Wykład 2 21.II.2002

Problem ekonomiczny

Należy zwrócić uwagę na 2 fakty:

1) Świat w skończonych wymiarach a zasoby ograniczone (rzeczy wykorzystywane do produkcji dóbr i usług )

Zasoby dzielą się na 4 kategorie:

Ziemia - powierzchnia, minerały, chemikalia, rośliny

Siła robocza - sposób wydatkowania energii ludzkiej, fizycznej i umysłowej

Kapitał - dobra inwestycyjne - obejmują wynik procesu produkcyjnego, który jest przeznaczony do późniejszego wykorzystania w innym procesie produkcyjnym np. budynki i wyposażenie

Technologia - wiedza jak zasoby mogą być łączone w produkty

2) W przeciwieństwie do wyżej wymienionych ograniczeń ludzkie potrzeby są nieograniczone. Stoimy przed problemem wyboru - tak zwany fakt rzadkości - nie możemy mieć wszystkiego co chcemy, przez cały czas stoimy przed kilkoma pytaniami:

1. co będzie wytwarzane - więcej armat czy masła, więcej samochodów czy dzieł sztuki

2. w jaki sposób będą rzeczy wytwarzane - przy zasobach - więcej żelaza i mniej mleka czy na odwrót

3. kto otrzyma dobra i usługi wytwarzane - czy po równo jeśli nie to jak dzielić

4. jak na te niełatwe pytania odpowiedzieć - czy indywidualnie czy kolektywnie - kto ma korzystać

Pojęcie rzadkości stanowi jeden z fundamentów ekonomii.

Ekonomia jest nauką badającą jak ludzie sobie radzą z rzadkością :

• brakiem nieograniczonego dostępu dóbr, jak rozwiązują dotkliwy problem alokacji zasobów w celu zaspokojenia konkurencyjnych chęci aby ich zaspokoić tyle ile jest w danej sytuacji możliwe

Nie jest problemem ekonomicznym badanie jak jedna lub kilka osób dokonuje fundamentalnych społecznych wyborów co do wykorzystania zasobów.

Problem - że mamy wyobrażenie o naszych chęciach i zasobach które mogą być nieznane nikomu więcej, np.

chcesz kalkulator - inni nie wiedzą

jesteś skłonny pracować inni nie wiedzą

informacja o tym musi być zakomunikowana innym.

Zasób rzadki (ograniczony) - popyt na jego cenie równej zero przewyższa dostępna podaż

Stopień rzadkości wyznaczany jest przez poziom cen.

Cena wyższa od zera służy ograniczeniu popytu do rozmiarów istniejącej podaży.

dobro rzadsze - > cena wyższa

Rynek poprzez ceny dostosowano popyt i podaż (wielość struktura) cena jest parametrem rynkowym - i jest tylko na rynku. Mechanizm rynkowy jest formą regulacji zjawisk ekonomicznych umożliwiającym rozwiązywanie problemu rzadkości.

Zakres ekonomii

Początkowo studenci wiążą ekonomię z dążeniem do wzbogacenia się: pieniądzem i podatkami, działalnością handlową i przemysłową. Krytycy zarzucają ekonomom, że ślepi na estetyczne i etyczne wymiary ludzkich przeżyć i doświadczeń - nie jest to bezpodstawne. - dążenie do celów nie tylko materialnych - humaniści, estetyka, wiersz, sztuka

Jacob Viener - ekonomista (I połowa XX w.) - ekonomia jako coś czym zajmują się ekonomiści. Dzisiaj coraz bardziej rozległy zakres tematów. Oprócz zagadnień takich jak:

• procesy rynkowe

• metody prowadzenia handlu

• wzorców działalności przedsiębiorstw handlowych

nowe tematy takie jak:

• kwestia ubóstwa i bogactwa

• dyskryminacja rasowa i religijna

• przestępczość i prawo karne

• polityka i biurokracja

To co odróżnia ekonomistę od innych badaczy to sposób analizy oparty o założenia -np. przyjęcie, że ludzie wola mieć więcej tych rzeczy, które pragną oraz, że dążą do maksymalizacji swojego dobrobytu przez podejmowanie spójnych decyzji co do wyboru przedmiotów które kupują i sprzedają.

Te założenia pozwalają na sformułowanie prawa popytu - ludzie kupują więcej dowolnego dobra przy mniejszej cenie i mniej dowolnego dobra przy wyższej cenie - oraz wielu innych zasad zachowań ludzkich.

Współczesna ekonomia wykorzystywana jest w procesach rządzenia

• ekonomia w rządzie

Badania ekonomiczne -> opisywanie, wyjaśnianie i prognozowanie zachowań w sferze produkcji, podziału i konsumpcji oraz przygotowania wniosków i programów prowadzących do poprawy efektów gospodarowania

Teorie i modele ekonomiczne:

• rzeczywistość ekonomiczna jest złożona i skomplikowana

• duża liczba zdarzeń i czynników

• tempo zmian

• różnorodność decyzji

(prawidłowe i bezpośrednie wnioskowanie utrudnione)

Dlatego ekonomiści odwołują się do teorii. Teoria ekonomiczna jest uproszczonym wyjaśnieniem tego jak gospodarka lub jej fragment funkcjonuje lub funkcjonowałby w określonych warunkach.

Teorie ekonomiczne są uproszczonymi modelami ekonomicznymi złożoności rzeczywistego świata - jest to obraz bardzo syntetyczny.

Teoretyzowanie ekonomiczne ma charakter dedukcyjny (od ogółu do szeregu)

np. ludzie wola mieć więcej niż mniej - wielkość zakupów wzrośnie gdy cena towaru spadnie

Są 3 stadia tworzenia modeli:

1. sformułowanie ogólne

2. dedukcja logiczna - hipotetyczne zachowanie się ludzi - dedukujemy, że ludzie będą dzielić swój dochód na różne cele przy określonych celach

3. prawdziwość przewidywań jest sprawdzona poprzez obserwacje faktów (testy empiryczne - selekcja i analiza statystyczna danych)

Testy empiryczne - służą do stwierdzenia braku podstaw do podważenia danej teorii, jeśli sprawdza się ona wielokrotnie to jej użyteczność wzrasta.

Założenie że cena i wielkość zakupów są skorelowane ujemnie.

Symulowanie rzeczywistości:

- opisywanie rzeczywistości przy pomocy istotnych elementów procesu gospodarczego oraz pominięcie zbędnych i zaciemniających szczegóły tworzące abstrakcję teoretyczną.

MODELE

• opisowe (jakościowe)

Model gospodarki rynkowej

• ilościowe (w formie zależności matematycznych)

Model Michała Kaleckiego dotyczący wzrostu gospodarczego

r - tempo wzrostu gospodarczego

i - stopa inflacji 1/D

k - współczynnik kapitałowości (określa ile trzeba zainwestować aby uzyskać jednostkę przyrostu dochodu narodowego)

1/k - współczynnik efektywności inwestycji

u - usprawnienia

a - współczynnik ubytku majątku produkcyjnego w ciągu roku

D - dochód narodowy

Racjonalność ekonomiczna i optymalizacja

Podstawa decyzji ekonomicznych jest porównanie nakładów z efektami.

Musi być postępowaniem racjonalnym - pozwala na osiągnięcie maksymalnych korzyści

1. racjonalność rzeczywista - środki istnieją odpowiadają rzeczywistości

działanie jest skuteczne -> maksymalne korzyści

2. racjonalność metodologiczna - działanie jest racjonalne z punktu widzenia wiedzy osoby podejmującej decyzję

3. zasada racjonalnego gospodarowania - w literaturze ekonomicznej

1. maksymalizacja stopnia realizacji celu - osiąga się postęp przy maksymalnym nakładzie środków (zasada najwyższego efektu lub najwyższej wydajności)

2. przy danym stopniu realizacji celu użyć minimum środków (zasada najmniejszych nakładów środków lub oszczędności środków)

Zadania sprzeczne - max efektywności i min nakładów.

Postępowanie zgodne z zasadami racjonalnego gospodarowania jest wówczas postępowaniem optymalnym (nie ma lepszego).

Ekonomia pozytywna i normatywna

Ekonomia pozytywna to gałąź badań ekonomicznych - wiat jaki jest a nie jaki powinien być - zajmuje się konsekwencjami zmian warunków ekonomicznych a powstrzymuje od wyrażenia sądów wartościujących np. przestępczość lub ustawodawstwo dotyczące płac minimalnych - zmiany w kodeksie karnym lub stawki płac minimalnych bez oceny sprawiedliwości tych zmian.

Ekonomia pozytywna - fakty

Ekonomia normatywna - wartości

Mikroekonomia i makroekonomia

Mikroekonomia - badanie pojedynczych rynków (zboża, Cd, książek itp.) w ramach gospodarki narodowej. Gdy ekonomiści wyjaśniają, mierzą i przewidują popyt a poszczególne produkty -> mikroekonomia.

Kwestie zainteresowań mikroekonomii np.:

• co określa cenę poszczególnych dóbr i usług

• co określa wielkość produkcji poszczególnych firm i gałęzi przemysłu

• co określa wysokość płac pracowników, stopy oprocentowania pożyczek, zyski przedsiębiorstw

• w jaki sposób narzędzia polityki rządu (płace min, cła, podatki) wpływają na cenę produktu na poszczególnych rynkach

Makroekonomia - badanie gospodarki narodowej jako całości lub jej znaczących części. Odnosi się do ogólnego obrazu a nie szczegółów działalności gospodarczej danego kraju. W makroekonomii zamiast śledzenia ceny danego dobra na danym rynku śledzimy ogólny poziom cen lub średnią wszystkich cen, zamiast stawki płac i ludzi zatrudnionych jako hydraulicy bada się dochody wszystkich zatrudnionych w całej gospodarce.

Makroekonomia odnosi się do badań krajowej:

• produkcji, bezrobocia, inflacji

• nowe obszary zainteresowań

• do określenia ogólnego poziomu cen, inflacji

• do określenia poziomu produkcji krajowej i dochodu narodowego

• co należy zrobić by zwalczyć inflację, bezrobocie, recesje

---