Analiza ekonomiczna
wykład: prof. dr hab.
Literatura:
Bednarski, Waśniewski i inni „Analiza ekonomiczna” A.E. Wrocław
Egzamin:
Forma: test z zadaniami
Termin: 28.06.2003 godz. 9.40 osiedle 1000-lecia aula A
Wykład 1 dn. 15.03.2003
Tematyka:
Zagadnienia wstępne: specyfika obiektu badań w analizie ekonomicznej;
Cele, funkcje analizy;
Metody stosowane w analizie ekonomicznej: podział na cele ogólne i specyficzne;
wstępnego etapu i zależności` zjawisk
Analizowanie różnych płaszczyzn przedsiębiorstw;
analiza produkcji
analiza gospodarowania zapasami
analiza gospodarowania środkami trwałymi
analiza kosztów
analiza gospodarowania czynnikiem ludzkim;
Zależność wynikająca z metod dyskontowych efektywności funkcjonowania przedsiębiorstw i metod analizy wartości przedsiębiorstwa.
Zagadnienia wstępne
Analiza to sposób oceny funkcjonowania danego systemu gospodarczego (podsystem przedsiębiorstwo).
Analiza powinna odpowiedzieć na pytanie czy przedsiębiorstwo funkcjonuje dobrze czy źle;
Jakie są główne przyczyny odchyleń od stanu uważanego za pożądany;
Jakie należy zastosować narzędzia względnie w jaki sposób postępować aby doprowadzić przedsiębiorstwo do stanu uważanego za pożądany;
Przedsiębiorstwo jako obiekt badań analizy ekonomicznej
Przedsiębiorstwo to względnie wyodrębniony podsystem ekonomiczny podporządkowany realizacji określonego celu gospodarczego przy czym cel ten posiada systemotwórczy charakter i powinien być rozpatrywany w wymiarze rzeczowym (wytworzenie określonego produktu) i finansowym (uzyskanie dochodu).
Cecha szczególna przedsiębiorstwa - jako względnie wyodrębniony podsystem ekonomiczny posiada zdolność do podejmowania samodzielnych decyzji gospodarczych. Ponadto przedsiębiorstwo cechują następujące odrębności:
terytorialna
organizacyjna
ekonomiczna
prawna
Ekonomiczne związki przedsiębiorstwa z otoczeniem
State Aid, Darowizny
Rynek dóbr
inwestycyjnych
Rynek Rynek zbytu
zaopatrzeniowy gotowej produkcji
przedsiębiorstwo
Rynek pracy
Rynek produktów
finansowych podatki pozostałe
obowiązujące płatności
do budżetu
Rynek wartości
Niematerialnych
Uzyskane w analizie ekonomicznej wyniki nie są wynikami samodzielnymi tzn. nie dają kompletnej informacji do podjęcia kompletnej decyzji gospodarczej.
Miejsce analizy ekonomicznej w analizie działalności gospodarczej
Analiza otoczenia przedsiębiorstwa |
||
|
Analiza rynku |
Analiza konkurencji |
Analiza ekonomiczna |
|
|
Analiza ekonomiczno-techniczna |
|
Przedsiębiorstwo realizuje dwa przepływy:
przepływ rzeczowy (zaopatrywanie w zasoby ...
Rzeczowe środki trwałe
Rzeczowe środki obrotowe
Towary
METODY ANALIZY EKONOMICZNEJ
Analiza ekonomiczna stosuje następujące rodzaje metod:
metody ogólne do której zaliczamy:
metodę dedukcji która zakłada postęp polegający na ocenie ogólnego stanu badanego przedsiębiorstwa i dociekaniu przyczyn (w stanach cząstkowych) tego stanu;
metodę indukcji która polega na uzyskaniu ogólnej oceny przedsiębiorstwa na podstawie analizy stanów cząstkowych;
metody specyficzne które dzielą się na:
metody wstępnego etapu które zakładają porównania względne i bezwzględne realizowane w czasie i przestrzeni;
metody zależności zjawisk do których zalicza się:
metodę kolejnych podstawień,
metodę różnic cząstkowych,
metodę wskaźnikową,
metodę podstawień krzyżowych,
metodę funkcyjną,
metodę logarytmowania;
Metody wstępnego etapu
metoda porównań bezwzględnych
przyrostowe porównanie z wielkościami bazowymi
Formuła:
∆ A = A1 - A0 np. porównanie wielkości
A1 - wielkość badana
A0 - wielkość bazowa
lub
ilorazowe porównanie z wielkościami bazowymi (tempo wzrostu)
∆ ATW = (A1 - A0)/A0 x 100%
A1 - wielkość badana
A0 - wielkość bazowa
∆ ATW - tempo wzrostu zjawiska A
metoda porównań względnych
polega na uzasadnieniu zmiany wielkości bazowej zmianą wielkości badanej.
Służą ustaleniu:
na ile rozwój badanego zjawiska jest uwarunkowany rozwojem zjawiska podstawowego,
jaka powinna być wielkość badanego zjawiska gdyby jego rozwój przyjął tempo zjawiska podstawowego,
jakie jest tempo zmian zjawiska badanego,
jakie jest odchylenie między stanem rzeczywistym badanego zjawiska a stanem skorygowanym;
Formuła:
∆ A' = A1 - A0 x PTM
A1 - wskaźnik poziomu zjawiska badanego
A0 - punkt odniesienia (stan zjawiska badanego w okresie bazowym)
∆ A' - odchylenie względne zjawiska badanego (może być mniejsze, równe lub
większe od zera
PTM - wskaźnik bezwzględny (tempo zmian zjawiska podstawowego)
Przykład:
Dokonać wstępnej oceny zmienności kosztów bezpośrednich na podstawie następujących danych:
Wyszczególnienie |
Wielkości planowane |
Wykonanie |
Odchylenie bezwzględne absolutne |
% wykonania planu odchylenie bezwzględne relatywne |
Koszty bezpośrednie produkcji |
55 |
62 |
+7 |
112,7 |
Wartość wytworzonej Produkcji |
200 |
230 |
+30
|
115,0
|
Sposób liczenia:
Policzono najpierw odchylenie bezwzględne w wielkościach absolutnych (+7 i +30) oraz relatywnych (ilorazy) 112,7% i 115%;
Celem ustalenia czy wzrost kosztu był uzasadniony wzrostem produkcji ustalono
odchylenia relatywne
DK' = K1 - K0 x PTw = 62 - 55 x 1,15 = 62 - 63,25 = - 1,25 jp
Wzrost wielkości kosztu (wielkość badana) jest niższy aniżeli uzasadniałby to wzrost wielkości produkcji (wielkość podstawowa) o - 1,25.
Metoda wstępnego etapu to ocena przyrostu o % zmiany; to porównanie tempa wzrostu zjawiska badanego z tempem wzrostu zjawiska podstawowego.
Metoda badania zależności zjawisk
METODY BADAŃ PRZYCZYNOWO - SKUTKOWYCH
metoda kolejnych podstawień
wariant 1.a
gdy wielkość badana stanowi sumę miar czynników na nią wpływających
Podstawowe oznaczenia:
A0 - wielkość badana w okresie bazowym
A1 - wielkość badana w okresie badanym
a,b - miary czynników wpływających na badaną wielkość w danym okresie
∆ A - odchylenie bezwzględne badanego zjawiska A
∆A(a) ∆A(b) - odchylenia cząstkowe badanego zjawiska A
Uwaga: kolejność obliczeń nie ma wpływu na uzyskane wyniki, liczba czynników wpływających na badana wielkość dowolna
A = a + b
∆ A = A1 - A0 = (a1 + b1) - (a0 + b0)
∆ A = A1 - A0 = (a1 - a0) + (b1 - b0)
∆ A(a) = (a1 - a0)
∆ A(b) = (b1 - b0)
∆ A = ∆ A(a) + ∆ A(b)
W przedsiębiorstwie dwuzakładowym zanotowano następujące wielkości produkcji rocznej:
|
2001 (tys.zł) |
2002 (tys.zł) |
Pc A |
200 A0 |
220 A1 |
Z1 a |
100 a0 |
80 a1 |
Z2 b |
100 b0 |
140 b1 |
∆ A = A1 - A0 = 220 - 200 = 20
∆ A(a) = 80 - 100 = -20
∆ A(b) = 140 - 100 = + 40
W roku 2002 działalność zakładu A ujemnie wpłynęła na wielkość produkcji przedsiębiorstwa pomniejszając jej wielkość o -20. Ten ujemny rezultat został z nadwyżką skompensowany rezultatem działalności zakładu B o +40. Jeżeli spadek produkcji w zakładzie został oceniony negatywnie a w zakładzie B pozytywnie, to należy odpowiednio rozdzielić fundusz motywacyjny w przedsiębiorstwie.
METODY BADAŃ PRZYCZYNOWO - SKUTKOWYCH
metoda kolejnych podstawień
wariant 1.b
gdy wielkość badana stanowi różnicę miar czynników na nią wpływających
Podstawowe oznaczenia:
A0 - wielkość badana w okresie bazowym
A1 - wielkość badana w okresie badanym
a,b - miary czynników wpływających na badaną wielkość w danym okresie
∆ A - odchylenie bezwzględne badanego zjawiska A
∆A(a) ∆A(b) - odchylenia cząstkowe badanego zjawiska A
Uwaga: kolejność obliczeń nie ma wpływu na uzyskane wyniki, liczba czynników wpływających na badana wielkość dowolna
A = a - b
∆ A = A1 - A0 = (a1 - b1) - (a0 - b0)
∆ A = A1 - A0 = (a1 - a0) - (b1 - b0)
∆ A(a) = (a1 - a0)
∆ A(b) = - (b1 - b0)
∆ A = ∆ A(a) + ∆ A(b)
Zanalizuj, w jakim stopniu przychody i koszty wpłynęły na zmianę zysku osiągniętego w roku 2002 przez przedsiębiorstwo w porównaniu z rokiem 2001.
|
2001 (tys.zł) |
2002 (tys.zł) |
Przychody a |
1500 a0 |
1700 a1 |
Koszty b |
1200 b0 |
1500 b1 |
Zysk A |
300 A0 |
200 A1 |
∆ A = A1 - A0 = 200 - 300 = - 100
∆ A(a) = a1 - a0 = 1700 - 1500 = 200
∆ A(b) = - (b1 - b0) = - (1500 - 1200) = - 300
∆ A = ∆ A(a) + ∆ A(b) = 200 - 300 = -100
METODY BADAŃ PRZYCZYNOWO - SKUTKOWYCH
metoda kolejnych podstawień
wariant 1.c
gdy wielkość badana stanowi iloraz czynników na nią wpływających
Z - iloraz zjawisk cząstkowych
(uzyskane rezultaty zależą od kolejności podstawień, a więc przyjęto, że w I kolejności dokonujemy podstawień w obszarze zmian cząstkowych badanych wielkości ilościowych a w następnej kolejności w obszarze zmian cząstkowych jakościowych)
Podstawowe oznaczenia:
Z0 - wielkość badana w okresie bazowym
Z1 - wielkość badana w okresie badanym
a,b,c - miary czynników wpływających na badaną wielkość w danym okresie
W wypadku, gdy badane zjawisko Z jest ilorazem wpływów zjawisk cząstkowych metoda postępowania jest następująca. Uzyskane rezultaty zależą od kolejności podstawień.
Z = (a + b)/c
kolejne podstawienia
Z0 = (a0 + b0) / c0
Z1 = (a1 + b0) / c0
Z2 = (a1 + b1) / c0
Zbad = (a1 + b1) / c1
∆ Za = Z1 - Z0 = (a1 + b0) / c0 - (a0 + b0) / c0
∆ Zb = Z2 - Z1 = (a1 + b1) / c0 - (a1 + b0) / c0
∆ Zc = Zbad - Z2 = (a1 + b1) / c1 - (a1 + b1) / c0
ustalenie wpływu całkowitego
∆ Z = ∆ Za + ∆ Zb + ∆ Zc
metoda kolejnych podstawień
wariant d
gdy wielkość badana stanowi iloraz miar czynników na nią wpływających
Podstawowe oznaczenia:
Z0 - wielkość badana w okresie bazowym
Z1 - wielkość badana w okresie badanym
a,b,c - miary czynników wpływających na badaną wielkość w danym okresie
W wypadku gdy badane zjawisko Z jest iloczynem wpływów zjawisk cząstkowych metoda postępowania jest następująca.
Z = a x b x c
Z0 = a0 x b0 x c0
Z1 = a1 x b0 x c0
Z2 = a1 x b1 x c0
Zbad = a1 x b1 x c1
Wynika z tego formuła różnicowania (podstawowa i uproszczona)
∆ Za = Z1 - Z0 = a1 x b0 x c0 - a0 x b0 x c0 = (a1 - a0) x b0 x c0
∆ Zb = Z2 - Z1 = a1 x b1 x c0 - a1 x b0 x c0 = a1 x (b1 - b0) x c0
∆ Zc = Zbad - Z2 = a1 x b1 x c1 - a1 x b1 x c0 = a1 - b1 x (c1 - c0)
ustalenie wpływu całkowitego
∆ Z = ∆ Za + ∆ Zb + ∆ Zc
metoda różnic cząstkowych
pozwala obliczyć zarówno wpływy poszczególnych czynników jak i łącznego wpływu ich różnych kombinacji na wielkość badaną.
Warunek:
Jest stosowany wtedy gdy:
wielkość badana jest wyrażona iloczynem wpływów zjawisk cząstkowych
ilość czynników stosunkowo niewielka (ze względu na wzrost pracochłonności)
Z = a x b
∆ Z = a1 x b1 - a0 x b0
bezpośredni wpływ zmiany zjawiska cząstkowego na wielkość badaną obliczamy ze wzoru
∆ Za = (a1 - a0) x b0 lub po wymnożeniu: ∆ Za = a1 x b0 - a0 x b0
∆ Zb = (b1 - b0) x a0 lub po wymnożeniu: ∆ Zb = b1 x a0 - b0 x a0
po wymnożeniu podstawowa formuła
∆ Zab = a1b1 - a1b0 - a0b1 + a0b0
po podstawieniu
∆ Z = ∆ Za + ∆ Zb + ∆ Zab = (a1b0 -a0b0) + (b1a0 - a0b0) + (a1b1 - a1b0 - a0b1 + a0b0) = a1b1 - a0b0
Ustalenie wpływu całkowitego
∆ Z = ∆ Za + ∆ Zb + ∆ Zab
Metoda ta uniezależnia wynik od kolejności podstawień. Dzięki niej można wyróżnić wyodrębniony wpływ czynnika a na badane zjawisko Z (∆ Za), wyodrębniony wpływ czynnika b na badane zjawisko Z (∆ Zb) oraz połączony wpływ zjawiska a i zjawiska b na badane zjawisko Z (∆ Zab).
W celu dokonania analizy wpływu badania zjawisk cząstkowych na badane zjawisko w braku pełnej informacji o poziomie zjawisk cząstkowych a, b, skonstruowano metodę wykorzystującą wskaźniki - metodę wskaźnikową. Jest ona w miarę skomplikowana; metoda wykonawcza - najprostsza.
metoda wskaźnikowa
pozwala obliczyć zarówno wpływ poszczególnych czynników jak i łącznego wpływu ich różnych kombinacji na wielkość badaną.
Warunek:
Jest stosowana wtedy gdy wielkość badana jest funkcją wyrażoną iloczynem czynników cząstkowych
Z = a x b
Z0 = a0 x b0
Bezpośredni wpływ zmiany zjawiska cząstkowego na wielkość badaną obliczamy ze wzoru:
∆ Za = (a1 - a0) / a0 x Z0
∆ Zb = (b1 - b0)/ b0 x Z0
∆ Zbad = (a1 - a0) / a0 x (b1 - b0) / bo x Z0
Ustalenie wpływu całkowitego
∆ Z = ∆ Za + ∆ Zb + ∆ Zab
Zad. 1
Zakład pracuje w systemie trójzmianowym. Zatrudnienie i wydajność opisuje tabela, w tym jak kształtowały się one w 2 porównawczych okresach.
Wyszczególnienie |
Okres I |
Okres II |
Przeciętne zatrudnienie (osób); w tym: I zmiana II zmiana III zmiana
Przeciętna wydajność na pracownika (ton/osobę) I zmiana II zmiana III zmiana
|
1300 a0 500 420 380
1680 b0 580 560 540
|
1305 a1 510 430 365
1700 b1 600 590 510
|
Ustalić wielkość produkcji na zmianach w zakładzie oraz zbadać stosując metodę kolejnych podstawień jak zmiany w zatrudnieniu i w wydajności oddziaływają na poziom produkcji poszczególnych zmian i całego zakładu.
Zależność funkcyjna
Po = Wo x Zo
Wo - wydajność pracy
Zo - zatrudnienie
Po = Zo x Wo
I zmiana 500 x 580 = 290.000 ton
II zmiana 420 x 560 = 235.200 ton
III zmiana 380 x 540 = 205.200 ton
Razem 730.400 ton
P1 = Z1 x W1
I zmiana 510 x 580 = 295.800 ton
II zmiana 430 x 560 = 240.800 ton
III zmiana 365 x 540 = 197.100 ton
Razem 733.700 ton
Przyrost produkcji z tytułu zmiany (wzrostu) zatrudnienia:
∆ Pz = P1 - Po
I zmiana 295.800 - 290.000 = 5.800 ton
II zmiana 240.800 - 235.200 = 5.600 ton
III zmiana 197.100 - 205.200 = -8.100 ton
Razem 3.300 ton
Gdybyśmy założyli, że przesunięcia kadrowe i wzrost zatrudnienia nie zmienia wydajności pracy to z punktu widzenia produkcji (cel - jej zwiększenie) polityka kadrowa była prawidłowa.
Pbad = Z1 - W1
I zmiana 510 x 600 = 306.000 ton
II zmiana 430 x 590 = 253.700 ton
III zmiana 365 x 510 = 186.150 ton
Razem 745.850 ton
Jak przy nowym poziomie zatrudnienia wpłynęła wielkość produkcji (wydajność pracy)
Przyrost produkcji z tytułu wzrostu wydajności
∆ Pw = Pbad - P1
I zmiana 306.000 - 295.800 = 10.200 ton
II zmiana 253.700 - 240.800 = 12.900 ton
III zmiana 186.150 - 197.100 = -10.950 ton
Razem 12.150 ton
Przyrost produkcji przyniósł
∆ P = Pbad - P0 = 745.850 - 730.400 = 15.450 ton
∆ P = ∆ PZ + ∆ PW = 3300 + 12.150 = 15.450 ton
Wykład 2 dn. 29.03.2003
Zadanie (metoda wskaźnikowa)
Z = a x b a1 - a0 b1 - b0
Zo = ao x bo a0 b0
ΔZa = (a1 - ao) / ao x Zo
ΔZb = (b1 - bo) / bo x Zo
ΔZab = (a1 - ao) /ao x (b1 - bo) /bo x Zo
ΔZ = ΔZa + ΔZb + ΔZab
spr: ∆ Z = ∆ ZA + ∆ ZB + ∆ ZAB
∆ Z = a1b1 - a0b0
b1 b1 b0
- 1 = -
b0 b0 b0
Dlaczego ta metoda nazywa się metodą wskaźnikową?
Dlatego, że my możemy stosować tę metodę kiedy nie dysponujemy ani a1,b1 ani ao,bo
ale może być stosowana kiedy mamy do czynienia z tempem wzrostu wielkości „a”, „b” i wielkością bazową badanej wielkości Zo.
Zadanie 1a: Wskaźniki dynamiki ( w dwóch porównywalnych okresach) niektórych wielkości ekonomicznych w przedsiębiorstwie kształtowały się następująco:
Wyszczególnienie Dynamika
Produkcja (P1/P0*100) 94,08 %
Zatrudnienie (Z1/Z0*100) 105,00 %
Wydajność pracy (W1/W0*100) 89,60 %
Majątek trwały (T1/T0*100) 117,60 %
Wartość produkcji
w okresie bazowym 169.000 zł
Przeprowadź analizę przyczynową zmian wielkości przedsiębiorstwa wykorzystując metodę wskaźnikową, przy czym zakłada się następujące zależności funkcjonalne:
P0 = Z0 x W0
oraz
P0 = Z0 x T0 x PmO
gdzie
Z - zatrudnienie
W - wydajność pracy (P/Z)
T - techniczne uzbrojenie pracy (M/Z) majątkiem na jednego zatrudnionego)
Pm - produktywność majątku trwałego (P/M) wartość produkcji na 1 zł majątku
trwałego
Z = a x b
P0 = Z0 x W0
a1 x 100 % a1 - ao
ao ao
Zadanie 1b:
Badanie pierwszej zmiennej
Wzory:
Z = a x b
ΔZa = Z0 x (a1 - a0) / a0
ΔZb = Z0 x (b1 - b0) / b0
ΔZab = Z0 x (a1 - a0) / a0 x (b1 - b0) / b0
PRZYROST PRODUKCJI Z TYTUŁU WZROSTU ZATRUDNIENIA
(a1 - a0)
ΔZ0 = x Z0
a0
ΔPZ = (Z1 - Z0) / Z0 x P0
ΔPZ = P0 x (Z1 - Z0) / Z0 = P0 x (Z1 / Z0 - 1) =
169.000 x (105 / 100 - 1) = 8.450 zł
Przyrost produkcji z tytułu wzrostu zatrudnienia wynosi 8450 zł.
Przyrost produkcji z tytułu wzrostu wydajności pracy (Pw)
ΔPW = Zo (b1 - bo) / bo
ΔPW = P0 x (W1 - W0) / W0 = P0 x (W1 / W0 - 1) =
169.000 x (89,60 / 100 - 1) = -17.576 zł
Zmiana pracy z tytułu wydajności pracy jest niekorzystna ponieważ spadła wydajność pracy, to spadek ten również wywołał spadek produkcji o 17.576 zł okresu badanego Datao i Data1.
Efekt połączony
czyli zmiana wartości produkcji z tytułu łącznego oddziaływania zmian w zatrudnieniu i w wydajności pracy.
ΔPZW = P0 x (Z1 - Z0)/Z0 x (W1 - W0)/W0 = P0 x (Z1/Z0 - 1) x (W1/W0 - 1)
= 169.000 x (105 / 100 -1) x (89,60 / 100 - 1) = - 878,80 zł
Połączony efekt zmiany wydajności pracy i zatrudnienia doprowadził do spadku produkcji, a wartość tego spadku wynosi -878,80 zł.
Całkowity spadek kosztu produkcji
ΔP = ΔPZ + ΔPW + ΔPZW = -10.004,80
Spr. ΔP = Pbad - P0 = P0 x (P1/P0 - 1) = 169.000 x (94,08/100 - 1) =
= - 10.004,80
Zadanie 2
Przykład zastosowania metod analizy zjawisk
Ustalić wpływ zmiany zatrudnienia i wydajności pracy na wielkość produkcji na podstawie danych z tabeli
Wyszczególnienie |
Okres bazowy |
Okres badany |
Odchylenie bezwzględne |
Wskaźnik dynamiki w % |
Produkcja mld Zatrudnienie Wydajność pracy mln/osobę |
225000 (a0) 450 (Z0) 500 (b0) |
254600 (a1) 475 (Z1) 536 (b1) |
+ 29,6 + 25 + 36 |
113,2 105,6 107,2
|
To zadanie posługuje się wielkościami cząstkowymi
Z = a x b
P = Z x W
Zastosowano metodę wariant 1 d gdzie
Z = a x b x c
Ponieważ nasza zależność jest dwuczynnikowa sprowadzono wzór do zależności
Z = a x b
Po kolejnych podstawieniach uzyskujemy następujące zależności:
Ponieważ to jest zależność liniowa - można zastosować dowolną metodę deterministyczną
Podstawienie łańcuchowe (forma podstawowa)
P0 = Z0 x W0 = 450 x 500 = 225.000 jp
P1 = Z1 x W0 = 475 x 500 = 237.500 jp
Pbad = Z1 x W1 = 475 x 536 = 254.600 jp
ΔPZ = P1 - P0 = 237.500 jp - 225.000 jp = 12.500 jp
ΔPW = Pbad - P1 = 254.600 - 237.500 jp = 17.100 jp
Przyrost produkcji z tytułu zmiany wydajności pracy, przy założeniu niezmiennej wydajności pracy wyniósłby 12.500 jp.
Przyrost produkcji z tytułu zmiany wydajności pracy, przy założeniu nowej wydajności pracy wyniósłby 17.100 jp.
Spr. ΔP = ΔPZ + ΔPW
12.500 jp + 17.100 jp = 29.600 jp.
forma zróżnicowana (ta sama metoda j/w ale wyłączono zmienne przed
nawias)
ΔPZ = (Z1 - Z0) x W0 = 25 x 500 = 12.500 jp
ΔPW = (W1 - W0) x Z1 = 36 x 475 = 17.100 jp
Uzyskane wyniki zależą od kolejności podstawień:
Zatrudnienia - zmienna ilościowa Najpierw dokonujemy podstawień
Wydajności - zmienna jakościowa ilościowych a potem jakościowych
ΔP = ΔPZ + ΔPW = 12.500 + 17.100 = 29.600 jp
METODA RÓŻNIC CZĄSTKOWYCH (WZÓR PKT 5)
Obliczamy nie tylko odchylenia wywołane zmianą czynników cząstkowych, lecz także wpływy łączne (kolejnośc podstawień nie odgrywa roli)
Forma różnicowania
ΔPZ = (Z1 - Z0) x W0 = 25 x 500 = 12.500 jp
a1 a0 b0 Δa0
ΔPw = (W1 - W0) x Z0 = 36 x 450 = 16.200 jp
b1 b0 a0 Δb0
W tym przypadku wpływ zatrudnienia na zmianę wielkości produkcji wynosi 12.500 jp (taki sam), natomiast wpływ wydajności pracy jest inny - mniejszy - wynosi 16.200 jp
Pozostaje nam ustalenie łącznego wpływu 1 i 2 wielkości:
ΔPZW = (W1 - W0) x (Z1 - Z0) = 36 x 25 = 900 jp
ΔP = ΔPZ + ΔPW + ΔPZW = 12.500 + 16.200 + 900 = 29.600 jp
ΔPZ = (Z1 - Zo) Wo = 25 x 500 = 12.500 jp.
ΔPW = (W1 - Wo) Zo = 36 x 450 = 16.200 jp.
METODA WSKAŹNIKOWA
Obliczamy nie tylko odchylenia wywołane zmiana czynników cząstkowych, lecz także wpływy łączne z tym, że w odróżnieniu od poprzednich metod posługujemy się wskaźnikami zmian
ΔPZ = (Z1 - Z0)/ Z0 x P0 = 0,056 x 225.000 = 12.600 jp
ΔPW = (W1 - W0)/ W0 x P0 = 0, 072 x 225.000 = 16.200 jp
ΔPZW = (Z1 - Z0)/Z0 x (W1 - W0)/W0 x P0 = 0,056 x 0,072 x 225.000 = 900
ΔP = ΔPZ + ΔPW + ΔPZW = 12.500 + 16.200 + 900 = 29.600 jp
Uzyskane przyrosty produkcji są wynikiem przyrostu zatrudnienia, który dodatnio wpłynął na produkcję, a przyrostem wydajności pracy który również dodatnio wpłynął na produkcję, oraz wynikiem łącznego wpływu tych czynników, który również wywołał dodatni przyrost produkcji.
METODA PODSTAWIEŃ KRZYŻOWYCH
stosujemy do zależności funkcyjnych
Pozwala obliczyć wpływy poszczególnych czynników, włączając ich łączny wpływ kombinacji na wielkość badaną
Warunek:
wielkość badana jest wyrażona iloczynem wpływów zjawisk cząstkowych
Z = a x b
ilość czynników stosunkowo niewielka (ze względu na wzrost pracochłonności)
Cechy:
wynik nie zależy od kolejności podstawień
metoda zakłada równy podział odchyleń łącznych na poszczególne czynniki
Zo - wielkość badana okresu bazowego
Z1 - wielkość badana okresu badanego
a, b - miary zjawisk cząstkowych wpływających na badaną wielkość w danym okresie (bazowym, badanym)
b0 b1
a0 a0 x b0 a0 x b1
a1 a1 x b0 a1 x b1
ΔZ(b) = (a0 x b1) - (a0 x b0)
ΔZ(b) = (a1 x b1) - (a1 x b0) aby obliczyć wpływ czynnika b
następnie obliczyć różnice wierszy
ΔZ(a) = (a1 x b0) - (a0 x b0)
ΔZ(a) = (a1 x b1) - (a0 x b1) aby obliczyć wpływ czynnika a
ΔZ = a1b1 - aobo = ΔZ(a) + ΔZ(b)
Metoda podstawień krzyżowych jak i metoda funkcyjna i logarytmowania ma następujące ważne cechy:
nie ustala się łącznego wpływu czynnika a i b (dzieląc ten łączny wpływ pomiędzy przyrosty wywołane zmianą czynnika a i b (ΔZa i ΔZb)
wyniki nie zależą od kolejności podstawień
Przykład:
Należy ustalić wpływ zmiany ceny i stopnia zużycia energii elektrycznej na koszt cząstkowy tej energii metodą podstawień krzyżowych
wielkość a oznaczamy KW
wielkość b oznaczamy zużycie energii
|
Plan (wielkości bazowe)
|
Plan (wielkości badane) |
Zużycie kwh (b)
|
13.000,00 |
14.000,00 |
Cena za kwh (a)
|
1,20 |
1,25 |
M-czny koszt zużycia energii
|
15.600,00 |
17.500,00 |
Zużycie kwh (b)
13.000,00 14.000,00
Cena za kwh (a) różnica
1,20 15.600,00 16.800,00 1.200 ΔZ(b)
1.200 + 1.250 =
1,25 16.250,00 17.500,00 1.250 2450 : 2 = 1.225
różnica 650,00 700,00
ΔZ(a) = (650 + 700) : 2 = 1350 : 2 = 675
ΔZ = 17.500,00 675,00
+
15.600,00 1.225,00
1.900,00 1.900,00
Wpływ ceny na KWh na zmianę kosztu energii wynosi 675,00 zł
Egzamin! Każda z w/w metod
(bez funkcyjnej - pominiętaj)
METODA LOGARYTMOWANIA
Wyniki są zbliżone jak w metodzie podstawień krzyżowych, ale nie jest aż tak pracochłonna. W przypadku zależności funkcyjnej odnoszącej się do iloczynu 3 miar zjawisk cząstkowych stosowana jest wyłącznie w sytuacji, kiedy zjawisko badane „Z” stanowi iloczyn zjawisk cząstkowych.
Zasada stosowania tej metody:
Z = a x b Z = a x b x c
1. ustalenie odchyleń łącznie: ΔZ = a1b1 - aobo
2. ustalenie dynamiki odchyleń: Z1/Zo = (a1/ao) x (b1/bo)
logarytmujemy obie strony równania dynamiki odchyleń
lg(Z1/Zo) = lg(a1/ao) + lg(b1/bo)
(lg z iloczynem jest sumą lg czynników tego iloczynu)
dzielimy obie strony równania przez lg (Z1/Zo)
1 = [lg(a1/ao)] : lg(Z1/Zo) + [lg(b1/bo)] ; lg(Z1/Zo)
ustalamy odchylenia:
ΔZ(a) = ΔZ [lg(a1/ao)] : lg(Z1/Zo)
ΔZ(b) = ΔZ[lg(b1/bo)] : lg(Z1/Zo)
Spr: ΔZ = ΔZ(a) + ΔZ(b)
Analogicznie postępować kiedy mamy do czynienia z potrójnym iloczynem
3 czynniki
ΔZ = a1b1c1 - aoboco
Z1/Zo = (a1/ao) x (b1/bo) x (c1/co)
lg (Z1/Zo) = lg(a1/ao) + lg(b1/bo) + lg(c1/co)
1 = [lg(a1/ao)] : lg(Z1/Z0) + [lg(b1/bo)] : lg(Z1/Zo) + [lg(c1/co)] ; lg(Z1/Zo)
ΔZ(a) = ΔZ [lg(a1/ao)] : lg(Z1/Z0)
ΔZ(b) = ΔZ [lg(b1/bo)] : lg(Z1/Z0)
ΔZ(c) = ΔZ [lg(c1/co)] : lg(Z1/Zo)
Przykład:
Dane te same co przy użyciu energii (tylko będzie logarytmowanie)
ΔZ = a1b1 - aobo = 1.900,00
Z1/Zo = (a1/ao) x (b1/bo) = 1,04 x 1,08 = 1,12
lg(Z1/Zo) = lg (a1/ao) + lg(b1/bo) = 0,017728767 + 0,0032184683 = 0,04991345
1 = [lg(a1/ao)]: lg(Z1/Z0) + [lg(b1/bo)]: lg(Z1/Zo) = 0,355190171 + 0,644809829 = 1
ΔZ(a) = ΔZ [(lga1/ao)] ; lg(Z1/Zo) = 1.900,00 x 0,355 = 674,861 zł
ΔZ(b) = ΔZ [lg(b1/bo)] : lg(Z1/Zo) = 1.900,00 x 0,6448009829 = 1.225,138675 zł
Suma 1.900,00 zł
Na początku obliczono odchylenie = 1.900,00 zł (różnica Z1 i Zo)
Następnie ustalono łączne odchylenie i dynamikę tych odchyleń.
Dynamika odchyleń wielkości badanej funkcyjnej jest iloczynem dynamik poszczególnych czynników. Obie strony równania zostały zlogarytmowane, następnie podzielono przez 0,04991345
Za = 674,861 zł - cena
Zb = 1.225,138675 zł - zużycie
Analiza produkcji
Produkcja to proces:
Czy produkcja dostosowana jest do rynku?
Czy struktura asortymentu jest odpowiednia (braki jednego asortymentu, a nadmiar drugiego asortymentu)
Jakość wytwarzanych towarów: zmiany reklamacji, zmiany ilościowe, zmiany braków, zmiany gatunkowości
Rytmiczność produkcji, tzn. czy produkcja rozłożona jest równomiernie w czasie, czy biegnie zrywami.
Do w/w 4 punktów wymyślono wskaźniki by ocenić czy w przedsiębiorstwie dzieje się lepiej czy gorzej.
PŁASZCZYZNY ANALIZY PRODUKCJI
Pod pojęciem produkcji rozumiemy proces transformacji jednych zasobów (w tym przede wszystkim zasobów gospodarczych) na inne zasoby w tym głównie zasoby gospodarcze, np. powietrze do pompowania opon.
Zasoby gospodarcze - te, które są oferowane na rynku i posiadają dla nas określoną cenę.
Produkcja może być rozumiana w analizie dwojako:
Analiza jako wynik procesu produkcji
Istnieje szereg problemów przy pomiarze wielkości produkcji, które dotyczą pomiarów w jednostkach naturalnych z zakresu tego pomiaru (produkcja globalna, sprzedana i towarowa).
Problem ustalenia kryterium wkładu przedsiębiorstwa, udziału przedsiębiorstwa w tworzeniu wartości wytworzonego produktu.
Analiza jako sam proces
Należy zwrócić uwagę na kryteria oceny dostosowania produkcji do potrzeb rynku na ocenę wykonania asortymentowego planu produkcji na ocenę jakości procesu wytwórczego, a ta jakość oceniana jest w 4 płaszczyznach:
Gatunkowość wytworzonej produkcji
Ilość braków powstałych w danym okresie
O ilości reklamacji, ale uzasadnionych, odnoszących się do danego okresu
Rytmiczność - ocena rytmiczności procesu wytwórczego.
MIERNIKI PRODUKCJI
Produkcja
globalna
Produkcja
towarowa
Produkcja
sprzedana
Wskaźniki naturalne
dzielą się na:
proste (np. m, kg, szt.)
złożone (np. m2 , bele materiału o określonej szerokości i długości tego materiału, stopień wilgotności + kg - dla cukru który chłonie wodę)
Wielkości umowne
Nie można często w przypadku produktu wieloasortymentowego wyrazić produkcję za pomocą jednej wielkości (także w rachunkach trudno wyrazić produkcję za pomocą jednej wielkości). Wtedy można zastosować kryterium umowności, które mogą być realizowane w dwojaki sposób:
będziemy wszystko przeliczać umownie na istniejący produkt reprezentant albo kiedy będziemy ustalali fikcyjny nie istniejący w rzeczywistości produkt reprezentanta
kalkulacja - wielkość umownych produktów w przypadku ustanowienia istniejącego w rzeczywistości produktu reprezentanta.
Warunkiem takiego przeliczenia jest to, że technologie przetwarzania danego produktu są na tyle podobne, że możliwe staje się ustalenie klucza przeliczeniowego opartego o zależności techniczno - fizyczne, np. cegielnia.
Cegielnia wytwarza następujący asortyment produktów
tys. szt. kg waga
I. Cegła zwyczajna 100.000 2 1 100.000
II. Dachówka 250.000 1 0,5 125.000
III. Dreny 500.000 4 2 1.000
IV. Cegła dziurawka 50.000 2 1 50.000
1.275.000
Wyrazić wielkość produkcji przy pomocy jednej liczby
Odp. Umownie cegielnia wytworzyła taką produkcję, która odpowiada wytworzeniu 1.275.000 cegieł.
W przypadku ustalenia nie istniejącego umownego produktu (fikcyjnego) należy ustalić jego parametry w sposób statystyczny.
Takim produktem w przypadku hipermarketu klient który zakupił reprezentatywny przeciętnie statystyczny koszyk dóbr (np. 0,8% lodówki).
Miernik pracochłonności
Odpowiada na pytanie ile warta jest produkcja wykonana w danym przedsiębiorstwie z punktu widzenia nakładu pracy wyrażonego w roboczogodzinach (tzn. ile roboczogodzin pochłania produkcja u pracowników).
Te mierniki dzielą się na:
bezpośrednie - odzwierciedlają zarejestrowany czas pracy rzeczywisty (nie czas formalny tylko rzeczywisty)
pośrednie - to ilość roboczogodzin które były wydatkowane w danym zakładzie na wytworzenie określonych produktów wynikająca z norm.
Różnica pomiędzy pracochłonnością mierzoną pośrednio i bezpośrednio pozwala na ustalenie wstępnego obrazu gospodarowania czynnikiem ludzkim.
Wykład 3 dn. 12.04.2003
POMIAR PRODUKCJI
wartość wytworzonych produktów gotowych
wartość sprzedanych półfabrykatów i części
wartość usług przemysłowych świadczonych na zewnątrz na rzecz własnej działalności inwestycyjnej oraz własnej działalności finansowo wyodrębnionej i inne cele nieprodukcyjne
= produkcja towarowa
Nie każdy wzrost produkcji towarowej powinien być oceniany pozytywnie. Część tego wzrostu może wynikać z nieuzasadnionego zwiększenia zapasów produkcji towarowej, co wiąże się ze stratami wynikającymi z zamrożenia środków w zapasach nieprawidłowych (powstają wtedy tzw. koszty finansowania). Jako miernik jest lepszy od produkcji globalnej pod względem samodzielności tym, że na jego wielkość nie ma wpływu produkcja w toku.
DEFINICJA PRODUKCJI GLOBALNEJ
Charakterystyczne rezultaty działalności produkcyjnej w danym czasie konkretnej jednostki.
Jej wielkość wynika z sumowania wartości produkcji towarowej powiększonej o wartość produkcji w toku.
Generalnie produkcja globalna formalnie może być obliczona
wartość produkcji towarowej
przyrost wartości produkcji w toku oraz przeznaczony do wewnętrznego użytku przyrost półfabrykatów i części własnej produkcji, a także przeznaczony do wewnętrznego użytku przyrost zapasów przyrządów, narzędzi i materiałów pomocniczych własnej produkcji
= produkcja globalna
Wartość produkcji globalnej
minus
koszty materialne
= produkcja czysta
Wskaźnik produkcji globalnej powinien być porównywany ze wskaźnikami kosztowymi, natomiast nie stanowi samodzielnego wskaźnika. Musi być wspierany innymi wielkościami zwłaszcza w warunkach oceny jego zmiany w czasie.
Posiada następujące wady: jego wzrost może wynikać z nieuzasadnionego wzrostu produkcji w toku a także z nieuzasadnionego wzrostu zapasów produktów, które przeznaczone są do użytku wewnętrznego. Dlatego wyodrębniamy wskaźnik produkcji towarowej. Jest to ta część produktów, która jest przeznaczona do sprzedaży.
Definicja
Są to wyroby gotowe wykonane zgodnie z obowiązującymi normami, standardami oraz zwyczajami
Produkcja sprzedana jest wyrażana w wielkościach fizycznych (jednorodny asortyment) i wartościowych (asortyment niejednorodny) i jest to wielkość produkcji przekazana odbiorcom zewnętrznym a także część produkcji użyta w przedsiębiorstwie, jeżeli nie obsługuje podstawowego procesu wytwórczego.
Za produkcje sprzedaną uważamy tę część produkcji w stosunku do której należności zostały uregulowane nie później niż po upływie 25 dni od daty na którą prowadzona była analiza.
Mierniki produkcji netto, wartość dodana w przedsiębiorstwie
Pomiar opiera się na założeniu, że w trakcie produkcji zużywane są materialne wyniki produkcji a wartość zużytych materialnych czynników produkcji przenoszony jest na wartość gotowego produktu.
Wartość zużytych materialnych czynników produkcji odpowiada kosztom materialnym, do których należą:
surowce i materiały
energia
amortyzacja
Suma kosztów materialnych które zostały poniesione na wytworzenie konkretnego produktu
ko WD = przychód ze sprzedaży - koszty materialne
WD = Psp - Km
Mierniki produkcji netto
obejmują produkcję nowo wytworzoną minus wartość dodaną
Produkcja czysta
jest ona równa produkcji globalnej pomniejszonej o koszty materialne
Produkcja dodana brutto
w tym przypadku to produkcja czysta powiększona o sumę odpisów amortyzacyjnych
Produkcja sprzedana netto
Jest to produkcja sprzedana minus koszty materialne odnoszące się do produkcji sprzedanej
Nie ma już nic wspólnego z wartością dodana.
Produkcja wyrażona w kosztach przerobu
jest to wartość nakładów pracy (płace wraz z narzutami) oraz zużycie środków pracy i przedmiotów pracy z wyłączeniem materiałów bezpośrednich, podstawowych i pomocniczych (tego, co stanowi tworzywo produktu).
ANALIZA PROCESU WYTWARZANIA
w ramach tej charakterystyki prowadzona jest ocena dostarczonej produkcji do potrzeb rynku, analizy struktury asortymentowej produkcji, analizy jakości produkcji, analizy rytmiczności produkcji.
Podstawowym wskaźnikiem dostosowania produkcji do potrzeb rynku jest zmiana poziomu zapasów, przy czym zazwyczaj stosujemy tutaj wskaźnik cyklu obrotu.
ANALIZA DOSTOSOWANIA PRODUKCJI DO POTRZEB RYNKU
Podstawowe założenia pomiaru
o dostosowaniu produkcji do potrzeb rynku świadczy zmiana poziomu zapasów produkcji
Wskaźnik
cykl wartość przecenionych zapasów wyrobów gotowych x liczba dni w okresie
obrotu =
(w dniach) koszty sprzedanych wyrobów gotowych
uwaga: wartość przeciętnego zapasu wyrobów gotowych liczymy po kosztach własnych, a nie w cenach realizacji
Analiza struktury asortymentowej
Cel: ocena wykonania planu i wyjaśnienie przyczyn odchyleń oraz wpływu odchyleń
na wyniki produkcyjne i finansowe przedsiębiorstwa
Asortymentowość wartość produkcji zaliczonej do danego asortymentu
=
prosta wartość produkcji planowanej danego asortymentu
wartość produkcji wykonanej w granicach planu asortym. Asortymentowość skorygowana o ogólny procent wykonania planu produkcji
=
progresywna wartość wykonanej produkcji
Zadanie 1 Asortymentowość prosta
Na podstawie danych liczbowych podanych w tabeli
Rodzaj produkcji |
Wartość produkcji wg ceny zbytu (plan) |
Wartość produkcji wg ceny zbytu (wykonanie) |
Produkcja zaliczona do asortymentu |
A B C D E |
600 1361 2345 0 60 |
400 1500 2050 100 0 |
400 1361 2050 0 0 |
Razem |
4366 |
4050 |
3811 |
zaliczona produkcja wykonana
zgodnie z planem i realnie
A wykonałem 400 a chciałem 600
B pominąć odchylenie (przekroczenie planu) 1361
C wykonałem 2050 a zakładałem wykonanie 2345
D pominąć odchylenie (przekroczenie planu) 0
E wykonałem 0 a chciałem 60
W przypadku przekroczenia planu we wszystkich rodzajach asortymentu niezależnie jakie będzie przekroczenie, wskaźnik asortymentowości prostej będzie równy 100%.
Rozwiązanie II
Najlepiej zakładać tylko wykonanie planu; jest to rozwiązanie które dopuszcza „proporcjonalne przeciążenie mocy wytwórczych” w odniesieniu do każdego produktu. Na tej podstawie został zbudowany wskaźnik asortymentowości progresywnej.
Ustalenie wartości wskaźnika asortymentowości progresywnej
Wyszczególnienie
|
Wartość produkcji wg cen zbytu
|
Wskaźnik wykonania planu |
Plan produkcji skorygowany wskaźnikiem wykonania planu (zł) |
Produkcja zaliczona do asortymentu przy zachow.planu struktury asortym. (zł) |
|
|
plan (zł) |
wyk (zł) |
|
|
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
produkt gotowy A produkt gotowy B produkt gotowy C produkt gotowy D produkt gotowy E |
280,00 160,00 180,00 36,00 0,00 |
359,80 160,00 135,00 0,00 27,00 |
128,50 100,00 75,00 0,00 0,00 |
291,01 166,29 187,08 37,42 0,00 |
291,01 160,00 135,00 0,00 0,00 |
Razem |
656,00 |
681,80 |
104,00 |
681,80 |
586,01 |
100% 104%
Razem: plan 100% wykon 104% nadwyżka 4%
produkt A 280,00 zł x 4% = 280,00 x 1,04 = 291,01 zł
wskaźnik: (kol. 6 / kol. 3) x 100% = (586,01 : 681,80) x 100 =
85,9504253
ANALIZA JAKOŚCI PRODUKCJI
Analiza gatunkowości produkcji
gatunkowośc przeciętna
srednia W1 x 1 + W2 x 2 + W3 x 3
=
gatunkowść W1 + W2 + W3
gdzie
Wi - liczba gotowych wyrobów i-tego gatunku.
Wskaźnik może przyjmować wartość od 1 do 3. Wskaźnik informuje jak jest oceniany gatunek przeciętnego funkcyjnego wyrobu. Należy badać przede
wszystkim dynamikę w czasie tego wskaźnika. Im szybciej zbliża się do 1-ści tym lepiej.
Wada wskaźnika - jeżeli dany wskaźnik jest zastosowany dla oceny produkcji wieloasortymentowej i nie uwzględnia odrębności danej produkcji to trudno ocenić wagę jego poprawy lub pogorszenia.
Wartościowy wskaźnik przeciętnej gatunkowości
wskaźnik ten informuje jaki procent ceny produktu gat I jest realnie przeciętnie uzyskiwany
wartościowy wskaźnik W1 x p1 + W2 x p2 + W3 x p3
=
przeciętnej gatunkowości1 (W1 + W2 + W3) x p1
gdzie
Wi - liczba gotowych wyrobów i-tego gatunku
pi - cena wyrobu i-tego gatunku
Średnia cena sprzedaży wyrobów
wartościowy wskaźnik W1 x p1 + W2 x p2 + W3 x p3
=
przeciętnej gatunkowości 2 (W1 + W2 + W3)
Te wskaźniki możemy polepszać lub pogarszać na 2 sposoby
produkować wszystko w jednym gatunku
Ceny powinny być przyjmowane jako wielkość stała zazwyczaj odnosząca się do okresu bazowego.
Ustalenie rynkowo prawidłowych relacji cen P1, P2, P3, takich, przy których zapewniony jest równomierny spływ poszczególnych gatunków (przez rynek)
Zadanie
Na podstawie danych liczbowych zawartych w tabeli obliczyć strukturę gatunkowości średniego współczynnika gatunkowości w dwóch okresach (zadanie może być obciążone błędem wynikającym z różnorodności asortymentowej „czołgi - szpilki”). Miarą tego błędu jest współczynnik przeliczeniowy na jeden z tych produktów, który to produkt jest traktowany jako umowny.
Wyrób |
Produkcja w sztukach |
Jednostkowa cena zbytu |
||||||
|
m-c styczeń |
m-c luty |
|
|||||
|
I gat. |
II gat. |
ogółem |
I gat. |
II gat. |
ogółem |
gat. I |
gat. II |
A B C D |
800 800 1000 600 |
200 100 200 100 |
1000 900 1200 700 |
700 550 800 550 |
200 150 200 50 |
900 700 1000 600 |
90 70 50 80 |
81 56 40 64 |
Razem |
3200 |
600 |
3800 |
2600 |
600 |
3200 |
290 |
241 |
przeliczenie wartościowe II gatunku
wskaźnik
: 0,90
: 0,80
: 0,80
0,80
Ekwiwalent w umownych sztukach gatunku I
Styczeń Luty
A 980 = 800 + (200 x 0,9)
B 880 = 800 + (100 x 0,8)
C 1160 = 1000 + (200 x 0,8)
D 680 = 600 + (100 x 0,8)
Wyliczenie struktury % |
||
|
m-c styczeń |
m-c luty |
1 gatunek 2 gatunek |
84,21 15,79 |
81,25 18,75 |
Średni współczynnik gatunkowości: Styczeń 0,97; Luty 0,97
Taką strukturę można ustalić dla każdego asortymentu odrębnie
(styczeń 3800 = 100; luty 3200 = 100)
ANALIZA JAKOŚCI PRODUKCJI C.D.
ANALIZA REKLAMACJI
Wskaźnik reklamacji
wskaźnik liczba reklamowanych wyrobów
=
reklamacji liczba sprzedanych wyrobów
Wskaźnik nie ujmuje w sobie wagi wad reklamacyjnych. W związku z tym nie jest samodzielnym wskaźnikiem, musi być konfrontowany z innymi wielkościami.
wskaźnik koszty napraw reklamacyjnych, odszkodowań, bonifikat
strat oraz koszty transportu wypłacane odbiorcom
reklama- =
cyjnych liczba sprzedanych wyrobów
Te produkty muszą posiadać datę ...
Wykład 4 dn. 17.05.2003
Braki
Są to wyroby które ze względu na wady nie posiadają wartości użytkowej.
Za braki uważamy wyroby które:
zostały wykonane na zamówienie a nie odpowiadają warunkom umowy;
nie odpowiadają obowiązującym normom;
w przypadku oznaczenia gatunku nie odpowiadają warunkom technicznym gatunków.
ANALIZA BRAKÓW PRODUKCYJNYCH
końcowy produkcja wybrakowana
wskaźnik =
braków produkcja dobra
wartościowy straty na brakach (Kb)
wskaźnik =
braków koszty produkcji (Kp)
ANALIZA RYTMICZNOŚCI
Wskaźnik rytmiczności produkcji masowej
wskaźnik średniookresowy procent rzeczywistego wykonania planu
rytmiczności =
produkcji średniookresowy procent (planowany) produkcji (pl)
Wskaźnik rytmiczności produkcji jednostkowej i małoseryjnej
wskaźnik suma procent. faktycznego skorygowanego wykon. planu produkcji
rytmiczności =
produkcji liczba podokresów badanego okresu
wskaźnik średni wskaźnik wykonania planu
rytmiczności =
produkcji najwyższy wskaźnik wykonania planu
wskaźnik produkcja faktycznie wykonana - produkcja wykonana
rytmiczności przy założeniu rytmiczności
=
produkcji najwyższy wskaźnik wykonania planu
Zadanie
Na podstawie danych zawartych w tabeli obliczyć wskaźniki rytmiczności i nierytmiczności dekadowej produkcji małoseryjnej wytworzonej w zakładzie G.
dekada |
produkcja |
wykonanie planu (%)
3/2 |
2 x 4m - c planowana produkcja skorygowana % wykonania planu |
odchylenie od rytmiczności produkcji
3 - 5 |
skorygowa-ny % wykonania planu |
|
|
planow |
wykon |
|
|
|
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
I II III miesiąc |
60 60 60 180
|
55,2 58,2 75,0 188,4
|
92 97 125 104,67
|
62,8 62,8 62,8 188,4
|
-7,6 -4,6 12,2 24,4 Σ odchyleń |
92 97 100 X |
Wskaźnik wykonania planu 104,67 poz.3/poz.2 x 100
Wskaźnik rytmiczności 0,96
Wskaźnik nierytmiczności 12.95
Analiza rytmiczności ma na celu wykazanie odchyleń wielkości wykonanych od wielkości planowanych skorygowanych procentem wykonania planu.
Potrzeba analizy wynika z założenia, że planowane wielkości zakładają optymalne wykorzystanie zasobów danych w warunkach a każde odchylenie od planu oddala firmę od tego optimum rodząc dodatkowe koszty
ANALIZA GOSPODARKI MAGAZYNOWEJ
Gospodarka magazynowa wynika stąd, że w wielu przedsiębiorstwach obserwujemy rozbieżność pomiędzy możliwymi terminami dostaw a terminami zapotrzebowań zgłaszanymi na dany produkt.
W wielu przypadkach rozbieżność ta jest uwarunkowana technicznie i wynika ze specyfiki cyklu produkcyjnego dostawcy i cyklu produkcyjnego odbiorcy.
W innych przypadkach możliwe jest synchronizowanie tych cykli jednak ekonomiczne koszty związane z dostawą potrzebnych w danym momencie ilością produktów, mogą być niewspółmiernie wysokie w stosunku do wariantu zakładającego jednorazową ponawianą okresową dostawą i utrzymania zapasów.
Trzy doktryny, które opisują konieczność gospodarki magazynowej:
utrzymanie ciągłości produkcji,
utrzymanie produkcji i minimalizacje kosztów dostawy jednostki produktu,
ustalenie optymalnej wielkości dostawy gwarantującej ciągłość produkcji (lub ciągłość sprzedaży) przy minimalnych kosztach pozyskania i uzyskania zapasów.
Ad. 1
d1 d2 d3 dostawa
dostawa 1
d1
t1 t2 t3
d1
zapas przeciętny ½ zapasu na początku okresu + d2 + d3 + ½ dn
miedzy jedną a =
druga dostawą n - 1
Jak określić optymalną wielkość dostawy?
optimum
produkcja
Stały koszt transportu będzie malał, ale koszty magazynowe będą rosły;
Ad. 2
Cs - koszt stały dostawy (transportu, obsługa urzędowa związana z jednorazowym wyekspediowaniem towaru, koszt finansowy w przypadku kredytu)
S - roczne zapotrzebowanie zgłaszane przez dany podmiot na dany produkt
X - wielkość dostawy (ile przywieźć danym środkiem za jednym razem?)
Ks = S/X x Cs
Ile będzie wynosił koszt utrzymania na magazynie?
Koszt utrzymania zapasu = koszt magazynowania + koszt strat + koszt finansowania
Koszt magazynowania (Kuz) dzieli się na: koszt stały i koszt zmienny
Kuz = Ks + Kzm
Koszt zmienny = koszt strat
koszt finansowania zapasów (zamrożony kapitał)
koszt energii
(koszty te są największe na początku i najmniejsze na końcu)
Kzm jednostkowy = ½ kosztu zmiennego
Koszty stałe = płaca magazyniera
amortyzacja powierzchni magazynowej
Koszt magazynowania (całkowity) = X(wielkośc dostawy)/2 x Kzm jednostkowy +
koszty stałe (magazynowania)
Koszt całkowity pozyskania zapasów [KCP] = koszt stały dostawy + koszt magazynowania
= S/X x CS + X/2 x Kzm jedn. + koszt stały magazynowania
Po wyciągnięciu pochodnej 1/x -1/x2, pochodne ze stałej 0
-1 Kzmj
0 = KCP' = x S x CS + + 0
x2 2
Ile wynosiłoby X optymalne, które minimalizuje koszt zapasów?
S x CS Kzmj
=
X2 2
2 S x CS 2 S x CS
= x2 x =
Kzmj Kzm
Zadanie
Przeprowadź analizę prawidłowej wielkości dostawy, jeżeli firma handlowa zamawiała dostawę do ........... 500 szt w partii, przy czym koszt zakupu jednej sztuki 40 zł, roczne zapotrzebowanie w postaci popytu 6400 szt
kredytu finansującego zapasu rocznie 16%
roczne ubytki 4%
koszt zmienny jednostkowy 8 zł
koszt stały dostawy 100 zł (jednej dostawy)
Koszt stały = 4%
Koszt finansowania = 16%
Kzmj = 20% (0,2)
Kzmj = 40 zł - 0,2 = 8 zł
2 x 6400 x 100
x = = 160000 = 400
8
Odp: Gospodarka w zakresie pozyskania i utrzymania zapasów w ocenie z punktu widzenia optymalnej wielkości dostawy jest nieprawidłowa. Dostawy powinny być częstsze i wynosić po 400 szt każda.
min.
d1 d2 d3
500 500 500
KRYTERIA OCENY JAKOŚCI ZAPASÓW MATERIAŁOWYCH
(kompletność zapasów, wskaźniki dynamiki)
Dane do analizy zapasów materiałowych
Materiał |
Jednostka miary |
Cena jednostkowa |
Plan |
Stan w końcu roku |
Odchyl. Od planu |
||
|
|
|
Ilość |
Wartość w tys. zł |
Ilość |
Wartość w tys. zł |
|
A B C D |
t t szt. m.b. |
3000 5000 500 1000 |
300 200 1000 500 |
900 1000 500 500 |
250 250 1100 400 |
750 1250 550 400 |
-150 +250 +50 -100 |
Razem |
x |
x |
x |
2900 |
x |
2950 |
+50 |
Zbiorcze wskaźniki zakładające porównanie pomiędzy wartością zapasów planowanych z wartością zapasów rzeczywistych na daną datę mówi bardzo niewiele o jakości gospodarowania zapasami.
Z danych wynika, że nastąpiło niewielkie odchylenie od planu z 2900 do 2950 (pozytywnie).
Analiza poszczególnych pozycji zapasów materiałów wskazuje jednak, że odchylenia są znaczne w górę i w dół, dzięki czemu wzajemnie się kompensują. Aby uzyskać lepszy wgląd w stan gospodarki materiałowej stosuje się wskaźnik kompletności zapasów, którego konstrukcje obrazuje tabela 2.
Dane do analizy kompletności zapasów
Asortyment |
Norma zapasu Na 30.06 |
Zapas rzeczywisty Na 30.06 |
Ilość zaliczona na poczet kompletności |
A B C D |
500 300 280 420 |
450 370 - 480 |
450 300 - 420 |
Razem |
1500 |
1300 |
1170 |
1170
Wkz = x 100 = 78% zrealizowania
1500
Wskaźnik ten waha się od 0 do 100%.
Wada tego wskaźnika jest to, że nie jest on czuły na przekroczenie zapasów planowych, czyli nie ujmuje zapasów nadmiernych. Dlatego gospodarka zapasami musi być uzupełniona analizą zagospodarowania zapasów nieprawidłowych.
Koszty utrzymania zapasów materiałowych
Wskaźniki dynamiki (gospodarka materiałami)
Wyszczególnienie |
to |
t1 |
Przyrost |
|
|
w tys. zl |
w tys. zl |
w % |
|
Koszt utrzymania zapasów Z tego: koszty magazynowania koszty ubytków koszty finansowania |
830
450 70 310 |
910
470 110 330 |
80
20 40 20 |
9,6
4,4 57,0 6,4 |
Średni stan zapasów |
8100 |
8667 |
557 |
7,0 |
W danym przypadku przyjęto w charakterze kryterium porównanie dynamiki kosztów utrzymania zapasów materiałowych z dynamiką średniego stanu zapasu.
Przyjmuje się, że stanem krytycznym w tej analizie jest zrównanie tych dwóch dynamik. Zakłada się jednocześnie, że jeżeli koszty utrzymania zapasów i ich składowe rosną szybciej aniżeli średni stan zapasów to mamy do czynienia z procesami negatywnymi, jeżeli natomiast odwrotnie to sytuację należy oceniać pozytywnie.
GOSPODAROWANIE ZAPASAMI NIEPRAWIDŁOWYMI
To tego rodzaju zapasy, które wykraczają poza obowiązującą normę (więcej niż potrzeba).
Zapasy te dzielą się na dwa rodzaje:
nadmierne: to ta część zapasów materiałowych która może i powinna być zużyta z założenia w procesie gospodarczym realizowanym w przedsiębiorstwie;
zbędne: to ta część zapasów która w tym procesie zużyta być nie może.
Problem zagospodarowania zapasów może być rozpatrywany w 3 aspektach:
odsprzedaż tych zapasów jako produktów pełnocennych na rynku;
zużycie na potrzeby własne;
deprecjacja i złomowanie (względnie utylizacja)
Przyjęto kryterium, które zakłada porównywanie dynamiki zapasów materiałowych ogółem z dynamiką zapasów nieprawidłowych, z rozbiciem na zbędne i nadmierne. Zakłada się, że mamy do czynienia z pozytywnym działaniem, jeżeli dynamika zapasów nieprawidłowych oraz ich części składowych - zbędnych i nadmiernych jest niższa od dynamiki zapasów ogółem - zapasy nieprawidłowe rosną wolniej aniżeli zapasy całkowite.
Drugie kryterium oceny to kryterium struktury zagospodarowania zapasów, przy czym w przypadku zapasów nadmiernych preferowane jest zużycie własne jako pełnocennych surowców, w przypadku zbędnych w tej strukturze preferowana jest ich sprzedaż jako pełnocennych produktów.
Analiza zagospodarowania zapasów nieprawidłowych przebiega w płaszczyźnie zdolności firmy do ich zagospodarowywania na podstawie badania przyrostu zapasów nadmiernych w danym okresie (nowo powstałych) w stosunku do zapasów nadmiernych zagospodarowanych w tym samym okresie. Jeżeli zagospodarowanie jest mniejsze od powstających zapasów nieprawidłowych wtedy ocena jest negatywna i odwrotnie.
Wykład 5 dn. 31.05.2003
Dane do analizy nieprawidłowości zapasów materiałowych
Wyszczególnienie |
Zo |
Struktura zagospodaro wania zapasów nieprawidło wych |
Z1 |
Struktura zagospodarowania zapasów nieprawidło wych |
Dynamika |
Zapasy materiałowe ogółem (tys. zł) |
224.000 |
x |
244.160 |
x |
109 |
Zapasy nieprawidłowe z tego:
|
6200 4300 1900 |
X X X |
8100 6400 1700 |
X X X |
130 148 89 |
Udział zapasów nieprawidłowych z tego:
|
5700 3800 1000
900 |
100,0 66,7 17,5
15,8 |
7050 5300 650
1100 |
100,0 75,1 9,2
15,7 |
X X X
X |
Stopień zagospodarowania zapasów nieprawidłowych w % |
91,9 |
x |
87,0 |
x |
95 |
Zapasy nieprawidłowe powstałe |
5800 |
x |
7600 |
x |
131 |
Stosunek powstałych do zagospod. zapasów nieprawidłowych w % |
101,7 |
X
|
107,8 |
x |
106 |
EKONOMICZNA ANALIZA KOSZTÓW
Eksponuje nie wydatkową stronę kosztów, lecz rzeczową, traktując koszty jako kategorię odzwierciedlającą zużycie zasobów gospodarczych nagromadzonych (alokowanych) w przedsiębiorstwie.
Kryteria analizy:
porównanie dynamiki kosztów całkowitych z dynamiką produkcji globalnej - generalnie przyjmuje się, że koszty całkowite powinny rosnąć nie szybciej niż produkcja globalna;
należy porównywać dynamikę poszczególnych składowych kosztów z dynamiką produkcji globalnej - obowiązuje zasada jw. Ale możliwa jest ocena pozytywna szybszego wzrostu danej pozycji kosztu w stosunku do produkcji globalnej uzasadniona dynamiką wymienności poszczególnych zasobów, np. usługi obce z tytułu transportu rosną szybciej niż dynamika produkcji globalnej.
Istnieje kilka ocen międzyokresowych porównań dynamik.
Najlepsza ocena ma miejsce wtedy, kiedy dynamika produkcji globalnej przyśpiesza a dynamika kosztów spowalnia.
Najgorsza ocena - dynamika kosztów rośnie a dynamika produkcji globalnej spowalnia.
Analiza dynamiczna jest uzasadniona tym, że pozwala nam rejestrować i produkcje i koszty w cenach bieżących. Warunkiem prawidłowej oceny są wtedy nieznaczne zaburzenia w strukturze cen.
Następnym elementem analizy kosztów jest badanie ich struktury. To badanie służy dwojakiemu celowi:
ustalenie odpowiedzialności rzeczowej struktury kosztów (czy odpowiada realizowanemu procesowi wytwórczemu)
ustalenie wagi (poprawy lub pogorszenia) dynamik poszczególnych pozycji kosztów;
Wobec tego jeżeli szukamy oszczędności w kosztach najpierw należy szukać oszczędności w tych pozycjach w których udział jest jak największy.
Na podstawie podanych danych zanalizuj koszty w układzie rodzajowym |
||||
Wyszczególnienie |
1990 |
1991 |
1992 |
1992 |
|
|
|
plan |
wykonanie |
|
||||
Produkcja globalna (ceny stałe) |
9000 |
9700 |
10339 |
10773 |
|
||||
Całkowite koszty własne |
8000 |
8500 |
8700 |
8900 |
W tym: |
|
|
|
|
amortyzacja |
736 |
833 |
904,9 |
943,1 |
materiały |
3598,2 |
3805,1 |
3930,6 |
4027 |
energia |
456 |
510 |
530,7 |
551,8 |
obróbka obca |
504 |
527 |
530,7 |
542,9 |
usługi transportowe |
184 |
195,5 |
200,1 |
195,8 |
usługi remontowe |
208 |
229,5 |
243,6 |
240,3 |
inne usługi materialne |
192 |
204 |
208,8 |
213,6 |
wynagrodzenia |
1048 |
1088 |
1070,1 |
1085,8 |
narzuty na wynagrodzenia |
713,8 |
733,9 |
715,1 |
734,8 |
podróże służbowe |
72 |
76,5 |
69,6 |
71,2 |
pozostałe koszty niematerialne |
288 |
297,5 |
295,8 |
293,7 |
Struktura kosztów własnych |
||||
Wyszczególnienie |
1990 |
1991 |
1992 |
1992 |
|
|
|
plan |
wykonanie |
|
||||
Całkowite koszty własne |
100,0 |
100,0 |
100,0 |
100,0 |
|
|
|
|
|
amortyzacja |
9,2 |
9,8 |
10,4 |
10,6 |
materiały |
45,0 |
44,8 |
45,2 |
45,2 |
energia |
5,7 |
6,0 |
6,1 |
6,2 |
obróbka obca |
6,3 |
6,2 |
6,1 |
6,1 |
usługi transportowe |
2,3 |
2,3 |
2,3 |
2,2 |
usługi remontowe |
2,6 |
2,7 |
2,8 |
2,7 |
inne usługi materialne |
2,4 |
2,4 |
2,4 |
2,4 |
wynagrodzenia |
13,1 |
12,8 |
12,3 |
12,2 |
narzuty na wynagrodzenia |
8,9 |
8,6 |
8,2 |
8,3 |
podróże służbowe |
0,9 |
0,9 |
0,8 |
0,8 |
pozostałe koszty niematerialne |
3,6 |
3,5 |
3,4 |
3,3 |
Dynamika produkcji i całkowitych kosztów własnych |
||||
|
Wskaźniki dynamiki |
|
||
Wyszczególnienie |
1990=100
|
1991=100 |
Wykonania Planu w |
|
|
1991 |
1992 |
1992 |
% |
|
||||
Produkcja globalna (ceny stałe) |
107,8 |
119,7 |
111,1 |
104,2 |
|
||||
Całkowite koszty własne |
106,3 |
108,8 |
104,7 |
102,3 |
W tym: |
|
|
|
|
amortyzacja |
113,2 |
122,9 |
113,2 |
104,2 |
materiały |
105,8 |
109,2 |
105,8 |
102,5 |
energia |
111,8 |
116,4 |
108,2 |
104,0 |
obróbka obca |
104,6 |
105,3 |
103,0 |
102,3 |
usługi transportowe |
105,3 |
108,8 |
100,2 |
97,9 |
usługi remontowe |
110,3 |
117,1 |
104,7 |
98,6 |
inne usługi materialne |
106,3 |
108,8 |
104,7 |
102,3 |
wynagrodzenia |
103,8 |
102,1 |
99,8 |
101,5 |
narzuty na wynagrodzenia |
102,8 |
100,2 |
100,1 |
102,8 |
podróże służbowe |
106,3 |
96,7 |
93,1 |
102,3 |
pozostałe koszty niematerialne |
103,3 |
102,7 |
98,7 |
99,3 |
Na podstawie podanych danych zanalizuj koszty w układzie kalkulacyjnym |
||||
Wyszczególnienie |
1990 |
1991 |
1992 |
1992 |
|
|
|
plan |
wykonanie |
|
||||
Produkcja globalna (ceny stałe) |
9000 |
9666 |
9917,3 |
10400,6 |
|
||||
Całkowite koszty własne |
7000 |
7400 |
7500 |
7600 |
W tym: |
|
|
|
|
materiały bezpośrednie |
3605 |
3818,4 |
3885 |
3959,6 |
wynagrodzenia bezpośrednie |
600 |
629 |
622,5 |
623,2 |
pozostałe koszty bezpośrednie |
695 |
740 |
757,5 |
767,6 |
koszty bezpośrednie razem |
4900 |
5187,4 |
5265 |
5350,4 |
koszty wydziałowe |
1309 |
1391,2 |
1417,5 |
1428,8 |
techniczne koszty wytworzenia |
6209 |
6578,6 |
6682,5 |
6779,2 |
koszty ogólnozakładowe |
700 |
725,2 |
720 |
729,6 |
zakładowe koszty wytworzenia |
6909 |
7303,8 |
7402,5 |
7508,8 |
koszty sprzedaży |
91 |
96,2 |
97,5 |
91,2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Struktura kosztów własnych |
||||
Wyszczególnienie |
1990 |
1991 |
1992 |
1992 |
|
|
|
plan |
wykonanie |
|
||||
Całkowite koszty własne |
100,0 |
100,0 |
100,0 |
100,0 |
|
|
|
|
|
materiały bezpośrednie |
51,5 |
51,6 |
51,8 |
52,1 |
wynagrodzenia bezpośrednie |
8,6 |
8,5 |
8,3 |
8,2 |
pozostałe koszty bezpośrednie |
9,9 |
10,0 |
10,1 |
10,1 |
koszty bezpośrednie razem |
70,0 |
70,1 |
70,2 |
70,4 |
koszty wydziałowe |
18,7 |
18,8 |
18,9 |
18,8 |
techniczne koszty wytworzenia |
88,7 |
88,9 |
89,1 |
89,2 |
koszty ogólnozakładowe |
10,0 |
9,8 |
9,6 |
9,6 |
zakładowe koszty wytworzenia |
98,7 |
98,7 |
98,7 |
98,8 |
koszty sprzedaży |
1,3 |
1,3 |
1,3 |
1,2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Dynamika produkcji i całkowitych kosztów własnych |
||||
|
Wskaźniki dynamiki |
|
||
Wyszczególnienie |
1990=100
|
1991=100 |
Wskaźnik wykonania planu w 1992 |
|
|
1991 |
1992 |
1992 |
% |
|
||||
Produkcja globalna (ceny stałe) |
107,4 |
115,6 |
107,6 |
104,9 |
|
||||
Całkowite koszty własne |
105,7 |
107,1 |
102,7 |
101,3 |
W tym: |
|
|
|
|
materiały bezpośrednie |
105,9 |
107,8 |
103,7 |
101,9 |
wynagrodzenia bezpośrednie |
104,8 |
103,8 |
99,1 |
100,1 |
pozostałe koszty bezpośrednie |
106,5 |
109,0 |
103,7 |
101,3 |
koszty bezpośrednie razem |
105,9 |
107,4 |
103,1 |
101,6 |
koszty wydziałowe |
106,3 |
108,3 |
102,7 |
100,8 |
techniczne koszty wytworzenia |
106,0 |
107,6 |
103,0 |
101,4 |
koszty ogólnozakładowe |
103,6 |
102,9 |
100,6 |
101,3 |
zakładowe koszty wytworzenia |
105,7 |
107,1 |
102,8 |
101,4 |
koszty sprzedaży |
105,7 |
107,1 |
94,8 |
93,5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ocena dynamiki:
dynamika spowalnia
wynagrodzenie bezpośrednie - dynamika ujemna
to oznacza, że prawdopodobnie został polepszony proces wytwórczy więc dynamika kosztów bezpośrednich przedstawia się korzystnie
dokonano również zmian w organizacji sprzedaży, ponieważ przy rosnącej produkcji globalnej ich dynamika jest ujemna.
ANALIZA GOSPODAROWANIA ŚRODKAMI TRWAŁYMI
Podstawowe zagadnienia analizy środkami trwałymi:
pojęcie środków trwałych,
podstawowe zależności ekonomiczne,
analiza produktywności środków trwałych,
analiza ilościowych i jakościowych zmian w środkach trwałych,
ocena struktury środków trwałych,
analiza wykorzystywanych maszyn i urządzeń,
analiza postępu technicznego zmaterializowanego w środkach trwałych,
analiza wpływu gospodarki środkami trwałymi na wyniki ekonomiczne przedsiębiorstwa.
Syntetyczna analiza efektywności wykorzystania środków trwałych
Współczynnik zyskowności majątku trwałego
zysk bilansowy
Em =
przeciętna wartość brutto majątku trwałego
Współczynnik produktywności majątku trwałego
wartość produkcji w danym okresie
Pm =
Wartość środków trwałych
Etap 1
Syntetyczna ocena
efektywności
środków trwałych
Etap 2
PODSTAWOWE ZALEŻNOŚCI EKONOMICZNE W ANALIZIE GOSPODARKI ŚRODKAMI TRWAŁYMI
Dynamiki
Analiza wpływu gospodarki środkami trwałymi na wyniki ekonomiczne przedsiębiorstwa
Tempo wzrostu zatrudnienia (TWZ) < Tempo wzrostu majątku trwałego (TWMT)
wymienność pracy ludzkiej z kapitałem rzeczowym
Tempo wzrostu majątku trwałego (TWMT) < Tempo wzrostu produkcji (TWP)
(środki trwałe są nośnikiem postępu technicznego, dzięki wprowadzeniu postępu technicznego możliwa jest także poprawa organizacji produkcji)
Tempo wzrostu produkcji (TWP) < Tempo wzrostu rynku finansowego (TWZ)
poprawa racjonalności wykorzystania zasobów
Przyczynowe
Ogólne
Zyskowność Produktywność Zyskowność
majątku = majątku x produkcji
Produktywność wydajność pracy
=
majątku techniczne uzbrojenie pracy
Środki trwałe z punktu widzenia ich uczestnictwa w procesie wytwarzania dzielą się na podgrupy.
Odnowienie środków trwałych (wskaźnik ogólny)
wartość środków trwałych uzyskanych
z działalności inwestycyjnej
wskaźnik odnowienia =
wartość środków trwałych na
początku badanego okresu
Odnowienie środków trwałych (wskaźnik rodzajowy)
przyrost wartości środków trwałych
wskaźnik odnowienia danego rodzaju o danym okresie użytkowania
środka trwałego = x 100%
danego rodzaju wartość środka trwałego danego okresu
ANALIZA ILOŚCIOWA I JAKOŚCIOWA ZMIAN W ŚRODKACH TRWAŁYCH
Analiza stopnia zużycia środków trwałych
wskaźnik średni okres eksploatacji
stopnia =
zużycia normatywny okres eksploatacji
dotychczasowe umorzenie
wskaźnik =
umorzenia wartość brutto środków trwałych na
końcu badanego okresu
wartość środków trwałych
zlikwidowanych w badanym okresie
wskaźnik =
likwidacji wartość środków trwałych na
początku badanego okresu
Analiza struktur środków trwałych
Przekroje badań
I
Środki trwałe produkcyjne
Środki trwałe nieprodukcyjne
II
Struktura wiekowa posiadanych środków trwałych
III
Struktura wg stopnia zużycia
Analiza stopnia wykorzystania maszyn i urządzeń
wskaźnik gotowości maszyny zainstalowane
produkcyjnej =
maszyn maszyny posiadane
wskaźnik sprawności maszyny czynne na najliczniejszej zmianie
produkcyjności maszyn =
(uruchomienia) maszyny posiadane
wskaźnik maszyny czynne na najliczniejszej zmianie
zaangażowania =
produkcyjności maszyn maszyny zainstalowane
wskaźnik wydajność rzeczywista (szt/h)
intensywności =
wykorzystania wydajność teoretyczna (szt/h)
Analiza postępu technicznego zmaterializowanego w środkach trwałych
Techniczne uzbrojenie pracy
wskaźnik wartość środków trwałych
technicznego =
uzbrojenia pracy nakład pracy żywej
Energetyczne uzbrojenie pracy
wartość energii w wyniku
wskaźnik wykorzystania środków trwałych
energetycznego =
uzbrojenia pracy nakład pracy żywej
Wskaźnik mechanizacji
wartość produkcji wykonanej za
wskaźnik pomocą maszyn i urządzeń
=
mechanizacji wartość produkcji ogółem
Wskaźnik automatyzacji
wskaźnik czas robót z cyklem automatycznym
=
automatyzacji sumaryczny czas wszystkich robót
Zadanie
Na podstawie podanych informacji dokonać ogólnej oceny efektywności majątku trwałego
Dane
Okresy dynamika
I II III II/I III/II
Wyszczególnienie
Produkcja tys. zł 408,50 469,70 563.60 114,98 119,99
Zysk bilansowy tys. zł 55,00 63,50 79,40 115,45 125,04
Wartość brutto maj. trwałego 82,30 115,20 153,20 139,98 132,99
Sytuacja jest niekorzystna z punktu widzenia dynamiki ponieważ wartość środków trwałych w obu przypadkach rośnie szybciej niż dynamika produkcji i zysku.
Po drugie sytuacja powoli ulega odwróceniu, dynamika środków trwałych ulega spowolnieniu w III okresie a dynamika środków produkcji przyśpiesza.
Jest to proces charakterystyczny w przypadku inwestycji długookresowych.
PODSTAWOWE ZAGADNIENIA ANALIZY
Gospodarowanie czynnikiem ludzkim
ekonomiczne uwarunkowania i podstawowe zasady gospodarowania czynnikiem ludzkim,
ocena płynności i stabilizacji kadr,
analiza wykorzystania czasu pracy pracowników,
analiza kwalifikacji zawodowych pracowników,
analiza wydajności pracy,
analiza wynagrodzeń.
Ekonomiczne uwarunkowania i podstawowe zasady gospodarowania czynnikiem ludzkim
wymienność czynnika osobowego z czynnikiem rzeczowym,
oddziaływanie postępu technicznego może prowadzić do:
spadek udziału pracowników bezpośrednio produkcyjnych,
wzrost udziału pracowników pośrednio produkcyjnych i pomocniczych,
wzrost udziału pracowników technicznych,
spadek udziału pracowników administracyjnych,
wzrost udziału pracowników na stanowiska nierobotnicze ogółem,
podział pracy wg kryterium powiązania z produkcją,
dynamika produkcji i zysku powinna być szybsza niż zatrudnienia,
konieczność uwzględnienia zatrudnienia jako stanu na dana datę i przeciętnego wzrostu zatrudnienia.
OCENA PŁYNNOŚCI I STABILIZACJI KADR
Współczynnik przyjęć
liczba pracowników przyjętych
Wp =
średnia liczba zatrudnionych
Współczynnik zwolnień
liczba pracowników zwolnionych
Wz =
średnia liczba pracowników zwolnionych
Współczynnik wymiany
zmienna liczba przyjętych lub zwolnionych
Ww =
średnia liczba pracowników zatrudnionych
Współczynnik obrotu zatrudnionych
suma pracowników przyjętych i zwolnionych
Wo =
średnia liczba pracowników zatrudnionych
Współczynnik zbędnego obrotu zatrudnionych
pracownicy zwolnieni - pracownicy zwolnieni z przyczyn obiektywnych
Wo =
średnia liczba pracowników zatrudnionych
ANALIZA KWALIFIKACJI ZAWODOWEJ PRACOWNIKÓW
Analiza potencjału wykształcenia pracowników
wskaźnik średniego potencjału wykształcenia
suma (liczba pracowników o danym poziomie wykształcenia
na koniec danego okresu) x współczynnik przeliczeniowy
Wśr =
liczba pracowników na koniec danego okresu
Analiza stanu pracy pracowników
współczynnik stabilizacji załogi
liczba pracowników o dłuższym stażu
od przyjętego minimum stabilizacyjnego
Wst =
liczba pracowników zatrudnionych na koniec
rozpatrywanego okresu
Analiza wykonywania czasu pracy pracowników
współczynnik obecności
czas obecności w zakładzie
Wob =
nominalny czas w zakładzie
współczynnik absencji
czas nieobecności w zakładzie
Wab =
nominalny czas w zakładzie
współczynnik produkcyjnego wykorzystania czasu pracy
czas pracy produkcyjnej
Wpw =
nominalny czas obecności w zakładzie
współczynnik strat czasu pracy
straty czasu pracy z przyczyn
zależnych i niezależnych od pracowników
Wst =
nominalny czas w zakładzie
Analiza wydajności pracy
poziom wydajności pracy
wielkość produkcji w przyjętych jednostkach miary
Wab =
nakład pracy
ps. (nakład pracy równy jest sumie ilości
pracowników x ilość przepracowanych godzin)
stopień wykonania norm
czas normowany
Wab =
czas rzeczywisty
1
1
Sprzedaż
Produkcja na magazynie
Produkcja
w toku
Gotowe produkty
Zakupy
wielkość produkcji Z
Z = b x a
T = T/Z x Z
Z = b x a
Zo = bo x ao
Zoi = boi x aoi
Zoii = boii x aoii itd.
(105,6 - 100)/100 = 0,056
(107,2 - 100)/100 = 0,072
Wartościowe
Ilościowe
Naturalne
Umowne
Pracochłonne
Brutto
Netto
Produkcja
w kosztach (cenach) przerobu
Produkcja
czysta
Produkcja
dodana (brutto)
Produkcja
sprzedana (netto)
30
k
m
87,2881359
Wskaźnik
asortymentowości
produkcji
85,9504253
wskaźnik
asortymentowości
produkcji
90
70
50
80
A
B
C
D
81
56
40
64
880
670
960
590
3100
A
B
C
D
Razem
980
880
1160
680
3700
A
B
C
C
Razem
Syntetyczny wskaźnik
efektywności śr. trwałych
(współ. zyskowności)
Współczynnik
produktywności
środków trwałych
Współczynnik zyskowności produkcji
Wskaźnik wykorzystania maszyn i urządzeń
intensywności
efektywności
aktywności
Wskaźniki i współczynniki wykorzystania powierzchni
Wskaźniki i współczynniki środków trwałych
uzbrojenia energetycznego
umiejscowienia pracy
wyposażenia technicznego
struktury
stanu techn.
dynamiki
Wskaźniki i współczynniki rozmiar środków trwałych
Współczynniki postępu technicznego w środkach trwałych
Współczynnik uzbrojenia technicznego pracy
Współczynnik wydajności
pracy żywej
Analiza ilościowa i jakościowa zmian w środkach trwałych
Zależność miedzy globalną produktywnością a strukturą środków trwałych wg kryterium udziału w procesie wytwórczym
Globalny cząstkowy
Wskaźnik wskaźnik
produktywności = produktywności x
środków środków
trwałych trwałych
wartość środków trwałych wartość środków trwałych
produkcyjnych bezpośrednio produkcyjnych
x x
wartość ogółu wartość środków trwałych
środków trwałych produkcyjnych
Analiza produktywności środków trwałych
Globalny wskaźnik wielkość produkcji w zł
produktywności =
środków trwałych wartość ogółu środków trwałych
Ogólny wskaźnik wielkość produkcji w zł
produktywności =
środków trwałych wartość produkcyjna środków trwałych
Cząstkowy wskaźnik wielkość produkcji w zł
produktywności =
środków trwałych wartość środków trwałych
Wskaźnik przyrostu przyrost (Δ) produkcji
produktywności w okresie t (zł)
przeciętnej = przyrost (Δ) wartości środków
środków trwałych trwałych w okresie t