Analiza ekonomiczna

wykład: prof. dr hab.

Literatura:

1. Bednarski, Waśniewski i inni „Analiza ekonomiczna” A.E. Wrocław

Egzamin:

Forma: test z zadaniami

Termin: 28.06.2003 godz. 9.40 osiedle 1000-lecia aula A

Wykład 1 dn. 15.03.2003

Tematyka:

1. Zagadnienia wstępne: specyfika obiektu badań w analizie ekonomicznej;

2. Cele, funkcje analizy;

3. Metody stosowane w analizie ekonomicznej: podział na cele ogólne i specyficzne;

• wstępnego etapu i zależności` zjawisk

4. Analizowanie różnych płaszczyzn przedsiębiorstw;

• analiza produkcji

• analiza gospodarowania zapasami

• analiza gospodarowania środkami trwałymi

• analiza kosztów

• analiza gospodarowania czynnikiem ludzkim;

5. Zależność wynikająca z metod dyskontowych efektywności funkcjonowania przedsiębiorstw i metod analizy wartości przedsiębiorstwa.

Zagadnienia wstępne

Analiza to sposób oceny funkcjonowania danego systemu gospodarczego (podsystem przedsiębiorstwo).

1. Analiza powinna odpowiedzieć na pytanie czy przedsiębiorstwo funkcjonuje dobrze czy źle;

2. Jakie są główne przyczyny odchyleń od stanu uważanego za pożądany;

3. Jakie należy zastosować narzędzia względnie w jaki sposób postępować aby doprowadzić przedsiębiorstwo do stanu uważanego za pożądany;

Przedsiębiorstwo jako obiekt badań analizy ekonomicznej

Przedsiębiorstwo to względnie wyodrębniony podsystem ekonomiczny podporządkowany realizacji określonego celu gospodarczego przy czym cel ten posiada systemotwórczy charakter i powinien być rozpatrywany w wymiarze rzeczowym (wytworzenie określonego produktu) i finansowym (uzyskanie dochodu).

Cecha szczególna przedsiębiorstwa - jako względnie wyodrębniony podsystem ekonomiczny posiada zdolność do podejmowania samodzielnych decyzji gospodarczych. Ponadto przedsiębiorstwo cechują następujące odrębności:

• terytorialna

• organizacyjna

• ekonomiczna

• prawna

Ekonomiczne związki przedsiębiorstwa z otoczeniem

State Aid, Darowizny

Rynek dóbr

inwestycyjnych

Rynek Rynek zbytu

zaopatrzeniowy gotowej produkcji

przedsiębiorstwo

Rynek pracy

Rynek produktów

finansowych podatki pozostałe

obowiązujące płatności

do budżetu

Rynek wartości

Niematerialnych

Uzyskane w analizie ekonomicznej wyniki nie są wynikami samodzielnymi tzn. nie dają kompletnej informacji do podjęcia kompletnej decyzji gospodarczej.

Miejsce analizy ekonomicznej w analizie działalności gospodarczej

Analiza otoczenia przedsiębiorstwa
Ocena warunków społecznych i prawnych	Analiza rynku	Analiza konkurencji

Analiza ekonomiczna
Analiza finansowa	Analiza ekonomiczno-techniczna

Synteza wyników analiz i przygotowania decyzji przyszłych okresów

Przedsiębiorstwo realizuje dwa przepływy:

• przepływ rzeczowy (zaopatrywanie w zasoby ...

Rzeczowe środki trwałe

Rzeczowe środki obrotowe

Towary

METODY ANALIZY EKONOMICZNEJ

Analiza ekonomiczna stosuje następujące rodzaje metod:

• metody ogólne do której zaliczamy:

• metodę dedukcji która zakłada postęp polegający na ocenie ogólnego stanu badanego przedsiębiorstwa i dociekaniu przyczyn (w stanach cząstkowych) tego stanu;

• metodę indukcji która polega na uzyskaniu ogólnej oceny przedsiębiorstwa na podstawie analizy stanów cząstkowych;

• metody specyficzne które dzielą się na:

• metody wstępnego etapu które zakładają porównania względne i bezwzględne realizowane w czasie i przestrzeni;

• metody zależności zjawisk do których zalicza się:

• metodę kolejnych podstawień,

• metodę różnic cząstkowych,

• metodę wskaźnikową,

• metodę podstawień krzyżowych,

• metodę funkcyjną,

• metodę logarytmowania;

Metody wstępnego etapu

1. metoda porównań bezwzględnych

przyrostowe porównanie z wielkościami bazowymi

Formuła:

∆ A = A₁ - A₀ np. porównanie wielkości

A₁ - wielkość badana

A₀ - wielkość bazowa

lub

ilorazowe porównanie z wielkościami bazowymi (tempo wzrostu)

∆ A^TW = (A₁ - A₀)/A₀ x 100%

A₁ - wielkość badana

A₀ - wielkość bazowa

∆ A^TW - tempo wzrostu zjawiska A

2. metoda porównań względnych

polega na uzasadnieniu zmiany wielkości bazowej zmianą wielkości badanej.

Służą ustaleniu:

1. na ile rozwój badanego zjawiska jest uwarunkowany rozwojem zjawiska podstawowego,

2. jaka powinna być wielkość badanego zjawiska gdyby jego rozwój przyjął tempo zjawiska podstawowego,

3. jakie jest tempo zmian zjawiska badanego,

4. jakie jest odchylenie między stanem rzeczywistym badanego zjawiska a stanem skorygowanym;

Formuła:

∆ A' = A₁ - A₀ x P^TM

A₁ - wskaźnik poziomu zjawiska badanego

A₀ - punkt odniesienia (stan zjawiska badanego w okresie bazowym)

∆ A' - odchylenie względne zjawiska badanego (może być mniejsze, równe lub

większe od zera

P^TM - wskaźnik bezwzględny (tempo zmian zjawiska podstawowego)

Przykład:

Dokonać wstępnej oceny zmienności kosztów bezpośrednich na podstawie następujących danych:

Wyszczególnienie	Wielkości planowane	Wykonanie	Odchylenie bezwzględne absolutne	% wykonania planu odchylenie bezwzględne relatywne
Koszty bezpośrednie produkcji	55	62	+7	112,7
Wartość wytworzonej Produkcji	200	230	+30	115,0

Sposób liczenia:

• Policzono najpierw odchylenie bezwzględne w wielkościach absolutnych (+7 i +30) oraz relatywnych (ilorazy) 112,7% i 115%;

• Celem ustalenia czy wzrost kosztu był uzasadniony wzrostem produkcji ustalono

odchylenia relatywne

DK' = K₁ - K₀ x P^Tw = 62 - 55 x 1,15 = 62 - 63,25 = - 1,25 jp

Wzrost wielkości kosztu (wielkość badana) jest niższy aniżeli uzasadniałby to wzrost wielkości produkcji (wielkość podstawowa) o - 1,25.

Metoda wstępnego etapu to ocena przyrostu o % zmiany; to porównanie tempa wzrostu zjawiska badanego z tempem wzrostu zjawiska podstawowego.

Metoda badania zależności zjawisk

METODY BADAŃ PRZYCZYNOWO - SKUTKOWYCH

1. metoda kolejnych podstawień

wariant 1.a

gdy wielkość badana stanowi sumę miar czynników na nią wpływających

Podstawowe oznaczenia:

A₀ - wielkość badana w okresie bazowym

A₁ - wielkość badana w okresie badanym

a,b - miary czynników wpływających na badaną wielkość w danym okresie

∆ A - odchylenie bezwzględne badanego zjawiska A

∆A(a) ∆A(b) - odchylenia cząstkowe badanego zjawiska A

Uwaga: kolejność obliczeń nie ma wpływu na uzyskane wyniki, liczba czynników wpływających na badana wielkość dowolna

A = a + b

∆ A = A₁ - A₀ = (a₁ + b₁) - (a₀ + b₀)

∆ A = A₁ - A₀ = (a₁ - a₀) + (b₁ - b₀)

∆ A(a) = (a₁ - a₀)

∆ A(b) = (b₁ - b₀)

∆ A = ∆ A(a) + ∆ A(b)

W przedsiębiorstwie dwuzakładowym zanotowano następujące wielkości produkcji rocznej:

	2001 (tys.zł)	2002 (tys.zł)
Pc A	200 A0	220 A1
Z1 a	100 a0	80 a1
Z2 b	100 b0	140 b1

∆ A = A₁ - A₀ = 220 - 200 = 20

∆ A(a) = 80 - 100 = -20

∆ A(b) = 140 - 100 = + 40

W roku 2002 działalność zakładu A ujemnie wpłynęła na wielkość produkcji przedsiębiorstwa pomniejszając jej wielkość o -20. Ten ujemny rezultat został z nadwyżką skompensowany rezultatem działalności zakładu B o +40. Jeżeli spadek produkcji w zakładzie został oceniony negatywnie a w zakładzie B pozytywnie, to należy odpowiednio rozdzielić fundusz motywacyjny w przedsiębiorstwie.

METODY BADAŃ PRZYCZYNOWO - SKUTKOWYCH

2. metoda kolejnych podstawień

wariant 1.b

gdy wielkość badana stanowi różnicę miar czynników na nią wpływających

Podstawowe oznaczenia:

A₀ - wielkość badana w okresie bazowym

A₁ - wielkość badana w okresie badanym

a,b - miary czynników wpływających na badaną wielkość w danym okresie

∆ A - odchylenie bezwzględne badanego zjawiska A

∆A(a) ∆A(b) - odchylenia cząstkowe badanego zjawiska A

Uwaga: kolejność obliczeń nie ma wpływu na uzyskane wyniki, liczba czynników wpływających na badana wielkość dowolna

A = a - b

∆ A = A₁ - A₀ = (a₁ - b₁) - (a₀ - b₀)

∆ A = A₁ - A₀ = (a₁ - a₀) - (b₁ - b₀)

∆ A(a) = (a₁ - a₀)

∆ A(b) = - (b₁ - b₀)

∆ A = ∆ A(a) + ∆ A(b)

Zanalizuj, w jakim stopniu przychody i koszty wpłynęły na zmianę zysku osiągniętego w roku 2002 przez przedsiębiorstwo w porównaniu z rokiem 2001.

	2001 (tys.zł)	2002 (tys.zł)
Przychody a	1500 a0	1700 a1
Koszty b	1200 b0	1500 b1
Zysk A	300 A0	200 A1

∆ A = A₁ - A₀ = 200 - 300 = - 100

∆ A(a) = a₁ - a₀ = 1700 - 1500 = 200

∆ A(b) = - (b₁ - b₀) = - (1500 - 1200) = - 300

∆ A = ∆ A(a) + ∆ A(b) = 200 - 300 = -100

METODY BADAŃ PRZYCZYNOWO - SKUTKOWYCH

3. metoda kolejnych podstawień

wariant 1.c

gdy wielkość badana stanowi iloraz czynników na nią wpływających

Z - iloraz zjawisk cząstkowych

(uzyskane rezultaty zależą od kolejności podstawień, a więc przyjęto, że w I kolejności dokonujemy podstawień w obszarze zmian cząstkowych badanych wielkości ilościowych a w następnej kolejności w obszarze zmian cząstkowych jakościowych)

Podstawowe oznaczenia:

Z₀ - wielkość badana w okresie bazowym

Z₁ - wielkość badana w okresie badanym

a,b,c - miary czynników wpływających na badaną wielkość w danym okresie

W wypadku, gdy badane zjawisko Z jest ilorazem wpływów zjawisk cząstkowych metoda postępowania jest następująca. Uzyskane rezultaty zależą od kolejności podstawień.

Z = (a + b)/c

kolejne podstawienia

Z0 = (a₀ + b₀) / c₀

Z1 = (a₁ + b₀) / c₀

Z2 = (a₁ + b₁) / c₀

Zbad = (a₁ + b₁) / c₁

∆ Za = Z1 - Z0 = (a₁ + b₀) / c₀ - (a₀ + b₀) / c₀

∆ Zb = Z2 - Z1 = (a₁ + b₁) / c₀ - (a₁ + b₀) / c₀

∆ Zc = Zbad - Z2 = (a₁ + b₁) / c₁ - (a₁ + b₁) / c₀

ustalenie wpływu całkowitego

∆ Z = ∆ Za + ∆ Zb + ∆ Zc

4. metoda kolejnych podstawień

wariant d

gdy wielkość badana stanowi iloraz miar czynników na nią wpływających

Podstawowe oznaczenia:

Z₀ - wielkość badana w okresie bazowym

Z₁ - wielkość badana w okresie badanym

a,b,c - miary czynników wpływających na badaną wielkość w danym okresie

W wypadku gdy badane zjawisko Z jest iloczynem wpływów zjawisk cząstkowych metoda postępowania jest następująca.

Z = a x b x c

Z0 = a₀ x b₀ x c₀

Z1 = a₁ x b₀ x c₀

Z2 = a₁ x b₁ x c₀

Zbad = a₁ x b₁ x c₁

Wynika z tego formuła różnicowania (podstawowa i uproszczona)

∆ Za = Z1 - Z0 = a₁ x b₀ x c₀ - a₀ x b₀ x c₀ = (a₁ - a₀) x b₀ x c₀

∆ Zb = Z2 - Z1 = a₁ x b₁ x c₀ - a₁ x b₀ x c₀ = a₁ x (b₁ - b₀) x c₀

∆ Zc = Zbad - Z2 = a₁ x b₁ x c₁ - a₁ x b₁ x c₀ = a₁ - b₁ x (c₁ - c₀)

ustalenie wpływu całkowitego

∆ Z = ∆ Za + ∆ Zb + ∆ Zc

5. metoda różnic cząstkowych

pozwala obliczyć zarówno wpływy poszczególnych czynników jak i łącznego wpływu ich różnych kombinacji na wielkość badaną.

Warunek:

Jest stosowany wtedy gdy:

• wielkość badana jest wyrażona iloczynem wpływów zjawisk cząstkowych

• ilość czynników stosunkowo niewielka (ze względu na wzrost pracochłonności)

Z = a x b

∆ Z = a₁ x b₁ - a₀ x b₀

bezpośredni wpływ zmiany zjawiska cząstkowego na wielkość badaną obliczamy ze wzoru

∆ Za = (a₁ - a₀) x b₀ lub po wymnożeniu: ∆ Za = a₁ x b₀ - a₀ x b₀

∆ Zb = (b₁ - b₀) x a₀ lub po wymnożeniu: ∆ Zb = b₁ x a₀ - b₀ x a₀

po wymnożeniu podstawowa formuła

∆ Zab = a₁b₁ - a₁b₀ - a₀b₁ + a₀b₀

po podstawieniu

∆ Z = ∆ Za + ∆ Zb + ∆ Zab = (a₁b₀ -a₀b₀) + (b₁a₀ - a₀b₀) + (a₁b₁ - a₁b₀ - a₀b₁ + a₀b₀) = a₁b₁ - a₀b₀

Ustalenie wpływu całkowitego

∆ Z = ∆ Za + ∆ Zb + ∆ Zab

Metoda ta uniezależnia wynik od kolejności podstawień. Dzięki niej można wyróżnić wyodrębniony wpływ czynnika a na badane zjawisko Z (∆ Za), wyodrębniony wpływ czynnika b na badane zjawisko Z (∆ Zb) oraz połączony wpływ zjawiska a i zjawiska b na badane zjawisko Z (∆ Zab).

W celu dokonania analizy wpływu badania zjawisk cząstkowych na badane zjawisko w braku pełnej informacji o poziomie zjawisk cząstkowych a, b, skonstruowano metodę wykorzystującą wskaźniki - metodę wskaźnikową. Jest ona w miarę skomplikowana; metoda wykonawcza - najprostsza.

6. metoda wskaźnikowa

pozwala obliczyć zarówno wpływ poszczególnych czynników jak i łącznego wpływu ich różnych kombinacji na wielkość badaną.

Warunek:

Jest stosowana wtedy gdy wielkość badana jest funkcją wyrażoną iloczynem czynników cząstkowych

Z = a x b

Z₀ = a₀ x b₀

Bezpośredni wpływ zmiany zjawiska cząstkowego na wielkość badaną obliczamy ze wzoru:

∆ Za = (a₁ - a₀) / a₀ x Z₀

∆ Zb = (b₁ - b₀)/ b₀ x Z₀

∆ Zbad = (a₁ - a₀) / a₀ x (b₁ - b₀) / b_o x Z₀

Ustalenie wpływu całkowitego

∆ Z = ∆ Za + ∆ Zb + ∆ Zab

Zad. 1

Zakład pracuje w systemie trójzmianowym. Zatrudnienie i wydajność opisuje tabela, w tym jak kształtowały się one w 2 porównawczych okresach.

Wyszczególnienie	Okres I	Okres II
Przeciętne zatrudnienie (osób); w tym: I zmiana II zmiana III zmiana Przeciętna wydajność na pracownika (ton/osobę) I zmiana II zmiana III zmiana	1300 a0 500 420 380 1680 b0 580 560 540	1305 a1 510 430 365 1700 b1 600 590 510

Ustalić wielkość produkcji na zmianach w zakładzie oraz zbadać stosując metodę kolejnych podstawień jak zmiany w zatrudnieniu i w wydajności oddziaływają na poziom produkcji poszczególnych zmian i całego zakładu.

Zależność funkcyjna

Po = Wo x Zo

Wo - wydajność pracy

Zo - zatrudnienie

Po = Zo x Wo

I zmiana 500 x 580 = 290.000 ton

II zmiana 420 x 560 = 235.200 ton

III zmiana 380 x 540 = 205.200 ton

Razem 730.400 ton

P₁ = Z₁ x W₁

I zmiana 510 x 580 = 295.800 ton

II zmiana 430 x 560 = 240.800 ton

III zmiana 365 x 540 = 197.100 ton

Razem 733.700 ton

Przyrost produkcji z tytułu zmiany (wzrostu) zatrudnienia:

∆ Pz = P₁ - Po

I zmiana 295.800 - 290.000 = 5.800 ton

II zmiana 240.800 - 235.200 = 5.600 ton

III zmiana 197.100 - 205.200 = -8.100 ton

Razem 3.300 ton

Gdybyśmy założyli, że przesunięcia kadrowe i wzrost zatrudnienia nie zmienia wydajności pracy to z punktu widzenia produkcji (cel - jej zwiększenie) polityka kadrowa była prawidłowa.

Pbad = Z₁ - W₁

I zmiana 510 x 600 = 306.000 ton

II zmiana 430 x 590 = 253.700 ton

III zmiana 365 x 510 = 186.150 ton

Razem 745.850 ton

Jak przy nowym poziomie zatrudnienia wpłynęła wielkość produkcji (wydajność pracy)

Przyrost produkcji z tytułu wzrostu wydajności

∆ Pw = P_bad - P₁

I zmiana 306.000 - 295.800 = 10.200 ton

II zmiana 253.700 - 240.800 = 12.900 ton

III zmiana 186.150 - 197.100 = -10.950 ton

Razem 12.150 ton

Przyrost produkcji przyniósł

∆ P = P_bad - P₀ = 745.850 - 730.400 = 15.450 ton

∆ P = ∆ P_Z + ∆ P_W = 3300 + 12.150 = 15.450 ton

Wykład 2 dn. 29.03.2003

Zadanie (metoda wskaźnikowa)

Z = a x b a₁ - a₀ b₁ - b₀

Z_o = a_o x b_o a₀ b₀

ΔZa = (a₁ - a_o) / a_o x Z_o

ΔZb = (b₁ - b_o) / b_o x Z_o

ΔZab = (a₁ - a_o) /a_o x (b₁ - b_o) /b_o x Z_o

ΔZ = ΔZa + ΔZb + ΔZab

spr: ∆ Z = ∆ Z_A + ∆ Z_B + ∆ Z_AB

∆ Z = a₁b₁ - a₀b₀

b₁ b₁ b₀

- 1 = -

b₀ b₀ b₀

Dlaczego ta metoda nazywa się metodą wskaźnikową?

Dlatego, że my możemy stosować tę metodę kiedy nie dysponujemy ani a₁,b₁ ani a_o,b_o

ale może być stosowana kiedy mamy do czynienia z tempem wzrostu wielkości „a”, „b” i wielkością bazową badanej wielkości Z_o.

Zadanie 1a: Wskaźniki dynamiki ( w dwóch porównywalnych okresach) niektórych wielkości ekonomicznych w przedsiębiorstwie kształtowały się następująco:

Wyszczególnienie Dynamika

Produkcja (P₁/P₀*100) 94,08 %

Zatrudnienie (Z₁/Z₀*100) 105,00 %

Wydajność pracy (W₁/W₀*100) 89,60 %

Majątek trwały (T₁/T₀*100) 117,60 %

Wartość produkcji

w okresie bazowym 169.000 zł

Przeprowadź analizę przyczynową zmian wielkości przedsiębiorstwa wykorzystując metodę wskaźnikową, przy czym zakłada się następujące zależności funkcjonalne:

P₀ = Z₀ x W₀

oraz

P₀ = Z₀ x T₀ x P_mO

gdzie

Z - zatrudnienie

W - wydajność pracy (P/Z)

T - techniczne uzbrojenie pracy (M/Z) majątkiem na jednego zatrudnionego)

Pm - produktywność majątku trwałego (P/M) wartość produkcji na 1 zł majątku

trwałego

Z = a x b

P₀ = Z₀ x W₀

a₁ x 100 % a₁ - a_o

a_o a_o

Zadanie 1b:

1. Badanie pierwszej zmiennej

Wzory:

Z = a x b

ΔZ_a = Z₀ x (a₁ - a₀) / a₀

ΔZ_b = Z₀ x (b₁ - b₀) / b₀

ΔZ_ab = Z₀ x (a₁ - a₀) / a₀ x (b₁ - b₀) / b₀

PRZYROST PRODUKCJI Z TYTUŁU WZROSTU ZATRUDNIENIA

(a₁ - a₀)

ΔZ₀ = x Z₀

a₀

ΔP_Z = (Z₁ - Z₀) / Z₀ x P₀

ΔP_Z = P₀ x (Z₁ - Z₀) / Z₀ = P₀ x (Z₁ / Z₀ - 1) =

169.000 x (105 / 100 - 1) = 8.450 zł

Przyrost produkcji z tytułu wzrostu zatrudnienia wynosi 8450 zł.

Przyrost produkcji z tytułu wzrostu wydajności pracy (Pw)

ΔP_W = Z_o (b₁ - b_o) / b_o

ΔP_W = P₀ x (W₁ - W₀) / W₀ = P₀ x (W₁ / W₀ - 1) =

169.000 x (89,60 / 100 - 1) = -17.576 zł

Zmiana pracy z tytułu wydajności pracy jest niekorzystna ponieważ spadła wydajność pracy, to spadek ten również wywołał spadek produkcji o 17.576 zł okresu badanego Data_o i Data₁.

Efekt połączony

czyli zmiana wartości produkcji z tytułu łącznego oddziaływania zmian w zatrudnieniu i w wydajności pracy.

ΔP_ZW = P₀ x (Z₁ - Z₀)/Z₀ x (W₁ - W₀)/W₀ = P₀ x (Z₁/Z₀ - 1) x (W₁/W₀ - 1)

= 169.000 x (105 / 100 -1) x (89,60 / 100 - 1) = - 878,80 zł

Połączony efekt zmiany wydajności pracy i zatrudnienia doprowadził do spadku produkcji, a wartość tego spadku wynosi -878,80 zł.

Całkowity spadek kosztu produkcji

ΔP = ΔP_Z + ΔP_W + ΔP_ZW = -10.004,80

Spr. ΔP = P_bad - P₀ = P₀ x (P₁/P₀ - 1) = 169.000 x (94,08/100 - 1) =

= - 10.004,80

Zadanie 2

Przykład zastosowania metod analizy zjawisk

Ustalić wpływ zmiany zatrudnienia i wydajności pracy na wielkość produkcji na podstawie danych z tabeli

Wyszczególnienie	Okres bazowy	Okres badany	Odchylenie bezwzględne	Wskaźnik dynamiki w %
Produkcja mld Zatrudnienie Wydajność pracy mln/osobę	225000 (a0) 450 (Z0) 500 (b0)	254600 (a1) 475 (Z1) 536 (b1)	+ 29,6 + 25 + 36	113,2 105,6 107,2

To zadanie posługuje się wielkościami cząstkowymi

Z = a x b

P = Z x W

Zastosowano metodę wariant 1 d gdzie

Z = a x b x c

Ponieważ nasza zależność jest dwuczynnikowa sprowadzono wzór do zależności

Z = a x b

Po kolejnych podstawieniach uzyskujemy następujące zależności:

Ponieważ to jest zależność liniowa - można zastosować dowolną metodę deterministyczną

1. Podstawienie łańcuchowe (forma podstawowa)

P₀ = Z₀ x W₀ = 450 x 500 = 225.000 jp

P₁ = Z₁ x W₀ = 475 x 500 = 237.500 jp

P_bad = Z₁ x W₁ = 475 x 536 = 254.600 jp

ΔP_Z = P₁ - P₀ = 237.500 jp - 225.000 jp = 12.500 jp

ΔP_W = P_bad - P₁ = 254.600 - 237.500 jp = 17.100 jp

Przyrost produkcji z tytułu zmiany wydajności pracy, przy założeniu niezmiennej wydajności pracy wyniósłby 12.500 jp.

Przyrost produkcji z tytułu zmiany wydajności pracy, przy założeniu nowej wydajności pracy wyniósłby 17.100 jp.

Spr. ΔP = ΔP_Z + ΔP_W

12.500 jp + 17.100 jp = 29.600 jp.

2. forma zróżnicowana (ta sama metoda j/w ale wyłączono zmienne przed

nawias)

ΔP_Z = (Z₁ - Z₀) x W₀ = 25 x 500 = 12.500 jp

ΔP_W = (W₁ - W₀) x Z₁ = 36 x 475 = 17.100 jp

Uzyskane wyniki zależą od kolejności podstawień:

Zatrudnienia - zmienna ilościowa Najpierw dokonujemy podstawień

Wydajności - zmienna jakościowa ilościowych a potem jakościowych

ΔP = ΔP_Z + ΔP_W = 12.500 + 17.100 = 29.600 jp

METODA RÓŻNIC CZĄSTKOWYCH (WZÓR PKT 5)

Obliczamy nie tylko odchylenia wywołane zmianą czynników cząstkowych, lecz także wpływy łączne (kolejnośc podstawień nie odgrywa roli)

Forma różnicowania

ΔP_Z = (Z₁ - Z₀) x W₀ = 25 x 500 = 12.500 jp

a₁ a₀ b₀ Δa₀

ΔP_w = (W₁ - W₀) x Z₀ = 36 x 450 = 16.200 jp

b₁ b₀ a₀ Δb₀

W tym przypadku wpływ zatrudnienia na zmianę wielkości produkcji wynosi 12.500 jp (taki sam), natomiast wpływ wydajności pracy jest inny - mniejszy - wynosi 16.200 jp

Pozostaje nam ustalenie łącznego wpływu 1 i 2 wielkości:

ΔP_ZW = (W₁ - W₀) x (Z₁ - Z₀) = 36 x 25 = 900 jp

ΔP = ΔP_Z + ΔP_W + ΔP_ZW = 12.500 + 16.200 + 900 = 29.600 jp

ΔP_Z = (Z₁ - Z_o) W_o = 25 x 500 = 12.500 jp.

ΔP_W = (W₁ - W_o) Z_o = 36 x 450 = 16.200 jp.

METODA WSKAŹNIKOWA

Obliczamy nie tylko odchylenia wywołane zmiana czynników cząstkowych, lecz także wpływy łączne z tym, że w odróżnieniu od poprzednich metod posługujemy się wskaźnikami zmian

ΔP_Z = (Z₁ - Z₀)/ Z₀ x P₀ = 0,056 x 225.000 = 12.600 jp

ΔP_W = (W₁ - W₀)/ W₀ x P₀ = 0, 072 x 225.000 = 16.200 jp

ΔP_ZW = (Z₁ - Z₀)/Z₀ x (W₁ - W₀)/W₀ x P₀ = 0,056 x 0,072 x 225.000 = 900

ΔP = ΔP_Z + ΔP_W + ΔP_ZW = 12.500 + 16.200 + 900 = 29.600 jp

Uzyskane przyrosty produkcji są wynikiem przyrostu zatrudnienia, który dodatnio wpłynął na produkcję, a przyrostem wydajności pracy który również dodatnio wpłynął na produkcję, oraz wynikiem łącznego wpływu tych czynników, który również wywołał dodatni przyrost produkcji.

METODA PODSTAWIEŃ KRZYŻOWYCH

stosujemy do zależności funkcyjnych

Pozwala obliczyć wpływy poszczególnych czynników, włączając ich łączny wpływ kombinacji na wielkość badaną

Warunek:

• wielkość badana jest wyrażona iloczynem wpływów zjawisk cząstkowych

Z = a x b

• ilość czynników stosunkowo niewielka (ze względu na wzrost pracochłonności)

Cechy:

• wynik nie zależy od kolejności podstawień

• metoda zakłada równy podział odchyleń łącznych na poszczególne czynniki

Z_o - wielkość badana okresu bazowego

Z₁ - wielkość badana okresu badanego

a, b - miary zjawisk cząstkowych wpływających na badaną wielkość w danym okresie (bazowym, badanym)

b₀ b₁

a₀ a₀ x b₀ a₀ x b₁

a₁ a₁ x b₀ a₁ x b₁

ΔZ(b) = (a₀ x b₁) - (a₀ x b₀)

ΔZ(b) = (a₁ x b₁) - (a₁ x b₀) aby obliczyć wpływ czynnika b

następnie obliczyć różnice wierszy

ΔZ(a) = (a₁ x b₀) - (a₀ x b₀)

ΔZ(a) = (a₁ x b₁) - (a₀ x b₁) aby obliczyć wpływ czynnika a

ΔZ = a₁b₁ - a_ob_o = ΔZ(a) + ΔZ(b)

Metoda podstawień krzyżowych jak i metoda funkcyjna i logarytmowania ma następujące ważne cechy:

• nie ustala się łącznego wpływu czynnika a i b (dzieląc ten łączny wpływ pomiędzy przyrosty wywołane zmianą czynnika a i b (ΔZa i ΔZb)

• wyniki nie zależą od kolejności podstawień

Przykład:

Należy ustalić wpływ zmiany ceny i stopnia zużycia energii elektrycznej na koszt cząstkowy tej energii metodą podstawień krzyżowych

wielkość a oznaczamy KW

wielkość b oznaczamy zużycie energii

	Plan (wielkości bazowe)	Plan (wielkości badane)
Zużycie kwh (b)	13.000,00	14.000,00
Cena za kwh (a)	1,20	1,25
M-czny koszt zużycia energii	15.600,00	17.500,00

Zużycie kwh (b)

13.000,00 14.000,00

Cena za kwh (a) różnica

1,20 15.600,00 16.800,00 1.200 ΔZ(b)

1.200 + 1.250 =

1,25 16.250,00 17.500,00 1.250 2450 : 2 = 1.225

różnica 650,00 700,00

ΔZ(a) = (650 + 700) : 2 = 1350 : 2 = 675

ΔZ = 17.500,00 675,00

• +

15.600,00 1.225,00

1.900,00 1.900,00

Wpływ ceny na KWh na zmianę kosztu energii wynosi 675,00 zł

Egzamin! Każda z w/w metod

(bez funkcyjnej - pominiętaj)

METODA LOGARYTMOWANIA

Wyniki są zbliżone jak w metodzie podstawień krzyżowych, ale nie jest aż tak pracochłonna. W przypadku zależności funkcyjnej odnoszącej się do iloczynu 3 miar zjawisk cząstkowych stosowana jest wyłącznie w sytuacji, kiedy zjawisko badane „Z” stanowi iloczyn zjawisk cząstkowych.

Zasada stosowania tej metody:

Z = a x b Z = a x b x c

1. ustalenie odchyleń łącznie: ΔZ = a₁b₁ - a_ob_o

2. ustalenie dynamiki odchyleń: Z₁/Z_o = (a₁/a_o) x (b₁/b_o)

3. logarytmujemy obie strony równania dynamiki odchyleń

lg(_Z1/Z_o) = lg(a₁/a_o) + lg(b₁/b_o)

(lg z iloczynem jest sumą lg czynników tego iloczynu)

4. dzielimy obie strony równania przez lg (Z₁/Z_o)

1 = [lg(a₁/a_o)] : lg(Z₁/Z_o) + [lg(b₁/b_o)] ; lg(Z₁/Z_o)

5. ustalamy odchylenia:

ΔZ(a) = ΔZ [lg(a1/ao)] : lg(Z1/Zo)

ΔZ(b) = ΔZ[lg(b1/bo)] : lg(Z1/Zo)

Spr: ΔZ = ΔZ(a) + ΔZ(b)

Analogicznie postępować kiedy mamy do czynienia z potrójnym iloczynem

3 czynniki

ΔZ = a₁b₁c₁ - a_ob_oc_o

Z₁/Z_o = (a₁/a_o) x (b₁/b_o) x (c₁/c_o)

lg (Z₁/Z_o) = lg(a₁/a_o) + lg(b₁/b_o) + lg(c₁/c_o)

1 = [lg(a₁/a_o)] : lg(Z₁/Z₀) + [lg(b₁/b_o)] : lg(Z₁/Z_o) + [lg(c₁/c_o)] ; lg(Z₁/Z_o)

ΔZ(a) = ΔZ [lg(a₁/a_o)] : lg(Z₁/Z₀)

ΔZ(b) = ΔZ [lg(b₁/b_o)] : lg(Z₁/Z₀)

ΔZ(c) = ΔZ [lg(c₁/c_o)] : lg(Z₁/Z_o)

Przykład:

Dane te same co przy użyciu energii (tylko będzie logarytmowanie)

ΔZ = a₁b₁ - a_ob_o = 1.900,00

Z₁/Z_o = (a₁/a_o) x (b₁/b_o) = 1,04 x 1,08 = 1,12

lg(Z₁/Z_o) = lg (a₁/a_o) + lg(b₁/b_o) = 0,017728767 + 0,0032184683 = 0,04991345

1 = [lg(a₁/a_o)]: lg(Z₁/Z₀) + [lg(b₁/b_o)]: lg(Z₁/Z_o) = 0,355190171 + 0,644809829 = 1

ΔZ(a) = ΔZ [(lga₁/a_o)] ; lg(Z₁/Z_o) = 1.900,00 x 0,355 = 674,861 zł

ΔZ(b) = ΔZ [lg(b₁/b_o)] : lg(Z₁/Z_o) = 1.900,00 x 0,6448009829 = 1.225,138675 zł

Suma 1.900,00 zł

Na początku obliczono odchylenie = 1.900,00 zł (różnica Z₁ i Z_o)

Następnie ustalono łączne odchylenie i dynamikę tych odchyleń.

Dynamika odchyleń wielkości badanej funkcyjnej jest iloczynem dynamik poszczególnych czynników. Obie strony równania zostały zlogarytmowane, następnie podzielono przez 0,04991345

Za = 674,861 zł - cena

Zb = 1.225,138675 zł - zużycie

Analiza produkcji

Produkcja to proces:

1. Czy produkcja dostosowana jest do rynku?

2. Czy struktura asortymentu jest odpowiednia (braki jednego asortymentu, a nadmiar drugiego asortymentu)

3. Jakość wytwarzanych towarów: zmiany reklamacji, zmiany ilościowe, zmiany braków, zmiany gatunkowości

4. Rytmiczność produkcji, tzn. czy produkcja rozłożona jest równomiernie w czasie, czy biegnie zrywami.

Do w/w 4 punktów wymyślono wskaźniki by ocenić czy w przedsiębiorstwie dzieje się lepiej czy gorzej.

PŁASZCZYZNY ANALIZY PRODUKCJI

Pod pojęciem produkcji rozumiemy proces transformacji jednych zasobów (w tym przede wszystkim zasobów gospodarczych) na inne zasoby w tym głównie zasoby gospodarcze, np. powietrze do pompowania opon.

Zasoby gospodarcze - te, które są oferowane na rynku i posiadają dla nas określoną cenę.

Produkcja może być rozumiana w analizie dwojako:

1. Analiza jako wynik procesu produkcji

Istnieje szereg problemów przy pomiarze wielkości produkcji, które dotyczą pomiarów w jednostkach naturalnych z zakresu tego pomiaru (produkcja globalna, sprzedana i towarowa).

Problem ustalenia kryterium wkładu przedsiębiorstwa, udziału przedsiębiorstwa w tworzeniu wartości wytworzonego produktu.

2. Analiza jako sam proces

Należy zwrócić uwagę na kryteria oceny dostosowania produkcji do potrzeb rynku na ocenę wykonania asortymentowego planu produkcji na ocenę jakości procesu wytwórczego, a ta jakość oceniana jest w 4 płaszczyznach:

1. Gatunkowość wytworzonej produkcji

2. Ilość braków powstałych w danym okresie

3. O ilości reklamacji, ale uzasadnionych, odnoszących się do danego okresu

4. Rytmiczność - ocena rytmiczności procesu wytwórczego.

MIERNIKI PRODUKCJI

Produkcja

globalna

Produkcja

towarowa

Produkcja

sprzedana

1. Wskaźniki naturalne

dzielą się na:

• proste (np. m, kg, szt.)

• złożone (np. m² , bele materiału o określonej szerokości i długości tego materiału, stopień wilgotności + kg - dla cukru który chłonie wodę)

2. Wielkości umowne

Nie można często w przypadku produktu wieloasortymentowego wyrazić produkcję za pomocą jednej wielkości (także w rachunkach trudno wyrazić produkcję za pomocą jednej wielkości). Wtedy można zastosować kryterium umowności, które mogą być realizowane w dwojaki sposób:

• będziemy wszystko przeliczać umownie na istniejący produkt reprezentant albo kiedy będziemy ustalali fikcyjny nie istniejący w rzeczywistości produkt reprezentanta

• kalkulacja - wielkość umownych produktów w przypadku ustanowienia istniejącego w rzeczywistości produktu reprezentanta.

Warunkiem takiego przeliczenia jest to, że technologie przetwarzania danego produktu są na tyle podobne, że możliwe staje się ustalenie klucza przeliczeniowego opartego o zależności techniczno - fizyczne, np. cegielnia.

Cegielnia wytwarza następujący asortyment produktów

tys. szt. kg waga

I. Cegła zwyczajna 100.000 2 1 100.000

II. Dachówka 250.000 1 0,5 125.000

III. Dreny 500.000 4 2 1.000

IV. Cegła dziurawka 50.000 2 1 50.000

1.275.000

Wyrazić wielkość produkcji przy pomocy jednej liczby

Odp. Umownie cegielnia wytworzyła taką produkcję, która odpowiada wytworzeniu 1.275.000 cegieł.

W przypadku ustalenia nie istniejącego umownego produktu (fikcyjnego) należy ustalić jego parametry w sposób statystyczny.

Takim produktem w przypadku hipermarketu klient który zakupił reprezentatywny przeciętnie statystyczny koszyk dóbr (np. 0,8% lodówki).

3. Miernik pracochłonności

Odpowiada na pytanie ile warta jest produkcja wykonana w danym przedsiębiorstwie z punktu widzenia nakładu pracy wyrażonego w roboczogodzinach (tzn. ile roboczogodzin pochłania produkcja u pracowników).

Te mierniki dzielą się na:

• bezpośrednie - odzwierciedlają zarejestrowany czas pracy rzeczywisty (nie czas formalny tylko rzeczywisty)

• pośrednie - to ilość roboczogodzin które były wydatkowane w danym zakładzie na wytworzenie określonych produktów wynikająca z norm.

Różnica pomiędzy pracochłonnością mierzoną pośrednio i bezpośrednio pozwala na ustalenie wstępnego obrazu gospodarowania czynnikiem ludzkim.

Wykład 3 dn. 12.04.2003

POMIAR PRODUKCJI

• wartość wytworzonych produktów gotowych

• wartość sprzedanych półfabrykatów i części

• wartość usług przemysłowych świadczonych na zewnątrz na rzecz własnej działalności inwestycyjnej oraz własnej działalności finansowo wyodrębnionej i inne cele nieprodukcyjne

= produkcja towarowa

Nie każdy wzrost produkcji towarowej powinien być oceniany pozytywnie. Część tego wzrostu może wynikać z nieuzasadnionego zwiększenia zapasów produkcji towarowej, co wiąże się ze stratami wynikającymi z zamrożenia środków w zapasach nieprawidłowych (powstają wtedy tzw. koszty finansowania). Jako miernik jest lepszy od produkcji globalnej pod względem samodzielności tym, że na jego wielkość nie ma wpływu produkcja w toku.

DEFINICJA PRODUKCJI GLOBALNEJ

Charakterystyczne rezultaty działalności produkcyjnej w danym czasie konkretnej jednostki.

Jej wielkość wynika z sumowania wartości produkcji towarowej powiększonej o wartość produkcji w toku.

Generalnie produkcja globalna formalnie może być obliczona

• wartość produkcji towarowej

• przyrost wartości produkcji w toku oraz przeznaczony do wewnętrznego użytku przyrost półfabrykatów i części własnej produkcji, a także przeznaczony do wewnętrznego użytku przyrost zapasów przyrządów, narzędzi i materiałów pomocniczych własnej produkcji

= produkcja globalna

Wartość produkcji globalnej

minus

• koszty materialne

= produkcja czysta

Wskaźnik produkcji globalnej powinien być porównywany ze wskaźnikami kosztowymi, natomiast nie stanowi samodzielnego wskaźnika. Musi być wspierany innymi wielkościami zwłaszcza w warunkach oceny jego zmiany w czasie.

Posiada następujące wady: jego wzrost może wynikać z nieuzasadnionego wzrostu produkcji w toku a także z nieuzasadnionego wzrostu zapasów produktów, które przeznaczone są do użytku wewnętrznego. Dlatego wyodrębniamy wskaźnik produkcji towarowej. Jest to ta część produktów, która jest przeznaczona do sprzedaży.

Definicja

Są to wyroby gotowe wykonane zgodnie z obowiązującymi normami, standardami oraz zwyczajami

Produkcja sprzedana jest wyrażana w wielkościach fizycznych (jednorodny asortyment) i wartościowych (asortyment niejednorodny) i jest to wielkość produkcji przekazana odbiorcom zewnętrznym a także część produkcji użyta w przedsiębiorstwie, jeżeli nie obsługuje podstawowego procesu wytwórczego.

Za produkcje sprzedaną uważamy tę część produkcji w stosunku do której należności zostały uregulowane nie później niż po upływie 25 dni od daty na którą prowadzona była analiza.

Mierniki produkcji netto, wartość dodana w przedsiębiorstwie

Pomiar opiera się na założeniu, że w trakcie produkcji zużywane są materialne wyniki produkcji a wartość zużytych materialnych czynników produkcji przenoszony jest na wartość gotowego produktu.

Wartość zużytych materialnych czynników produkcji odpowiada kosztom materialnym, do których należą:

• surowce i materiały

• energia

• amortyzacja

Suma kosztów materialnych które zostały poniesione na wytworzenie konkretnego produktu

ko WD = przychód ze sprzedaży - koszty materialne

WD = Psp - Km

Mierniki produkcji netto

obejmują produkcję nowo wytworzoną minus wartość dodaną

Produkcja czysta

jest ona równa produkcji globalnej pomniejszonej o koszty materialne

Produkcja dodana brutto

w tym przypadku to produkcja czysta powiększona o sumę odpisów amortyzacyjnych

Produkcja sprzedana netto

Jest to produkcja sprzedana minus koszty materialne odnoszące się do produkcji sprzedanej

Nie ma już nic wspólnego z wartością dodana.

Produkcja wyrażona w kosztach przerobu

jest to wartość nakładów pracy (płace wraz z narzutami) oraz zużycie środków pracy i przedmiotów pracy z wyłączeniem materiałów bezpośrednich, podstawowych i pomocniczych (tego, co stanowi tworzywo produktu).

ANALIZA PROCESU WYTWARZANIA

w ramach tej charakterystyki prowadzona jest ocena dostarczonej produkcji do potrzeb rynku, analizy struktury asortymentowej produkcji, analizy jakości produkcji, analizy rytmiczności produkcji.

Podstawowym wskaźnikiem dostosowania produkcji do potrzeb rynku jest zmiana poziomu zapasów, przy czym zazwyczaj stosujemy tutaj wskaźnik cyklu obrotu.

ANALIZA DOSTOSOWANIA PRODUKCJI DO POTRZEB RYNKU

Podstawowe założenia pomiaru

o dostosowaniu produkcji do potrzeb rynku świadczy zmiana poziomu zapasów produkcji

Wskaźnik

cykl wartość przecenionych zapasów wyrobów gotowych x liczba dni w okresie

obrotu =

(w dniach) koszty sprzedanych wyrobów gotowych

uwaga: wartość przeciętnego zapasu wyrobów gotowych liczymy po kosztach własnych, a nie w cenach realizacji

Analiza struktury asortymentowej

Cel: ocena wykonania planu i wyjaśnienie przyczyn odchyleń oraz wpływu odchyleń

na wyniki produkcyjne i finansowe przedsiębiorstwa

Asortymentowość wartość produkcji zaliczonej do danego asortymentu

=

prosta wartość produkcji planowanej danego asortymentu

wartość produkcji wykonanej w granicach planu asortym. Asortymentowość skorygowana o ogólny procent wykonania planu produkcji

=

progresywna wartość wykonanej produkcji

Zadanie 1 Asortymentowość prosta

Na podstawie danych liczbowych podanych w tabeli

Rodzaj produkcji	Wartość produkcji wg ceny zbytu (plan)	Wartość produkcji wg ceny zbytu (wykonanie)	Produkcja zaliczona do asortymentu
A B C D E	600 1361 2345 0 60	400 1500 2050 100 0	400 1361 2050 0 0
Razem	4366	4050	3811

zaliczona produkcja wykonana

zgodnie z planem i realnie

A wykonałem 400 a chciałem 600

B pominąć odchylenie (przekroczenie planu) 1361

C wykonałem 2050 a zakładałem wykonanie 2345

D pominąć odchylenie (przekroczenie planu) 0

E wykonałem 0 a chciałem 60

W przypadku przekroczenia planu we wszystkich rodzajach asortymentu niezależnie jakie będzie przekroczenie, wskaźnik asortymentowości prostej będzie równy 100%.

Rozwiązanie II

Najlepiej zakładać tylko wykonanie planu; jest to rozwiązanie które dopuszcza „proporcjonalne przeciążenie mocy wytwórczych” w odniesieniu do każdego produktu. Na tej podstawie został zbudowany wskaźnik asortymentowości progresywnej.

Ustalenie wartości wskaźnika asortymentowości progresywnej

Wyszczególnienie	Wartość produkcji wg cen zbytu		Wskaźnik wykonania planu	Plan produkcji skorygowany wskaźnikiem wykonania planu (zł)	Produkcja zaliczona do asortymentu przy zachow.planu struktury asortym. (zł)
		plan (zł)				wyk (zł)
1	2	3	4	5	6
produkt gotowy A produkt gotowy B produkt gotowy C produkt gotowy D produkt gotowy E	280,00 160,00 180,00 36,00 0,00	359,80 160,00 135,00 0,00 27,00	128,50 100,00 75,00 0,00 0,00	291,01 166,29 187,08 37,42 0,00	291,01 160,00 135,00 0,00 0,00
Razem	656,00	681,80	104,00	681,80	586,01

100% 104%

Razem: plan 100% wykon 104% nadwyżka 4%

produkt A 280,00 zł x 4% = 280,00 x 1,04 = 291,01 zł

wskaźnik: (kol. 6 / kol. 3) x 100% = (586,01 : 681,80) x 100 =

85,9504253

ANALIZA JAKOŚCI PRODUKCJI

Analiza gatunkowości produkcji

1. gatunkowośc przeciętna

srednia W1 x 1 + W2 x 2 + W3 x 3

=

gatunkowść W1 + W2 + W3

gdzie

Wi - liczba gotowych wyrobów i-tego gatunku.

Wskaźnik może przyjmować wartość od 1 do 3. Wskaźnik informuje jak jest oceniany gatunek przeciętnego funkcyjnego wyrobu. Należy badać przede

wszystkim dynamikę w czasie tego wskaźnika. Im szybciej zbliża się do 1-ści tym lepiej.

Wada wskaźnika - jeżeli dany wskaźnik jest zastosowany dla oceny produkcji wieloasortymentowej i nie uwzględnia odrębności danej produkcji to trudno ocenić wagę jego poprawy lub pogorszenia.

2. Wartościowy wskaźnik przeciętnej gatunkowości

wskaźnik ten informuje jaki procent ceny produktu gat I jest realnie przeciętnie uzyskiwany

wartościowy wskaźnik W1 x p1 + W2 x p2 + W3 x p3

=

przeciętnej gatunkowości₁ (W1 + W2 + W3) x p1

gdzie

Wi - liczba gotowych wyrobów i-tego gatunku

pi - cena wyrobu i-tego gatunku

3. Średnia cena sprzedaży wyrobów

wartościowy wskaźnik W1 x p1 + W2 x p2 + W3 x p3

=

przeciętnej gatunkowości ₂ (W1 + W2 + W3)

Te wskaźniki możemy polepszać lub pogarszać na 2 sposoby

1. produkować wszystko w jednym gatunku

Ceny powinny być przyjmowane jako wielkość stała zazwyczaj odnosząca się do okresu bazowego.

Ustalenie rynkowo prawidłowych relacji cen P1, P2, P3, takich, przy których zapewniony jest równomierny spływ poszczególnych gatunków (przez rynek)

Zadanie

Na podstawie danych liczbowych zawartych w tabeli obliczyć strukturę gatunkowości średniego współczynnika gatunkowości w dwóch okresach (zadanie może być obciążone błędem wynikającym z różnorodności asortymentowej „czołgi - szpilki”). Miarą tego błędu jest współczynnik przeliczeniowy na jeden z tych produktów, który to produkt jest traktowany jako umowny.

Wyrób	Produkcja w sztukach						Jednostkowa cena zbytu
		m-c styczeń			m-c luty
		I gat.	II gat.	ogółem	I gat.	II gat.	ogółem	gat. I	gat. II
A B C D	800 800 1000 600	200 100 200 100	1000 900 1200 700	700 550 800 550	200 150 200 50	900 700 1000 600	90 70 50 80	81 56 40 64
Razem	3200	600	3800	2600	600	3200	290	241

1. przeliczenie wartościowe II gatunku

wskaźnik

: 0,90

: 0,80

: 0,80

0,80

2. Ekwiwalent w umownych sztukach gatunku I

Styczeń Luty

A 980 = 800 + (200 x 0,9)

B 880 = 800 + (100 x 0,8)

C 1160 = 1000 + (200 x 0,8)

D 680 = 600 + (100 x 0,8)

Wyliczenie struktury %
	m-c styczeń	m-c luty
1 gatunek 2 gatunek	84,21 15,79	81,25 18,75

Średni współczynnik gatunkowości: Styczeń 0,97; Luty 0,97

Taką strukturę można ustalić dla każdego asortymentu odrębnie

(styczeń 3800 = 100; luty 3200 = 100)

ANALIZA JAKOŚCI PRODUKCJI C.D.

ANALIZA REKLAMACJI

Wskaźnik reklamacji

wskaźnik liczba reklamowanych wyrobów

=

reklamacji liczba sprzedanych wyrobów

Wskaźnik nie ujmuje w sobie wagi wad reklamacyjnych. W związku z tym nie jest samodzielnym wskaźnikiem, musi być konfrontowany z innymi wielkościami.

wskaźnik koszty napraw reklamacyjnych, odszkodowań, bonifikat

strat oraz koszty transportu wypłacane odbiorcom

reklama- =

cyjnych liczba sprzedanych wyrobów

Te produkty muszą posiadać datę ...

Wykład 4 dn. 17.05.2003

Braki

Są to wyroby które ze względu na wady nie posiadają wartości użytkowej.

Za braki uważamy wyroby które:

1. zostały wykonane na zamówienie a nie odpowiadają warunkom umowy;

2. nie odpowiadają obowiązującym normom;

3. w przypadku oznaczenia gatunku nie odpowiadają warunkom technicznym gatunków.

ANALIZA BRAKÓW PRODUKCYJNYCH

końcowy produkcja wybrakowana

wskaźnik =

braków produkcja dobra

wartościowy straty na brakach (Kb)

wskaźnik =

braków koszty produkcji (Kp)

ANALIZA RYTMICZNOŚCI

1. Wskaźnik rytmiczności produkcji masowej

wskaźnik średniookresowy procent rzeczywistego wykonania planu

rytmiczności =

produkcji średniookresowy procent (planowany) produkcji (pl)

2. Wskaźnik rytmiczności produkcji jednostkowej i małoseryjnej

wskaźnik suma procent. faktycznego skorygowanego wykon. planu produkcji

rytmiczności =

produkcji liczba podokresów badanego okresu

wskaźnik średni wskaźnik wykonania planu

rytmiczności =

produkcji najwyższy wskaźnik wykonania planu

wskaźnik produkcja faktycznie wykonana - produkcja wykonana

rytmiczności przy założeniu rytmiczności

=

produkcji najwyższy wskaźnik wykonania planu

Zadanie

Na podstawie danych zawartych w tabeli obliczyć wskaźniki rytmiczności i nierytmiczności dekadowej produkcji małoseryjnej wytworzonej w zakładzie G.

dekada	produkcja		wykonanie planu (%) 3/2	2 x 4m - c planowana produkcja skorygowana % wykonania planu	odchylenie od rytmiczności produkcji 3 - 5	skorygowa-ny % wykonania planu
	planow	wykon
1	2	3	4	5	6	7
I II III miesiąc	60 60 60 180	55,2 58,2 75,0 188,4	92 97 125 104,67	62,8 62,8 62,8 188,4	-7,6 -4,6 12,2 24,4 Σ odchyleń	92 97 100 X

Wskaźnik wykonania planu 104,67 poz.3/poz.2 x 100

Wskaźnik rytmiczności 0,96

Wskaźnik nierytmiczności 12.95

Analiza rytmiczności ma na celu wykazanie odchyleń wielkości wykonanych od wielkości planowanych skorygowanych procentem wykonania planu.

Potrzeba analizy wynika z założenia, że planowane wielkości zakładają optymalne wykorzystanie zasobów danych w warunkach a każde odchylenie od planu oddala firmę od tego optimum rodząc dodatkowe koszty

ANALIZA GOSPODARKI MAGAZYNOWEJ

Gospodarka magazynowa wynika stąd, że w wielu przedsiębiorstwach obserwujemy rozbieżność pomiędzy możliwymi terminami dostaw a terminami zapotrzebowań zgłaszanymi na dany produkt.

W wielu przypadkach rozbieżność ta jest uwarunkowana technicznie i wynika ze specyfiki cyklu produkcyjnego dostawcy i cyklu produkcyjnego odbiorcy.

W innych przypadkach możliwe jest synchronizowanie tych cykli jednak ekonomiczne koszty związane z dostawą potrzebnych w danym momencie ilością produktów, mogą być niewspółmiernie wysokie w stosunku do wariantu zakładającego jednorazową ponawianą okresową dostawą i utrzymania zapasów.

Trzy doktryny, które opisują konieczność gospodarki magazynowej:

1. utrzymanie ciągłości produkcji,

2. utrzymanie produkcji i minimalizacje kosztów dostawy jednostki produktu,

3. ustalenie optymalnej wielkości dostawy gwarantującej ciągłość produkcji (lub ciągłość sprzedaży) przy minimalnych kosztach pozyskania i uzyskania zapasów.

Ad. 1

d₁ d₂ d₃ dostawa

dostawa 1

d₁

t₁ t₂ t₃

d₁

zapas przeciętny ½ zapasu na początku okresu + d₂ + d₃ + ½ d_n

miedzy jedną a =

druga dostawą n - 1

Jak określić optymalną wielkość dostawy?

optimum

produkcja

Stały koszt transportu będzie malał, ale koszty magazynowe będą rosły;

Ad. 2

Cs - koszt stały dostawy (transportu, obsługa urzędowa związana z jednorazowym wyekspediowaniem towaru, koszt finansowy w przypadku kredytu)

S - roczne zapotrzebowanie zgłaszane przez dany podmiot na dany produkt

X - wielkość dostawy (ile przywieźć danym środkiem za jednym razem?)

K_s = S/X x C_s

Ile będzie wynosił koszt utrzymania na magazynie?

Koszt utrzymania zapasu = koszt magazynowania + koszt strat + koszt finansowania

Koszt magazynowania (Kuz) dzieli się na: koszt stały i koszt zmienny

Kuz = Ks + Kzm

Koszt zmienny = koszt strat

koszt finansowania zapasów (zamrożony kapitał)

koszt energii

(koszty te są największe na początku i najmniejsze na końcu)

Kzm jednostkowy = ½ kosztu zmiennego

Koszty stałe = płaca magazyniera

amortyzacja powierzchni magazynowej

Koszt magazynowania (całkowity) = X(wielkośc dostawy)/2 x Kzm jednostkowy +

koszty stałe (magazynowania)

Koszt całkowity pozyskania zapasów [K_C^P] = koszt stały dostawy + koszt magazynowania

= S/X x C^S + X/2 x Kzm jedn. + koszt stały magazynowania

Po wyciągnięciu pochodnej 1/x -1/x², pochodne ze stałej 0

-1 Kzmj

0 = K_C^P' = x S x C^S + + 0

x² 2

Ile wynosiłoby X optymalne, które minimalizuje koszt zapasów?

S x CS Kzmj

=

X² 2

2 S x C^S 2 S x C^S

= x² x =

Kzmj Kzm

Zadanie

Przeprowadź analizę prawidłowej wielkości dostawy, jeżeli firma handlowa zamawiała dostawę do ........... 500 szt w partii, przy czym koszt zakupu jednej sztuki 40 zł, roczne zapotrzebowanie w postaci popytu 6400 szt

kredytu finansującego zapasu rocznie 16%

roczne ubytki 4%

koszt zmienny jednostkowy 8 zł

koszt stały dostawy 100 zł (jednej dostawy)

Koszt stały = 4%

Koszt finansowania = 16%

Kzmj = 20% (0,2)

Kzmj = 40 zł - 0,2 = 8 zł

2 x 6400 x 100

x = = 160000 = 400

8

Odp: Gospodarka w zakresie pozyskania i utrzymania zapasów w ocenie z punktu widzenia optymalnej wielkości dostawy jest nieprawidłowa. Dostawy powinny być częstsze i wynosić po 400 szt każda.

min.

d₁ d₂ d₃

500 500 500

KRYTERIA OCENY JAKOŚCI ZAPASÓW MATERIAŁOWYCH

(kompletność zapasów, wskaźniki dynamiki)

Dane do analizy zapasów materiałowych

Materiał	Jednostka miary	Cena jednostkowa	Plan		Stan w końcu roku		Odchyl. Od planu
						Ilość		Wartość w tys. zł	Ilość	Wartość w tys. zł
A B C D	t t szt. m.b.	3000 5000 500 1000	300 200 1000 500	900 1000 500 500	250 250 1100 400	750 1250 550 400	-150 +250 +50 -100
Razem	x	x	x	2900	x	2950	+50

Zbiorcze wskaźniki zakładające porównanie pomiędzy wartością zapasów planowanych z wartością zapasów rzeczywistych na daną datę mówi bardzo niewiele o jakości gospodarowania zapasami.

Z danych wynika, że nastąpiło niewielkie odchylenie od planu z 2900 do 2950 (pozytywnie).

Analiza poszczególnych pozycji zapasów materiałów wskazuje jednak, że odchylenia są znaczne w górę i w dół, dzięki czemu wzajemnie się kompensują. Aby uzyskać lepszy wgląd w stan gospodarki materiałowej stosuje się wskaźnik kompletności zapasów, którego konstrukcje obrazuje tabela 2.

Dane do analizy kompletności zapasów

Asortyment	Norma zapasu Na 30.06	Zapas rzeczywisty Na 30.06	Ilość zaliczona na poczet kompletności
A B C D	500 300 280 420	450 370 - 480	450 300 - 420
Razem	1500	1300	1170

1170

Wkz = x 100 = 78% zrealizowania

1500

Wskaźnik ten waha się od 0 do 100%.

Wada tego wskaźnika jest to, że nie jest on czuły na przekroczenie zapasów planowych, czyli nie ujmuje zapasów nadmiernych. Dlatego gospodarka zapasami musi być uzupełniona analizą zagospodarowania zapasów nieprawidłowych.

Koszty utrzymania zapasów materiałowych

Wskaźniki dynamiki (gospodarka materiałami)

Wyszczególnienie	to	t1	Przyrost
		w tys. zl		w tys. zl	w %
Koszt utrzymania zapasów Z tego: koszty magazynowania koszty ubytków koszty finansowania	830 450 70 310	910 470 110 330	80 20 40 20	9,6 4,4 57,0 6,4
Średni stan zapasów	8100	8667	557	7,0

W danym przypadku przyjęto w charakterze kryterium porównanie dynamiki kosztów utrzymania zapasów materiałowych z dynamiką średniego stanu zapasu.

Przyjmuje się, że stanem krytycznym w tej analizie jest zrównanie tych dwóch dynamik. Zakłada się jednocześnie, że jeżeli koszty utrzymania zapasów i ich składowe rosną szybciej aniżeli średni stan zapasów to mamy do czynienia z procesami negatywnymi, jeżeli natomiast odwrotnie to sytuację należy oceniać pozytywnie.

GOSPODAROWANIE ZAPASAMI NIEPRAWIDŁOWYMI

To tego rodzaju zapasy, które wykraczają poza obowiązującą normę (więcej niż potrzeba).

Zapasy te dzielą się na dwa rodzaje:

• nadmierne: to ta część zapasów materiałowych która może i powinna być zużyta z założenia w procesie gospodarczym realizowanym w przedsiębiorstwie;

• zbędne: to ta część zapasów która w tym procesie zużyta być nie może.

Problem zagospodarowania zapasów może być rozpatrywany w 3 aspektach:

• odsprzedaż tych zapasów jako produktów pełnocennych na rynku;

• zużycie na potrzeby własne;

• deprecjacja i złomowanie (względnie utylizacja)

Przyjęto kryterium, które zakłada porównywanie dynamiki zapasów materiałowych ogółem z dynamiką zapasów nieprawidłowych, z rozbiciem na zbędne i nadmierne. Zakłada się, że mamy do czynienia z pozytywnym działaniem, jeżeli dynamika zapasów nieprawidłowych oraz ich części składowych - zbędnych i nadmiernych jest niższa od dynamiki zapasów ogółem - zapasy nieprawidłowe rosną wolniej aniżeli zapasy całkowite.

Drugie kryterium oceny to kryterium struktury zagospodarowania zapasów, przy czym w przypadku zapasów nadmiernych preferowane jest zużycie własne jako pełnocennych surowców, w przypadku zbędnych w tej strukturze preferowana jest ich sprzedaż jako pełnocennych produktów.

Analiza zagospodarowania zapasów nieprawidłowych przebiega w płaszczyźnie zdolności firmy do ich zagospodarowywania na podstawie badania przyrostu zapasów nadmiernych w danym okresie (nowo powstałych) w stosunku do zapasów nadmiernych zagospodarowanych w tym samym okresie. Jeżeli zagospodarowanie jest mniejsze od powstających zapasów nieprawidłowych wtedy ocena jest negatywna i odwrotnie.

Wykład 5 dn. 31.05.2003

Dane do analizy nieprawidłowości zapasów materiałowych

Wyszczególnienie	Zo	Struktura zagospodaro wania zapasów nieprawidło wych	Z1	Struktura zagospodarowania zapasów nieprawidło wych	Dynamika
Zapasy materiałowe ogółem (tys. zł)	224.000	x	244.160	x	109
Zapasy nieprawidłowe z tego: zap.zbędne zap.nadmierne	6200 4300 1900	X X X	8100 6400 1700	X X X	130 148 89
Udział zapasów nieprawidłowych z tego: sprzedaż zuż.własne deprecjacja i złomowanie	5700 3800 1000 900	100,0 66,7 17,5 15,8	7050 5300 650 1100	100,0 75,1 9,2 15,7	X X X X
Stopień zagospodarowania zapasów nieprawidłowych w %	91,9	x	87,0	x	95
Zapasy nieprawidłowe powstałe	5800	x	7600	x	131
Stosunek powstałych do zagospod. zapasów nieprawidłowych w %	101,7	X	107,8	x	106

EKONOMICZNA ANALIZA KOSZTÓW

Eksponuje nie wydatkową stronę kosztów, lecz rzeczową, traktując koszty jako kategorię odzwierciedlającą zużycie zasobów gospodarczych nagromadzonych (alokowanych) w przedsiębiorstwie.

Kryteria analizy:

1. porównanie dynamiki kosztów całkowitych z dynamiką produkcji globalnej - generalnie przyjmuje się, że koszty całkowite powinny rosnąć nie szybciej niż produkcja globalna;

2. należy porównywać dynamikę poszczególnych składowych kosztów z dynamiką produkcji globalnej - obowiązuje zasada jw. Ale możliwa jest ocena pozytywna szybszego wzrostu danej pozycji kosztu w stosunku do produkcji globalnej uzasadniona dynamiką wymienności poszczególnych zasobów, np. usługi obce z tytułu transportu rosną szybciej niż dynamika produkcji globalnej.

Istnieje kilka ocen międzyokresowych porównań dynamik.

Najlepsza ocena ma miejsce wtedy, kiedy dynamika produkcji globalnej przyśpiesza a dynamika kosztów spowalnia.

Najgorsza ocena - dynamika kosztów rośnie a dynamika produkcji globalnej spowalnia.

Analiza dynamiczna jest uzasadniona tym, że pozwala nam rejestrować i produkcje i koszty w cenach bieżących. Warunkiem prawidłowej oceny są wtedy nieznaczne zaburzenia w strukturze cen.

Następnym elementem analizy kosztów jest badanie ich struktury. To badanie służy dwojakiemu celowi:

1. ustalenie odpowiedzialności rzeczowej struktury kosztów (czy odpowiada realizowanemu procesowi wytwórczemu)

2. ustalenie wagi (poprawy lub pogorszenia) dynamik poszczególnych pozycji kosztów;

Wobec tego jeżeli szukamy oszczędności w kosztach najpierw należy szukać oszczędności w tych pozycjach w których udział jest jak największy.

Na podstawie podanych danych zanalizuj koszty w układzie rodzajowym
Wyszczególnienie	1990	1991	1992	1992
			plan	wykonanie
Produkcja globalna (ceny stałe)	9000	9700	10339	10773
Całkowite koszty własne	8000	8500	8700	8900
W tym:
amortyzacja	736	833	904,9	943,1
materiały	3598,2	3805,1	3930,6	4027
energia	456	510	530,7	551,8
obróbka obca	504	527	530,7	542,9
usługi transportowe	184	195,5	200,1	195,8
usługi remontowe	208	229,5	243,6	240,3
inne usługi materialne	192	204	208,8	213,6
wynagrodzenia	1048	1088	1070,1	1085,8
narzuty na wynagrodzenia	713,8	733,9	715,1	734,8
podróże służbowe	72	76,5	69,6	71,2
pozostałe koszty niematerialne	288	297,5	295,8	293,7

Struktura kosztów własnych
Wyszczególnienie	1990	1991	1992	1992
			plan	wykonanie
Całkowite koszty własne	100,0	100,0	100,0	100,0
amortyzacja	9,2	9,8	10,4	10,6
materiały	45,0	44,8	45,2	45,2
energia	5,7	6,0	6,1	6,2
obróbka obca	6,3	6,2	6,1	6,1
usługi transportowe	2,3	2,3	2,3	2,2
usługi remontowe	2,6	2,7	2,8	2,7
inne usługi materialne	2,4	2,4	2,4	2,4
wynagrodzenia	13,1	12,8	12,3	12,2
narzuty na wynagrodzenia	8,9	8,6	8,2	8,3
podróże służbowe	0,9	0,9	0,8	0,8
pozostałe koszty niematerialne	3,6	3,5	3,4	3,3

Dynamika produkcji i całkowitych kosztów własnych
	Wskaźniki dynamiki
Wyszczególnienie	1990=100		1991=100	Wykonania Planu w
	1991	1992	1992	%
Produkcja globalna (ceny stałe)	107,8	119,7	111,1	104,2
Całkowite koszty własne	106,3	108,8	104,7	102,3
W tym:
amortyzacja	113,2	122,9	113,2	104,2
materiały	105,8	109,2	105,8	102,5
energia	111,8	116,4	108,2	104,0
obróbka obca	104,6	105,3	103,0	102,3
usługi transportowe	105,3	108,8	100,2	97,9
usługi remontowe	110,3	117,1	104,7	98,6
inne usługi materialne	106,3	108,8	104,7	102,3
wynagrodzenia	103,8	102,1	99,8	101,5
narzuty na wynagrodzenia	102,8	100,2	100,1	102,8
podróże służbowe	106,3	96,7	93,1	102,3
pozostałe koszty niematerialne	103,3	102,7	98,7	99,3

Na podstawie podanych danych zanalizuj koszty w układzie kalkulacyjnym
Wyszczególnienie	1990	1991	1992	1992
			plan	wykonanie
Produkcja globalna (ceny stałe)	9000	9666	9917,3	10400,6
Całkowite koszty własne	7000	7400	7500	7600
W tym:
materiały bezpośrednie	3605	3818,4	3885	3959,6
wynagrodzenia bezpośrednie	600	629	622,5	623,2
pozostałe koszty bezpośrednie	695	740	757,5	767,6
koszty bezpośrednie razem	4900	5187,4	5265	5350,4
koszty wydziałowe	1309	1391,2	1417,5	1428,8
techniczne koszty wytworzenia	6209	6578,6	6682,5	6779,2
koszty ogólnozakładowe	700	725,2	720	729,6
zakładowe koszty wytworzenia	6909	7303,8	7402,5	7508,8
koszty sprzedaży	91	96,2	97,5	91,2

Struktura kosztów własnych
Wyszczególnienie	1990	1991	1992	1992
			plan	wykonanie
Całkowite koszty własne	100,0	100,0	100,0	100,0
materiały bezpośrednie	51,5	51,6	51,8	52,1
wynagrodzenia bezpośrednie	8,6	8,5	8,3	8,2
pozostałe koszty bezpośrednie	9,9	10,0	10,1	10,1
koszty bezpośrednie razem	70,0	70,1	70,2	70,4
koszty wydziałowe	18,7	18,8	18,9	18,8
techniczne koszty wytworzenia	88,7	88,9	89,1	89,2
koszty ogólnozakładowe	10,0	9,8	9,6	9,6
zakładowe koszty wytworzenia	98,7	98,7	98,7	98,8
koszty sprzedaży	1,3	1,3	1,3	1,2

Dynamika produkcji i całkowitych kosztów własnych
	Wskaźniki dynamiki
Wyszczególnienie	1990=100		1991=100	Wskaźnik wykonania planu w 1992
	1991	1992	1992	%
Produkcja globalna (ceny stałe)	107,4	115,6	107,6	104,9
Całkowite koszty własne	105,7	107,1	102,7	101,3
W tym:
materiały bezpośrednie	105,9	107,8	103,7	101,9
wynagrodzenia bezpośrednie	104,8	103,8	99,1	100,1
pozostałe koszty bezpośrednie	106,5	109,0	103,7	101,3
koszty bezpośrednie razem	105,9	107,4	103,1	101,6
koszty wydziałowe	106,3	108,3	102,7	100,8
techniczne koszty wytworzenia	106,0	107,6	103,0	101,4
koszty ogólnozakładowe	103,6	102,9	100,6	101,3
zakładowe koszty wytworzenia	105,7	107,1	102,8	101,4
koszty sprzedaży	105,7	107,1	94,8	93,5

Ocena dynamiki:

1. dynamika spowalnia

2. wynagrodzenie bezpośrednie - dynamika ujemna

to oznacza, że prawdopodobnie został polepszony proces wytwórczy więc dynamika kosztów bezpośrednich przedstawia się korzystnie

• dokonano również zmian w organizacji sprzedaży, ponieważ przy rosnącej produkcji globalnej ich dynamika jest ujemna.

ANALIZA GOSPODAROWANIA ŚRODKAMI TRWAŁYMI

Podstawowe zagadnienia analizy środkami trwałymi:

• pojęcie środków trwałych,

• podstawowe zależności ekonomiczne,

• analiza produktywności środków trwałych,

• analiza ilościowych i jakościowych zmian w środkach trwałych,

• ocena struktury środków trwałych,

• analiza wykorzystywanych maszyn i urządzeń,

• analiza postępu technicznego zmaterializowanego w środkach trwałych,

• analiza wpływu gospodarki środkami trwałymi na wyniki ekonomiczne przedsiębiorstwa.

Syntetyczna analiza efektywności wykorzystania środków trwałych

Współczynnik zyskowności majątku trwałego

zysk bilansowy

Em =

przeciętna wartość brutto majątku trwałego

Współczynnik produktywności majątku trwałego

wartość produkcji w danym okresie

Pm =

Wartość środków trwałych

Etap 1

Syntetyczna ocena

efektywności

środków trwałych

Etap 2

PODSTAWOWE ZALEŻNOŚCI EKONOMICZNE W ANALIZIE GOSPODARKI ŚRODKAMI TRWAŁYMI

1. Dynamiki

Analiza wpływu gospodarki środkami trwałymi na wyniki ekonomiczne przedsiębiorstwa

Tempo wzrostu zatrudnienia (TWZ) < Tempo wzrostu majątku trwałego (TWMT)

wymienność pracy ludzkiej z kapitałem rzeczowym

Tempo wzrostu majątku trwałego (TWMT) < Tempo wzrostu produkcji (TWP)

(środki trwałe są nośnikiem postępu technicznego, dzięki wprowadzeniu postępu technicznego możliwa jest także poprawa organizacji produkcji)

Tempo wzrostu produkcji (TWP) < Tempo wzrostu rynku finansowego (TWZ)

poprawa racjonalności wykorzystania zasobów

2. Przyczynowe

Ogólne

Zyskowność Produktywność Zyskowność

majątku = majątku x produkcji

Produktywność wydajność pracy

=

majątku techniczne uzbrojenie pracy

Środki trwałe z punktu widzenia ich uczestnictwa w procesie wytwarzania dzielą się na podgrupy.

Odnowienie środków trwałych (wskaźnik ogólny)

wartość środków trwałych uzyskanych

z działalności inwestycyjnej

wskaźnik odnowienia =

wartość środków trwałych na

początku badanego okresu

Odnowienie środków trwałych (wskaźnik rodzajowy)

przyrost wartości środków trwałych

wskaźnik odnowienia danego rodzaju o danym okresie użytkowania

środka trwałego = x 100%

danego rodzaju wartość środka trwałego danego okresu

ANALIZA ILOŚCIOWA I JAKOŚCIOWA ZMIAN W ŚRODKACH TRWAŁYCH

Analiza stopnia zużycia środków trwałych

wskaźnik średni okres eksploatacji

stopnia =

zużycia normatywny okres eksploatacji

dotychczasowe umorzenie

wskaźnik =

umorzenia wartość brutto środków trwałych na

końcu badanego okresu

wartość środków trwałych

zlikwidowanych w badanym okresie

wskaźnik =

likwidacji wartość środków trwałych na

początku badanego okresu

Analiza struktur środków trwałych

Przekroje badań

I

Środki trwałe produkcyjne

Środki trwałe nieprodukcyjne

II

Struktura wiekowa posiadanych środków trwałych

III

Struktura wg stopnia zużycia

Analiza stopnia wykorzystania maszyn i urządzeń

wskaźnik gotowości maszyny zainstalowane

produkcyjnej =

maszyn maszyny posiadane

wskaźnik sprawności maszyny czynne na najliczniejszej zmianie

produkcyjności maszyn =

(uruchomienia) maszyny posiadane

wskaźnik maszyny czynne na najliczniejszej zmianie

zaangażowania =

produkcyjności maszyn maszyny zainstalowane

wskaźnik wydajność rzeczywista (szt/h)

intensywności =

wykorzystania wydajność teoretyczna (szt/h)

Analiza postępu technicznego zmaterializowanego w środkach trwałych

Techniczne uzbrojenie pracy

wskaźnik wartość środków trwałych

technicznego =

uzbrojenia pracy nakład pracy żywej

Energetyczne uzbrojenie pracy

wartość energii w wyniku

wskaźnik wykorzystania środków trwałych

energetycznego =

uzbrojenia pracy nakład pracy żywej

Wskaźnik mechanizacji

wartość produkcji wykonanej za

wskaźnik pomocą maszyn i urządzeń

=

mechanizacji wartość produkcji ogółem

Wskaźnik automatyzacji

wskaźnik czas robót z cyklem automatycznym

=

automatyzacji sumaryczny czas wszystkich robót

Zadanie

Na podstawie podanych informacji dokonać ogólnej oceny efektywności majątku trwałego

Dane

Okresy dynamika

I II III II/I III/II

Wyszczególnienie

Produkcja tys. zł 408,50 469,70 563.60 114,98 119,99

Zysk bilansowy tys. zł 55,00 63,50 79,40 115,45 125,04

Wartość brutto maj. trwałego 82,30 115,20 153,20 139,98 132,99

Sytuacja jest niekorzystna z punktu widzenia dynamiki ponieważ wartość środków trwałych w obu przypadkach rośnie szybciej niż dynamika produkcji i zysku.

Po drugie sytuacja powoli ulega odwróceniu, dynamika środków trwałych ulega spowolnieniu w III okresie a dynamika środków produkcji przyśpiesza.

Jest to proces charakterystyczny w przypadku inwestycji długookresowych.

PODSTAWOWE ZAGADNIENIA ANALIZY

Gospodarowanie czynnikiem ludzkim

• ekonomiczne uwarunkowania i podstawowe zasady gospodarowania czynnikiem ludzkim,

• ocena płynności i stabilizacji kadr,

• analiza wykorzystania czasu pracy pracowników,

• analiza kwalifikacji zawodowych pracowników,

• analiza wydajności pracy,

• analiza wynagrodzeń.

Ekonomiczne uwarunkowania i podstawowe zasady gospodarowania czynnikiem ludzkim

• wymienność czynnika osobowego z czynnikiem rzeczowym,

• oddziaływanie postępu technicznego może prowadzić do:

• spadek udziału pracowników bezpośrednio produkcyjnych,

• wzrost udziału pracowników pośrednio produkcyjnych i pomocniczych,

• wzrost udziału pracowników technicznych,

• spadek udziału pracowników administracyjnych,

• wzrost udziału pracowników na stanowiska nierobotnicze ogółem,

• podział pracy wg kryterium powiązania z produkcją,

• dynamika produkcji i zysku powinna być szybsza niż zatrudnienia,

• konieczność uwzględnienia zatrudnienia jako stanu na dana datę i przeciętnego wzrostu zatrudnienia.

OCENA PŁYNNOŚCI I STABILIZACJI KADR

Współczynnik przyjęć

liczba pracowników przyjętych

Wp =

średnia liczba zatrudnionych

Współczynnik zwolnień

liczba pracowników zwolnionych

Wz =

średnia liczba pracowników zwolnionych

Współczynnik wymiany

zmienna liczba przyjętych lub zwolnionych

Ww =

średnia liczba pracowników zatrudnionych

Współczynnik obrotu zatrudnionych

suma pracowników przyjętych i zwolnionych

Wo =

średnia liczba pracowników zatrudnionych

Współczynnik zbędnego obrotu zatrudnionych

pracownicy zwolnieni - pracownicy zwolnieni z przyczyn obiektywnych

Wo =

średnia liczba pracowników zatrudnionych

ANALIZA KWALIFIKACJI ZAWODOWEJ PRACOWNIKÓW

• Analiza potencjału wykształcenia pracowników

wskaźnik średniego potencjału wykształcenia

suma (liczba pracowników o danym poziomie wykształcenia

na koniec danego okresu) x współczynnik przeliczeniowy

Wśr =

liczba pracowników na koniec danego okresu

• Analiza stanu pracy pracowników

współczynnik stabilizacji załogi

liczba pracowników o dłuższym stażu

od przyjętego minimum stabilizacyjnego

Wst =

liczba pracowników zatrudnionych na koniec

rozpatrywanego okresu

• Analiza wykonywania czasu pracy pracowników

współczynnik obecności

czas obecności w zakładzie

Wob =

nominalny czas w zakładzie

współczynnik absencji

czas nieobecności w zakładzie

Wab =

nominalny czas w zakładzie

współczynnik produkcyjnego wykorzystania czasu pracy

czas pracy produkcyjnej

Wpw =

nominalny czas obecności w zakładzie

współczynnik strat czasu pracy

straty czasu pracy z przyczyn

zależnych i niezależnych od pracowników

Wst =

nominalny czas w zakładzie

• Analiza wydajności pracy

poziom wydajności pracy

wielkość produkcji w przyjętych jednostkach miary

Wab =

nakład pracy

ps. (nakład pracy równy jest sumie ilości

pracowników x ilość przepracowanych godzin)

stopień wykonania norm

czas normowany

Wab =

czas rzeczywisty

1

1

Sprzedaż

Produkcja na magazynie

Produkcja

w toku

Gotowe produkty

Zakupy

wielkość produkcji Z

Z = b x a

T = T/Z x Z

Z = b x a

Z_o = b_o x a_o

Z_oi = b_oi x a_oi

Z_oii = b_oii x a_oii itd.

(105,6 - 100)/100 = 0,056

(107,2 - 100)/100 = 0,072

Wartościowe

Ilościowe

Naturalne

Umowne

Pracochłonne

Brutto

Netto

Produkcja

w kosztach (cenach) przerobu

Produkcja

czysta

Produkcja

dodana (brutto)

Produkcja

sprzedana (netto)

30

k

m

87,2881359

Wskaźnik

asortymentowości

produkcji

85,9504253

wskaźnik

asortymentowości

produkcji

90

70

50

80

A

B

C

D

81

56

40

64

880

670

960

590

3100

A

B

C

D

Razem

980

880

1160

680

3700

A

B

C

C

Razem

Syntetyczny wskaźnik

efektywności śr. trwałych

(współ. zyskowności)

Współczynnik

produktywności

środków trwałych

Współczynnik zyskowności produkcji

Wskaźnik wykorzystania maszyn i urządzeń

intensywności

efektywności

aktywności

Wskaźniki i współczynniki wykorzystania powierzchni

Wskaźniki i współczynniki środków trwałych

uzbrojenia energetycznego

umiejscowienia pracy

wyposażenia technicznego

struktury

stanu techn.

dynamiki

Wskaźniki i współczynniki rozmiar środków trwałych

Współczynniki postępu technicznego w środkach trwałych

Współczynnik uzbrojenia technicznego pracy

Współczynnik wydajności

pracy żywej

Analiza ilościowa i jakościowa zmian w środkach trwałych

Zależność miedzy globalną produktywnością a strukturą środków trwałych wg kryterium udziału w procesie wytwórczym

Globalny cząstkowy

Wskaźnik wskaźnik

produktywności = produktywności x

środków środków

trwałych trwałych

wartość środków trwałych wartość środków trwałych

produkcyjnych bezpośrednio produkcyjnych

x x

wartość ogółu wartość środków trwałych

środków trwałych produkcyjnych

Analiza produktywności środków trwałych

Globalny wskaźnik wielkość produkcji w zł

produktywności =

środków trwałych wartość ogółu środków trwałych

Ogólny wskaźnik wielkość produkcji w zł

produktywności =

środków trwałych wartość produkcyjna środków trwałych

Cząstkowy wskaźnik wielkość produkcji w zł

produktywności =

środków trwałych wartość środków trwałych

Wskaźnik przyrostu przyrost (Δ) produkcji

produktywności w okresie t (zł)

przeciętnej = przyrost (Δ) wartości środków

środków trwałych trwałych w okresie t

---