tej sprawie.

2. Rozwijanie wspólnych polityk zagranicznej i obrony, przy czym kwestie związane z obronnością będą rozpatrywane początkowo w ramach Unii Zachodnioeuropejskiej, w której członkostwo będzie otwarte dla wszystkich państw członkowskich Wspólnoty Europejskiej.

3. Wprowadzenie obywatelstwa unijnego, określenie praw i obowiązków obywateli państw członkowskich. Obejmują one swobodę poruszania się, prawo do zamieszkania, prawo do wybierania i kandydowania w wyborach samorządowych i europejskich, korzystanie z opieki dyplomatycznej poza granicami Unii.

4. Potwierdzenie lub rozszerzenie uprawnień Wspólnoty Europejskiej w takich dziedzinach jak: edukacja, kształcenie zawodowe, sieci transeuropejskie, przemysł, zdrowie, kultura, rozwój współpracy i ochrona konsumenta.

5. Utworzenie Funduszu Spójności w celu transferu zasobów finansowych z bogatszych państw członkowskich do biedniejszych.

6. Wzmocnienie prawa, imigracja i współpraca policji między państwami członkowskimi, głównie w oparciu o porozumienia międzyrządowe.

7. zgoda 11 państw członkowskich, wyjąwszy Wielką Brytanię, na wykorzystanie mechanizmów Wspólnoty Europejskiej do podjęcia działań wynikających z Karty Społecznej, przyjętej w 1989, odnośnie do ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracowników, warunków pracy, informowania pracowników i konsultowania z nimi ważnych spraw, równych możliwości i traktowania, oraz integracji osób wyłączonych z rynku pracy.

8. zmiany instytucjonalne, łącznie z rozszerzeniem uprawnień legislacyjnych Parlamentu Europejskiego, przedłużenie kadencji Komisji z czterech do pięciu lat oraz nadanie Trybunałowi Sprawiedliwości uprawnień nakładania kar pieniężnych na państwa członkowskie, które nie wykonują jego orzeczeń.

31. Bariery ochrony środowiska naturalnego.

Problem ochrony środowiska znalazł się w centrum uwagi współczesnego świata, a wiele krajów ustanowiło specjalne przepisy prawne dotyczące zabezpieczenia środowiska przed zanieczyszczeniem. Przepisy te ograniczyły stosowanie szeregu środków chemicznych, ustanowiły normy dotyczące wyrzucania do wody i w powietrze środków trujących, a także doprowadziły do zbadania z punktu widzenia niektórych procesów technologicznych. Przepisy stały się jednocześnie barierami, dla niektórych przemysłów, wynikającymi z wymogów ochrony środowiska naturalnego.

Środki dotyczące ochrony środowiska naturalnego dzielą się na dwie grupy:

1. budowa urządzeń oczyszczających, tworzenie nowych materiałów i źródeł energii, opracowanie nowej technologii procesów produkcyjnych

2. ustawowe reglamentowanie, ograniczanie i zabranianie kontynuacji procesów produkcyjnych, a także importu wyrobów przemysłowych powodujących zanieczyszczenie środowiska naturalnego.

32. Efekty Rundy Urugwajskiej GATT

Efektem porozumień Rundy Urugwajskiej jest:

-wzrost roli ceł w następstwie taryfikacji w handlu artykułami rolnymi, tj. zastąpienia środków poza taryfowych cłami

-zmniejszenie możliwości subsydiowania eksportu i produkcji rolnej i całkowity zakaz stosowania większości subsydiów eksportowych wobec wyrobów przemysłowych

-zakaz stosowania większości środków szarej strefy, takich jak dobrowolne ograniczanie eksportu, porozumienia cenowe itp.

-obowiązek wyeliminowania w ciągu kilku lat obecnie stosowanych dobrowolnych ograniczeń i ich odmian, które naruszyły ideę GATT, ale formalnie nie były sprzeczne z nimi.

---